Phan1 Chuong 1

PHÁƯN THỈÏ NHÁÚT
HÇNH THNH V PHẠT TRIÃØN GIẠO DỦC
TRONG THÅÌI K KHẠNG CHIÃÚN CHÄÚNG PHẠP
(1945 - 1954)
---
CHỈÅNG I:
HÇNH THNH GIẠO DỦC CẠCH MẢNG
Cạch mảng thạng Tạm thnh cäng khai sinh ra
nỉåïc Viãût Nam dán ch cäüng ha, måí ra k ngun
måïi, k ngun âäüc láûp, tỉû do, hảnh phục. Chênh
ph nỉåïc Viãût Nam dán ch cäüng ha âỉïng âáưu l
Häư Ch Tëch â këp thåìi kãu gi "Täø chỉïc bçnh
dán hc vủ, têch cỉûc bi trỉì nản m chỉỵ, måí
Âải hc v Trung hc, ci cạch hc theo tinh t háưn
måïi, bi trỉì cạch dảy hc nhäưi s" (
1
). Häư Chê
Minh, vë lnh tủ cạch mảng âáưu tiãn â nháûn thỉïc
âụng vai tr, vë trê ca giạo dủc âäúi våïi sỉû phạt
triãøn ca âáút nỉåïc, vç váûy ngay trong phiãn hp
âáưu tiãn ca Häüi âäưng Chênh ph, ngy 03 thạng 9
nàm 1945 Ngỉåìi â âỉa ra âãư nghë: "Nản däút l
mäüt trong nhỉỵng phỉång phạp âäüc ạc m bn
thỉûc dán Phạp dng âãø cai trë chụng ta". Hån 95%
âäưng bo chụng ta m chỉỵ. Nhỉng chè cáưn 3 thạng
l â âãø hc âc, hc viãút tiãúng ta theo váưn
qúc ngỉỵ. "Mäüt dán täüc däút l mäüt dán täüc úu.
Vç váûy täi âãư nghë måí chiãún dëch chäúng nản m
chỉỵ" (
2
). Âãư nghë âọ ca Häư Ch Tëch tråí thnh

Quút âënh ca Häüi âäưng Chênh ph v 3 Sàõc
lãûnh quan trng âỉåüc ban hnh. Sàõc lãûnh säú
17/SL thnh láûp Nha Bçnh dán hc vủ (8/9/1945);
sàõc lãûnh säú 19/SL hản âënh trong 6 thạng cạc lng
x, thän bn phi täø chỉïc hc chỉỵ Qúc ngỉỵ,
sàõc lãûnh 20/SL:
-------------------------------------------------------------------------------
1
(
1
) Khaùng chióỳn kióỳn quọỳc, Chố thở cuớa BCHTW aớng NXB Sổỷ thỏỷt
Haỡ Nọỹi trang 19,20
(
2
) Họử Chuớ tởch baỡn vóử Giaùo duỷc. NXB Giaùo duỷc
Xỏy dổỷng nóửn giaùo duỷc caùch maỷng: Vỗ dỏn, do dỏn
vaỡ õổồỹc xỏy dổỷng trón nguyón từc khoa hoỹc, dỏn
tọỹc, õaỷi chuùng õổồỹc tọứ chổùc khừp toaỡn quọỳc
"Trong khi chồỡ õồỹi lỏỷp õổồỹc nóửn Tióứu hoỹc cổồợng
bổùc, vióỷc hoỹc chổợ Quọỳc ngổợ tổỡ nay bừt buọỹc
vaỡ khọng mỏỳt tióửn cho tỏỳt caớ moỹi ngổồỡi. Haỷn
trong 1 nm tỏỳt caớ moỹi ngổồỡi Vióỷt Nam tổỡ 8 tuọứi
trồớ lón phaới bióỳt õoỹc, bióỳt vióỳt chổợ Quọỳc ngổợ ".
Nhổợng chuớ trổồng taùo baỷo, quyóỳt lióỷt, õuùng õừn
vaỡ saùng taỷo trong nhổợng ngaỡy õỏửu cuớa Chờnh phuớ
õaợ nhanh choùng õổồỹc thổỷc hióỷn rọỹng khừp trong
caớ nổồùc.
Quaớng Trở, giaỡnh õổồỹc chờnh quyóửn tổỡ ngaỡy
23 thaùng 8 nm 1945. Uy ban nhỏn dỏn caùch maỷng
lỏm thồỡi tốnh ra õồỡi do ọng Trỏửn Hổợu Dổỷc laỡm Chuớ

