Nghiên cứu một số đặc điểm sinh học của giun tròn Oesophagostomum spp. ký sinh ở lợn tại huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên và biện pháp phòng trị (Khóa luận tốt nghiệp)
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (8.85 MB, 65 trang )
I H C THÁI NGUYÊN
NG
I H C NÔNG LÂM
TR
HOÀNG TH H NG
Tên
tài:
“NGHIÊN C U M T S
C I M SINH H C C A GIUN TRÒN
OESOPHAGOSTOMUM SPP. KÝ SINH
L
L N T I HUY N PHÚ
NG, T NH THÁI NGUYÊN VÀ BI N PHÁP PHÒNG TR ”
KHÓA LU N T T NGHI P
H
ào t o
IH C
: Chính quy
Chuyên ngành
: Thú y
Khoa
: Ch n nuôi - Thú y
Khóa h c
: 2010 - 2015
THÁI NGUYÊN – 2014
I H C THÁI NGUYÊN
NG
I H C NÔNG LÂM
TR
HOÀNG TH H NG
Tên
tài:
“NGHIÊN C U M T S
C I M SINH H C C A GIUN TRÒN
OESOPHAGOSTOMUM SPP. KÝ SINH
L
L N T I HUY N PHÚ
NG, T NH THÁI NGUYÊN VÀ BI N PHÁP PHÒNG TR ”
KHÓA LU N T T NGHI P
H ào t o
Chuyên ngành
L p
Khoa
Khóa h c
Gi ng viên h ng d n
IH C
: Chính quy
: Thú y
: K42 - TY
: Ch n nuôi - Thú y
: 2010 - 2015
: TS. Nguy n V n Quang
THÁI NGUYÊN – 2014
L IC M
cs
ng ý c a Ban giám hi u nhà tr
Ch n nuôi thú y, th y giáo h
thú y huy n Phú L
ng, Ban ch nhi m khoa
ng d n và s nh t chí c a Ban lãnh
o Tr m
ng, t nh Thái Nguyên, em th c hi n nghiên c u
“Nghiên c u m t s
spp. ký sinh
N
tài:
c i m sinh h c c a giun tròn Oesophagostomum
l n t i huy n Phú L
ng, t nh Thái Nguyên và bi n pháp
phòng tr ”
á trình th c t p nghiên c u th c hi n
s quan tâm c a nhà tr
Phú L
tài em ã nh n
c
ng, Khoa Ch n nuôi thú y, cán b Tr m thú y huy n
ng, các h gia ình t i các xã, b n bè và gia ình.
Nhân d p này em xin g i l i c m n t i Ban giám hi u nhà tr
ng,
Khoa Ch n nuôi thú y - Tr
ng
Tr m Thú y huy n Phú L
ng ã t o i u ki n thu n l i cho em hoàn thành
khóa lu n t t nghi p.
h
i h c nông lâm Thái Nguyên, Ban lãnh
o
c bi t em xin bày t lòng bi t n sâu s c t i gi ng viên
ng d n TS.Nguy n V n Quang, GS.TS Nguy n Th Kim Lan, NCS Bùi V n
Tú cùng các cán b Tr m Thú y huy n Phú L ng, t nh Thái Nguyên ã t n tình
h
ng d n, ch b o giúp
em trong su t quá trình th c hi n
Em xin g i l i c m n
tài.
n t p th l p K42 Thú y ã quan tâm giúp
ng viên em trong su t quá trình h c t p, rèn luy n t i tr
ng
,
i h c Nông
lâm Thái Nguyên.
M t l n n a em xin chúc toàn th th y, cô giáo trong Khoa Ch n nuôi
Thú y s c kh e, h nh phúc và thành
huy n Phú L
t. Chúc cán b nhân viên Tr m Thú y
ng, t nh Thái Nguyên m nh kh e công tác t t, chúc các b n
sinh viên m nh kh e h c t p t t và thành công trong cu c s ng.
Em xin chân thành c m n!
Thái Nguyên ,ngày 5 tháng 12 n m 2014
Sinh viên
Hoàng Th H ng
DANH M C CÁC B NG
B ng 4.1. Th c tr ng phòng ch ng b nh ký sinh trùng cho l n
L
huy n Phú
ng, t nh Thái Nguyên ............................................................. 31
B ng 4.2. Hình thái, kích th
c c a giun tròn Oesophagostomum spp. tr
ng
thành............................................................................................. 34
B ng 4.3. Hình thái, kích th
c c a tr ng giun tròn Oesophagostomum spp.35
B ng 4.4. Th i gian tr ng n và phát tri n thành u trùng có s c gây b nh.. 36
B ng 4.5: Hình thái, kích th
c c a u trùng giun tròn Oesophagostomum
spp. ............................................................................................... 38
B ng 4.6. S c
tr
kháng c a tr ng Oesophagostomum spp. trong m t s môi
ng hoá ch t. ............................................................................ 40
B ng 4.7. Th i gian th y tr ng Oesophagostomum spp. trong phân sau khi
gây nhi m cho l n ........................................................................ 41
B ng 4.8: Hi u l c c a m t s thu c t y giun tròn Oesophagostomum spp.
cho l n trên th c
a ..................................................................... 43
DANH M C CÁC HÌNH
Hình 1.1. Loài O. dentatum ............................................................................ 5
Hình 1.2. Loài O. longicaudum ...................................................................... 5
Hình 1.3. Giun O. dentatum ........................................................................... 5
Hình 1.4. Tr ng giun O. dentatum ................................................................. 5
Hình 1.5. S
vòng
i Oesophagostomum spp. l n ................................... 7
Hình 1.6. Các d ng u trùng c m nhi m c a b Strongylida......................... 14
Hình 4.1. Bi u
th c tr ng phòng ch ng b nh ký sinh trùng nói chung và
b nh Oesophagostomosis cho l n
4 xã. .................................... 33
DANH M C CÁC T , C M T
VI T T T
Cs:
c ng s
g:
gam
kg:
kilogam
mg:
miligam
Nxb:
nhà xu t b n
O.dentatum:
Oesophagostomum dentatum
TT:
th tr ng
M CL C
PH N 1. M
1.1.
tv n
U ....................................................................................... 1
................................................................................................ 1
1.2. M c ích nghiên c u. .............................................................................. 2
1.3. Ý ngh a khoa h c và ý ngh a th c ti n c a
tài. .................................... 2
1.3.1. Ý ngh a khoa h c. ................................................................................. 2
1.3.2. Ý ngh a th c ti n. ................................................................................. 2
PH N 2. T NG QUAN TÀI LI U ............................................................. 3
1.1. C s khoa h c c a
tài ........................................................................ 3
c i m sinh h c c a Oesophagostomum spp. ................................... 3
1.1.1.
