Nghiên cứu bệnh đơn bào đường máu tại trại gà Khoa Chăn nuôi Thú y Trường Đại học Nông Lâm và huyện Đồng Hỷ tỉnh Thái Nguyên, sử dụng thuốc điều trị (Khóa luận tốt nghiệp)

I H C THÁI NGUYÊN
TR
NG
I H C NÔNG LÂM
--------------------LÊ TH QUYÊN

Tên

tài:

NGHIÊN C U B NH

N BÀO

KHOA CH N NUÔI THÚ Y TR
THÁI NGUYÊN VÀ HUY N
S

NG MÁU T I TR I GÀ
NG

I H C NÔNG LÂM

NG H - T NH THÁI NGUYÊN,

D NG THU C I U TR

KHÓA LU N T T NGHI P

H

ào t o

IH C

: Chính quy

Chuyên ngành : Thú y
Khoa

: Ch n ni Thú y

Khóa h c

: 2010 - 2014

Thái Nguyên – 2014


I H C THÁI NGUYÊN
TR
NG
I H C NÔNG LÂM
--------------------LÊ TH QUYÊN

Tên

tài:

NGHIÊN C U B NH

N BÀO

KHOA CH N NUÔI THÚ Y TR
THÁI NGUYÊN VÀ HUY N
S

NG MÁU T I TR I GÀ
NG

I H C NÔNG LÂM

NG H - T NH THÁI NGUYÊN,

D NG THU C I U TR

KHÓA LU N T T NGHI P

H

ào t o

IH C

: Chính quy

Chuyên ngành

: Thú y

Khoa

: Ch n ni Thú y

Khóa h c

: 2010 - 2014

Gi ng viên h

ng d n

: TS. Tr n Th Hoan

Thái Nguyên – 2014


i
L IC M

B n n m h c ng i trên gh gi ng

N

ng c a ngôi tr

ng

i h c

Nông Lâm Thái Nguyên và v a tr i qua g n 6 tháng th c t p t t nghi p,

có

c k t qu h c t p ngày hơm nay ngoài s n l c c g ng c a b n

thân, em ã luôn nh n

c s giúp

t n tình c a nhà tr

ng, các c

quan, th y cơ, gia ình và b n bè. Nhân d p này em xin phép bày t lòng
bi t n và c m n chân thành t i:
Cô giáo h

ng d n TS. Tr n Th Hoan và các th y cô trong khoa Ch n

nuôi Thú y ã t n tình ch b o, h

ng d n em trong su t q trình th c t p và

hồn thành khóa lu n t t nghi p này.
Em xin trân tr ng c m n s giúp
Ch n nuôi Thú y tr

ng

Ban giám hi u tr

to l n v c s v t ch t c a khoa

i h c Nông Lâm Thái Nguyên.
ng

khoa Ch n nuôi Thú y – Tr

i h c Nông lâm Thái Nguyên, Ban ch nhi m
ng

i h c Nơng Lâm Thái Ngun, ã t n tình

d y d và dìu d t em trong su t th i gian h c t p t i tr

ng c ng nh th i

gian th c t p t t nghiêp.
ng th i em c ng xin g i l i c m n t i Tr m Thú y huy n
ti p nh n và t o m i i u ki n giúp

ng H

ã

em trong su t quá trình th c t p t t nghi p.

Xin c m n gia ình, b n bè ln

ng viên, giúp

, t o m i thu n l i

em hoàn thành t t quá trình th c t p t t nghi p.
Thái Nguyên, ngày 25 tháng 11 n m 2014
Sinh viên

Lê Th Quyên


ii
DANH M C CÁC B NG
B ng 4.1:

T l và c

nhi m Lecocytozoon

ng

gà t i huy n

ng

H - t nh Thái Nguyên và tr i gia c m khoa Ch n nuôi Thú y
t i tr

ng

i h c Nông Lâm Thái Nguyên ....................... 31

B ng 4.2:

T l và c

ng

nhi m Leucocytozoon

gà theo tu i...... 35

B ng 4.3:

T l và c

ng

nhi m Leucocytozoon

gà theo ph

ng

th c ch n nuôi .................................................................. 38
B ng 4.4:

T l nhi m Leucocytozoon theo tính bi t gà ..................... 40

B ng 4.5:

T l và c

ng

nhi m Leucocytozoon

gà theo tình

tr ng VSTY ...................................................................... 41
ng

nhi m Leucocytozoon theo lo i gà ......... 43

B ng 4.6:

T l và c

B ng 4.7:

T l và các tri u ch ng lâm sàng c a gà m c b nh
Leucocytozoon .................................................................. 44

B ng 4.8:

Hi u l c và

an toàn c a 2 phác

i u tr b nh

Leucocytozoon cho gà ....................................................... 46

iii
DANH M C CH

VI T T T

Cs

: c ng s

C

: Culicoides
H

:

ih c

H

: Huy n

L

: leucocytozoon

Nxb

: Nhà xu t b n

N

: Dung l

P

:

S

: Simulium

Spp

: species

VSTY

: V sinh thú y

ng m u

tin c y


iv
M CL C
U ................................................................................... 1

Ph n 1: M
1.1.

tv n

. ........................................................................................ 1

1.2. M c tiêu

tài. ................................................................................. 2

1.3. M c ích

tài.................................................................................. 2

1.4. Ý ngh a

tài. ................................................................................... 2

1.4.1.Ý ngh a trong h c t p và trong nghiên c u khoa h c......................... 2
1.4.1. Ý ngh a trong th c ti n s n xu t. ..................................................... 2
Ph n 2: T NG QUAN TÀI LI U .......................................................... 3
2.1. C s khoa h c c a
2.1.1.

