Vai trò của phụ nữ nông thôn trong phát triển kinh tế xã hội hộ gia đình tại một số xã trên địa bàn huyện Sơn Động, tỉnh Bắc Giang (Luận văn thạc sĩ)

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

NGÔ THỊ HUỆ

VAI TRÒ CỦA PHỤ NỮ NÔNG THÔN
TRONG PHÁT TRIỂN KINH TẾ XÃ HỘI
HỘ GIA ĐÌNH TẠI MỘT SỐ XÃ TRÊN ĐỊA BÀN
HUYỆN SƠN ĐỘNG - TỈNH BẮC GIANG

Chosen ngành: Phát triển nông thôn
Mã số: 60 62 01 16

LUẬN VĂN THẠC SĨ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN

Người hướng dẫn

THÁI NGUYÊN - 2014


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

NGÔ THỊ HUỆ

VAI TRÒ CỦA PHỤ NỮ NÔNG THÔN
TRONG PHÁT TRIỂN KINH TẾ XÃ HỘI
HỘ GIA ĐÌNH TẠI MỘT SỐ XÃ TRÊN ĐỊA BÀN
HUYỆN SƠN ĐỘNG - TỈNH BẮC GIANG
Chuyên ngành: Phát triển nông thôn
Mã số: 60.62.01.16

Chosen ngành: Phát triển nông thôn
Mã số: 60 62 01 16ơ

LUẬN VĂN THẠC SĨ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. DƯƠNG VĂN SƠN

Người hướng dẫn

THÁI NGUYÊN - 2014


i
LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan: Số liệu và kết quả nghiên cứu trình bày trong luận văn
này là trung thực và chưa được sử dụng để bảo vệ một học vị nào. Mọi sự
giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã được cảm ơn và các thông tin trích
dẫn trong luận văn đều đã được chỉ rõ nguồn gốc.

Bắc Giang, ngày tháng năm 2014
Tác giả

Ngô Thị Huệ


ii
LỜI CẢM ƠN
Trong thời gian nghiên cứu và hoàn thành luận văn, tôi đã được nhiều sự

giúp đỡ nhiệt tình của các đơn vị, cá nhân trong và ngoài trường.
Đặc biệt tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc đến PGS.TS. Dương
Văn Sơn, người đã tận tình hướng dẫn, định hướng và giúp đỡ tôi về chuyên môn
trong suốt thời gian thực hiện và hoàn thành luận văn tốt nghiệp này.
Tôi xin chân thành cảm ơn Tập thể các thầy cô giáo trong Phòng QLĐT
Sau Đại học, Trường Đại học Nông lâm Thái Nguyên đã tạo điều kiện giúp
đỡ tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu để tôi thực hiện tốt đề tài này.
Tôi xin chân thành cảm ơn UBND các xã, đặc biệt là 3 xã: Thanh
Luận,TT Thanh Sơn, Tuấn Mậu các ban ngành đoàn thể đã quan tâm, tạo điều
kiện giúp đỡ để tôi có thể hoàn thành tốt luận văn tốt nghiệp này.
Tôi xin chân thành cảm ơn và bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới gia đình người
thân, anh em, và bạn bè, những người luôn ủng hộ, động viên và tạo điều kiện cho
tôi trong quá trình học tập, công tác và thực hiện luận văn.
Trong quá trình thực hiện đề tài khó tránh khỏi những hạn chế và thiếu
sót. Kính mong được sự đóng góp ý kiến của các thầy, cô giáo, đồng nghiệp và
bạn đọc để luận văn được hoàn chỉnh hơn.
Xin trân trọng cảm ơn!
Bắc Giang, ngày

tháng

Tác giả

Ngô Thị Huệ

năm 2014


iii
MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN ................................................................................................ ii
MỤC LỤC .................................................................................................... iii
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VIẾT TẮT...................................................... v
DANH MỤC CÁC BẢNG ............................................................................ vi
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ ...................................................................... vii
MỞ ĐẦU....................................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của đề tài.............................................................................. 1
2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài ................................................................... 3
3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài .................................................... 3
Chương 1. CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI .......................................... 4
1.1. Cơ sở khoa học........................................................................................ 4
1.1.1. Khái niệm về Giới và khái niệm liên quan ............................................ 4
1.1.2. Phát triển kinh tế nông thôn.................................................................. 7
1.2. Cơ sở thực tiễn ........................................................................................ 9
1.2.1. Vị trí, vai trò của phụ nữ trong phát triển kinh tế nông thôn ................. 9
1.2.2. Thực trạng vai trò của phụ nữ trên thế giới và ở Việt Nam ................. 13
1.2.3. Một số vấn đề đặt ra với phụ nữ nông thôn......................................... 19
Chương 2. ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP
NGHIÊN CỨU.................................................................................. 26
2.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.......................................................... 26
2.1.1. Đối tượng nghiên cứu ......................................................................... 26
2.1.2. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................ 26
2.2. Nội dung nghiên cứu ............................................................................. 26
2.3. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................... 27
2.3.1. Chọn điểm nghiên cứu........................................................................ 27


