Phát triển kinh tế tại các làng nghề trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên (Luận văn thạc sĩ)

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN THỊ MINH NGUYỆT

PHÁT TRIỂN KINH TẾ
TẠI CÁC LÀNG NGHỀ TRÊN ĐỊA BÀN
TỈNH THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ
CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

THÁI NGUYÊN - 2015
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN THỊ MINH NGUYỆT

PHÁT TRIỂN KINH TẾ
TẠI CÁC LÀNG NGHỀ TRÊN ĐỊA BÀN
TỈNH THÁI NGUYÊN
Chuyên ngành: Quản lý kinh tế
Mã số: 60.34.04.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Giảng viên hướng dẫn: PGS.TS. ĐỖ ANH TÀI

THÁI NGUYÊN - 2015
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>

i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là đề tài nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu
đƣợc sử dụng trong luận văn là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng. Các kết quả
nghiên cứu trong luận văn chƣa từng đƣợc ai nghiên cứu và công bố trong bất
cứ công trình khoa học nào.
Ngƣời cam đoan

Nguyễn Thị Minh Nguyệt

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>

ii
LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình thực hiện đề tài: “Phát triển kinh tế tại các làng nghề
trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên” tôi đã nhận đƣợc sự hƣớng dẫn, giúp đỡ,
động viên của nhiều cá nhân và tập thể. Tôi xin đƣợc bày tỏ sự cảm ơn sâu
sắc nhất tới tất cả các cá nhân và tập thể đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong học
tập và nghiên cứu.
Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu, Phòng Đào tạo Bộ phận sau
Đại học, các khoa, phòng của Trƣờng Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh
- Đa ̣i ho ̣c Thái Nguyên đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi về mọi mặt trong quá trình

học tập và hoàn thành luận văn này.
Tôi xin trân trọng cảm ơn sự giúp đỡ tận tình của giáo viên hƣớng dẫn
PGS.TS. Đỗ Anh Tài.
Tôi xin cảm ơn sự giúp đỡ, đóng góp nhiều ý kiến quý báu của các Nhà khoa
học, các thầy, cô giáo trong Trƣờng Đa ̣i ho ̣c Kinh tế và Quản trị Kinh doanh Đại học Thái Nguyên.
Trong quá trình thực hiện đề tài, tôi còn đƣợc sự giúp đỡ và cộng tác của
các đồng chí tại các địa điểm nghiên cứu, tôi xin chân thành cảm ơn các bạn
bè, đồng nghiệp và gia đình đã tạo điều kiện mọi mặt để tôi hoàn thành
nghiên cứu này.
Tôi xin bày tỏ sự cảm ơn sâu sắc đối với mọi sự giúp đỡ quý báu đó.
Tác giả

Nguyễn Thị Minh Nguyệt

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>

iii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................ i
LỜI CẢM ƠN .............................................................................................................ii
MỤC LỤC ................................................................................................................. iii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ......................................................................... v
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ ...................................................................... vi
MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1
1. Tính cấp thiết của đề tài .......................................................................................... 1
2. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................................ 3
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................... 3
4. Ý nghĩa khoa học của đề tài nghiên cứu ................................................................. 3

5. Những đóng góp mới của Luận văn ........................................................................ 4
6. Bố cục của luận văn ................................................................................................ 4
Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIẾN VỀ LÀNG NGHỀ .................... 5
1.1. Cơ sở lý luận ........................................................................................................ 5
1.1.1. Các quan niệm ................................................................................................... 5
1.1.2. Phân loại và đặc trƣng sản xuất của các làng nghề ........................................... 9
1.1.3. Vị trí, vai trò của làng nghề trong sự phát triển kinh tế xã hội ....................... 12
1.1.4. Các nhân tố ảnh hƣởng đến phát triển sản xuất ở các làng nghề .................... 18
1.2. Cơ sở thực tiễn ................................................................................................... 21
1.2.1. Kinh nghiệm của một số quốc gia trên thế giới .............................................. 21
1.2.2. Kinh nghiệm của một số tỉnh, thành phố của Việt Nam trong thời gian
vừa qua ......................................................................................................... 27
1.2.3. Bài học kinh nghiệm đối với Thái Nguyên ..................................................... 33
Chƣơng 2. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ....................................................... 35
2.1. Câu hỏi nghiên cứu của Đề tài ........................................................................... 35
2.2. Cách tiếp cận ...................................................................................................... 35
2.3. Phƣơng pháp nghiên cứu.................................................................................... 36
2.3.1. Phƣơng pháp chọn địa điểm nghiên cứu ......................................................... 36
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>