c i mc a

2.1.2. B nh

tài .................................................................. 3

n bào Leucocytozoon ký sinh

n bào Leucocytozoon

gà.......................... 3

gà ................................................ 11

2.2. Tình hình nghiên c u v b nh Leucocytozoon .................................. 21
2.2.1. Tình hình nghiên c u trong n
2.2.2. Tình hình nghiên c u
Ph n 3:

I T

n

c .................................................. 21

c ngoài ............................................... 22

NG, V T LI U, N I DUNG VÀ PH

NG PHÁP

NGHIÊN C U ....................................................................................... 24
3.1.

it

ng nghiên c u ...................................................................... 24

3.2. V t li u nghiên c u ......................................................................... 24
3.3.

a i m và th i gian nghiên c u..................................................... 24

3.3.1.

a i m nghiên c u..................................................................... 24

3.3.2. Th i gian nghiên c u: ................................................................... 24
3.4. N i dung nghiên c u ....................................................................... 25
3.4.1.

c i m d ch t b nh Leucocytozoon

huy n

ng H - t nh Thái Nguyên và tr i gia c m khoa Ch n nuôi Thú y-

tr

i h c Nông Lâm Thái Nguyên. ................................................ 25

ng

3.4.1. Nghiên c u

gà t i xã Hóa Trung thu c

c i m b nh lý và lâm sàng b nh Leucocytozoon gà.............. 25


v
3.4.2. S d ng thu c i u tr b nh Leucocytozoon cho gà ....................... 25
3.5. Ph

ng pháp nghiên c u ................................................................. 25

3.5.1. B trí l y m u và ph
Leucocytozoon

ng pháp xác

nh t l , c

gà t i xã Hóa Trung thu c huy n

Nguyên và tr i gia c m khoa Ch n nuôi Thú y- tr

ng

nhi m

ng H - t nh Thái
ng

i h c Nông Lâm

Thái Nguyên. ......................................................................................... 25
3.5.2. B trí l y m u và ph
Leucocytozoon

gà theo ph

ng pháp xác

ng

nhi m

ng th c ch n nuôi ...................................... 28

3.5.3. B trí l y m u và ph
Leucocytozoon

nh t l , c

ng pháp xác

nh t l , c

ng

nhi m

gà theo tu i gà ............................................................. 28

3.5.4. B trí l y m u và ph

ng pháp xác

nh t l nhi m Leucocytozoon

gà theo tính bi t ..................................................................................... 29
3.5.5. B trí theo dõi và ph
Leucocytozoon

ng pháp xác

nh t l , c

ng

nhi m

gà theo lo i gà .............................................................. 29

3.5.6. B trí l y m u và ph

ng pháp xác

nh t l , c

ng

nhi m

Leucocytozoon theo tình tr ng v sinh thú y ............................................ 29
3.5.7. Ph

ng pháp b

Leucocytozoon
3.5.8. Ph

trí theo dõi tri u ch ng lâm sàng b nh

gà .......................................................................... 30

ng pháp b trí theo dõi hi u qu và

an tồn c a 2 phác

i u tr b nh Leucocytozoon cho gà. ....................................................... 30
3.6. Ph

ng pháp x lý s li u ............................................................... 31
VÀ TH O LU N ................................................. 32

Ph n 4: K T QU
4.1. T l và c

ng

nhi m lucocytozoon

gà t i xã Hóa Trung huy n

ng H t nh Thái Nguyên và tr i gia c m khoa Ch n nuôi Thú y tr

ng

i h c Nông Lâm Thái Nguyên...............................................................32
4.1.1. T l và c

ng

nhi m Lecocytozoon

gà t i xã Hóa Trung -

huy n

ng H - t nh Thái Nguyên và tr i gia c m Khoa Ch n nuôi Thú y-

tr

H nông Lâm Thái Nguyên ........................................................ 32

ng

4.1.2. T l và c

ng

nhi m Leucocytozoon

gà theo tu i ................. 36


vi
4.1.3. T l và c ng

nhi m Leucocytozoon theo ph

ng th c ch n nuôi...... 39

4.1.4. T l nhi m Leucocytozoon theo tính bi t gà ................................. 41
4.1.5. T l và c ng
4.1.6. T l và c
4.2.

ng

nhi m Leucocytozoon gà theo tình tr ng v sinh thú y .. 42
nhi m Leucocytozoon theo lo i gà .................... 44

c i m b nh lý và lâm sàng b nh Leucocytozoon

gà .................. 45

4.2.1. Tri u ch ng lâm sàng c a gà m c b nh Leucocytozoon .................. 45
4.3. Nghiên c u hi u qu c a 2 phác
Ph n 5: K T LU N VÀ

i u tr b nh

n bào Leucocytozoon gà ...... 52

NGH ...................................................... 55

5.1. K t lu n .......................................................................................... 55
5.2.

ngh ........................................................................................... 56

TÀI LI U THAM KH O .................................................................... 57


1
Ph n 1
M

1.1.

U

tv n
Th gi i ngày càng phát tri n, u i theo xu h

tri n công nghi p hóa hi n

ng c a th gi i là s phát

i hóa c a Vi t Nam. V i ¾ di n tích

i núi và cao nguyên, là ti m n ng cho s phát tri n thay da
t ng gi c a

tn

c.

tn

c là

i th t t ng ngày

c bi t là s phát tri n nh y v t c a ngành ch n nuôi

trong nh ng n m g n ây và ã tr thành m t ngành s n xu t chính góp ph n
quan tr ng vào s phát tri n kinh t - xã h i c a
gia c m. Ch n nuôi gia c m có xu h
nghi p, ch n ni gà

tn

c, trong ó có ch n nuôi

ng phát tri n theo h

c quan tâm hàng

ng thâm canh cơng

u vì có kh n ng áp ng nhanh v

th t và tr ng ph c v cho nhu c u ngày càng cao c a ng

i tiêu dùng.

