Nghiên cứu kinh tế hộ trong mô hình xây dựng nông thôn mới của huyện Bắc Quang, tỉnh Hà Giang (Luận văn thạc sĩ)

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

HOÀNG THU TRANG

NGHIÊN CỨU KINH TẾ HỘ
TRONG MÔ HÌNH XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI
CỦA HUYỆN BẮC QUANG, TỈNH HÀ GIANG

LUẬN VĂN THẠC SĨ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN

THÁI NGUYÊN - 2014


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

HOÀNG THU TRANG

NGHIÊN CỨU KINH TẾ HỘ
TRONG MÔ HÌNH XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI
CỦA HUYỆN BẮC QUANG, TỈNH HÀ GIANG
Chuyên ngành: Phát triển nông thôn
Mã số: 60.62.01.16

LUẬN VĂN THẠC SĨ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS DƯƠNG VĂN SƠN

THÁI NGUYÊN - 2014

i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan: Số liệu và kết quả nghiên cứu trình bày trong luận văn
này là trung thực và chưa được sử dụng để bảo vệ một học vị nào. Mọi sự
giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã được cảm ơn và các thông tin trích
dẫn trong luận văn đều đã được chỉ rõ nguồn gốc.

Hà Giang, ngày tháng năm 2014
Tác giả

Hoàng Thu Trang


ii
LỜI CẢM ƠN

Trong thời gian nghiên cứu và hoàn thành luận văn, tôi đã được nhiều sự
giúp đỡ nhiệt tình của các đơn vị,cá nhân trong và ngoài trường.
Đặc biệt tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc đến
PGS.TS.Dương Văn Sơn, người đã tận tình hướng dẫn, định hướng và
giúp đỡ tôi về chuyên môn trong suốt thời gian thực hiện và hoàn thành
luận văn tốt nghiệp này.
Tôi xin chân thành cảm ơn Tập thể các thầy cô giáo trong Phòng QLĐT
Sau Đại học, Trường Đại học Nông lâm Thái Nguyên đã tạo điều kiện giúp
đỡ tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu để tôi thực hiện tốt đề tài này.
Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám đốc, cán bộ Trung tâm Khuyến
nông tỉnh Hà Giang, UBND huyện Bắc Quang, UBND các xã, đặc biệt là 3
xã: Đồng Yên, Vĩnh Phúc, Vĩnh Hảo, các ban ngành đoàn thể đã quan tâm,
tạo điều kiện giúp đỡ để tôi có thể hoàn thành tốt luận văn tốt nghiệp này.

Tôi xin chân thành cảm ơn và bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới gia đình người
thân, anh em, và bạn bè, những người luôn ủng hộ, động viên và tạo điều kiện cho
tôi trong quá trình học tập, công tác và thực hiện luận văn.
Trong quá trình thực hiện đề tài khó tránh khỏi những hạn chế và thiếu
sót. Kính mong được sự đóng góp ý kiến của các thầy, cô giáo, đồng nghiệp và
bạn đọc để luận văn được hoàn chỉnh hơn.
Xin trân trọng cảm ơn!
Hà Giang, ngày tháng năm2014
Tác giả

Hoàng Thu Trang


iii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN ................................................................................................ ii
MỤC LỤC .................................................................................................... iii
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VIẾT TẮT...................................................... v
DANH MỤC CÁC BẢNG ............................................................................ vi
DANH MỤC CÁC HÌNH ............................................................................ vii
MỞ ĐẦU....................................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của đề tài.............................................................................. 1
2. Mục tiêu chung........................................................................................... 2
3. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................... 2
4. Ý nghĩa của đề tài....................................................................................... 2
Chương 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU .......................................................... 4
1.1. Khái niệm và thuật ngữ liên quan ............................................................ 4
1.1.1. Khái niệm về hộ, hộ nông dân, kinh tế hộ nông dân ............................. 4
1.1.2. Vai trò của kinh tế nông hộ gắn với xây dựng nông thôn mới............... 7