iv

2.3.2. Phương pháp thu thập số liệu.............................................................. 28
2.3.3. Phương pháp tổng hợp và phân tích số liệu......................................... 29
2.3.4. Hệ thống các chỉ tiêu phân tích........................................................... 30
Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ....................... 31
3.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội huyện Sơn Động, tỉnh Bắc Giang ......... 31
3.1.1. Điều kiện tự nhiên .............................................................................. 31
3.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội ................................................................... 36
3.2. Thực trạng vai trò phụ nữ nông thôn trong phát triển kinh tế tại
huyện Sơn Động tỉnh Bắc Giang ........................................................ 43
3.2.1. Khái quát về thực trạng vài trò của phụ nữ trong phát triển kinh tế
hộ gia đình nông thôn ......................................................................... 43
3.2.2. Thực trạng vai trò phụ nữ trong phát triển kinh tế nông hộ tại các
hộ nghiên cứu..................................................................................... 52
3.2.3. Một số yếu tố thuận lợi và cản trở việc nâng cao vai trò phụ nữ
nông thôn trong phát triển kinh tế....................................................... 69
3.2.4. Quan điểm, phương hướng và một số giai pháp về việc nâng cao
vai trò của phụ nữ trong phát triển kinh tế hộ ..................................... 74
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.................................................................... 79
1. Kết luận.................................................................................................... 79
2. Kiến nghị.................................................................................................. 80
TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................... 83
PHỤ LỤC.................................................................................................... 86


v
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VIẾT TẮT

TT

:

Thị trấn

BQ

:

Bình quân

S.lượng

:

Số lượng

LĐ - TBXH

:

Lao động - thương binh xã hội

C2, C3

:

Cấp 2, cấp 3

TC, CĐ -ĐH

:

Trung cấp, cao đẳng, Đại học

CNVC

:

Công nhân viên chức

TN

:

Thanh Niên


vi
DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1: Kết quả lựa chọn nhóm hộ điều tra................................................28
Bảng 3.1: Diện tích đất, phân theo loại đất theo xã, thị trấn của huyện
Sơn Động năm 2013 ....................................................................33
Bảng 3.2: Hiện trạng sử dụng đất đai của huyện Sơn Động giai đoạn
2011 - 2013 .................................................................................35
Bảng 3.3: Nhân khẩu và lao động của huyện Sơn Động giai đoạn 2011- 2013......37
Bảng 3.4: Lao động huyện Sơn Động chia theo giới tính và khu vực giai
đoan 2011 - 2013.........................................................................38
Bảng 3.5: Diện tích, năng suất, sản lượng một số cây trồng chính của
huyện từ năm 2011 - 2013 ...........................................................39
Bảng 3.6: Lao động nữ trong các nhóm tuổi từ năm 2011 - 2013 ..................43
Bảng 3.7: Phụ nữ trong độ tuổi tham gia sinh hoạt đoàn thể năm 2013 .........44

Bảng 3.9: Phụ nữ tham gia cấp ủy Đảng nhiệm kỳ 2010 - 2015 ....................49
Bảng 3.10: Phân loại hộ khu vực nông thôn huyện Sơn Động chuẩn mới
và mức sống dân cư giai đoạn 2011- 2013...................................52
Bảng 3.11: Phụ nữ tham gia lãnh đạo cấp ủy Đảng, chính quyền, đoàn
thể tại các xã vùng nghiên cứu.....................................................53
Bảng 3.12: Tỷ lệ (%) nữ tham gia hoạt động cộng đồng ở các điểm
nghiên cứu...................................................................................53
Bảng 3.13: Tỷ lệ nữ làm chủ hộ và tham gia quản lý hộ (n= 150) .................55
Bảng 3.14: Phân công lao động sản xuất nông nghiệp trong các hộ ở các
điểm nghiên cứu ..........................................................................58
Bảng 3.15: Phân công lao động trong các hoạt động khác ở 3 cụm xã
vùng nghiên cứu ..........................................................................59
Bảng 3.16. Nguồn tiếp cận thông tin của phụ nữ ở điểm nghiên cứu .............62
Bảng 3.17: Tỷ lệ tiếp cận kiến thức của phụ nữ và nam giới ở các điểm
nghiên cứu...................................................................................63
Bảng 3.18: Đứng tên trong giấy chứng nhận quyền sử dụng đất....................65
Bảng 3.19: Tình hình quản lý tài chính của hộ tại vùng nghiên cứu...............66
Bảng 3.20: Mối liên hệ giữa vai trò giới, tình trạng bất bình đẳng giới
và công cuộc phát triển ................................................................73