Thái Nguyên c ng là m t t nh trung du, mi n núi, nh ng

a hình Thái

Nguyên không ph c t p l m so v i các t nh trung du, mi n núi khác.

ây là

m t i u ki n thu n l i cho t nh trong canh tác nông – lâm nghi p và phát
tri n kinh t - xã h i nói chung. Có
ó ch n ni gà th v

a hình

n chi m m t s l

i núi phát tri n khá m nh, trong

ng l n. Nhi u àn gà có tri u ch ng

a phân xanh, thi u máu và g y y u. Vi c phòng b nh truy n nhi m b ng các
lo i vacxin không mang l i hi u qu mong mu n. M t câu h i
tri u ch ng trên gà c a Thái Ngun có ph i do
hay khơng? Tuy nhiên, cho

do

n bào Leucocytozoon và bi n pháp phòng tr v n ch a

c tr l i, và b nh
c nghiên c u

t nh Thái Ngun nói riêng. Vì v y, vi c

nghiên c u xác nh s t n t i và gây b nh c a
gà

n bào Leucocytozoon gây ra

n nay câu h i trên v n ch a

khu v c phía B c nói chung và

t ra là: nh ng

n bào Leucocytozoon trên àn

có bi n pháp phịng tr có hi u qu là r t c n thi t.


2
Xu t phát t nhu c u c p bách c a th c t ch n nuôi gà t nh Thái Nguyên,
chúng tôi th c hi n

tài: “ Nghiên c u b nh

Khoa Ch n nuôi Thú y Tr

ng

n bào

ng máu t i tr i gà

i h c Nông Lâm và huy n

ng H -

t nh Thái Nguyên, s d ng thu c i u tr ”.
1.2. M c tiêu

tài

Nghiên c u

tài

có nh ng thơng tin khoa h c v

và lâm sàng b nh Leucocytozoon
huy n

ng H ,

c i m d ch t

gà t i tr i gad khoa Ch n ni Thú y và

ng th i có c s khoa h c

xây d ng quy trình phịng tr

b nh Leucocytozoon cho gà có hi u qu cao
1.3. M c ích

tài

Hồn thi n thêm nh ng thơng tin khoa h c v
n bào leucocytozoon
tr b nh

gà. T

c i m d ch t b nh

ó có s khoa h c xây d ng quy trình phịng

n bào leucocytozoon cho gà có hi u qu cao.

1.4. Ý ngh a

tài

1.4.1.Ý ngh a trong h c t p và trong nghiên c u khoa h c
K t qu c a

tài là c s

khuy n cáo ng

i ch n nuôi gà áp d ng

bi n pháp phòng tr b nh Leucocytozoon, nh m h n ch

t

l

nhi m

Leucocytozoon cho gà, h n ch thi t h i do Leucocytozoon gây ra, góp ph n
nâng cao n ng su t ch n nuôi, thúc

y ch n ni gà nói riêng và ch n ni

gia c m phát tri n.
1.4.1. Ý ngh a trong th c ti n s n xu t
Giúp cho ng
máu leucocytozoon
b nh

n bào

xu t ch n nuôi.

i ch n nuôi hi u h n v tác h i c a b nh
i v i àn gà,

n bào

ng

xu t m t s bi n pháp phịng và tr

ng máu leucocytozoon có hi u qu , góp ph n làm t ng n ng


3
Ph n 2
T NG QUAN TÀI LI U

2.1. C s khoa h c c a

tài

Ký sinh trùng là nh ng sinh v t sinh tr

ng và phát tri n trong ho c

trên c th m t sinh v t khác – g i là ký ch , chi m o t ch t dinh d

ng c a

ký ch mà nó ký sinh. Trong phân lo i h c, d a theo c u trúc c th c a ký
sinh trùng mà ng

i ta chia nh ng ký sinh trùng

ng v t ra làm 3 ngành:

nguyên trùng, giun sán và ti t túc. Trong ó, nguyên trùng là ký sinh trùng
n bào (protozoa), c th ch g m m t t bào, th

ng ký sinh trong máu

(Trypanosoma, Histomonas, Leucocytozoon…) ho c trong ru t ký ch
trùng) (D

(c u

ng Công Thu n, 1995 [26]).

Leucocytozoon ký sinh trong h ng c u gà ( ôi khi ký sinh trong b ch
c u, tùy theo loài), làm tan v h ng c u, gây b n huy t và gây ch t gà v i t
l cao, nh h
hi n

ng

i ch n nuôi gà. B nh c ng

c phát

nhi u loài chim hoang dã.

2.1.1.

c i mc a

2.1.1.1. V trí c a
di

n thu nh p c a ng

n bào Leucocytozoon ký sinh

gà

n bào Leucocytozoon trong h th ng phân lo i

ng v t

n bào nói chung là nh ng ngun sinh

ng v t khơng có khí quan

ng, thân th khi thì tr n và có th bi n d ng

c, khi thì có màng b c và

có hình d ng nh t
th , có th su t

nh.

i ho c nh ng giai o n

b ng cách th m th u dinh d
Các loài

n bào s ng ký sinh

các t bào, các mô hay d ch

u c a nó. Chúng t ni d

ng

ng chi m o t c a ký ch qua b m t c th .

n bào thu c gi ng Leucocytozoon ký sinh trong máu c a

nhi u loài gia c m, th y c m, chim và nhi u loài chim hoang dã. Gà là v t
ch c m th
hi n l n

n bào Leucocytozoon m nh nh t. B nh

u tiên vào n m 1898. T

trình nghiên c u v b nh.