1.1.3. Đặc điểm và nội dung hoạt động của kinh tế hộ.................................... 7
1.1.4. Khái niệm nông nghiệp, nông thôn, xây dựng nông thôn mới............... 8
1.1.5. Khái niệm sinh kế................................................................................. 9
1.1.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế hộ.............................. 10
1.2. Thực tiễn phát triển kinh tế hộ ............................................................... 13
1.2.1. Kinh nghiệm và tình hình phát triển kinh tế hộ ở các nước trên thế giới. .... 13
1.2.2. Xu hướng phát triển khinh tế nông hộ................................................. 14
1.2.3. Kinh nghiệm và tình hình phát triển kinh tế hộ ở Việt Nam................ 15
1.2.4. Tình hình thực hiện xây dựng nông thôn mới ở Việt Nam .................. 18
1.3. Mô tả địa bàn nghiên cứu ...................................................................... 23
Chương 2. ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP
NGHIÊN CỨU............................................................................ 29
2.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.......................................................... 29
2.2. Nội dung nghiên cứu ............................................................................. 30
2.3. Tiếp cận và phương pháp nghiên cứu .................................................... 30


iv
2.3.1. Tiếp cận nghiên cứu ........................................................................... 30
2.3.2. Phương pháp nghiên cứu .................................................................... 30
Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ....................... 34
3.1. Thực trạng phát triển kinh tế hộ tại địa bàn nghiên cứu ......................... 34
3.1.1. Thực trạng chung về kinh tế hộ của huyện năm 2013 ......................... 34
3.1.2. Thực trạng phát triển kinh tế hộ tại 3 xã điều tra................................. 36
3.2. Một số nhân tố ảnh hưởng đến kết quả sản xuất nông - lâm nghiệp
của hộ ........................................................................................... 67
3.2.1. Ảnh hưởng trình độ học vấn, nguồn gốc và thành phần dân tộc của
chủ hộ nghiên cứu ........................................................................ 67
3.2.2. Ảnh hưởng của yếu tố thị trường đến sản xuất của hộ ........................ 68
3.2.3. Ảnh hưởng của một số yếu tố đến sản xuất của hộ.............................. 70

3.3. Những thuận lợi, khó khăn, cơ hội và thách thức đối với phát triển
kinh tế hộ trong xây dựng NTM ................................................... 72
3.3.1. Thuận lợi ............................................................................................ 72
3.3.2. Khó khăn ............................................................................................ 73
3.3.3. Cơ hội................................................................................................. 74
3.3.4. Thách thức.......................................................................................... 75
3.4. Định hướng và giải pháp phát triển kinh tế hộ ....................................... 75
3.4.1. Định hướng phát triển trong những năm tới........................................ 75
3.4.2. Giải pháp phát triển kinh tế hộ trong xây dựng NTM ......................... 76
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .................................................................... 81
1. Kết luận.................................................................................................... 81
2. Kiến nghị.................................................................................................. 82
TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................... 84
Phụ lục


v
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VIẾT TẮT

Ký hiệu viết tắt

Nghĩa

ATSH

: An toàn sinh học

BQ

: Bình quân

CNH-HĐH

: Công nghiệp hóa - hiện đại hóa

ĐVT

: Đơn vị tính

KHKT

: Khoa học kỹ thuật

LĐ

: Lao động

NTM

: N ông thôn mới

SLBQ

: Sản lượng bình quân

SXNN

: Sản xuất nông nghiệp

TN

: Thu nhập

UBND

: Ủy ban nhân dân

XHCN

: Xã hội chủ nghĩa


vi

DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 3.1. Một số chỉ tiêu về phát triển kinh tế nông nghiệp của hộ năm
2012 - 2013 .................................................................................. 34
Bảng 3.2. Một số chỉ tiêu chung của xã nghiên cứu...................................... 36
Bảng 3.3. Một số chỉ tiêu chính về hoạt động sản xuất nông lâm nghiệp
của xã nghiên cứu......................................................................... 37
Bảng 3.4. Một số chỉ tiêu về kết quả sản xuất trong kinh tế hộ nghiên
cứu xã Đồng Yên.......................................................................... 38
Bảng 3.5. Một số chỉ tiêu về kết quả sản xuất trong kinh tế hộ nghiên
cứu xã Vĩnh Phúc ......................................................................... 39
Bảng 3.6. Một số chỉ tiêu về kết quả sản xuất trong kinh tế hộ nghiên
cứu xã Vĩnh Hảo qua 3 năm ......................................................... 40
Bảng 3.7. Tình hình chủ hộ .......................................................................... 41
Bảng 3.8. Thông tin cơ bản về nhóm hộ ....................................................... 43
Bảng 3.9. Một số chỉ tiêu về lao động và nhân khẩu của hộ ......................... 45
Bảng 3.10. Tỷ lệ lao động trong độ tuổi của nhóm hộ .................................. 45

