Dạy học văn miêu tả cho học sinh lớp 5 theo hướng tích hợp với Lịch sử địa phương (Luận văn thạc sĩ)

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH

Đỗ Thị Mỹ Lệ

DẠY HỌC VĂN MIÊU TẢ CHO HỌC SINH LỚP 5
THEO HƢỚNG TÍCH HỢP
VỚI LỊCH SỬ ĐỊA PHƢƠNG

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Thành phố Hồ Chí Minh – 2017


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH

Đỗ Thị Mỹ Lệ

DẠY HỌC VĂN MIÊU TẢ CHO HỌC SINH LỚP 5
THEO HƢỚNG TÍCH HỢP
VỚI LỊCH SỬ ĐỊA PHƢƠNG

Chuyên ngành: Giáo dục học (Giáo dục tiểu học)
Mã số

: 60 14 01 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

PGS.TS. NGUYỄN THỊ LY KHA

Thành phố Hồ Chí Minh – 2017


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu riêng của tôi. Các số liệu, kết
quả trong luận văn là trung thực, được thu thập trong quá trình nghiên cứu và chưa
từng được ai công bố trong bất cứ công trình nào khác.
Tác giả luận văn

Đỗ Thị Mỹ Lệ


LỜI CẢM ƠN
Việc hoàn thành luận văn với tôi là một thách thức, một trải nghiệm mới
trong quá trình học tập và nghiên cứu. Thực tế, không có sự thành công nào mà
không gắn liền với sự hỗ trợ giúp đỡ dù ít hay nhiều, dù trực tiếp hay gián tiếp của
người khác.
Lời đầu tiên, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS. Nguyễn Thị Ly
Kha. Cô đã tận tình hướng dẫn, chỉ bảo, giúp đỡ tôi với tinh thần đầy trách nhiệm
trong suốt quá trình tôi thực hiện luận văn.
Đồng thời, tôi xin chân thành cảm ơn đến Quý Thầy Cô giảng dạy lớp Cao
học, phòng Sau Đại học và Khoa Giáo dục Tiểu học đã cùng đồng hành, tạo điều
kiện cho tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu tại trường.
Ngoài ra, tôi cũng trân trọng cảm ơn BGH, GV và HS lớp 5 của trường Tiểu
học Long Thuận, thị xã Gò Công, tỉnh Tiền Giang đã tạo điều kiện thuận lợi cho
tôi trong suốt quá trình tìm hiểu thực tế và thử nghiệm tại Trường.
Cuối cùng, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến tập thể lớp Cao học Giáo
dục học (Tiểu học) K26 và bạn bè đã chia sẻ, giúp đỡ tôi trong quá trình học tập

cũng như khi thực hiện luận văn này.
Học viên cao học

Đỗ Thị Mỹ Lệ


MỤC LỤC
Trang phụ bìa
Lời cam đoan
Lời cảm ơn
Mục lục
Danh mục chữ viết tắt
Danh mục các bảng
MỞ ĐẦU ......................................................................................................................1
Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC VĂN MIÊU
TẢ TÍCH HỢP VỚI DẠY HỌC LỊCH SỬ ĐỊA PHƢƠNG ..............12
1.1. Một số khái niệm liên quan đến dạy văn miêu tả lớp 5 theo hướng tích hợp
với dạy học Lịch sử địa phương ........................................................................... 12
1.2. Đặc điểm của dạy học văn miêu tả và dạy học Lịch sử địa phương ...................... 14
1.3. Đặc điểm tâm lí nhận thức của học sinh tiểu học trong dạy học Tập làm văn
tích hợp với dạy học Lịch sử địa phương ............................................................. 15
1.4. Lí luận dạy học tích hợp – cơ sở của dạy học Tập làm văn tích hợp với dạy
học Lịch sử địa phương ........................................................................................ 17
1.4.1. Dạy học theo quan điểm tích hợp ................................................................. 17
1.4.2. Dạy học theo định hướng tiếp cận năng lực ................................................. 18
1.4.3. Phát huy tính chủ động tích cực của người học ............................................ 18
Tiểu kết chƣơng 1 ........................................................................................................20
Chƣơng 2. CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC VĂN
MIÊU TẢ

TÍCH HỢP VỚI DẠY HỌC LỊCH SỬ

ĐỊA PHƢƠNG .......................................................................................21
2.1. Thực trạng chương trình, tài liệu, tổ chức dạy học văn miêu tả, dạy học Lịch
sử cho học sinh lớp 5 ............................................................................................ 21
2.1.1. Chương trình dạy học ................................................................................... 21
2.1.2. Tài liệu dạy học ............................................................................................. 24
2.1.3. Tổ chức hoạt động dạy học ........................................................................... 25
2.2. Thực trạng giảng dạy của giáo viên ....................................................................... 26


2.2.1. Nhận thức của giáo viên ............................................................................... 26
2.2.2. Phương pháp dạy học .................................................................................... 29
2.2.3. Hình thức tổ chức dạy học ............................................................................ 29
2.2.4. Hình thức, biện pháp đánh giá ...................................................................... 29
2.3. Thực trạng học tập của học sinh ............................................................................. 30
2.3.1. Nhận thức của học sinh ................................................................................. 30
2.3.2. Thái độ học tập của học sinh......................................................................... 33
2.3.3. Kết quả học tập của học sinh ........................................................................ 34
Tiểu kết chƣơng 2 ........................................................................................................35
Chƣơng 3. THIẾT KẾ BÀI DẠY HỌC VĂN MIÊU TẢ CHO HỌC SINH
LỚP 5 THEO HƢỚNG TÍCH HỢP VỚI DẠY HỌC LỊCH SỬ
ĐỊA PHƢƠNG .........................................................................................36
3.1. Nguyên tắc thiết kế bài dạy học văn miêu tả cho học sinh lớp 5 theo
hướng tích hợp với dạy học Lịch sử địa phương ................................................. 36
3.1.1. Đảm bảo tính khoa học ................................................................................. 36
3.1.2. Đảm bảo tính sư phạm .................................................................................. 36
3.1.3. Đảm bảo tính thực tiễn .................................................................................. 37
3.1.4. Đảm bảo tính tích hợp ................................................................................... 37
3.2. Quy trình, phương pháp thiết kế bài dạy học văn miêu tả ..................................... 37

3.2.1. Quy trình thiết kế bài dạy văn miêu tả .......................................................... 37
3.2.2. Quy trình thiết kế bài dạy văn miêu tả tích hợp với Lịch sử địa phương ..... 38
3.2.3. Phương pháp thiết kế bài dạy học văn miêu tả tích hợp với Lịch sử
địa phương.................................................................................................... 40
3.3. Một số bài dạy học văn miêu tả được thiết kế và điều kiện thực hiện ................... 41
3.3.1. Một số bài dạy học văn miêu tả tích hợp với dạy học Lịch sử
địa phương.................................................................................................... 41
3.3.2. Điều kiện để thực hiện bài dạy văn miêu tả tích hợp với dạy học Lịch
sử địa phương ............................................................................................... 46
Tiểu kết chƣơng 3 ........................................................................................................49