iv
2.3.2. Phƣơng pháp thu thập thông tin ...................................................................... 36
2.3.3. Phƣơng pháp tổng hợp xử lý số liệu ............................................................... 37
2.4. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ............................................................................. 38
Chƣơng 3. THỰC TRẠNG MÔI TRƢỜNG PHÁT TRIỂN SẢN XUẤT
KINH DOANH Ở CÁC LÀNG NGHỀ TỈNH THÁI NGUYÊN ........... 40
3.1. Mô ̣t số đặc điểm cơ bản của tỉnh Thái Nguyên ................................................. 40
3.1.1. Đặc điểm điều kiện tự nhiên ........................................................................... 40

3.1.2. Tình hình phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Thái Nguyên .................................. 45
3.2. Thực trạng môi trƣờng phát triển sản xuất kinh doanh của các làng nghề
tỉnh Thái Nguyên ......................................................................................... 49
3.2.1. Tổng quan về các hộ làng nghề tỉnh Thái Nguyên ......................................... 49
3.2.2. Đánh giá điểm mạnh, điểm yếu của các hộ làng nghề .................................... 57
3.2.3. Đánh giá cơ hội và thách thức phát triển sản xuất kinh doanh ....................... 72
3.3. Đánh giá chung .................................................................................................. 82
Chƣơng 4. CÁC GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN SẢN XUẤT KINH DOANH
CHO CÁC LÀNG NGHỀ Ở TỈNH THÁI NGUYÊN ............................ 85
4.1. Quan điểm định hƣớng ....................................................................................... 85
4.2. Các giải pháp ...................................................................................................... 86
4.2.1. Phát triển các hình thức liên kết hỗ trợ phát triển tại các làng nghề ............... 86
4.2.2. Những giải pháp về đào tạo và phát triển nguồn nhân lực trong các làng nghề......... 89
4.2.3. Những giải pháp về vốn và nguyên vật liệu.................................................... 91
4.2.4. Nhóm các giải pháp về khoa học và công nghệ .............................................. 93
4.2.5. Chính sách bảo vệ môi trƣờng ........................................................................ 96
4.3. Một số kiến nghị................................................................................................. 97
KẾT LUẬN .............................................................................................................. 99
TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 100
PHỤ LỤC ............................................................................................................... 102

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>

v
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
BVMT

: Bảo vệ môi trƣờng

GDP

: Tổng sản phẩm quốc nội

GTGT

: Giá trị gia tăng

HĐND

: Hội đồng nhân dân

HTX

: Hợp tác xã

NN&PTNT : Nông nghiệp và phát triển nông thôn
TTCN

: Tiểu thủ công nghiệp

UBND

: Ủy ban nhân dân

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>

vi
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ
Bảng:
Bảng 3.1.
Bảng 3.2.
Bảng 3.3.
Bảng 3.4.
Bảng 3.5.
Bảng 3.6.
Bảng 3.7.
Bảng 3.8.
Bảng 3.9.
Bảng 3.10.
Bảng 3.11.
Bảng 3.12.
Bảng 3.13.
Bảng 3.14.
Bảng 3.15.
Bảng 3.16.
Bảng 3.17.

Diện tích đất nông nghiệp và lâm nghiệp bình quân đầu
ngƣời năm 2012 của các tỉnh miền núi phía Bắc...................... 42
Nhân khẩu và lao động tỉnh Thái Nguyên ................................ 45
Tốc độ tăng trƣởng kinh tế tỉnh Thái Nguyên năm 2000 - 2014 ... 46
Cơ cấu ngành trong tổng sản phẩm tỉnh Thái Nguyên ............. 47
Phân bổ và số lƣợng hộ làng nghề tỉnh Thái Nguyên .............. 50
Đánh giá của các hộ tại các làng nghề về bản thân ngƣời chủ
trong các hộ làng nghề .............................................................. 58
Đánh giá của các hộ tại các làng nghề về ngƣời lao động