Bảng 3.11. Trình độ học vấn của chủ hộ....................................................... 46
Bảng 3.12.Thực trạng cơ cấu đất đai của hộ ................................................. 48
Bảng 3.13. Vốn sản xuất bình quân của hộ................................................... 49
Bảng 3.14. Vốn bình quân của hộ................................................................. 50
Bảng 3.16. Kết quả sản xuất một số cây trồng chính của hộ ......................... 54
Bảng 3.17. Kết quả sản xuất và thu nhập từ cây lâm nghiệp của hộ.............. 57
Bảng 3.18. Những khó khăn trong sản xuất nông nghiệp của hộ .................. 58
Bảng 3.19. Kết quả sản xuất một số loại vật nuôi chính của hộ .................... 62
Bảng 3.20. Phương thức sử dụng sản phẩm ngành chăn nuôi của hộ ............ 63
Bảng 3.21. Tổng thu nhập phi nông nghiệp của hộ....................................... 65
Bảng 3.22. Cơ cấu thời gian dành cho hoạt động sản xuất của hộ................. 66
Bảng 3.23. Phương thức tiêu thụ một số sản phẩm của hộ............................ 68
Bảng 3.24. Ảnh hưởng của một số yếu tố đến sản xuất của hộ ..................... 70
Bảng 3.25. Đánh giá sự cần thiết của xây dựng NTM trong phát triển
kinh tế hộ...................................................................................... 71


vii

DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 3.1. Cơ cấu sử dụng đất của hộ điều tra năm 2013 ............................... 49
Hình 3.2. Hình thể hiện phần trăm các khó khăn trong sản xuất nông
nghiệp của hộ ............................................................................... 61
Hình 3.3. Cơ cấu % đánh giá sự cần thiết của xây dựng NTM trong phát
triển kinh tế hộ............................................................................... 72


1

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Phát triển nông nghiệp nông thôn là một chủ chương lớn của Đảng và
Nhà nước ta. Nông nghiệp, nông thôn có vai trò và vị trí vô cùng quan trọng
trong chiến lược phát triển kinh tế của của đất nước, đặc biệt là trong quá
trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa như hiện nay.
Kinh tế hộ có vị trí và vai trò lớn, là đơn vị kinh tế tự chủ, là chủ thể
quan trọng trong phát triển nông nghiệp nông thôn.
Hộ là một đơn vị kinh tế tự chủ, được coi trọng khuyến khích phát triển
trong nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần, theo định hướng xã hội chủ
nghĩa và có sự quản lý của nhà nước.
Kinh tế hộ đã góp phần làm tăng nhanh sản lượng sản phẩm cho xã hội
như: lương thực, thực phẩm, nông sản xuất khẩu, góp phần sử dụng đầy đủ và
có hiệu quả các yếu tố sản xuất như: Đất đai, lao động, vốn và tư liệu sản
xuất. Phát triển kinh tế hộ không những có vai trò to lớn về mặt kinh tế mà
còn có vai trò lớn về mặt xã hội vì việc gia tăng sản phẩm hàng hóa và hiệu
quả kinh tế trong nông nghiệp đã góp phần làm tăng thêm việc làm, nâng cao
thu nhập cho người dân nông thôn, cải thiện và nâng cao đời sống, là cơ sở
vững chắc để giải quyết các vấn đề xã hội.
Những vai trò của phát triển sản xuất và hoạt động tạo thu nhập kinh tế
hộ là rất lớn, tuy nhiên ở Việt nam hiện nay sản xuất của hộ vẫn là sản xuất
nhỏ, thuần nông, tiểu nông, phát triển còn ở trình độ thấp, chưa chuyển hẳn
sang sản xuất hàng hóa, điều này hạn chế nhiều đến sự phát triển chung của
kinh tế cả nước.
Hà Giang là một tỉnh nằm ở vùng núi phía bắc của đất nước, kinh tế còn
nhiều khó khăn, sản xuất nông nghiệp còn ở trình độ thấp, sản xuất hàng hóa
nhỏ, phổ biến ở hầu hết tất cả các huyện trong đó có huyện Bắc Quang. Phát
triển sản xuất và thu nhập hộ đã từng bước có nhiều chuyển biến, nhưng ở các