Chƣơng 4. THỬ NGHIỆM DẠY HỌC VĂN MIÊU TẢ CHO HS LỚP 5
THEO HƢỚNG TÍCH HỢP VỚI DẠY HỌC LỊCH SỬ
ĐỊA PHƢƠNG .........................................................................................50
4.1. Đối tượng, nội dung thử nghiệm ............................................................................ 50
4.1.1. Đối tượng ...................................................................................................... 50
4.1.2. Nội dung........................................................................................................ 50
4.2. Thời gian, quy trình ................................................................................................ 52
4.3. Kết quả thử nghiệm và phân tích, đánh giá kết quả ............................................... 52
Tiểu kết chƣơng 4 ........................................................................................................60
KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT .........................................................................................61
DANH MỤC BÀI BÁO CỦA TÁC GIẢ ...................................................................63
TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................................................... 64
PHỤ LỤC


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
BT

Bài tập

BGH

Ban giám hiệu

GV

Giáo viên

HS

Học sinh

SGK

Sách giáo khoa

TLV

Tập làm văn


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1.

Phân phối chương trình - lịch trình dạy học văn miêu tả lớp 5 ................. 22

Bảng 2.2.

Ý kiến của giáo viên về việc làm văn của học sinh ................................... 22

Bảng 2.3.

Ý kiến của học sinh về khả năng làm văn ................................................. 22

Bảng 2.4.

Ý kiến của Phụ huynh học sinh về việc học văn của học sinh .................. 38

Bảng 2.5.

Kết quả thống kê khảo sát kĩ năng làm văn miêu tả của học sinh ............. 22

Bảng 3.1.

Cấu trúc và nội dung của văn miêu tả lớp 5 .............................................. 38

Bảng 4.1.

Số từ và số lỗi của học sinh nhóm đối chứng và nhóm thử nghiệm .......... 34

Bảng 4.2.

Kết quả thống kê khảo sát kĩ năng làm văn miêu tả đợt 1 của
học sinh ...................................................................................................... 34

Bảng 4.3.

Kết quả thống kê khảo sát kĩ năng làm văn miêu tả đợt 2 của

học sinh ...................................................................................................... 34

Bảng 4.4.

So sánh kết quả của nhóm đối chứng và nhóm thử nghiệm ...................... 34

Bảng 4.5.

Ý kiến của Ban giám hiệu và giáo viên về dạy học văn miêu tả tích
hợp với dạy học Lịch sử địa phương ......................................................... 54


1

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn vấn đề dạy học văn miêu tả theo định hƣớng tích hợp
Dạy học tích hợp là một trong những quan điểm giáo dục tích cực đã trở thành xu
thế trong việc xác định nội dung dạy học ở nhà trường và trong việc xây dựng chương
trình trong nhiều năm nay.
Thực hiện công văn số 4304/BGDĐT-GDTH về việc hướng dẫn thực hiện nhiệm
vụ Giáo dục tiểu học năm học 2016-2017 của Bộ Giáo dục và Đào tạo ngày 31 tháng 8
năm 2016. Trong phần nhiệm vụ cụ thể của công văn này nói rõ: “Đưa các nội dung
giáo dục văn hoá truyền thống, giáo dục thông qua di sản vào nhà trường” và tiếp tục
thực hiện tích hợp dạy học tiếng Việt và các nội dung giáo dục vào các môn học và
hoạt động giáo dục, việc tích hợp cần đảm bảo tính hợp lí, hiệu quả, không gây áp lực
đối với HS và GV.
Công văn số 261- CV/BTGTU ngày 15/11/2016 của Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy
Tiền Giang về khảo sát việc dạy và học Lịch sử địa phương trên địa bàn tỉnh Tiền
Giang; công văn số 1628/SGDĐT- TVTBNG ngày 9/12/2016 về việc Kế hoạch Khảo
sát việc dạy và học Lịch sử. Qua việc học Lịch sử địa phương sẽ giúp HS nâng cao

kiến thức hiểu biết về lịch sử - văn hóa, vùng đất và con người trong tỉnh Tiền Giang.
Từ đó cổ vũ các em nâng cao ý thức, rèn đức, luyện tài xây dựng quê hương đất nước
ngày thêm giàu đẹp, xứng danh với truyền thống quê hương Tiền Giang giàu đẹp và
anh hùng.
Môn Tiếng Việt lớp 5 có vai trò quan trọng trong việc rèn luyện cho HS kĩ năng
nghe, nói, đọc, viết. Trong đó TLV là phân môn giúp HS trang bị kiến thức và rèn
luyện kĩ năng làm văn, góp phần cùng với các môn học khác mở rộng vốn sống, rèn
luyện tư duy lô-gíc, trí tưởng tượng, bồi dưỡng tâm hồn, cảm xúc, tính thẩm mĩ, hình
thành và phát triển nhân cách cho HS. Cũng từ đó, HS có thể trau dồi thái độ ứng xử
có văn hoá, tinh thần trách nhiệm, bồi dưỡng tình cảm lành mạnh, tình yêu tiếng Việt,
tình yêu quê hương đất nước. Thông qua môn TLV, HS vận dụng và hoàn thiện một
cách tổng hợp những kiến thức, kĩ năng Tiếng Việt và một số kiến thức có liên quan
đến bài văn mà các em đã biết để tạo lập nên những bài văn hay, giàu tính nghệ thuật.


2
Dạy văn miêu tả theo hướng tích hợp với dạy học Lịch sử địa phương là vấn đề
tương đối mới nhưng nó có hiệu quả nhất định. Bởi vì việc tích hợp các môn học, tích
hợp nhiều nội dung của một môn học một mặt giảm được áp lực học, tránh được sự
trùng lặp về nội dung; mặt khác nâng cao chất lượng dạy và học, phát huy được năng
lực của HS trong việc lĩnh hội kiến thức và vận dụng kiến thức vào cuộc sống hàng
ngày, tránh kiểu lĩnh hội kiến thức một cách thụ động, thiếu sự năng động sáng tạo ở
HS. Khi miêu tả sự vật thay gì GV yêu cầu HS miêu tả những vật xa lạ với các em thì
việc miêu tả sự vật ở địa phương sẽ hay hơn, gần gũi với HS hơn vừa mang tính đổi
mới vừa gắn kết được các môn học.
Xuất phát từ những lý do trên và cùng với mong muốn giúp các em có thể tích
hợp nhiều kiến thức Lịch sử địa phương để làm được một bài văn miêu tả do đó tôi
chọn đề tài “Dạy học văn miêu tả cho học sinh lớp 5 theo hướng tích hợp với Lịch sử
địa phương” để nghiên cứu.
2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề dạy học văn miêu tả theo định hƣớng tích hợp