ó

c Ziemann phát

n nay, trên th gi i ã có nhi u công


4
Theo Levine N. D. (1985) [37], Leucocytozoon gây b nh cho gà có v
trí trong h th ng phân lo i nh sau:
Ngành Protozoa
L p Sporozoa
B Haemosporidia
H Leucocytozoidae
Gi ng Leucocytozoon
Loài L. caullergyi (Mathis et Leger, 1909)
L. sabrazeis (Mathis et Leger, 1910)
L. simondi (Mathis et Leger, 1910)
L. smithi (Laveran et Lucet, 1905)
L. andrewsi (Atchley, 1951)
L. schufneri (Prowazek, 1912)
L. schoutedeni (Rodham Pons et Bequaert, 1913)

n nay, các nhà

khoa h c ã phát hi n 107 loài Leucocytozoon spp. ký sinh và gây b nh cho
gà, gà tây, v t, ng ng và nhi u lồi chim hoang dã.
2.1.1.2.

c i m hình thái các loài Leucocytozoon

gà

Ph m S L ng và cs (2005) [13] cho bi t: các lồi Leucocytozoon spp.
có nhi u hình d ng khác nhau trong quá trình phát tri n
ký ch trung gian. Kích th c c a chúng thay

ký ch c ng nh

i tu thu c d ng và lồi

n bào

Leucocytozoon.
- D ng bào t (Sporozoite): hình thu n, hình elip nh n 2 d u, kích
th

c 10 - 15 µm. Th này th y

tuy n n

c b t c a d n (ký ch trung gian).

- D ng ti u th (Merozoite): hình trịn, hình tr ng, kích th
- D ng giao t (Schizont): hình elip, thon nh 2
- D ng
th

c 15 - 20 µm.

u, kích th c 20 - 45µm.

i giao t (Macrogametocyte): hình a giác, g n trịn, kích

c 350 - 400 µm.


5
- D ng ti u ph i t (Microgametocyte): hình thu n, hình tr ng, kích
th

c 20 - 25 µm.
Theo Nguy n Th Kim Lan và cs (1999) [9]: c th

m t t bào r t nh c u thành, t ch c c a

n bào th

ng do

n bào g m màng t bào, ch t

nguyên sinh, h t ho c nhân t bào.
n bào Leucocytozoon ký sinh
gà và các loài chim
nh n hai
th

h ng c u, b ch c u, các n i t ng c a

hai d ng: d ng ti u th hình dùi tr ng, ho c hình thoi

u v i kích th

c t 15 - 20 µm, d ng bào t hình tr ng v i kích

c t 20 - 25 µm.
Theo Ph m S L ng và Tô Long Thành (2006) [14]; Ph m S L ng và cs

(2008) [15], hai loài L. caullergyi và L. sabrazeis có hình d ng g n gi ng nhau,
ch khác v tính ch t gây b nh. Chúng có d ng hình c u, hình b u d c, hình l i
li m; kích th

c 20 x 5 µm, khơng có s c t khi nhu m Giemsa, ký sinh

h ng

c u c a gà, gà r ng.
2.1.1.3. Vòng

i c a Leucocytozoon

gà

Saif Y. M. (2003) [45] cho r ng: giai o n sinh bào t di n ra trên v t
ch trung gian và có th

c hồn thành sau 3 – 4 ngày. Noãn nang phát

tri n và có th tìm th y trong

ng tiêu hóa c a d n trong vòng 12 gi sau

khi d n hút máu. Sau ó các nỗn nang này di chuy n
d n, có th tìm th y nỗn nang

tuy n n

n tuy n n

cb tc a

c b t d n s m nh t sau khi d n hút

máu gà b nh 18 ngày.
Ph m S L ng và cs (2005) [13] cho bi t: các lồi Leucocytozoon có
vịng

i r t ph c t p, c n v t ch trung gian là các loài d n thu c gi ng

Simulium spp. và Culiloides spp. Tu

c i m th i ti t khí h u c a các vùng

sinh thái khác nhau mà thành ph n loài d n c ng thay

i.

Sau khi xâm nh p vào d n do d n hút máu gà b nh, các ti u th
(Merozoite) phát tri n qua m t s giai o n

vách d dày thành noãn nang

6
thành th bào t (Sporozoite). Th bào t chuy n lên tuy n n

cb tc adn

sau th i gian phát tri n kho ng 25 ngày. Khi d n hút máu các loài v t ch (gà,
các loài gia c m khác và chim hoang dã) s truy n m m b nh vào máu.
Các bào t t máu xâm nh p vào các t bào n i quan nh : gan, lách,
ph i, th n, t ch c c

tr thành giao t (Schizont). Các giao t vào h ng

c u phát tri n thành ti u th (Merozoite), giao t th (Gametocyte),

i giao t

(Marcrogametocyte) và ti u giao t (Mircrogametocyte).
Khi d n hút máu gia c m b nh, vào c th d n, các ti u th l i phát tri n
thành noãn nang (Oocyste), r i bào t (Sporozoite) trong vách d dày d n và
vòng

il i

c l p l i.

Tác gi Lê Minh Thành [50] cho bi t vòng

i c a Leucocytozoon bao

g m các giai o n nh sau:
* Giai o n

t bào ch :

Gia c m b d n – ký ch trung gian truy n b nh

t và truy n m m

b nh (các bào t Sporozoite) vào c th . Khi vào c th gia c m, m m b nh
theo máu t i gan, lách, th n, não… T i ây, chúng xâm nh p vào các t bào
c a ký ch và b t

u sinh s n vơ tính b ng hình th c li t phân, k t qu t 1

Sporozoit ã t o ra m t l

ng l n Merozoite. Chính nh ng Merozoite này m i

có kh n ng xâm nh p vào máu và ký sinh

h ng c u (quá trình này m t 4 –

6 ngày ho c kéo dài h n tùy lồi).
Q trình sinh s n c a
chu k nh t

n bào

nh. Sau khi phát tri n

* Giai o n

trong t bào gan c a v t ch khơng có
gan, t t c các Merozoite

trong h ng c u: giai o n này t o th t d

phân li t trong ó có th mang gi i tính (giao t
trong h ng c u b t

ng và th

c và giao t cái). Giai o n

u t khi các Merozoite t gan vào máu, ti p c n v i b

m t h ng c u có nh ng th th Receptor t
c u qua 5 giai o n:

u vào máu.