2

hộ vẫn chủ yếu là sản xuất tự cung, tự cấp, tâm lý tiểu nông vẫn còn tồn tại, sản
xuất theo hình thức trang trại còn ít, đã có sự chuyển dịch sang sản xuất hàng
hóa nhưng còn chưa phổ biến và chưa tương xứng với tiềm năng thế mạnh của
huyện. Trong xây dựng nông thôn mới thì việc phát triển sản xuất và thu nhập
trong kinh tế hộ là một trong những yếu tố quan trọng góp phần cải thiện dời
sống hộ và thay đổi bộ mặt nông thôn ở huyện nói riêng, cả tỉnh và cả nước nói
chung. Phát triển kinh tế hộ cũng là vấn đề được các cấp, các ngành ở địa
phương quan tâm đặc biệt để góp phần phát triển kinh tế của huyện nhanh, bền
vững, phát huy mọi tiềm năng, thế mạnh của huyện Bắc Quang, đặc biệt là
trong xây dựng nông thôn mới, thực hiện ở các xã của huyện.
Xuất phát từ những vấn đề trên, tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: "Nghiên
cứu kinh tế hộ trong mô hình xây dựng nông thôn mới của huyện Bắc Quang,
tỉnh Hà Giang".
2. Mục tiêu chung
Đánh giá được thực trạng phát triển kinh tế hộ tại huyện, từ đó đề xuất
giải pháp nhằm phát triển kinh tế hộ của huyện trong mô hình xây dựng nông
thôn mới.
3. Mục tiêu nghiên cứu
- Đánh giá thực trạng phát triển kinh sản xuất nông nghiệp và phi nông
nghiệp trong kinh tế hộ gắn với xây dựng nông thôn mới của địa bàn nghiên cứu;
- Đánh giá được các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động phát triển sản xuất
trong kinh tế hộ của đại bàn nghiên cứu;
- Đánh giá được những thuận lợi, khó khăn trong phát triển kinh tế hộ nông
thôn trong xây dựng nông thôn mới trên địa bàn nghiên cứu;
- Đề xuất giải pháp phát triển kinh tế hộ nông thôn trong xây dựng nông
thôn mới tại địa phương.
4. Ý nghĩa của đề tài
4.1. Ý nghĩa lý luận và khoa học

- Củng cố lý thuyết, hệ thống hóa những khái niệm, thuật ngữ liên quan
đến vấn đề phát triển kinh tế của hộ;


3

- Xác định được những yếu tố ảnh hưởng, tác động tích cực và tiêu cực
đến phát triển kinh tế hộ như: Các nguồn lực, các chương trình, dự án;
- Xác định những khó khăn, thuận lợi trong việc đầu tư phát triển sản
xuất, phát triển kinh tế của hộ;
- Kết quả nghiên cứu đề tài được coi là một tài liệu tham khảo cho sinh
viên, cán bộ nghiên cứu, các cấp chính quyền địa phương.
4.2. Ý nghĩa trong thực tiễn
- Kết quả nghiên cứu đề tài là cơ sở để các nhà quản lý, các cấp chính
quyền địa phương, các nhà hoạch định chính sách đưa ra những quyết định và
hướng đi mới về phát triển kinh tế hộ, đáp ứng và hoàn thành tốt theo các tiêu
trí trong xây dựng nông thôn mới;
- Giúp phát huy những mặt tích cực, hạn chế những thiếu sót và tồn tại
trong các chương trinh, dự án phát triển nông nghiệp nông thôn nói chung và
phát triển kinh tế hộ;
- Có thể đưa ra những giải pháp tốt nhất để phát triển kinh tế hộ bền
vững theo hướng sản xuất hàng hóa, từ đó góp phần vào việc xóa đói giảm
nghèo cho người dân.


Luận văn đầy đủ ở file: Luận văn full