Trên thế giới có rất nhiều tác giả nghiên cứu về quan điểm tích hợp trong đó có
Ken Wilber đã đề xuất lý thuyết tích hợp. Lý thuyết tích hợp tìm kiếm sự tổng hợp tốt
nhất hiện thực “xưa- pre-modern, nay-modern, và mai sau- postmodern”. Mọi sự vật
rời rạc được kết hợp thành một mạng hoạt động phức hợp. Lý thuyết tích hợp đã được
nhiều nhà nghiên cứu áp dụng trong nhiều lĩnh vực chuyên môn và học thuật khác
nhau[14].
Bài viết: “Dạy học tích hợp trong trường phổ thông Australia” đã tìm hiểu sự
phát triển của dạy học tích hợp trong trường phổ thông, mô hình dạy học tích hợp, so
sánh chương trình dạy học tích hợp với dạy học truyền thống và bàn luận về thực tiễn
của chương trình tích hợp trong trường phổ thông Australia. “Giáo dục bền vững ở
Australia được xây dựng trên các lĩnh vực của giáo dục môi trường hơn 30 năm qua,
bao gồm các yếu tố về môi trường, xã hội và kinh tế. Giáo dục bền vững ở Australia
được Bộ Giáo dục Australia quy định dạy thống nhất từ nhà trẻ cho đến lớp 12 (K-12).
Giáo dục bền vững được đưa vào giảng dạy thông qua cung cấp kiến thức về môi
trường và hệ thống liên quan đến con người. Tuy nhiên, với chủ trương dạy học tích
hợp, giáo dục bền vững được tích hợp thông qua sự lồng ghép vào các môn học khác


3
nhau”. “Chương trình này hoàn toàn thích hợp với giáo dục phổ thông, vì nội dung
giảng dạy luôn được bổ sung lẫn nhau giữa các môn học bằng các hoạt động của HS
để cùng tìm hiểu về chủ đề bài học. Đặc biệt đối với tích hợp giữa giáo dục bền vững
và môn Khoa học - Công nghệ ở tiểu học (lớp 4- 5) rất có ích đối với HS, vì chủ đề
học khá đơn giản, dễ hiểu và dễ ứng dụng” [27, tr.13-16].
Trong thời gian gần đây ở Việt Nam có nhiều nghiên cứu quan tâm đến việc xây
dựng chương trình và SGK theo quan điểm tích hợp. Xu hướng dạy học tích hợp nhằm
rút gọn thời lượng trình bày tri thức của nhiều môn học. Thực tế cho thấy, để giải
quyết một vấn đề thực tiễn thường phải huy động tri thức của nhiều môn học.
Hội thảo “Dạy học tích hợp- Dạy học phân hóa trong chương trình giáo dục phổ
thông” được Bộ GD-ĐT tổ chức vào tháng 11/2012 đã đề cập tới chương trình giáo

dục phổ thông sau 2015, “Dạy học tích hợp là quá trình dạy học trong đó GV tổ chức
hoạt động để HS huy động nội dung, kiến thức, kĩ năng thuộc nhiều lĩnh vực khác
nhau nhằm giải quyết các nhiệm vụ học tập, thông qua đó hình thành những kiến
thức, kĩ năng mới từ đó phát triển những năng lực cần thiết”. Phương án tích hợp đã
được đề xuất cho việc phát triển chương trình giáo dục phổ thông Việt Nam sau 2015
ở cả ba cấp: Tiểu học, Trung học cơ sở và Trung học phổ thông [32].
Trong công trình nghiên cứu “Vận dụng quan điểm tích hợp trong việc phát triển
chương trình giáo dục Việt Nam giai đoạn sau 2015”, tác giả Cao Thị Thặng đã Tổng
quan các vấn đề lí luận và thực tiễn về xu thế tích hợp trong chương trình giáo dục một
số nước trên thế giới. Đồng thời, tác giả đã phân tích thực trạng việc vận dụng quan
điểm dạy và học tích hợp trong chương trình giáo dục Việt Nam, từ đó đề xuất giải
pháp vận dụng quan điểm tiếp cận tích hợp vào việc phát triển chương trình trường
phổ thông Việt Nam sau năm 2015 [7].
Theo PGS.TS Đỗ Ngọc Thống: “Chủ trương dạy học tích hợp trong chương trình
mới có một số điểm khác so với chương trình hiện hành như: tăng cường tích hợp
nhiều nội dung trong cùng một môn học, xây dựng một số môn học tích hợp mới ở các
cấp học, tinh thần chung là tích hợp mạnh ở các lớp học dưới và phân hoá dần ở các
lớp học trên; yêu cầu tích hợp được thể hiện cả trong mục tiêu, nội dung, phương pháp
và thi, kiểm tra, đánh giá giáo dục”. Cũng theo ông thì tích hợp ở cấp tiểu học phải


4
linh hoạt và thực hiện ở mức độ cao. Xây dựng một số môn học tích hợp mới trên cơ
sở phát triển các môn học tích hợp đã có như: Cuộc sống quanh ta (được phát triển từ
môn Tự nhiên và Xã hội ở các lớp 1, 2, 3 trong chương trình hiện hành), Tìm hiểu xã
hội và Tìm hiểu tự nhiên (được phát triển từ các môn Khoa học, Lịch sử và Địa lý ở
các lớp 4, 5 trong chương trình hiện hành). Tất cả các môn học đều phải thực hiện tích
hợp giáo dục các vấn đề thời sự mang tính quốc gia và toàn cầu phù hợp với đặc trưng
mỗi môn học. Đối với môn Lịch sử thì nội dung và yêu cầu giáo dục không chỉ mình
môn Lịch sử gánh vác mà còn có các môn như Ngữ văn, Âm nhạc, Mỹ thuật, Giáo dục

lối sống, Giáo dục công dân…cùng chia sẻ. Đặc biệt là qua các Hoạt động trải nghiệm
sáng tạo được thực hiện. Với các hình thức đa dạng, phong phú, hoạt động trải nghiệm
sáng tạo có điều kiện giáo dục lịch sử bằng các hoạt động thực tế. Những hình thức
giáo dục thực tế này nếu tổ chức tốt còn có tác dụng và hiệu quả hơn nhiều lần những
bài học lịch sử khô cứng, gò bó trong bốn bức tường lớp học [11].
TS. Vũ Thị Ân, ĐHSP Tp.HCM khẳng định “Dạy học tích hợp là một trong
những quan điểm giáo dục tích cực đã trở thành xu thế trong việc xác định nội dung
dạy học ở nhà trường và trong việc xây dựng chương trình trong nhiều năm nay”, “Ở
tiểu học, nhiều môn, nhiều nội dung có thể dạy tích hợp”, “Khoa học và đời sống ngày
càng phát triển buộc có nhiều nội dung phải được đưa vào dạy ở nhà trường là lẽ
đương nhiên”. “Việc tích hợp các môn học, tích hợp nhiều nội dung của một môn học
một mặt giảm được áp lực học, thi, giải quyết được vấn đề giảm đầu môn học, tránh
được sự trùng lặp về nội dung; mặt khác nâng cao chất lượng dạy và học, phát huy
được năng lực của HS trong việc lĩnh hội kiến thức và vận dụng kiến thức vào cuộc
sống hàng ngày, tránh kiểu lĩnh hội kiến thức một cách thụ động, thiếu sự năng động
sáng tạo ở HS. Theo hướng này, năng lực phân tích, tổng hợp của HS được phát huy”.
Xem xét vấn đề dạy học tích hợp ở tiểu học, theo ThS. Hoàng Trường Giang nhận
định từ việc phân tích ý nghĩa, tầm quan trọng và thách thức của thực tiễn, như SGK
chưa đáp ứng đầy đủ những yêu cầu của việc dạy học tích hợp, nội dung và phân bố
chương trình còn khá nặng, người dạy khó áp dụng đầy đủ và hiệu quả những phương
pháp dạy học tích hợp, GV chưa được tạo điều kiện đầy đủ, chưa có được tầm nhìn, kĩ
năng cần thiết cho dạy học tích hợp,… [8].