ng ng và xâm nh p vào h ng


7
Nh n di n và g n bám
Hình thành i m ti p giáp
T o nên màng không bào liên ti p màng h ng c u
L t vào màng không bào qua i m ti p n i chuy n

ng

H ng c u hàn kín sau khi Merozoite l t vào
Sau khi l t vào trong h ng c u, Merozoite hình thành khơng bào và
phát tri n trong h ng c u theo ki u có chu k , qua các th :
Th t d

ng (Trophozoite): g m th Trophozoite non (th nh n), th

Trophozoite phát tri n (th amip) và th Trophozoite già.
Th phân li t (Schizont) g m: Schizont non và Schizont già.
Sau khi k t thúc 1 chu k phát tri n, các Merozoite trong Schizont phá
v h ng c u vào máu, m t s b th c bào ho c ch t, m t s xâm nhi m vào
h ng c u khác và ti p t c phát tri n theo chu k t

ng t .

Sau m t s chu k , có nh ng Merozoite ti p t c xâm nh p vào h ng
c u, nh ng không t o thành các th Merozoite n a mà phát tri n thành th có
gi i tính: Gametocyte (Macrogametocyte – giao t cái và Microgametocyte –
giao t

c). Sau ó giao t d c và giao t cái k t h p v i nhau t o thành h p

t (Zygote), gây phá v h ng c u và di chuy n trong máu.
Khi ký ch trung gian là d n hút máu gia c m, m m b nh s vào ký ch
trung gian và ti p t c vòng

i.

Trong ký ch trung gian, h p t n ra và phát tri n thành d ng tr
thành (thoi trùng). Chúng di chuy n lên tuy n n

c b t c a d n và c trú

Khi d n hút máu gia c m, các thoi trùng theo tuy n n
c a gia c m và b t

u vịng

ng
ó.

c b t vào máu

i m i.

Tuy nhiên Lê V n N m (2011) [19] l i cho r ng: chu k phát tri n sinh
h c c a Leucocytozoon g m 2 giai o n chính. Giai o n th nh t là giai


8
o n phát tri n trong c th ký ch trung gian truy n b nh và giai o n hai là
giai o n phát tri n trong c th v t ch :
- Giai o n phát tri n trong c th ký ch trung gian truy n b nh (d n)
ây là giai o n hình thành bào t nang (Sporogony), giai o n này
k t thúc trong vịng 3 – 4 ngày. Vì trong máu c a gia c m b nh ã có s n
c và giao t cái, ho c h p t c a Leucocytozoon, nên ngay sau khi

giao t

hút máu gia c m b nh, các t bào máu ch a m m b nh b d ch tiêu hóa c a
ký ch trung gian (d n) làm tan v và gi i phóng ra các giao t và các h p t .
Chúng nhanh chóng bám vào thành d dày và chui vào các t bào niêm m c
d dày, ru t c a d n.

ó chúng b t

u phát tri n thành bào t

nang

(Oocyst). Tồn b q trình này ch di n ra trong vòng 12 gi k t th i i m
d n hút máu gia c m b nh l n cu i.
Trong m i bào t nang b t

u có q trình sinh tr

ng và phát tri n

thành 4 thoi trùng (Sporozoite). Các thoi trùng này nhanh chóng l n lên và di
hành

n c trú trong tuy n n

c b t c a ký ch trung gian truy n b nh. Ch có

các thoi trùng này m i có kh n ng truy n b nh. Ký ch trung gian truy n b nh
cho gia c m th c m thông qua vi c hút máu c a gia c m b nh, sau ó hút máu

c a gia c m kh e và truy n n

c b t kèm theo thoi trùng gây b nh vào c th

gia c m kh e. Nh v y, k t khi d n hút máu gia c m b nh l n cu i

n lúc có

kh n ng truy n b nh m t 18 ngày.
- Giai o n phát tri n c a Leucocytozoon trong c th gia c m th c m.
Ngay sau khi thoi trùng theo n

c b t c a ký ch trung gian truy n

b nh xâm nh p vào c th gia c m, chúng l t xác và hình thành nên các th
phân l p trung gian (Merozoite), các th phân l p trung gian này bám ngay
vào các t bào máu và theo máu i kh p c th . Sau ó chúng phát tri n
theo hai h

ng:


9
H
tr

ng th nh t: Chúng chui vào và ký sinh trong các t bào máu, sinh

ng và phát tri n theo ph

ng th c t nhân ôi

t o ra các th phân l p

th h 1 (Schizont - 1). Các Schizont th h 1 này l n lên nhanh chóng và ti t
ra m t ch t làm tan h ng c u, ch t ó

c g i là ch t kháng h ng c u (anti-

erythrocyte). D

i tác

ng c h c c a nhi u th phân l p ã sinh ra trong

m i h ng c u d

i tác

ng c a ch t kháng h ng c u, m t s l

ng l n h ng

c u b phá v và gi i phóng ra nhi u th phân l p th h 1, ây là nguyên
nhân chính d n

n thi u máu, t ng hemobilirubin, máu tr nên lỗng, nh t

và khó ơng. Các th phân l p th h 1 l p t c t n công và ký sinh ti p vào
các t bào h ng c u m i, chúng l n lên và l i nhân ơi

hình thành th phân

l p th h 2 (Schizont - 2), c ti p t c nh v y chúng hình thành th phân l p
th h 3 (Schizont - 3) thì d ng l i và b t
(Gametocyte). Giao t
t cái có kích th
s n vơ tính và b t

c có kích th

u hình thành các giao t

c nh g i là Microgametocyte và giao

c l n h n g i là Macrogametocyte. K t thúc giai o n sinh
u giai o n sinh s n h u tính.