1.1.1.1. V trí c a Oesophagostomum trong h th ng phân lo i
1.1.1.2.
ng v t h c. ......3
c i m hình thái và c u t o Oesophagostomum spp. l n ............... 3
1.1.1.3. Vòng
i c a Oesophagostomum spp. l n ......................................... 6
1.1.1.4. S phát tri n và s c
kháng c a tr ng Oesophagostomum spp. l n
ngo i c nh ...................................................................................................... 8
1.1.1.5. Kh n ng s ng c a u trùng c m nhi m (L3)
1.1.2. B nh Oesophagostomum spp.
ngo i c nh................. 9
l n (Oesophagotomosis suis ) ............. 9
1.1.2.1. C ch sinh b nh c a b nh Oesophagostomum spp. l n .................... 9
1.1.2.2. Tri u ch ng và b nh tích b nh Oesophagostomum spp. l n............. 11
1.1.2.3. Ch n oán b nh Oesophagostomum spp. l n ................................... 13
1.1.2.4. Phòng, tr b nh Oesophagostomosis cho l n .................................... 14
1.2. Tình hình nghiên c u b nh Oesophagostomosis
1.2.1. Tình hình nghiên c u trong n
l n ........................... 18
c ........................................................ 18
1.2.2. Tình hình nghiên c u trên th gi i ...................................................... 20
PH N 3.
IT
NG, V T LI U, N I DUNG VÀ PH
NG PHÁP
NGHIÊN C U ........................................................................................... 23
3.1.
it
ng và v t li u nghiên c u ........................................................... 23
3.1.1.
it
ng nghiên c u. ........................................................................ 23
3.1.2. V t li u nghiên c u............................................................................. 23
3.2.
a i m và th i gian nghiên c u. ......................................................... 23
3.2.1.
a i m nghiên c u........................................................................... 23
3.2.2. Th i gian nghiên c u. ......................................................................... 24
3.3. N i dung nghiên c u. ............................................................................ 24
3.3.1.
i u tra v th c tr ng ch n nuôi và phòng ch ng b nh ký sinh trùng
cho l n t i huy n Phú L ng, t nh Thái Nguyên. ............................................ 24
3.3.2.Kh o sát m t s
spp. ký sinh
c i m sinh h c c a giun tròn Oesophagostomum
l n t i huy n Phú L ng, t nh Thái Nguyên. ............................ 24
3.3.3. Nghiên c u bi n pháp phòng tr Oesophagostomosis cho l n ............. 24
3.4. Ph
ng pháp nghiên c u. ...................................................................... 24
3.4.1. Ch n m u ........................................................................................... 24
3.4.2. Ph
ng pháp i u tra công tác phòng ch ng b nh ký sinh trùng nói
chung, b nh Oesophagostomosis nói riêng cho l n
3.4.3. Ph
a ph
ng. ................ 25
ng pháp l y m u và xét nghi m m u m u phân ............................ 25
3.4.4. Ph
ng pháp xác
nh hình thái, kích th
c c a giun tròn
Oesophagostomum spp. ................................................................................ 26
3.4.5. Ph
ng pháp theo dõi s phát tri n c a tr ng và u trùng giun tròn
Oesophagostomum spp. trong phòng thí nghi m. ............................................ 26
3.4.6. Ph ng pháp xác nh kích th c tr ng giun tròn Oesophagostomum spp... 27
3.4.7. Ph
ng pháp theo dõi hi u l c c a thu c t y Oesophagostomum spp. 27
3.4.8. B trí thí nghi m. ................................................................................ 28
3.5. Ph
ng pháp x lý s li u. .................................................................... 29
3.5.1. M t s công th c tính t l ................................................................. 29
3.5.2. M t s tham s th ng kê..................................................................... 29
PH N 4. K T QU VÀ PHÂN TÍCH K T QU ................................... 31
4.1. Tình hình phòng ch ng b nh ký sinh trùng cho l n
huy n Phú L
ng,
t nh Thái Nguyên.......................................................................................... 31
4.2. Nghiên c u m t s
c i m sinh h c c a giun tròn Oesophagostomum spp.
ký sinh l n t i huy n Phú L ng, t nh Thái Nguyên...................................... 33
4.2.1. Hình thái, kích th
c c a giun tròn Oesophagostomum spp. .............. 33
4.2.2. Hình thái, kích th
c c a tr ng giun tròn Oesophagostomum spp. ..... 35
4.2.3. Th i gian tr ng n và phát tri n thành u trùng Oesophagostomum spp.
c m nhi m trong phòng thí nghi m .............................................................. 36
4.2.4. Hình thái, kích th
4.2.5. S c
c u trùng giun tròn Oesophagostomum spp. ....... 37
kháng c a tr ng Oesophagostomum spp. trong môi tr
ng hóa
ch t khác nhau. ............................................................................................. 39
4.2.6. Th i gian hoàn thành vòng
i c a Oesophagostomum spp. trong c th
l n ............................................................................................................... 40
4.3. Nghiên c u bi n pháp phòng tr Oesophagostomosis cho l n ................ 42
4.3.1. Xác
4.4.