5
Tác giả Trần Hiền Lương cho rằng: “Bộ SGK hiện hành đã đưa ra những tình
huống rất cụ thể, thiết thực để HS rèn kỹ năng viết các văn bản thông thường một cách
tự nhiên chân thực.” HS huy động vốn kiến thức từ các hiểu biết trong cuộc sống, phát
triển năng lực tạo lập và sản sinh ngôn bản. Dạy TLV đã phần nào gắn liền với thực
tiễn hơn và thực sự cần thiết phục vụ cuộc sống hằng ngày [1, tr.71].

Theo tác giả Hoàng Hòa Bình (Dạy văn cho HS tiểu học, 2000), để HS viết hoàn
chỉnh một bài văn thì trước tiên phải hình thành cho HS kỹ năng giao tiếp xã hội, do
đó các bài TLV “phải gắn với vốn sống, vốn hiểu biết của trẻ em, đánh thức ở các em
những gì các em đang có” [20, tr.35-36, tr.112-113].
Nhận định chung về nội dung dạy học TLV, tác giả Hoàng Thị Tuyết cho rằng
chương trình TLV tiểu học sau năm 2000 gắn với cuộc sống hơn, vốn kinh nghiệm của
HS cũng được quan tâm phát triển nhiều hơn [14, tr.270-271].
Hai tác giả Lê Phương Nga - Nguyễn Trí viết cuốn “Phương pháp dạy học
Tiếng Việt ở Tiểu học”. Cuốn sách đã bàn về những vấn đề chung của việc dạy tiếng
Việt ở Tiểu học và đi sâu vào các phương pháp dạy văn miêu tả. Tác giả đã đề cập đến
những tồn tại và đưa ra những kiến nghị trong dạy học văn miêu tả. Nhưng những kiến
nghị và giải pháp ấy chỉ ở gốc độ khái quát, chưa vận dụng được vào thực tiễn dạy và
học văn miêu tả ở nhà trường tiểu học hiện nay [22].
Vấn đề dạy học tích hợp đã được vận dụng từ lâu và áp dụng rộng rãi. Tuy nhiên
việc dạy văn miêu tả theo định hướng tích hợp với dạy học Lịch sử địa phương đây là
một vấn đề mới. Tác giả luận văn bước đầu phác thảo và nghiên cứu thực nghiệm trên
HS ở trường mà tác giả đang giảng dạy. Tuy còn bỡ ngỡ nhưng tác giả luận văn nhận
thấy việc dạy văn miêu tả theo hướng tích hợp với dạy học Lịch sử địa phương ở một
số bài văn tả thì rất cần thiết.
Tiền Giang – mảnh đất gắn liền với với nhiều thành tựu quan trọng trong các lĩnh
vực chính trị, quân sự, kinh tế, văn hóa, xã hội,… Bên cạnh đó, thiên nhiên và sản vật
của Tiền Giang cũng không kém phần thi vị và có những nét riêng đặc sắc, tạo nên
những điều kì diệu về vùng đất tươi đẹp này. Trong chương trình mới, tích hợp Lịch
sử địa phương vào môn học thì không còn xa lạ gì đối với GV nhưng việc tích hợp
Lịch sử địa phương vào văn miêu tả ở HS lớp 5 như thế nào? Tích hợp làm sao cho


6
phù hợp và xây dựng bài học cho HS có khó khăn không? Để tìm lời giải đáp cho các
câu hỏi này tác giả luận văn chọn đề tài “Dạy học văn miêu tả cho HS lớp 5 theo

hướng tích hợp với Lịch sử địa phương” làm đề tài nghiên cứu.
3. Mục tiêu, mục đích nghiên cứu
Xây dựng hệ thống bài học dạy văn miêu tả theo hướng tích hợp với dạy học
Lịch sử địa phương cho HS lớp 5 ở tỉnh Tiền Giang nhằm góp phần nâng cao năng lực
làm văn miêu tả theo hướng tích hợp, rèn cho HS các kĩ năng trong làm văn, giúp các
em hiểu biết thêm về lịch sử nơi mà mình đang sinh sống. Từ đó tạo cho HS có hứng
thú học tập và học tốt văn miêu tả theo hướng tích hợp với Lịch sử địa phương đồng
thời bồi dưỡng giáo dục tình yêu quê hương, niềm tự hào về quê hương đất nước.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để đạt được mục đích đề ra, người thực hiện đề tài đã xác định cần giải quyết
một số nhiệm vụ thiết yếu sau đây:
- Nghiên cứu và xây dựng cơ sở lý luận và thực tiễn có liên quan đến vấn đề dạy
văn miêu tả cho HS lớp 5 theo hướng tích hợp với dạy học Lịch sử địa phương nói
riêng, HS tiểu học nói chung. Đây là nhiệm vụ thiết yếu được đặt ra cho người nghiên
cứu phải giải quyết vì nó làm nền tảng vững chắc để thiết kế hệ thống bài học.
- Xây dựng bài học dạy văn miêu tả cho HS lớp 5 theo hướng tích hợp với dạy
học Lịch sử địa phương.
- Thử nghiệm hệ thống bài học dạy văn miêu tả lớp 5 theo hướng tích hợp với
dạy học Lịch sử địa phương, ghi nhận kết quả và đưa ra những đánh giá trung thực,
khách quan về tính hiệu quả, khả thi của hệ thống bài học, tiếp nhận những phản hồi từ
nhiều phía (BGH, phụ huynh, GV, HS) và rút kinh nghiệm.
5. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu
5.1. Khách thể nghiên cứu
Quá trình dạy học môn Tiếng Việt và dạy học Lịch sử địa phương cho HS lớp 5
tại tỉnh Tiền Giang.
5.2. Đối tƣợng nghiên cứu
Tổ chức hoạt động dạy học văn miêu tả cho HS lớp 5 theo hướng tích hợp với
dạy học Lịch sử địa phương tỉnh Tiền Giang. Một số BT về làm văn miêu tả lớp 5 theo