Giai o n sinh s n h u tính x y ra trong các t bào h ng c u. Giao t
c chui vào giao t cái
b c b i m t màng và

th tinh và hình thành nên h p t . H p t
c g i là bào t , có kích th

c

c trung bình 14,5 – 5,5

µm. Sau ó, chúng phát tri n thành các bào t hình thoi, có kích th

c lên

n

45 µm. Ch có các thoi trùng này m i có kh n ng lây truy n thông qua côn
trùng hút máu gia c m b nh và truy n thoi trùng gây b nh cho gia c m kh e.
H

ng th hai: Sau khi các thoi trùng theo máu di hành kh p các n i

trong c th , m t ph n chúng c trú t i các c quan nh lách, th n, ph i, gan,
d dày tuy n, d dày c , ru t non, bu ng tr ng, ng d n tr ng và não. T i ây,
chúng l t xác và chui vào ký sinh trong các t bào n i mô, t bào l

i và

i

th c bào c a các c quan k trên c a gia c m th c m. Trong các t bào ó
chúng b t

u sinh tr

ng, l n lên và sinh s n theo ph

ng th c t nhân ôi,


10

làm v nát các t bào c a các c quan n i t ng ký ch . Sau ó chúng phát
tri n và t o nên th phân l p c c

i g i là Megaloschizont v i kích th

n 400 µm và làm t c nhi u mao m ch c a các c quan ký ch .

c lên

ti p t c phát

tri n, trong m i Megaloschizont hình thành nên 2 th phân l p trung gian
Merozoite, chúng l n lên và r i kh i Megaloschizont, r i kh i t bào c a c
quan ký ch , chui vào các t bào máu
ti p t c l p l i nh h
các t bào n i mơ

ký sinh và q trình phát tri n

c

ng th nh t – k t thúc giai o n sinh s n vơ tính trong

các c quan n i t ng c a gia c m th c m
S

VÒNG

I

11
2.1.2. B nh

n bào Leucocytozoon

gà

2.1.2.1. Nh ng thi t h i kinh t do b nh Leucocytozoon gây ra
n bào Leucocytozoon

B nh

hi m, ít làm cho gà ch t
nhi m. Nh ng
tr

gà không gây thành

d ch l n nguy

t ng t và ch t hàng lo t nh m t s b nh truy n

n bào này ã gây tác h i nghiêm tr ng, làm cho s sinh

ng và phát tri n c a gà b ng ng tr , c th g y còm, thi u máu, kh n ng

t ng tr ng gi m, s l

ng và ch t l

ng c a th t, tr ng gi m, d n

n n ng

su t ch n nuôi gi m th p.
Theo Shane S. M. (2005) [46], Leucocytozoonosis th
n

c nhi t

i,

c bi t là

các

nh ng n i mà các trang tr i n m g n ao, h . àn

gia c m m c b nh gi m m nh t c
100% n u không

ng g p

t ng tr

ng, t l ch t cao có th lên

n

c ch a tr k p th i.

Ph m S L ng và cs (2005) [13] cho r ng: gà b b nh
máu Leucocytozoon

th c p tính có th ch t

quan và thi u máu c p. Gà mái gi m

n bào

ng

t ng t do xu t huy t các n i

ho c ng ng

, kém n, gi m t ng

tr ng và g y y u nhanh. Gà m c b nh s ch t sau 3 – 6 ngày v i t l t i trên
50% s gà b b nh.
Lê V n N m (2011) [19] cho bi t: t i m t s
Giang, Thái Nguyên, B c Ninh, H i D
Leucocytozoon xu t hi n

a ph

ng, V nh Phúc, b nh

h u h t các àn gà nuôi th v

ng t 40 – 70%, gây thi t h i vô cùng to l n cho ng
2.1.2.2. D ch t h c b nh Leucocytozoon

ng nh B c
n bào

n v i t l dao

i ch n nuôi.

gà

Lê V n N m (2011) [19], b nh do Leucocytozoon gây ra có tính chu k rõ
r t, ph thu c vào mùa sinh s n và phát tri n c a côn trùng hút máu truy n b nh.
Nh ng theo Lê

c Quy t và cs (2009) [21] cho bi t: t l nhi m

Leucocytozoon ph thu c vào r t nhi u y u t nh : tu i gia c m, gi ng,
hình, vùng sinh thái, ph

ng th c ch n nuôi...

a


12
Loài gây b nh và

ng v t m c b nh

Trong t nhiên, gà, gà r ng, chim tr và các lồi chim thu c b gà
(Galliformes)

u có th b b nh. B nh t gà nhà có th truy n lây sang gà

r ng qua ký ch trung gian và ng

c l i.

Ph m S L ng và cs (2005) [13]; (2010) [17] cho r ng: có 4 lồi

n

bào gi ng Leucocytozoon ch y u ký sinh và gây b nh cho gà:
* L. caulleryi (Mathis et Leger, 1909)
Loài này ký sinh và gây b nh cho gà nhà, gà r ng
ông và

các n

c thu c

ông Á: Nh t B n, Malaysia, Thái Lan, Vi t Nam, các bang thu c

khu v c B c M .
V t ch

trung gian c a L. caulleryi là các loài d n thu c gi ng

Culicoides nh : C. arakava, C. circumscriptus, C. odibilis.
* L. sabrazeis (Mathis et Leger, 1910)
Loài này ký sinh và gây b nh cho gà và chim hoang dã

các n

c

ông Nam Á : Philippine, Thái Lan, Malaysia, Vi t Nam.
V t ch trung gian c a L. sabrazeis: các loài d n Culicoides spp. và
Simulium spp.
* L. simondi (Mathis et Leger, 1910)
L. simondi ký sinh và gây b nh cho v t nhà và v t tr i, ng ng nhà và
ng ng tr i, các loài thu c m nuôi và hoang dã

M , Canada, các n

c vùng

Balkan và Vi t Nam.
V t ch trung gian: các loài d n Simulium spp.
* L. smithi (Laveran et Lucet, 1905)
Loài này ký sinh
Dakota, Nebraska), CHLB

gà tây t i các bang thu c vùng
c, các n

ông M (B c

c vùng Balkan...