nh hi u l c m t s thu c t y giun Oesophagostomosis cho l n 42
xu t bi n pháp phòng ch ng b nh Oesophagostomum spp. cho l n. ...... 44
PH N 5 K T LU N VÀ
NGH .......................................................... 46
5.1 K t lu n .................................................................................................. 46
5.2. T n t i ................................................................................................... 47
5.3.
ngh . ................................................................................................. 47
TÀI LI U THAM KH O.......................................................................... 49
1
PH N 1
M
U
1.1.
tv n
N c ta là m t n c nông nghi p hi n nay ch n nuôi l n ngày càng
chi m v trí quan tr ng trong s phát tri n kinh t c a c n c. Ch n nuôi l n
cung c p m t kh i l ng l n th c ph m có giá tr cho con ng i nó không ch
cung c p ngu n th c ph m cho xã h i mà còn cung c p nguyên li u cho
ngành công nghi p ch bi n và phân bón cho ngành tr ng tr t.
Trong nh ng n m qua ng và Nhà n c ã có nhi u ch tr ng, chính
sách nh m thúc y ngành ch n nuôi trong ó có ngành ch n nuôi l n phát
tri n. Tuy nhiên, d ch b nh v n th ng xuyên x y ra trên àn l n gây nên
nh ng thi t h i áng k cho ngành ch n nuôi. N c ta n m trong vùng khí
h u nhi t i có i u ki n thu n l i cho nhi u loài ký sinh trùng phát tri n, ký
sinh và gây b nh cho v t nuôi. ây chính là v n
khó kh n l n cho ngành
ch n nuôi nói chung và ch n nuôi l n nói riêng trong công tác phòng tr và
i u tr b nh ký sinh trùng.
Thái Nguyên là t nh có ngh ch n nuôi l n khá phát tri n. Trong nh ng
n m qua, s l ng àn l n không ng ng t ng lên. Nhi u trang tr i
c xây
d ng m i, ng i dân u t cho con l n và xem ó là ngh n nh c a gia
ình mình. M c dù v y, nhi u a ph ng, ch n nuôi l n còn g p nhi u khó
kh n, hi u qu ch n nuôi còn th p: l n ch m l n, còi c c và tiêu ch y
Trong các b nh ký sinh trùng b nh do giun tròn Oesophagostomum spp.
gây ra l n phân b
h u h t các vùng mi n c bi t là các t nh mi n núi
phía B c. Tuy không làm cho l n ch t nhi u nh ng giun tròn
Oesophagostomum spp. làm cho l n g y y u, gi m t ng tr ng, gây thi t h i
áng k v kinh t cho ng i ch n nuôi l n. Giun tr ng thành ký sinh ru t,
u trùng ký sinh thành ru t t o nên nh ng u kén ru t gia súc. Súc v t khi
nhi m Oesophagostomum spp. n ng có th b ch t. Tuy nhiên, vi c phòng tr
b nh ký sinh trùng, c bi t là b nh do giun tròn Oesophagostomum spp. còn
ít
c chú ý.
2
L
Xu t phát t nhu c u c p bách c a th c t ch n nuôi l n huy n Phú
ng - t nh Thái Nguyên tôi th c hi n
tài: “Nghiên c u m t s
c
i m sinh h c c a giun tròn Oesophagostomum spp. ký sinh l n t i
huy n Phú L ng, t nh Thái Nguyên và bi n pháp phòng tr ”.
1.2. M c ích nghiên c u.
Nghiên c u m t s
c i m sinh h c c a giun tròn Oesophagostomum
spp. và bi n pháp phòng tr .
1.3. Ý ngh a khoa h c và ý ngh a th c ti n c a
tài.
1.3.1. Ý ngh a khoa h c.
K t qu c a tài là nh ng thông tin khoa h c v
c i m sinh h c c a
giun tròn Oesophagostomum spp. và bi n pháp phòng tr Oesophagostomosis
l n, t ó xu t quy trình phòng ch ng b nh hi u qu cho l n.
1.3.2. Ý ngh a th c ti n.
K t qu c a
tài là c s khoa h c khuy n cáo ng i ch n nuôi cách
phòng tr b nh do giun tròn Oesophagostomum spp. gây ra, nh m h n ch tác
h i cho l n, góp ph n nâng cao n ng su t ch n nuôi và thúc y ngh ch n
nuôi l n phát tri n.
3
PH N 2
T NG QUAN TÀI LI U
1.1. C s khoa h c c a
1.1.1.
tài
c i m sinh h c c a Oesophagostomum
1.1.1.1. V trí c a Oesophagostomum trong h th ng phân lo i
ng v t h c.
Oesophagostomum dentatum và Oesophagostomum longicaudum thu c gi ng
Oesophagostomum,
là
tác
nhân
gây
ra
b nh
Oesophagostomum
(Oesophagostomatosis) l n.
Theo Skrjabin và cs (1963) [24], Phan Th Vi t và cs (1977) [21],
Oesophagostomum l n có v trí trong h th ng phân lo i
ng v t nh sau:
Ngành: Nemathelminthes Shneider, 1873
Phân ngành: Nemathelmintha Shaneider và Schulz, 1940
L p: Nematoda Rudolphi, 1808
Phân l p: Secerentea Chitwood, 1933
B : Rhabditida Chitwood, 1933
Phân b : Strogylata Railliet, 1916
H : Trichonematidae Cram, 1927
Phân h : Oesophagostomatinae Railliet et Henr, 1913
Gi ng: Oesophagostomum Molin, 1861
Loài: Oesophagostomum dentatum Rudolphi, 1803
Loài: Oesophagostomum longicaudum Goodey, 1925
1.1.1.2.
c i m hình thái và c u t o giun Oesophagostomum spp. ký sinh l n
c p
n hình thái và c u t o giun Oesophagostomum spp.,Skrjabin
và cs (1963) [24] cho bi t:
Loài O. dentatum: dài t 7 - 14 mm,
u
c gi i h n v i thân rõ r t
b i ng n b ng sâu. Bao mi ng dài t i th c qu n hình inh ghim. Con
c có
4
túi uôi, hai gai giao h p b ng nhau dài 0,90 - 0,94 mm. Con cái âm h n m
g n h u môn, h u môn
cách mút uôi 0,255 - 0,265 mm.