7
hướng tích hợp với dạy học Lịch sử địa phương.
6. Giả thuyết nghiên cứu
Nếu các hoạt động dạy học văn miêu tả được tổ chức theo hướng tích hợp với
dạy học Lịch sử địa phương thì chất lượng dạy và học văn miêu tả sẽ được cải thiện
nhiều hơn, tích cực hơn; đồng thời ý thức tìm hiểu lịch sử, tình cảm với quê hương, sự
gắn bó, yêu mến quê hương của các em HS cũng sẽ được vun đắp và phát triển bền
vững hơn.
7. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu
Giới hạn nghiên cứu: Nghiên cứu việc dạy và học văn miêu tả lớp 5 theo hướng
tích hợp với dạy học Lịch sử địa phương của GV và HS ở thị xã Gò Công, tỉnh Tiền
Giang.
Phạm vi nghiên cứu: Vì điều kiện nghiên cứu hạn chế, người nghiên cứu chỉ tập
trung khảo sát, thử nghiệm trên 20 HS trường Tiểu học LT, thị xã Gò Công, tỉnh Tiền
Giang và đối chứng với 60 HS (trong đó có 20 em Trường Tiểu học LT ven thị xã; 20
em Trường Tiểu học TT ở vùng sâu thị xã, 20 em Trường Tiểu học P1 ở trung tâm thị
xã Gò Công) ở thị xã Gò Công, Tiền Giang.
8. Phƣơng pháp nghiên cứu
Phương pháp nghiên cứu lý luận
Phương pháp này được sử dụng để nghiên cứu, thu thập tài liệu về các vấn đề
liên quan đến đề tài như: thực tiễn dạy và học làm văn miêu tả của HS, các bài học về
văn miêu tả cho HS lớp 5 theo hướng tích hợp với dạy học Lịch sử địa phương,…qua
đó rút ra những ưu, nhược điểm và tìm ra giải pháp tốt hơn. Bên cạnh đó tìm hiểu thêm
các xu hướng tích hợp để có thể xây dựng được hệ thống bài học phù hợp với tâm lí
nhận thức của HS cuối cấp Tiểu học.
Phương pháp quan sát
Trong đề tài, phương pháp quan sát được sử dụng qua các tiết làm văn miêu tả
trên lớp, qua các bài kiểm tra, đặc biệt là các tiết hình thành kỹ năng viết văn để quan
sát và phát hiện ra hoạt động dạy và học của GV và HS. Từ đó người nghiên cứu thu
thập thông tin về thái độ, khả năng chú ý, sự yêu thích làm văn của HS nhóm thử

nghiệm trong quá trình thử nghiệm bài học văn miêu tả cho HS lớp 5 theo hướng tích


8
hợp với dạy học Lịch sử địa phương bằng cách ghi lại nhật kí quan sát, chụp ảnh khi
HS làm bài hoặc tham gia các hoạt động,…
Phương pháp điều tra
Bước đầu của vấn đề nghiên cứu cần nắm bắt được khả năng dạy và học văn
miêu tả cho HS lớp 5 theo hướng tích hợp với dạy học Lịch sử địa phương ở thị xã Gò
Công, tỉnh Tiền Giang. Để đạt được điều đó, người nghiên cứu tiến hành khảo sát
thông qua một bài làm văn miêu tả với 60 HS ở 3 trường tiểu học ở thị xã Gò Công.
Thông qua đó thống kê và đưa ra những nhận xét cụ thể về khả năng tích hợp của các
em.
Phương pháp phỏng vấn
Trong đề tài, phương pháp này được sử dụng để tìm hiểu về vấn đề áp dụng các
bài tích hợp dạy học Lịch sử địa phương vào dạy văn miêu tả lớp 5 thông qua các bài
học làm văn miêu tả của HS. Cụ thể, tìm hiểu xem trong quá trình giảng dạy các GV
thường dạy cho HS như thế nào? GV có sử dụng tích hợp dạy học Lịch sử địa phương
vào dạy văn miêu tả không? Nếu có, GV tích hợp vào những bài nào?... Các lần trao
đổi được thực hiện ngay khi bắt đầu thực hiện đề tài để GV thấy được tầm quan trọng
việc vận dụng dạy văn miêu tả cho HS lớp 5 theo hướng tích hợp với dạy học Lịch sử
địa phương.
Đồng thời, phương pháp này cũng được người nghiên cứu sử dụng để kết hợp với
xin ý kiến của Hiệu trưởng, Phó hiệu trưởng, Phụ huynh HS về lĩnh vực dạy văn miêu
tả cho HS lớp 5 theo hướng tích hợp với dạy học Lịch sử địa phương. Việc làm này
giúp người nghiên cứu có cái nhìn nhiều chiều về thực tế của việc dạy văn miêu tả cho
HS lớp 5 theo hướng tích hợp với dạy học Lịch sử địa phương, từ đó xây dựng nội
dung bài học theo hướng tích hợp nhằm rèn luyện kĩ năng làm văn cho HS.
Phương pháp thử nghiệm khoa học
Thử nghiệm khoa học là phương pháp quan trọng trong đề tài nhằm thử nghiệm

và đưa ra những đánh giá cần thiết về tính hiệu quả của các bài dạy văn miêu tả cho
HS lớp 5 theo hướng tích hợp với dạy học Lịch sử địa phương mà đề tài đã xây dựng.
Thông qua quá trình thử nghiệm, người nghiên cứu có thể phát huy những ưu điểm,
khắc phục được những mặt hạn chế của các bài học đã xây dựng, từ đó giúp bài học


9
ngày càng hoàn thiện hơn.
Quá trình thử nghiệm được tiến hành với việc chọn mẫu nghiên cứu là 60 HS ở
ba trường tiểu học thuộc thị xã Gò Công, tỉnh Tiền Giang. Việc chọn mẫu nghiên cứu
đã được trường đồng ý và tạo điều kiện cho người nghiên cứu thực hiện khảo sát và
thử nghiệm, HS được chọn để khảo sát là các em phát triển bình thường về trí tuệ và
năng lực học tập ở 2 lớp đồng đều nhau. Vì thế đề tài này đảm bảo tính khả thi và độ
tin cậy cao đối với kết quả nghiên cứu.
Trong đề tài, việc thử nghiệm được tiến hành qua hai giai đoạn:
Giai đoạn 1: Thu thập, phân tích cơ sở dữ liệu về 60 HS ở 3 trường, mỗi trường
có 10 HS giỏi, 7 HS khá và 3 HS trung bình; tiến hành bài kiểm tra ban đầu; khảo sát ý
kiến của Hiệu trưởng, Phó hiệu trưởng, Phụ huynh HS về lĩnh vực dạy văn miêu tả cho
HS lớp 5 theo hướng tích hợp với dạy học Lịch sử địa phương; thực hiện bài test cho
HS.
Giai đoạn 2: Thử nghiệm bài học văn miêu tả cho HS lớp 5 theo hướng tích hợp
với dạy học Lịch sử địa phương trên nhóm thử nghiệm; tiến hành bài kiểm tra, so sánh
kết quả trước và sau thử nghiệm; phỏng vấn Hiệu trưởng, Phó hiệu trưởng, GV, khối
trưởng, Phụ huynh HS và HS về những bài tích hợp dạy học Lịch sử địa phương vào
dạy văn miêu tả mà đề tài đã thiết kế; rút ra các kết luận và đề xuất.
Phương pháp Thống kê toán học
Phương pháp này giúp người nghiên cứu tiến hành thu thập thông tin 20 HS ở
nhóm thử nghiệm và 60 HS nhóm đối chứng ở thị xã Gò Công, tỉnh Tiền Giang để có
số liệu ban đầu về HS hai lớp. Sau đó, kết quả bài kiểm tra khảo sát ban đầu sẽ được
thống kê, đánh giá, so sánh. Trong quá trình thử nghiệm, kết quả thực hiện các bài tích