V t ch trung gian c a L. smithi là các loài d n Simulium spp.


13
L

ng (1997) [5] cho bi t loài L.

ng V n Hu n và Lê H u Kh

caullergyi có

c i m nh sau: c th

n bào h i trịn, kích th

15,5 µm. T bào v t ch c ng trịn, kích th
KCTG, Zygote có d ng trịn

c 20 µm.

c 15,0 -

trong c th d n –

ng kính 14 µm, sau ó kéo dài, kích th

c 21

µm, chúng xun qua vách ru t t o thành Oocyst hình g n trịn, kích th

c4-

14 x 5-14 µm. Oocyst phát tri n thành thoi trùng (Sporozoite). Các thoi trùng
n tuy n n

c b t c a d n có kích th

Mùa v : Gà m c b nh
và n ng

t t c các mùa trong n m, nh ng nhi m nhi u

v Hè và v Xuân.

Tu i m c b nh: Gà
và c

c 7 - 11 x 1 - 2 µm.

ng

các l a tu i

u b b nh. Tu i gà càng cao t l

nhi m b nh càng t ng.

Y u t stress: các y u t strees nh chu ng tr i ch t ch i, khí h u m,
th p, th c n kém dinh d
lan b nh Leucocytozoon

ng... óng vai trò thúc

ym c

và t c

lây

gà.

i u ki n v sinh thú y: i u ki n v sinh thú y
khu v c xung quanh chu ng tr i, d ng c và môi tr
trong nh ng y u t có nh h

i v i chu ng tr i và
ng ch n nuôi là m t

ng l n t i kh n ng nhi m b nh Leucocytozoon

c a gà. i u này có liên quan m t thi t v i s t n t i và phát tri n c a các loài
d n hút máu – KCTG truy n b nh.
2.1.2.3. C ch sinh b nh c a b nh Leucocytozoon
B nh lây truy n t gà b nh sang gà kho qua

ng máu nh v t ch

trung gian là các loài d n thu c h Culicoides spp. và Simulium spp.. D n hút
máu c a gà b nh có

n bào ký sinh trong máu. Vào c th d n,

tri n qua 3 giai o n, cu i cùng thành bào t n m
Khi d n mang m m b nh hút máu gà kho , bào t s
và gây b nh cho gà.

tuy n n

n bào phát

c b t c a d n.

c truy n cho gà kho


14
Các bào t xâm nh p vào các t bào n i quan nh : gan, lách, ph i, th n,
t ch c c

tr thành bào t (Schizont); các bào t vào h ng c u phát tri n

thành ti u th

(Merozoite), giao t

th

(Gametocyte),

i giao t

(Marcrogametocyte) và ti u giao t (Mircrogametocyte). Chúng phát tri n,
phá hu t bào h ng c u và gây ho i t các c quan t ch c,
và gan.

c bi t là lách

ng th i chúng ti t ra ch t antierythrocyte làm tan h ng c u.

2.1.2.4. Tri u ch ng và b nh tích b nh Leucocytozoon
* Tri u ch ng b nh Leucocytozoon
Theo tài li u c a Vi n Thú y Qu c gia (2001) [29]; (2002) [30], tri u
n bào Leucocytozoon gây ra là:

ch ng ch y u c a gà m c b nh do
- Ho ra máu và ch t
- Thi u máu,

t ng t

c bi t mào và tích do thi u máu nên có màu tím tái

- Nh p th nhanh
- Phân có m u xanh
- Gi m s n l

ng tr ng và tr ng có v m ng (v i gà mái

)

- Xu t huy t da chân.
Nguy n Th Kim Lan và cs (2009) [11] cho bi t: B nh th
thành d ch t i m t s khu v c vùng núi và trung du thu c các n

ng x y ra
c

ông

Nam Á, nh t là vào mùa hè và mùa xuân, khi mà các loài d n - ký ch trung
gian phát tri n và ho t

ng m nh.

Th i gian b nh t 4 - 7 ngày.
Gà b nh th hi n các tri u ch ng
Th c p tính: gà

c tr ng sau:

l a tu i t 1 - 3 tháng ch t

t ng t do xu t huy t

các n i t ng, h ng c u tan v hàng lo t, gây b n huy t c p tính; a ch y n ng,
phân có màu xanh lá cây, th

ho c ng ng

do

ng có l n máu. Gà mái ang

n bào tác

b b nh s gi m

ng vào c quan sinh s n. Gà tr

ng thành


15
m c b nh s gi m t ng tr ng, g y y u nhanh, nh ng ch t ít h n gà con. Gà
l a tu i t 1 - 3 tháng b b nh s ch t sau 3 - 6 ngày v i t l cao.
Lê V n N m (2011) [19] cho bi t, tri u ch ng c a b nh Leucocytozoon
g m các th nh sau:
- Th quá c p:
Trong su t th i gian
bình th

ng nên ng

b nh, gà b s t cao nh ng có th v n n u ng

i ch n nuôi h u nh không

th y nh ng bi u hi n b t th

ý, ho c không quan sát

ng c a àn gà. B nh b ng d ng bùng phát l t

khi g p các y u t stress b t l i, v i các tri u ch ng i n hình nh :