Loài O. longicaudum: con
c dài 8,8 - 9,6 mm, lái d ng cái x ng. Con
cái dài 8 - 11 mm, uôi r t dài và thon, nh n. H u môn n m cách mút uôi
0,453 - 0,543 mm. Âm h cách uôi 0,906 - 0,951 mm.
Nguy n Th Kim Lan và cs (2012) [8] cho bi t: các loài thu c gi ng
Oesophagostomum có
c i m hình thái chung là, túi mi ng hình ng r t nh ,
quanh mi ng có m t b
g lên hình
phía tr
a, có các tua
c rãnh c bi u bì n ra t o thành túi
quanh mi ng, có rãnh c ;
u, sau rãnh c có gai c , giun
c
có túi uôi và m t ôi gai giao h p dài b ng nhau, âm h giun cái g n h u môn.
Loài O. dentatum ký sinh ru t già c a l n, là loài giun tròn nh , không có
cánh
u, có 9 rua ngoài và 18 rua trong. Túi
c a th c qu n. Giun
u to, gai c
hai bên ch phình to
c dài 8 - 9 mm, r ng 0,14 - 0,37 mm, có túi uôi, có 2 gai
giao h p b ng nhau dài 1,0 - 1,14 mm. Giun cái dài 8 - 11,2 mm, âm
o dài 0,1 -
0,15 mm, n m g n h u môn, h i xuyên vào c quan th i tr ng. Tr ng hình b u
d c, dài 0,060 - 0,088 mm, r ng 0,035 - 0,050 mm.
Theo Ph m S L ng và cs (2006) [9]: giun O. dentatum là loài giun tròn
nh , không có cánh
u. Giun
c có kích th c 7,6 - 8,8 x 0,35 - 0,38 mm, có túi
uôi, có hai gai giao h p dài 0,792 - 1,037 mm. Giun cái dài 7,8 - 12,5 x 0,38 0,43 mm ; uôi dài 0,405 - 0,430 mm. Âm h
tr c h u môn, cách h u môn
0,208 - 0,388 mm, dài 0,1 - 1,15 mm h i xuyên vào c quan th i tr ng. Tr ng
hình ovan, kích th c 0,056 - 0,071 x 0,032 - 0,045 mm.
5
Hình 1.1. Loài O. dentatum
1,
th
5.
th
(Rudolphi, 1803)
2. Ph n u c th ; 3. Ph n uôi cá
cái; 4. Mút và g c gai giao ph i;
C quan i u ch nh; 6. Túi uôi cá
c; 7. Nón sinh d c.
(Ngu n: Phan Th Vi t và cs, 1977) [21]
Hình 1.2. Loài O. longicaudum
(Goodey, 1925)
1. u; 2. uôi c a con cái;
3. uôi c a con c; 4. Ph n cu i gai
giao h p; 5. Lái; 6. Nón sinh d c c a
con c
(Ngu n: Phan Th
Vi t và cs,
1977) [21]
Hình 1.3. Giun O. dentatum
(Ngu n: http://courseware_s/kcxxl)
Hình 1.4. Tr ng giun O. dentatum
(Ngu n: />projects)
6
1.1.1.3. Vòng
i c a Oesophagostomum spp. l n
Hagsten (1999) [23] cho r ng: th c ch t c a b t k ch
ch giun sán nào thì vi c phá v vòng
c chu k (vòng
ng trình kh ng
i c a chúng là c n thi t. Do v y, hi u
i) phát tri n c a giun sán có ý ngh a r t quan tr ng
trong vi c phòng ch ng các b nh giun sán nói chung và b nh
Oesophagostomum spp. nói riêng.
Theo Nguy n Th Kim Lan và cs (2012) [8]: toàn b quá trình phát tri n,
thay
i qua nh ng giai o n khác nhau c a
nó là m m sinh v t
u tiên, cho
i s ng ký sinh trùng, k t khi
n khi nó l i có kh n ng s n sinh ra m m
sinh v t m i, t o ra m t th h m i thì toàn b quá trình ó
c g i là chu k .
Skrjabin và cs (1963) [24] ã mô t chi ti t v chu k phát tri n c a
Oesophagostomum spp. l n nh sau: tr ng bài xu t ra ngoài
chia 8 - 16 phôi bào. Ng
o
(30 C),
i ta ã xác
c r ng, khi nhi t
thích h p
trong tr ng u trùng phát tri n r t nhanh, ch qua 16 - 18 gi
trùng ã n ra kh i tr ng.
môi tr
nh
giai o n phân
ng bên ngoài,
u
u trùng giai o n 1 ra kh i tr ng phát tri n trong
n ngày th t thì l t xác l n th nh t. Sau ó 24 gi
u trùng l t xác l n th 2, t c là tách l p v và tr thành u trùng giai o n 2,
r i l t xác l n th hai thành u trùng giai o n 3.
trùng c m nhi m, t c là có kh n ng gây b nh
u trùng giai o n 3 là u
i v i ký ch .