hợp dạy học Lịch sử địa phương vào dạy văn miêu tả của nhóm thử nghiệm cũng như
các thông tin thu được từ việc ghi chép nhật kí thử nghiệm sẽ được ghi chú phân tích.
Cuối cùng, kết quả bài kiểm tra cuối đợt được so sánh với kết quả bài kiểm tra ban
đầu, thực hiện phân tích, so sánh số liệu, đánh giá chi tiết để đưa ra các kết luận và
kiến nghị cần thiết.
9. Đóng góp của đề tài
Đề tài xây dựng bài học văn miêu tả lớp 5 theo hướng tích hợp với dạy học Lịch


10
sử địa phương nói riêng, HS tiểu học nói chung hứa hẹn sẽ:
Góp phần hệ thống hóa các vấn đề lý luận cơ bản về đổi mới nội dung dạy văn
miêu tả cho HS lớp 5 theo hướng tích hợp với dạy học Lịch sử địa phương, góp phần
phát triển lý luận về kĩ năng làm văn miêu tả cho HS tiểu học.
Đồng thời đề tài cũng sẽ góp phần “phác họa” một “bức tranh” về thực trạng dạy
và học văn miêu tả lớp 5 theo hướng tích hợp với dạy học Lịch sử địa phương ở thị xã
Gò Công, tỉnh Tiền Giang và xác định nguyên nhân và hệ quả của nó. Qua đó đề xuất
các biện pháp khắc phục phù hợp.
Việc phân tích kết quả nghiên cứu làm cơ sở đề xuất việc làm văn miêu tả theo
hướng tích hợp với dạy học Lịch sử địa phương cho HS tiểu học, bước đầu hình thành
năng lực làm văn cho HS của luận văn sẽ góp phần cung cấp tư liệu, thông tin cho GV
về làm văn miêu tả theo hướng tích hợp với dạy học Lịch sử địa phương mà HS mình
đang có, từ đó đưa ra những điều chỉnh giảng dạy sao cho phù hợp; hệ thống bài văn
miêu tả theo hướng tích hợp với dạy học Lịch sử địa phương áp dụng vào quá trình
giảng dạy của mình.
Ngoài ra, kết quả của nghiên cứu này cũng có thể giúp BGH nhà trường đưa ra
những chỉ đạo hợp lí, bám sát tình hình trong việc tích hợp dạy học Lịch sử địa
phương vào dạy văn miêu tả của trường mình.
10. Bố cục của luận văn
Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn được thiết kế thành bốn chương:

Chương 1. Cơ sở lý luận của hoạt động dạy học văn miêu tả tích hợp với dạy học Lịch
sử địa phương; Chương 2. Cơ sở thực tiễn của hoạt động dạy học văn miêu tả tích hợp
với dạy học Lịch sử địa phương; Chương 3. Thiết kế bài dạy học văn miêu tả cho HS
lớp 5 theo hướng tích hợp với dạy học Lịch sử địa phương; Chương 4. Thử nghiệm
dạy học văn miêu tả cho HS lớp 5 theo hướng tích hợp với dạy học Lịch sử địa
phương.
Trong chương 1, ngoài việc dành thời gian để tổng quan lại lịch sử vấn đề nghiên
cứu và xây dựng cơ sở lý luận của đề tài, chúng ta cần phải nắm vững một số khái
niệm cơ bản thuộc phạm vi đề tài (văn miêu tả, Lịch sử địa phương, tích hợp, dạy học
tích hợp,...) đây là phần không thể thiếu, làm nền tảng cho đề tài nghiên cứu, cơ sở cho


11
việc thiết kế hệ thống bài học. Ngoài ra, GV cần phải tìm hiểu về đặc điểm tâm lí nhận
thức của HS tiểu học, việc nắm vững tính cách, tâm tư, suy nghĩ của HS tạo điều kiện
thuận lợi cho GV trong việc dạy văn miêu tả theo hướng tích hợp với dạy học Lịch sử
địa phương.
Bên cạnh đó, ở chương 2 từ việc khảo sát thực tiễn chúng tôi tiến hành xử lý và
phân tích số liệu từ phiếu khảo sát HS, phụ huynh HS và GV, mẫu ghi chép từ quá
trình quan sát, phỏng vấn, từ đó đưa ra kết luận về thực trạng việc làm văn miêu tả
theo hướng tích hợp với dạy học Lịch sử địa phương HS trường Tiểu học LT,......Trên
cơ sở đó sẽ đưa ra giải pháp và xây dựng hệ thống bài học dạy văn miêu tả cho HS lớp
5 theo hướng tích hợp với dạy học Lịch sử địa phương ở chương 3 và dạy thử nghiệm
đề tài ở chương 4.
Dựa vào kết quả thử nghiệm, cơ sở lý luận của đề tài tôi sẽ tiến hành đánh giá,
phân tích, tổng hợp, rút kết kinh nghiệm từ thực tiễn ở phần kết luận của đề tài.
Việc đề xuất một số biện pháp nhằm giúp HS phát triển năng lực làm văn miêu tả
cho HS lớp 5 theo hướng tích hợp với dạy học Lịch sử địa phương nói riêng, HS tiểu
học nói chung là không thể thiếu trong đề tài này.
Tùy thuộc vào dung lượng của vấn đề cần bàn bạc, trọng tâm của vấn đề nghiên

cứu mà số trang trong từng chương, mục vì thế sẽ không dàn đều nhau.
Ngoài ra, luận văn còn có 33 trang gồm các Phụ lục: Phiếu xin ý kiến của GV,
Phiếu lấy ý kiến của HS, Phiếu xin ý kiến của Phụ huynh HS, Giáo án bài dạy, Một số
bài Lịch sử địa phương ở tỉnh Tiền Giang, Một số hình ảnh về chuyến tham quan di
tích lịch sử trong tỉnh Tiền Giang, Trích nhật kí việc dạy-học.