trong các hộ làng nghề .............................................................. 60
Đánh giá của các hộ tại các làng nghề về nguồn nguyên vật
liệu cho sản xuất trong các hộ làng nghề .................................. 62
Đánh giá của các hộ tại các làng nghề về trình độ công nghệ
của các hộ làng nghề ................................................................. 64
Đánh giá của các hộ tại các làng nghề về năng lực tài chính
của các hộ làng nghề ................................................................. 66
Đánh giá của các hộ tại các làng nghề về sản phẩm do các
hộ làng nghề sản xuất................................................................ 69
Đánh giá của các hộ tại các làng nghề về kết quả sản xuất
kinh doanh của các hộ làng nghề .............................................. 71
Đánh giá của các hộ tại các làng nghề về chính sách cho
phát triển kinh tế làng nghề ...................................................... 73
Đánh giá của các hộ tại các làng nghề về thủ tục hành chính
liên quan đến phát triển kinh tế làng nghề ................................ 74
Đánh giá của các hộ tại các làng nghề về địa lý và cơ sở hạ
tầng liên quan đến phát triển kinh tế làng nghề ........................ 77
Đánh giá của các hộ tại các làng nghề về điều kiện kinh tế
giúp phát triển kinh tế làng nghề .............................................. 78
Đánh giá của các hộ tại các làng nghề về nguồn lực lao động
của địa phƣơng giúp phát triển kinh tế làng nghề .................... 81

Biểu đồ:
Biểu đồ 1.1. Phân loại làng nghề Việt Nam theo ngành nghề sản xuất ...................... 9
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>

vii
Biểu đồ 1.2. Kim ngạch xuất khẩu từ các sản phẩm làng nghề của Việt Nam ........15

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>

1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Phát triển làng nghề ở khu vực nông thôn là một nhiệm vụ trọng tâm
trong quá trình phát triển nông thôn ở Việt Nam. Phát triển các làng nghề và
ngành nghề nông thôn nhằm tạo việc làm, tăng thu nhập ở nông thôn, góp
phần xoá đói giảm nghèo, góp phần thực hiện chuyển dịch cơ cấu kinh tế
nông thôn và cũng là thực hiện mục tiêu “Ly nông bất ly hƣơng” đang diễn ra
mạnh mẽ tại các vùng nông thôn ở nƣớc ta.
Mặt khác, cùng với sự tăng trƣởng kinh tế là quá trình đô thị hóa diễn
ra với tốc độ ngày càng nhanh, hiện tƣợng ngƣời lao động từ các làng quê
dịch chuyển ra thành phố là rất lớn. Vì vậy, việc phát triển các nghề và làng
nghề nông thôn cũng nhƣ các làng nghề mới có ý nghĩa quan trọng không chỉ
về mặt kinh tế mà còn góp phần ổn định chính trị xã hội.
Trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên, trong những năm qua, nhiều ngành
nghề và cơ sở sản xuất công nghiệp đƣợc thành lập và đi vào hoạt động;
Nhiều hộ dân đã mạnh dạn tìm và đầu tƣ ứng dụng các tiến bộ khoa học kỹ
thuật và công nghệ mới vào sản xuất, tận thu phế liệu công nghiệp thải và
nguyên liệu sẵn có tại địa phƣơng tạo sản phẩm mới cung cấp trên thị trƣờng
trong nƣớc và xuất khẩu nhƣ: Sản xuất gạch không nung; Ép mùn cƣa bằng
thuỷ lực thay than đá; Đúc chi tiết sản phẩm kim loại bằng lò trung tần hiệu
suất cao và công nghệ hiện đại chế biến, bảo quản sản phẩm chè,... Giá trị sản
xuất công nghiệp khu vực tiểu thủ công nghiệp và làng nghề trên địa bàn tỉnh
Thái Nguyên, năm 2011: Đạt 4.065 tỷ đồng, năm 2013 đạt 4.504 tỷ đồng,
bình quân tăng 13,8%/năm và chiếm 14 - 15% tổng giá trị sản xuất công

nghiệp trên địa bàn.
Số làng nghề, làng nghề truyền thống đƣợc công nhận hết năm 2013
của tỉnh Thái Nguyên là 105 làng. Giá trị khu vực tiểu thủ công nghiệp và
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>