Tác gi c ng cho bi t, khi gây nhi m th c nghi m trên l n b ng u trùng
c m nhi m O. longicaudum, th y có s t o thành các h t ký sinh trong thành
ru t sau hai ngày nhi m b nh. Sau 17 ngày, a s
sinh trong ng ru t
hi n t
giai o n phát tri n th 4. Sau 35 ngày c m nhi m th y có
ng m t các h t ký sinh,
Giun O. longicaudum
Theo
u trùng chui ra kh i h t, ký
Nguy n
t
Th
ch h t ó ch th y mô niêm m c dày lên.
n giai o n tr
Kim
Lan
ng thành sau 50 ngày c m nhi m.
và
cs
(2012)
[8]:
vòng
i
Oesophagostomum spp. không c n v t ch trung gian. Tr ng theo phân ra
ngoài, g p nhi t
25 - 270C, sau 10 - 17 gi n thành u trùng, qua hai l n
l t xác, sau 7 - 8 ngày thành u trùng gây nhi m. Khi ký ch nu t ph i u
7
trùng này, t i ru t thì u trùng chui vào niêm m c ru t t o thành nh ng u kén,
l t xác l n th ba, t i ngày 6 - 8 thành u trùng k IV, sau ó r i kh i niêm
m c ru t và l t xác l n n a và phát tri n thành giun tr
hoàn thành vòng
ng thành. Th i gian
i c a giun O. longicaudum là 50 ngày, giun O. dentatum
là 45 - 60 ngày.
Phan L c (2006) [15] cho bi t: u trùng O. dentatum khi vào ru t l n
chui sâu vào niêm m c ru t già và hình thành h t (u kén), trong có u trùng.
Sau 23 ngày, u trùng chui ra kh i kén, vào xoang ru t và phát tri n thành
giun tr
ng thành sau 1,5 - 2 tháng. Tu i th c a giun t 8 - 10 tháng.
Theo Ph m S L ng và cs (2009) [10]: giun tr
ru t già l n,
ki n nhi t
gi ,
nhi t
ng thành ký sinh trong
tr ng, tr ng theo phân ra ngoài môi tr
ng. Tr ng g p i u
25 - 27oC, sau 10 - 17 gi n thành u trùng.
u trùng I sau 24
22 - 24oC phát d c thành u trùng II, dài 0,44 - 0,64 mm.
u
trùng II phát tri n
c hai ngày thì thành u trùng gây nhi m III. u trùng này
l n trong th c n, n
c u ng vào c th ký ch . Khi t i ru t, u trùng chui sâu
vào niêm m c ru t t o thành nh ng u kén và phát tri n thành giun tr
thành
ru t già.
Vòng
i Oesophagostomum spp. có th bi u di n b ng s
sau:
25-27oC
Oesophagostomum spp. tr
(Ký sinh
ng thành
Tr ng
Phân
ru t già l n)
10 – 17 h
u trùng
Qua 2 l n
l t xác
R i
kh i
u trùng có
u kén
s c gây nhi m
L t xác l n 4
u trùng
k IV
Hình 1.5. S
Ký ch
L t xác l n 3
vòng
Ru t
nu t ph i
i giun Oesophagostomum spp. l n
ng
8
1.1.1.4. S phát tri n và s c
kháng c a tr ng Oesophagostomum spp. l n
ngo i c nh
Vi c nghiên c u s
Oesophagostomum spp.
phát tri n và s c
kháng c a tr ng
ngo i c nh có ý ngh a quan tr ng trong b nh
Oesophagostomum spp. l n,
ng th i là c s khoa h c
ra nh ng bi n
pháp phòng tr b nh Oesophagostomum spp. cho l n.
Theo Skrjabin và cs (1963) [24]:
nhi t
thích h p (30oC), trong
tr ng u trùng phát tri n r t nhanh, ch qua 16 - 18 gi n ra và vào môi
tr
ng bên ngoài.
cao 45 - 50oC tr ng b ch t, còn
nhi t
nhi t
th p
3oC tr ng không phát tri n.
Nguy n Th Kim Lan và cs (2012) [8] cho bi t:
5 - 9oC tr ng
nhi t
35oC tr ng b ch t, g p i u ki n thích h p tr ng
ng ng phát tri n, nhi t
phát tri n thành u trùng gây nhi m sau trên d
i m t tu n.
Archie (2000) [22] nh n xét: s phát tri n, kh n ng s ng sót c a tr ng
và u trùng c m nhi m
nhi t
và m
nghi m
ng tr
c h t ph thu c vào khí h u. G p
thích h p, sau 5 - 6 ngày tr ng phát tri n thành u trùng
c m nhi m. Khi nhi t
Thí
môi tr
th p tr ng giun n và phát tri n ch m h n.
phân l n có
nhi m tr ng giun
a, tr ng
Oesophagostomum spp. và u trùng c m nhi m L3 c a Oesophagostomum
spp.; ki m tra sau 7, 14, 28, 56 ngày , k t qu cho th y: tr ng giun
a
không b tiêu di t, m c dù kh n ng s ng suy gi m; tr ng Oesophagostomum
spp. và u trùng c m nhi m L3 b phá hu trong 7 - 14 ngày
u c a quá trình
xilô. (Caballero-Hernádez A.I. và cs , 2004 [25]).
Theo Phan
ch Lân và cs (2002) [11], Phan L c (2006) [15], Ph m S
L ng và cs (2009) [10]: tr ng Oesophagostomum spp. theo phân ra ngoài môi
tr
ng, g p i u ki n nhi t
25 - 27oC, sau 10 - 17 gi n thành u trùng.
9
1.1.1.5. Kh n ng s ng c a u trùng c m nhi m (L3)
ngo i c nh
Theo Oparin P.G. (1958): u trùng gây nhi m c a Oesophagostomum
spp. có th duy trì kh n ng s ng
Phan
môi tr
ng bên ngoài 13 tháng (d n theo
ch Lân và cs, 2002 [11]).
Skrjabin (1963) [24] cho bi t: u trùng c m nhi m Oesophagostomum
spp. s ng lâu h n
ng c
m
môi tr
ng m th p, súc v t nhi m b nh này ch y u trên
t và khi u ng n
c nh ng ao,
m nh c ng nh máng n
ngày không c r a. Nh ng u trùng c m nhi m có s c
cao và nhi t
th p, v i s làm khô và v i tác
t t h n so v i u trùng c a các giai o n tr
có kh n ng di chuy n theo h
ng th ng
c lâu
kháng v i nhi t
ng c a các nhân t hoá h c
c. Ngoài ra, u trùng c m nhi m
ng hay n m ngang.