12

Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
VĂN MIÊU TẢ TÍCH HỢP
VỚI DẠY HỌC LỊCH SỬ ĐỊA PHƢƠNG
Ở chương này, luận văn đề cập đến cơ sở lý luận chung của hoạt động dạy học
văn miêu tả tích hợp với dạy học Lịch sử địa phương: các khái niệm công cụ, đặc
trưng của dạy học văn miêu tả, đặc điểm tâm lý nhận thức của HS tiểu học và lí luận
dạy học với vấn đề dạy học TLV tích hợp với dạy học Lịch sử địa phương. Đó sẽ là
tiền đề cho việc xây dựng nội dung dạy học văn miêu tả tích hợp với dạy học Lịch sử
địa phương mà luận văn sẽ trình bày ở chương 3.
1.1. Một số khái niệm liên quan đến dạy văn miêu tả lớp 5 theo hƣớng tích hợp
với dạy học Lịch sử địa phƣơng
Có nhiều cách hiểu về dạy văn miêu tả theo hướng tích hợp với dạy học Lịch sử
địa phương, do giới hạn, phạm vi nghiên cứu và để làm rõ vấn đề này chúng tôi chọn
những cách hiểu sau về các khái niệm sẽ dùng trong luận văn:
- “Văn”: trong thuật ngữ “TLV” được hiểu là “văn bản” hay nói chính xác hơn là
“ngôn bản” là những lời chúng ta nói hoặc viết ra khi giao tiếp.
- TLV: tập sản sinh, tạo lập ngôn bản.
- Dạy: Dạy là hoạt động của GV nhằm định hướng, tổ chức điều khiển giúp cho
người học tự mình tìm kiếm chiếm lĩnh tri thức, kĩ năng và hình thành hoặc biến đổi
tình cảm thái độ.
- Học: Là quá trình tự biến đổi mình và làm phong phú mình bằng cách chọn

nhập và xử lí thông tin lấy từ môi trường xung quanh.
- Dạy học TLV: dạy cho HS tạo lập, sản sinh ngôn bản.
- Văn miêu tả: miêu tả là “dùng ngôn ngữ hoặc một phương tiện nghệ thuật nào
đó làm cho người khác có thể hình dung được cụ thể về sự vật, sự việc” [19].
Trong SGK Tiếng Việt lớp 4 Tập 1, trang 140, các tác giả đưa ra ghi nhớ “miêu
tả là vẽ lại bằng lời những đặc điểm nổi bật của cảnh, của người, của vật giúp người
nghe, người đọc có thể hình dung được các đối tượng ấy”. Văn miêu tả là loại văn
mang tính chất thông báo thẩm mỹ [33].


13
- Lịch sử địa phương: là lịch sử của các địa phương, chẳng hạn lịch sử của làng
xã, huyện, tỉnh, vùng, miền. Lịch sử địa phương còn bao hàm cả lịch sử của các đơn vị
sản xuất, chiến đấu, các cơ quan, xí nghiệp [29].
- Dạy học tích hợp:
Theo Dương Tiến Sỹ: “Tích hợp là sự kết hợp một cách hữu cơ, có hệ thống các
kiến thức (khái niệm) thuộc các môn học khác nhau thành một nội dung
thống nhất, dựa trên cơ sở các mối quan hệ về lý luận và thực tiễn được đề cập trong
các môn học đó [9, tr.27].
Theo Từ điển Tiếng Việt: “Tích hợp là sự kết hợp những hoạt động, chương trình
hoặc các thành phần khác nhau thành một khối chức năng. Tích hợp có nghĩa là sự
thống nhất, sự hòa hợp, sự kết hợp” [19].
Theo Từ điển Giáo dục học: “Tích hợp là hành động liên kết các đối tượng
nghiên cứu, giảng dạy, học tập của cùng một lĩnh vực hoặc vài lĩnh vực khác nhau
trong cùng một kế hoạch dạy học” [5, tr.383].
Trong tiếng Anh, tích hợp được viết là “Integration” một từ gốc Latin
(Integer) có nghĩa là “Whole” hay “toàn bộ, toàn thể” là sự phối hợp các hoạt động
khác nhau, các thành phần khác nhau của một hệ thống để bảo đảm sự hài hòa chức
năng và mục tiêu hoạt động của hệ thống ấy. Dưới góc độ Giáo dục học, tích hợp được
hiểu là sự kết hợp một cách hữu cơ, có hệ thống các kiến thức trong một môn học hoặc

giữa các môn học thành một nội dung thống nhất.
Dạy học tích hợp là một xu hướng của lí luận dạy học và được nhiều nước trên
thế giới thực hiện. Trong luận văn này được hiểu: “Dạy học tích hợp là tạo ra các tình
huống liên kết tri thức các môn học đó là cơ hội phát triển các năng lực của HS. Khi
xây dựng các tình huống vận dụng kiến thức, HS sẽ phát huy được năng lực tự lực,
phát triển tư duy sáng tạo” [28].
- Khảo sát sư phạm: là xem xét một cách cụ thể để tìm hiểu về công tác khoa học
giảng dạy và giáo dục trong nhà trường [19].
- Thực nghiệm sư phạm: là tạo ra những biến đổi nào đó ở sự vật để quan sát
nhằm nghiên cứu những hiện tượng nhất định, kiểm tra một số hoặc gợi ra những ý
kiến mới qua thực nghiệm quan sát, phân loại, nêu và xác định giả thuyết về giảng dạy
và giáo dục trong nhà trường [19].


14
1.2. Đặc điểm của dạy học văn miêu tả và dạy học Lịch sử địa phƣơng
Phân môn TLV rèn cho HS các kĩ năng sản sinh ngôn bản. Đây là phân môn sử
dụng và hoàn thiện một cách tổng hợp các kiến thức và kĩ năng tiếng Việt mà các phân
môn Tiếng Việt khác – Học vần, Tập viết, Chính tả, Tập đọc, Luyện từ và câu – đã
hình thành. Phân môn TLV rèn cho HS kĩ năng sản sinh ngôn bản, nhờ đó tiếng Việt
không chỉ được xem xét từng phần, từng mặt qua từng phân môn mà trở thành công cụ
tổng hợp để giao tiếp. Như vậy, phân môn TLV đã hiện thực mục tiêu quan trọng bậc
nhất của việc dạy học tiếng Việt là dạy HS sử dụng tiếng Việt để giao tiếp, tư duy, học
tập [21].
Nhiệm vụ cơ bản của phân môn TLV là hình thành và phát triển cho HS năng lực
tạo lập ngôn bản. Trong quá trình học TLV, HS có cơ hội tiếp nhận nhiều loại văn bản.
Trên cơ sở đó, HS có khả năng sản sinh ra các loại văn bản thuộc nhiều phong cách
khác nhau. Do đó, phân môn TLV hướng tới nhiệm vụ hình thành và rèn luyện năng
lực hoạt động ngôn ngữ cho HS ở mỗi loại văn bản trên cả 2 phương diện: tiếp nhận và
sản sinh ngôn bản.