vii
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 3.1: Cơ cấu sử dụng đất huyện Sơn Động năm 2013 ....................... 34
Biểu đồ 3.2: Cơ cấu phụ nữ tham gia sinh hoạt đoàn thể năm 2013.............. 45
Biểu đồ 3.3: Trình độ văn hoá của lao động nữ huyện Sơn Động năm 2013.............48
Biểu đồ 3.4: Phụ nữ là đại biểu hội đồng nhân dân 2 cấp nhiệm kỳ 2011 - 2016 ......50
Biểu đồ 3.5: Trình độ văn hóa của nam và nữ trong độ tuổi của vùng
nghiên cứu................................................................................ 67
Biểu đồ 3.6: Tỷ lệ người ốm trong các hộ được chăm sóc, chữa trị tại

nhà ở các vùng nghiên cứu ....................................................... 68
Biểu đồ 3.7. Tỷ lệ các hộ sử dụng biện pháp kế hoạch hoá gia đình ............. 69


1
MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài
Phụ nữ có vai trò quan trọng trong đội ngũ đông đảo những lao động
trong xã hộị, bằng lao động sáng tạo của mình họ đã góp phần làm giàu cho
Xã hội, làm phong phú cuộc sống con người. Phụ nữ luôn thể hiện vai trò của
mình trong các lĩnh vực đời sống xã hội, cụ thể là trong lĩnh vực hoạt động
vật chất, phụ nữ là một lực lượng trực tiếp sản xuất ra của cải để nuôi sống
con người. Không chỉ sản xuất ra của cải vật chất, phụ nữ còn tái sản xuất ra
con người để duy trì và phát triển xã hội. Trong lĩnh vực hoạt động tinh thần,
phụ nữ có vai trò sáng tạo nền văn hoá nhân loại. Nền văn hoá dân gian của
bất cứ nước nào, dân tộc nào cũng có sự tham gia bằng nhiều hình thức của
đông đảo phụ nữ.
Việt Nam, phụ nữ chiếm trên 50% dân sự cả nước, họ tham gia vào tất
cả các lĩnh vực kinh tế, chính trị, văn hoá, xã hội, an ninh quốc phòng và càng
ngày càng thể hiện vị trí và vai trò của mình trong xã hội. Trong suốt chặng
đường đấu tranh dựng nước, giữ nước và xây dựng đất nước, lịch sử Việt
Nam đã ghi nhận những cống hiến to lớn của phụ nữ. Trong công cuộc đổi
mới đất nước của Đảng, họ luôn giữ gìn, phát huy và nêu cao tinh thần yêu
nước, đoàn kết, năng động, sáng tạo, khắc phục mọi khó khăn để vươn lên
trong học tập, lao động, phấn đấu đạt những thành tích xuất sắc trên mọi lĩnh
vực. Trong gia đình, mỗi phụ nữ vừa là người con dâu, người vợ, người mẹ,
người thầy của các con, người thầy thuốc của gia đình.
Đảng và Nhà nước ta ngày càng quan tâm phát huy vai trò của phụ nữ
trong xã hội, tạo điều kiện thuận lợi cho phụ nữ tham gia vào tất cả các lĩnh

vực kinh tế, văn hoá, xã hội, an ninh, quốc phòng,… Ở khu vực nông thôn,
cùng với việc tích cực tham gia vào quá trình phát triển kinh tế gia đình, mỗi
phụ nữ còn tham gia nhiều hoạt động xã hội, góp phần quan trọng trong phát