Archie (2000) [22] nh n xét: u trùng trên
ng c ch u nh h
ng tr c
ti p c a khí h u. i u ki n t i u cho u trùng c m nhi m phát tri n là m
t
ng
i cao và nhi t
môi tr
ng trong kho ng 18 - 26oC.
i u ki n khô
và nóng di t u trùng, i u ki n l nh làm ch m l i quá trình n c a tr ng và
s phát tri n c a u trùng.
Ph m S L ng và cs (2009) [10] cho bi t: u trùng có s c
v i nhi t
nhi t
th p,
phòng bình th
- 19oC
kháng t t
n - 29oC qua 10 ngày u trùng v n s ng;
ng u trùng có th s ng m t n m.
1.1.2. B nh Oesophagostomum spp.
l n (Oesophagotomosis suis )
1.1.2.1. C ch sinh b nh c a b nh Oesophagostomum spp. l n
Theo Nguy n Th Kim Lan và cs (2012) [8], tác
ng c a ký sinh trùng
lên c th ký ch có nhi u m t:
- Tác
ng c gi i: h u h t các ký sinh trùng
u gây lên nh ng bi n
lo n c gi i, ng n tr ít hay nhi u khí quan mà nó xâm nh p; ho c làm t c,
ho c chèn ép và phá ho i các t ch c, ho c làm th ng, làm rách ho c do khí
quan bám hút c a ký sinh trùng mà làm tróc niêm m c, xu t huy t. Th
ng
10
th y gây viêm c p tính, th c p tính, m n tính. Viêm d n t i s n sinh m t cái
v b ng t ch c liên k t b c l y ký sinh trùng; cái v và ký sinh trùng b c
bên trong ch t i bi n thành m t cái h t, thành v a r i thành vôi.
- Tác
ký ch , c
ng chi m o t: ký sinh trùng t nuôi d
p m t ph n th c n c a ký ch
ng b ng n t ch c c a
ã tiêu hoá, hút máu ký ch . Tác
ng này ti p di n liên t c b i r t nhi u ký sinh trùng, gây nên t n h i r t l n
cho ký ch (thi u máu, g y r c…).
- Tác
ng
ch h p th ch t
u
c: ký sinh trùng bài ti t các ch t
c, sinh ra nh ng bi n lo n khác nhau, nh ng th
nh t là bi n lo n th n kinh và tu n hoàn. Nói chung, ch t
ti t m nh h n so v i ch t
- Tác
c c a ký sinh trùng tr
ng th y
c do u trùng bài
ng thành.
ng truy n b nh: giun sán bám vào các niêm m c, gây th
tích, phá v phòng tuy n th
tr
c hàng ngày, ký
ng bì, m
ng
ng cho các vi khu n trong môi
ng xâm nh p c th , vi khu n gây b nh khác ghép v i b nh ký sinh trùng
Ký sinh trùng và vi khu n th
ng k t h p làm t n h i thêm cho ký ch .
Skrjabin và cs (1963) [24]
ã mô t chi ti t c
ch sinh b nh c a
Oesophagostomum spp. nh sau:
B nh lý do Oesophagostomum spp. ph thu c tr c ti p vào giai o n
phát tri n c a ký sinh v t.
giai o n u trùng, Oesophagostomum spp. là
nguyên nhân gây “b nh h t ru t”, còn giai o n tr
ng thành, chúng gây ra
b nh Oesophagostomum spp. (Oesophagostomatosis)
gia súc tái nhi m b nh này thì
h t và giai o n giun tr
Giai o n h t
trùng
gia súc ó cùng m t lúc th y có c giai o n
ng thành
ru t.
c coi là giai o n b nh nguy hi m h n c . Sau khi u
c nu t cùng v i th c n và n
c u ng vào ru t, chúng nhanh chóng
chui sâu vào niêm m c, t i h niêm m c.
nh ng h t mà m t th
ng ru t. N u nh
ng có th nhìn th y
ch
u trùng chui vào t o thành
c. Niêm m c
ch này s ng,
11
sung huy t, trên m t có nh ng h t nh , chính gi a có nhân màu vàng. Trong
các h t, u trùng ho c
tr ng thái t do (chui vào ch a
trong nh ng kén (già h n); nh ng h t này có th
Qua th i gian nh t
chui ra kh i h t,
c bao lâu), ho c
n sâu vào l p c c a ru t.
nh, u trùng t h t chui vào ru t. Sau khi u trùng
ch chúng c trú t o thành nh ng ch m s o.
Trong th i gian phát tri n h t,
thành ru t xu t hi n tri u ch ng b nh
(c n au do loét). Cùng v i s th i r a các h t (vào ngày th 7 sau khi c m
nhi m), u trùng chui ra kh i h t
còm, b
n, a ch y. N u có s l
t kh i b nh. Tr
ng h p ng
vào ru t, l n b
au
vùng b ng, g y
ng l n u trùng ra kh i kén thì ôi khi l n
c l i, b nh chuy n sang th m n tính. M t s
h t có th b v ra t phía t
ng m c ru t, trong nh ng tr
tr nên ph c t p h n do viêm x hoá, hay có m
ng h p này b nh
màng b ng, có th làm l n
b ch t.
S c gây b nh c a giun tr
ng thành s ng trong ru t ít h n. Chúng có
kh n ng gây viêm cata, niêm m c ru t ph kín ch t nh y
giun Oesophagostomum spp.
tr
ng thành th y có hi n t
c, bên trong là
v t m c b nh do Oesophagostomum spp.
ng a ch y xen l n t ng th i gian.