Ngoài nhiệm vụ cơ bản là rèn kỹ năng tạo lập ngôn bản, phân môn TLV văn còn
góp phần rèn luyện tư duy và hình thành nhân cách cho HS tiểu học.
Nhiệm vụ của dạy TLV không chỉ dừng lại ở mức độ cung cấp kiến thức hay bồi
dưỡng tâm hồn mà quan trọng là dạy HS cách vận dụng những kiến thức và kỹ năng
trong cuộc sống vào làm văn.
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng nói: “Dân ta phải biết sử ta/ Cho tường gốc tích
nước nhà Việt Nam”. Chúng ta phải ghi nhớ những sự kiện, những công lao của các
anh hùng đã hi sinh để bảo vệ Tổ quốc. Đặc biệt, để xứng đáng là người con của Tiền
Giang thì phải biết những sự kiện đã diễn ra trong tỉnh. Đó là những giá trị đạo đức,
những truyền thống đạo lí của con người được bồi đắp qua bao thế hệ. Đây chính là
điểm đồng quy giữa giá trị giáo dục của văn học và lịch sử. Cả văn học và lịch sử đều
hướng đến giáo dục đạo đức, tình yêu đất nước, con người, lòng tự hào dân tộc, và ý
thức bảo vệ Tổ quốc. Lịch sử phản ánh đời sống, quá trình hình thành, tồn tại và phát
triển của đất nước, dân tộc bằng những chứng cứ lịch sử còn văn học lại phản ánh
những điều đó thông qua những hình tượng nghệ thuật độc đáo, những cảm xúc thẩm
mĩ cao đẹp của người học.


15
BT làm văn là sản phẩm tổng hợp của HS. Muốn có bài làm văn tốt, ngoài việc
vận dụng những kiến thức về thể loại văn học, HS còn cần bồi dưỡng tâm hồn, cảm
xúc tích luỹ vốn hiểu biết về cuộc sống, các tri thức văn hoá chung thông qua các môn
học [6, tr.130]. Qua đó giúp HS mở rộng hiểu biết mà còn bồi dưỡng tâm hồn, cảm
xúc.
Thực hiện chỉ đạo của Bộ GD- ĐT về chương trình dạy học lịch sử địa phương
trong các trường học, nhằm mục đích cung cấp cho HS những kiến thức cơ bản về các
danh nhân, di tích lịch sử văn hoá, danh lam thắng cảnh, truyền thống đấu tranh kiên
cường, nơi sinh ra những vị anh hùng đã có công với đất nước. Đồng thời giáo dục
truyền thống yêu nước, yêu quê hương, truyền thống cách mạng đối với HS, từ đó khơi
dậy trong thế hệ trẻ lòng tự hào và ý thức trách nhiệm xây dựng quê hương, đất nước

ngày một giàu đẹp, văn minh [25].
1.3. Đặc điểm tâm lí nhận thức của học sinh tiểu học trong dạy học Tập làm văn
tích hợp với dạy học Lịch sử địa phƣơng
HS lớp 5 có nhiều biến đổi về tâm lý và hoạt động nhận thức. Ở giai đoạn này,
các em đã có những hiểu biết về thế giới xung quanh, về chính bản thân mình và biết
phản ánh hiện thực khách quan ở những mức độ khác nhau. Hệ thần kinh cấp cao của
HS lớp 5 đang hoàn thiện về mặt chức năng, do vậy tư duy của các em chuyển dần từ
trực quan hành động sang tư duy hình tượng.
HS lớp 5 rất hồn nhiên, ngây thơ và trong sáng. Các em dễ thích nghi và tiếp
nhận cái mới. Tri giác của HS lớp 5 phản ánh những thuộc tính trực quan, cụ thể của
sự vật, hiện tượng và xảy ra khi chúng trực tiếp tác động lên giác quan. HS thích quan
sát các sự vật hiện tượng có màu sắc sặc sỡ, hấp hẫn, mang tính mục đích, có phương
hướng rõ ràng. Tri giác của HS lớp 5 gắn liền với sự thể hiện cảm xúc. Những dấu
hiệu, những đặc điểm nào trực tiếp gây cho các em xúc cảm chính là những chi tiết
được các em tri nhận đầu tiên. Vì thế những cái trực quan, sinh động được các em tri
giác tốt hơn, dễ gây ấn tượng tích cực đối với các em. Cuối lứa tuổi tiểu học các em
bắt đầu có khả năng phân tích, nhận biết được nhiều chi tiết nhỏ trong một đối tượng
nào đó. Các kiểu BT trong giai đoạn này cần hạn chế tính trực quan, tăng cường tính
trừu tượng hơn, tạo cơ hội cho HS tư duy, vận dụng nhiều kiến thức khoa học để hoàn


16
thành nhiệm vụ được giao. Đối với HS lớp 5, tri giác có tính chủ định chiếm vị thế,
hình thành nên những kỹ năng quan sát tích cực. Các em bước đầu sử dụng tổng hợp
các giác quan, có khả năng tri giác nhanh chóng, chính xác và đầy đủ những điểm chủ
yếu và đặc sắc của đối tượng. Tuy nhiên cách quan sát của các em về đối tượng còn tự
phát, chưa có phương pháp cũng như chưa có định hướng rõ ràng. Do vậy, GV cần
phải chú ý hướng dẫn HS cách quan sát có phương pháp, có định hướng trên cơ sở dạy
HS phân chia đối tượng để quan sát, lựa chọn trình tự quan sát hợp lý, hướng dẫn sử
dụng các giác quan để quan sát và cuối cùng là hướng dẫn cách thu nhận các nhận xét

do quan sát mang lại [2].
HS lớp 5 dần hình thành kĩ năng tổ chức, điều chỉnh chú ý của mình. Chú ý có
chủ định phát triển dần và chiếm ưu thế, có sự nỗ lực về ý chí trong hoạt động học tập.
Trong sự chú ý HS đã bắt đầu xuất hiện giới hạn của yếu tố thời gian, đã định lượng
được khoảng thời gian cho phép để làm một việc nào đó và cố gắng hoàn thành công
việc trong khoảng thời gian quy định. Ở giai đoạn này ghi nhớ có ý nghĩa và ghi nhớ
từ ngữ của HS đã phát triển. Tuy nhiên, hiệu quả của việc ghi nhớ có chủ định còn phụ
thuộc vào nhiều yếu tố như mức độ tích cực tập trung trí tuệ của các em, sức hấp dẫn
của nội dung tài liệu, yếu tố tâm lý tình cảm hay hứng thú của các em... Vì thế, khi dạy
văn miêu tả, GV cần cho HS quan sát nhằm giúp HS ghi nhớ lâu hơn [3].
Qua quá trình học tập, ngoài việc nhận thức sự vật, hiện tượng bên ngoài HS lớp
5 còn nhận thức những dấu hiệu bản chất của chúng. Các em biết dựa vào sự vật, hiện
tượng để phân loại, so sánh, khái quát chúng và đưa ra những lập luận của mình về sự
vậy ấy. Ở lứa tuổi này, tưởng tượng đã bắt đầu hoàn thiện, từ những hình ảnh cụ thể,
HS tái tạo ra những hình ảnh mới. Các em hứng thú với việc dùng câu văn của mình
để bộc lộ một sự vật, một hiện tượng nào đó. Hoạt động sáng tạo yêu thích của các em
được thể hiện rõ trong làm văn. Nếu được học theo một chương trình đúng, một
phương pháp phù hợp thì các em rất thích học văn. Vì thế, khi dạy các kiểu bài làm
văn miêu tả tích hợp với dạy học Lịch sử địa phương đòi đòi GV phải khéo léo hướng
dẫn HS tư duy, vận dụng nhiều kiến thức Lịch sử địa phương để làm một bài văn miêu
tả.