2
làng nghề đạt bình quân trên 4.300 tỷ đồng/năm, trong đó có 89 làng nghề
chế biến nông sản chiếm 84,76%, số các làng nghề còn lại chiếm 15,24%
bao gồm 13 làng nghề chế biến lâm sản, đồ gỗ; 01 làng nghề trồng dâu nuôi
tằm; 01 làng nghề sinh vật cảnh và 01 làng nghề hoa đào. Các làng nghề
đƣợc tỉnh công nhận phân theo huyện: Thị xã Phổ Yên 26 làng; Huyện Phú
Lƣơng 20 làng; Thành phố Thái Nguyên 21 làng; Huyện Đồng Hỷ 16 làng;
Huyện Đại Từ 6 làng; Huyện Định Hoá 2 làng; Huyện Võ nhai 8 làng;
Huyện Phú Bình 6 làng.
Trong những năm gần đây, mặc dù đã có những chính sách khuyến
khích các thành phần kinh tế đầu tƣ phát triển sản xuất kinh doanh từ Trung
ƣơng đến địa phƣơng nhƣng các làng nghề vẫn gặp nhiều khó khăn: Thiết bị
và công nghệ chƣa đƣợc đầu tƣ đúng mức; Năng suất lao động thấp; Chất
lƣợng và mẫu mã của sản phẩm đáp ứng chƣa cao thị hiếu ngày càng khắt khe
của ngƣời tiêu dùng; Trình độ tay nghề ngƣời lao động chƣa đƣợc chú trọng
đào tạo và nuôi dƣỡng; Thu nhập trong các làng nghề và các cơ sở sản xuất
chƣa đủ sức thu hút ngƣời lao động đặc biệt đối với lao động có tay nghề cao
và các nghệ nhân; Môi trƣờng tại các làng nghề và nhiều cơ sở sản xuất chƣa
đƣợc quan tâm đúng mức và đang bị ô nhiễm nghiêm trọng; Mặt bằng và vốn
cho sản xuất đang là nhu cầu cấp thiết của nhiều cơ sở sản xuất; Thị trƣờng
tiêu thụ còn hẹp, thƣơng hiệu hàng hoá và công tác quảng cáo chƣa đƣợc đầu
tƣ thoả đáng... Do đó chƣa tạo điều kiện để thu hút hết lực lƣợng lao động
cũng nhƣ sử dụng hết khả năng tay nghề của ngƣời thợ nhằm phát huy tối đa

tiềm năng kinh tế vốn có.
Do đó, việc triển khai nghiên cứu đề tài: “Phát triển kinh tế tại các
làng nghề trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên” nhằm đánh giá thực trạng và đƣa
ra một số giải pháp nhằm phát triển kinh tế làng nghề tỉnh Thái Nguyên là hết

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>

3
sức cần thiết và có ý nghĩa thực tiễn cao trong việc góp phần phát triển kinh tế
- xã hội của tỉnh, thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa.
2. Mục tiêu nghiên cứu
* Mục tiêu chung:
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận về làng nghề và thực trạng phát triển làng
nghề tại Thái Nguyên, đƣa ra các biện pháp khắc phục tồn tại, các giải pháp
trong thời gian tới về phát triển làng nghề tại Thái nguyên góp phần phát triển
kinh tế - ổn định xã hội trên địa bàn tỉnh. Bên cạnh đó, việc nghiên cứu phát
triển làng nghề nhằm thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn theo
hƣớng công nghiệp hóa, hiện đại hóa, tăng tỉ trọng làng nghề tiểu thủ công
nghiệp trong cơ cấu kinh tế nông thôn, tạo việc làm, tăng thu nhập, cải thiện
cuộc sống của ngƣời dân nông thôn.
* Mục tiêu cụ thể:
Để thực hiện mục tiêu nghiên cứu nhiệm vụ cụ thể của luận văn là:
- Trình bày cơ sở lý luận về làng nghề, vai trò và đóng góp cho phát triển
kinh tế xã hội của địa phƣơng.
- Phân tích thực trạng về điều kiện phát triển làng nghề trên địa bàn tỉnh
Thái Nguyên, những điểm mạnh, điểm yếu, thách thức và cơ hội.
- Đề xuất giải pháp nhằm phát triển sản xuất kinh doanh ở các làng nghề
tại tỉnh Thái Nguyên.

3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
Đề tài đi sâu nghiên cứu môi trƣờng phát triển sản xuất kinh doanh của
các làng nghề tại Thái Nguyên: Điểm mạnh, điểm yếu, thách thức và cơ hội.
4. Ý nghĩa khoa học của đề tài nghiên cứu
Đề tài sẽ tổng hợp các vấn đề lý luận và thực tiễn về làng nghề và phát
triển làng nghề trên địa bàn tỉnh từ đó xác định những cản trở và hạn chế cho
việc phát triển sản xuất và kinh doanh của các làng nghề. Các giải pháp đề
xuất sẽ giúp phát triển sản xuất kinh doanh của các làng nghề từ đó tạo thêm
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu - ĐHTN

/>

Luận văn đầy đủ ở file: Luận văn full