1.1.2.2. Tri u ch ng và b nh tích b nh Oesophagostomum spp. l n
* Tri u ch ng b nh giun k t h t
Skrjabin và cs (1963) [24] cho bi t: Oesophagostomosis ti n tri n
th
c p tính và m n tính. Theo d n li u c a Oparin, th th c p có liên quan t i
s xâm nh p c a hàng lo t u trùng vào thành ru t, và sau ó l i quay v ru t.
Th m n tính có liên quan t i s ký sinh c a giun tr
th
ng Oesophagostomosis xu t hi n
tr
ng thành ký sinh trong c th súc v t.
ng thành. Tuy nhiên,
th ghép vì có c
u trùng và giun
B nh lý do Oesophagostomum spp. ph thu c vào giai o n phát tri n
c a giun.
giai o n u trùng, Oesophagostomum spp. là nguyên nhân gây
12
“b nh h t ru t”, còn giai o n tr
ng thành chúng gây Oesophagostomosis
ng ru t.
Giai o n h t
c coi là giai o n nguy hi m h n c . u trùng chui vào ru t
t o thành nh ng h t mà m t th ng có th nhìn th y
tri n h t, con v t au b ng, g y còm, b
c. Trong th i gian phát
n, a ch y. Giai o n tr ng thành s c
gây b nh ít h n, ru t viêm cata, ph ch t nhày
c và Oesophagostomum spp. Con
v t th nh tho ng b a ch y (Tr nh V n Th nh và cs, 1982 [18])
Theo Nguy n Th Kim Lan và cs (2012) [8], Phan L c (2006) [15], Chu
Th Th m và cs (2006) [19], Ph m S L ng và cs (2009) [10], l n b b nh
Oesophagostomum spp. th hi n hai giai o n:
- Giai o n u trùng chui vào niêm m c ru t gây tri u ch ng c p tính: a
ch y, phân có ch t nh y, ôi khi có máu t
cao, b
i, có m t s ít con nhi t
t ng
n, g y còm, thi u máu, niêm m c nh t nh t, a ch y kéo dài làm con
v t g y d n r i ch t.
- Giai o n giun tr
ng thành gây tri u ch ng m n tính, có t ng th i k
con v t ki t l , ch m l n, g y còm. Các tri u ch ng khác không rõ l m.
* B nh tích
Skrjabin và cs (1963) [24] ã gây nhi m th c nghi m cho l n u trùng
c m nhi m O. longicaudum, th y có s t o thành các h t ký sinh trong thành
ru t sau 2 ngày nhi m b nh. Sau 17 ngày, a s
vào ru t
t
u trùng chui ra kh i h t và
giai o n phát tri n th t . Sau 35 ngày c m nhi m, th y có hi n
ng m t các h t,
longicaudum
t
ch h t ch th y mô niêm m c ru t dày lên. Giun O.
n giai o n tr
ng thành sau 50 ngày c m nhi m.
Miaxnikova (1946) khi nghiên c u gây nhi m th c nghi m cho l n con
b ng u trùng O. dentatum ã cho bi t, s t o thành các h t ký sinh trong
thành ru t x y ra vào hai ngày sau khi c m nhi m.
n ngày th 20, nh ng u
13
trùng này ra kh i h t và vào ru t,
ây chúng phát tri n thành giun tr
ng
thành vào ngày th 43 (d n theo Skrjabin và cs, 1963 [24]).
Theo Phan L c (2006) [15], Chu Th Th m và cs (2006) [19]:
nh ng u kén nh b ng
u inh ghim hay h t
trong có u trùng giun. K t tràng th
kén
ru t có
u, có i m màu vàng, bên
ng b viêm và ôi khi th y vài nghìn u
ru t. Có khi u kén b ho i t , bên trong có m . Có nh ng u kén ã
thành ch m s o. Niêm m c ru t già sung huy t, xu t huy t, trong xoang ru t
có nhi u Oesophagostomum spp. tr
ng thành.
Ph m S L ng và cs (2009) [10] cho bi t: sau khi nhi m giun 5 ngày,
niêm m c ru t già l n th y nh ng u kén nh .
gi a kén này có i m màu
vàng, bên trong có u trùng giun. T i ngày th 7 - 8 thì k t tràng b viêm có
m . Có khi có t i vài nghìn u kén
trong m t o n ru t, u kén to b ng h t
u, có khi ch dài 0,1 cm.
1.1.2.3. Ch n oán b nh Oesophagostomum spp. l n
Theo Nguy n Th Kim Lan và cs (2012) [8]: ch n oán b ng ph
ng
pháp xét nghi m phân ki m tra tr ng Oesophagostomum spp. Tuy nhiên,
ph
ng pháp này ít ý ngh a vì tr ng giun Oesophagostomum spp. gi ng tr ng
các loài giun xo n d dày, ru t nên r t khó phân bi t. Vì v y, ph i nuôi tr ng
n thành u trùng c m nhi m, sau ó phân ly u trùng theo ph
Baerman và ki m tra hình thái, c u t o c a u trùng c m nhi m d
hi n vi
nh loài. Có th phân bi t m t s
Strongylida nh sau:
ng pháp
i kính
u trùng c m nhi m thu c b
14
+
u trùng giun tròn Dictyocalus: mút
uôi hình nón, ru t ch a
y các h t
màu sáng.
+
u trùng giun tròn Haemonchus: mút
uôi không có gai, th c qu n dài kho ng
1/5 chi u dài c th .
+
u trùng giun tròn Trichostrongylus:
mút uôi có gai, th c qu n dài kho ng
1/4 chi u dài c th .
+ u trùng giun tròn Oesophagostomum
spp. có 20 - 32 t bào ru t, mút uôi vút
Hình 1.6. Các d ng u trùng c m
nhi m c a b Strongylida
dài.
1. Haemonchus contortus; 2. Cooperia;
u trùng giun tròn Bunostomum: ru t
3. Trichostrongylus; 4. Ostertagia;
là m t ng dài không phân chia thành
5. Chabertia; 6. O.Culumbianum;
nh ng t bào riêng bi t.