t nhiên

ho ho c h t h i, mào, tích tái nh t, c máu ra mi ng, m i, ôi khi

c h u

môn r i ch t. M t s khác l i có tri u ch ng l

ho c có tri u ch ng th n

kinh, nh y s c lên r i r i xu ng n n dãy d a và ch t. C hai tr

ng h p trên

u do d p v gan, ho c xu t huy t não b i s phát tri n quá m nh c a các
Leucocytozoon trong các c quan ó.
S gà ch t nh mô t trên không s y ra
m i ngày. N u không

t, nh ng t ng d n qua

c ch n oán úng và i u tr k p th i, t l ch t

s r t cao.
- Th c p tính:
ây là th b nh ph bi n nh t và g n li n v i th i ti t m

t do m a

phùn kéo dài. Khí h u m th p t o i u ki n thu n l i cho s phát tri n, sinh
sôi, n y n c a ký ch trung gian truy n b nh.
Trong nh ng àn gà m c b nh

th này, lúc

u ch th y m t s ít gà

có bi u hi n s t cao, mào thâm tái, sau vài ngày tr nên tr ng b ch. Khi c t
ti t gà th y máu r t lỗng, khó ơng.
Gà b b nh gi m n, ít v n
phân có màu xanh

m.

ng, i l i không v ng. Gà b tiêu ch y,


16
Gà b nh g y sút nhanh, y u d n và r t khó th , th khị khè, ph i v
c ra

th . N u

n

m khơng khí cao, chu ng ni m th p thì gà b nh càng

khó th và r t d ch t. Tuy nhiên, gà ch t không
d n qua m i ngày. Lúc

t, nh ng t l ch t t ng

u gà ch ch t vào ban êm, v sau ch t b t k lúc

nào, t l ch t có th lên

n 70%. B nh n ng h n n u gà b b nh ghép v i

CRD, Newcastle...
gà mái: Tri u ch ng th
kh i l
ng

ng th y là gi m s n l

ng tr ng,

ng th i

ng tr ng c a gà b nh c ng gi m rõ r t, v tr ng m m, d v , ho c

c l i v r t d y. Khi cho p tr ng c a nh ng àn gà

Leucocytozoon thì t l

b m c b nh

p n gi m, gà m i n b ch t y u trong 3 - 5 ngày

u chi m t l r t cao.
- Th á c p tính:
ây là th b nh
kháng t t ho c

c chuy n sang t th c p tính,

gà trên 1 n m tu i. B nh th

ng th y

nh ng gà có s c

gà ang vào th i k

t t nh t. B nh c ng có th x y ra th y c m, hoang c m và ít th y gia c m khác
ni trên c n.
Gà b nh s t cao, gi m n, tiêu ch y, ho hen, ch t r i rác. T l ch t ngày
càng t ng và có th lên

n 30 – 40 % t ng àn.

- Th mãn tính:

ây là th b nh th

ng g p

gà b nhi m s l

ng Leucocytozoon ít.

Ngồi ra, các lồi chim hoang dã, gia c m s ng sót sau khi m c b nh ho c
nh ng gia c m, th y c m

c ch n nuôi qu ng canh c ng có th b b nh

th mãn tính.
B nh có nh ng bi u hi n không rõ ràng, gà v n n u ng bình th
ơi khi gi m n t c th i. Các tri u ch ng nh
không v ng

r ,

ng,

ng kinh ho c i l i

u ng t quãng, không xu t hi n liên t c. Gà b nh thi u máu, l

, t l ch t không áng k nh ng chúng mang m m b nh trong nhi u n m
và tr thành ngu n b nh ti m tàng nguy hi m.

17
* B nh tích b nh Leucocytozoon
Ta th y: xu t huy t
th n) và t ch c c .

s m

t t c các ph t ng (tim, lách, ph i,

ơi khi c ng có các i m ho i t tr ng trên m t gan

gi ng nh b nh t huy t trùng gia c m. Ho c ta cịn có th th y b nh tích
ng tiêu hóa nh : niêm m c

ng tiêu hố b t n th

ng và xu t

huy t khi m khám gà b nh
Olsen O. W. (1986) [42] cho bi t, gà b nhi m
c

ng

n bào Leucocytozoon

n ng, có các b nh tích i n hình thì t l t vong cao. Các c

quan n i t ng ký ch có s l
sinh trong các c quan

ng

n bào ký sinh khác nhau. Các

n bào ký

c bao b c b i m t l p do t bào lympho và b ch

n nhân l n t o nên th Megaloschizont.

c u

Theo Lâm Th Thu H
m t th

ng (2005) [7], khi m khám và quan sát b ng

ng, th y trên c th gà có nh ng n t m u tr ng

ho c chuy n sang en, có kích th

c hay vàng,

c t 0,2 - 0,5 mm, ôi khi lên

Nh ng n t này là b nh tích do m t giai o n phát tri n c a
Caulleryi gây ra.

n bào Leucocytozoon

c phát hi n

n 1 mm.
n bào L.

nhi u v trí trên

c th gà. M t gà có th nhi m Leucocytozoon cùng lúc trên 6 c quan ph
t ng. S nhi m Leucocytozoon th

ng g p nhi u nh t

các c quan nh

ph i, gan, th n, mô c .
Lê V n N m (2011) [19] cho bi t: b nh tích
bào Leucocytozoon gây ra

gà r t i n hình,

i th c a b nh do

n

c quan sát th y trong nhi u

c quan n i t ng nh : gan, lách, th n, tim, ph i, ru t non, não, bu ng tr ng và
ng d n tr ng...Nh ng bi n

i

i th

các c quan n i t ng nh sau:

Gan: s ng to, m m nh n và d v , trên b m t gan th y nhi u i m
tr ng.

ây là k t qu c a các th phân l p c a Leucocytozoon

làm ròn, x p và t c ngh n các mao m ch, d n
chí v mao m ch, d n

gan t o nên,

n xu t huy t tràn lan, th m

n v gan, ch y máu vào xoang b ng.