2
triển kinh tế xã hội, ổn định an ninh quốc phòng địa phương làm thay đổi diện
mạo khu vực nông thôn Việt Nam.
Sơn Động là một huyện miền núi của tỉnh Bắc Giang gồm nhìêu thành
phần dân tộc khác nhau cùng sinh sống, và có đến 50,5% dân sự là phụ nữ
[30]. Lực lượng này đã và đang có những đóng góp to lớn vào sự phát triển
kinh tế - xã hội của toàn huyện. Tuy nhiên, sự đóng góp của phụ nữ lại chưa
được ghi nhận một cách xứng đáng, chưa tương xứng với vị trí, vai trò của hộ
trong nền kinh tế, trong các quan hệ xã hội và trong đời sống gia đình. Đặc
biệt trong nền kinh tế thị trường người phụ nữ phải "nặng gánh hai vai", vừa
phải làm tốt công việc xã hội, vừa đảm nhiệm vai trò làm vợ, làm mẹ trong
khi quỹ thời gian của họ cũng chỉ có như mọi người, sức khoẻ lại hạn chế,...
Để cố gắng làm tốt, họ phải nỗ lực và hy sinh, nhưng quyền lợi về mọi mặt
của hộ lại chưa được quan tâm đúng mức.
Qua quá trình công tác và nghiên cứu trong lĩnh vực liên quan đến phụ
nữ, nhiều câu hỏi được đặt ra cho bản thân, cho các cấp hội phụ nữ và
chúng ta: Vai trò của phụ nữ trong phát triển kinh tế nông thôn hiện nay
như thế nào. Thực trạng vai trò của phụ nữ trong phát triển kinh tế nông
thôn hiện nay ra sao ở giải pháp nhằm tháo gỡ những khó khăn trong quá
trình nâng cao năng lực cho phụ nữ. Vì vậy, nghiên cứu về vai trò của phụ
nữ nông thôn miền núi tại một số xã trên địa bàn huyện Sơn Động - tỉnh
Bắc Giang trong việc phát triển kinh tế được đặt ra như một yêu cầu cấp
bách, từ đó đề xuất một số giải pháp có tính khả thi nhằm phát huy hơn nữa
vai trò của lực lượng này, qua đó thúc đẩy sự phát triển nông nghiệp nông
thôn theo xu hướng đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá như mục tiêu

Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ X đã đề ra.
Xuất phát từ tính cấp thiết nêu trên và sự nhận thức sâu sắc về những
tiềm năng to lớn của phụ nữ, những cản trở sự tiến bộ của phụ nữ trong quá
trình đổi mới và phát triển kinh tế nông thôn, tôi tiến hành nghiên cứu đề tài:


3
“Vai trò của phụ nữ nông thôn trong phát triển kinh tế xã hội hộ gia đình
tại một số xã trên địa bàn huyện Sơn Động - tỉnh Bắc Giang”.
2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài
2.1. Mục tiêu chung
Đánh giá thực trạng hoạt động của phụ nữ trong phát triển kinh tế hộ
nông thôn, đưa ra giải pháp và kiến nghị nhằm tạo cơ hội cho phụ nữ phát huy
tiềm năng về mọi mặt để phát triển kinh tế, tăng thu nhập, cải thiện đời sống
gia đình, góp phần vào sự phát triển kinh tế - xã hội huyện Sơn Động.
2.2. Mục đích cụ thể
- Đánh giá điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội của địa bàn nghiên cứu có
liên quan đến phát triển kinh tế hộ gia đình.
- Phân tích và đánh giá thực trạng vai trò của phụ nữ trong phát triển
kinh tế - xã hội của hộ gia đình nông thôn tại địa bàn nghiên cứu.
- Tìm hiểu các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng đóng góp của phụ nữ
trong phát triển kinh tế - xã hội của hộ gia đình nông thôn.
- Đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao vai trò của phụ nữ trong phát
triển kinh tế - xã hội của hộ gia đình nông thôn.
3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
Đề tài là công trình khoa học có ý nghĩa lý luận và thực tiễn thiết thực,
Là một kênh thông tin để Ban vì sự tiến bộ của phụ nữ huyện tham mưu giúp
Ban chấp hành Đảng bộ huyện Sơn Động xây dựng giải pháp thực hiện
chương trình hành động nhằm năng cao vai trò của phụ nữ trong phát triển
kinh tế, góp phần thực hiện hiệu quả Đề án phát triển kinh tế - xã hội của

huyện Sơn Động giai đoạn 2010 - 2015.


Luận văn đầy đủ ở file: Luận văn full