7. O.venulosum; 8. Bunostomum;
+
9. Nematodirus
(Nguy n Th Kim Lan và cs, 2008) [7].
- M khám ki m tra b nh tích, quan sát các u kén
tr
ru t già và tìm giun
ng thành ký sinh trong xoang ru t.
1.1.2.4. Phòng, tr b nh Oesophagostomosis cho l n
* Bi n pháp phòng b nh
Theo quan i m c a Skrjabin (1963) [24], mu n thanh toán b nh giun
sán ph i phòng b nh có tính ch t ch
ng. Dùng t t c m i ph
lý (ánh sáng, nhi t
), c gi i, hoá h c, sinh v t h c...
trên c th ký ch ,
ngo i c nh,
trùng, giun sán tr
ng thành).
ng pháp v t
tiêu di t giun sán
t t c các giai o n phát d c (tr ng, u
15
Ph m H u Doanh và cs (1995) [2] cho bi t: l n r t m n c m v i b nh
ký sinh trùng, vì v y ch cho l n n rau bèo khi ã r a s ch s và
giun sán b ng các thu c
c hi u. Th c n, n
Bi n pháp h u hi u
c u ng ph i luôn luôn s ch.
phòng ch ng b nh giun sán
pháp phòng tr b nh t ng h p, ngh a là
môi tr
gia súc là bi n
nh ng vùng sinh thái nh t
ng th i s d ng nhi u bi n pháp có hi u qu
phát tri n c a giun sán,
nh k t y
nh,
i v i t t c các giai o n
ng c ng nh trong c th v t ch (Nguy n
Th Lê và cs, 1996) [13].
Theo Ph m V n Khuê và cs (1996) [5], bi n pháp phòng b nh t ng h p
i v i các b nh giun tròn nói chung
l n g m:
- Di t c n b nh trong c th l n:
t y m y l n là tu
nh k t y giun cho l n. M i n m
i u ki n c a t ng vùng và t ng lo i l n.
- Di t c n b nh bên ngoài: tr ng giun khu ch tán ra bên ngoài là
nguyên nhân ch y u làm c n b nh lan tràn, c n th c hi n các bi n pháp sau:
+ Có th di t tr ng giun b ng cách
Các lo i thu c hoá h c di t tr ng giun
phân ho c các bi n pháp lý hoá.
ngo i c nh có hi u qu nh : creolin,
axit cacbonic dung d ch NaOH 3%...
+ Th
ng xuyên quét d n phân và r m rác
chu ng l n, thay
l n, máng n, d ng c ch n nuôi c n
nh k sát trùng.
th hót l p
t m i và r c vôi b t
t b m t r i ph m t l p
c n chú ý v sinh th c n, n
cho
i v i sân ch i có
trên. Ngoài ra,
c u ng.
Nguy n Th Kim Lan và cs (2012) [8] cho bi t: phòng b nh ký sinh
trùng có nhi u bi n pháp, nh ng
u nh m m c ích không cho m m b nh ký
sinh trùng phát tri n và th c hi n t t các giai o n trong vòng
nó không th t o ra ký sinh trùng tr
t n công ký sinh trùng
ng thành m i
i c a nó,
c. Các ph
ng pháp
t ng giai o n nh sau:
- Ch ng giai o n th nh t: ký sinh trùng tr
ch cu i cùng. Có th tiêu di t nó b ng hai ph
ng thành
tr ng
ng pháp: dùng thu c
ký
c hi u
16
di t ký sinh trùng (vi c t y ký sinh trùng này có tính ch t d phòng, t c là
th c hi n tr
c khi súc v t phát ra tri u ch ng b nh và tr
r c m m b nh ra bên ngoài môi tr
t t c nh ng v t m c b nh (ph
th t súc v t v n s d ng
c khi súc v t reo
ng), tiêu di t ký sinh trùng b ng cách gi t
ng pháp này tri t
nh ng t n kém m c dù
c).
- Ch ng giai o n th hai: Tr ng. Có th dùng hai ph
ng pháp: tiêu
di t h u h t tr ng b ng cách thu nh t h t phân c a gia súc m trong chu ng
và em chôn (bi n pháp này ph i làm i làm l i nhi u l n
tr ng không có
th i gian phát tri n thành phôi thai) ho c có thiêu phân theo ph
ng pháp
nhi t sinh h c.
- Ch ng giai o n th ba và th t : di t phôi thai và u trùng t do
ngoài thiên nhiên b ng hai cách: di t toàn b phôi thai và u trùng ngoài
c và ao tù b ng vôi b t, sunfat s t, sunfat
ha
ng c , 5 kg cho 100 m3 n
ng v i l
ng dùng 400 kg cho 1
c ao. Không cho phôi thai hay u trùng xâm
nh p vào c th ký ch (cách ly súc v t m, tiêu
v sinh th c n, n
ng
c d ng c và chu ng nuôi,
c u ng, di t ký ch trung gian).
Theo tác gi , c n th c hi n các bi n pháp phòng tr t ng h p
b nh Oesophagostomum nh :
phòng
nh k t y tr giun, phân gia súc ph i
di t trùng, gi v sinh th c n, n
c u ng. N u c s ch n nuôi có b nh thì
c n cho gia súc u ng thu c phòng b nh. U ng liên t c li u nh Phenothiazin
có th h n ch Oesophagostomum
tr ng.
Phan L c (2006) [15], Chu Th Th m và cs (2006) [19] cho bi t:
phòng b nh Oesophagostomum spp. ph i th
d ng c ch n nuôi. Phân, rác
giun. T ng c
b nh t t.
ng xuyên v sinh chu ng tr i,
úng k thu t
ng ch m sóc, nuôi d
ng
di t tr ng giun.
gia súc có s c
nh k t y
kháng cao v i