tởch, ọng ỷng Thờ vaỡ ọng Ngọ Hổợu Khióỳt laỡm Phoù
Chuớ tởch õaợ kởp thồỡi cổớ ọng Vổồng Kióm Toaỡn,
Nguyóựn Ló Thióỷu (Họỹi vión họỹi truyóửn baù quọỳc
ngổợ) phuỷ traùch cọng taùc giaùo duỷc, phuỷ traùch
"Chióỳn dởch chọỳng naỷn muỡ chổợ" vaỡ trióứn khai 3
Sừc lóỷnh cuớa Chờnh phuớ.
óứ thổỷc thi Sừc lóỷnh cuớa Chờnh phuớ, Uy ban
nhỏn dỏn caùch maỷng lỏm thồỡi tốnh quyóỳt õởnh giổợ
nguyón tọứ chổùc thanh tra tióứu hoỹc vuỷ do ọng Tọn
Thỏỳt Dổồng Thanh laỡm Trổồớng ty Thanh tra tióứu hoỹc
vuỷ. Mọỹt thổỷc tóỳ laỡ khi ta cổồùp chờnh quyóửn, trón
95% nhỏn dỏn muỡ chổợ. Dỏn tọỹc Pa Kọ, Vỏn Kióửu, sọỳ
ngổồỡi bióỳt chổợ õóỳm trón õỏửu ngoùn tay. Caùn bọỹ
khaùng chióỳn phaới huy õọỹng tỗm nguọửn ồớ caùc thọn
2
xaợ, laỡng baớn, tỏỷp hồỹp hóỳt moỹi ngổồỡi bióỳt chổợ
dóứ daỷy cho ngổồỡi chổa bióỳt chổợ.
Phong traỡo hoỹc chổợ Quọỳc ngổợ õổồỹc nhỏn dỏn
hổồớng ổùng sọi nọứi, chổợ õổồỹc vióỳt khừp nồi ồớ
õỗnh laỡng, ngoợ chồỹ, bóỳn sọng, chổợ vióỳt trón vaùch
nhaỡ, cọng cuỷ lao õọỹng. Caùc lồùp hoỹc bỗnh dỏn hoỹc
vuỷ õổồỹc tọứ chổùc linh hoaỷt theo cuỷm gia õỗnh ồớ
caùc thọn baớn. Trỗnh õọỹ ngổồỡi daỷy cao hồn ngổồỡi
hoỹc khọng õổồỹc bao nhióu nhổng vồùi nhióỷt tỗnh
caùch maỷng vổỡa daỷy vổỡa hoỹc, hoỹc lồùp trón xuọỳng
daỷy lồùp dổồùi theo tinh thỏửn ngổồỡi bióỳt mọỹt chổợ
daỷy ngổồỡi chổa bióỳt chổợ. ọỹi tuyón truyóửn vỏỷn
õọỹng cuớa Ty tuyón truyóửn Quaớng Trở coù saùng kióỳn
õỷt ra nhổợng cỏu hoỡ, veỡ, nhổợng cỏu vn vỏửn vóử
chổợ caùi cho ngổồỡi hoỹc dóự nhồù nhổ:

O troỡn nhổ quaớ trổùng gaỡ
thồỡi õọỹi noùn, laỡ coù rỏu...
Nhổợng bióỷn phaùpổỡaa coù tờnh chỏỳt tuyón
truyóửn cọứ õọỹng, vổỡa coù tỗnh chỏỳt bừt buọỹc hoỹc
chổợ Quọỳc ngổợ õổồỹc thổỷc hióỷn. Nhióửu "Chióỳn sộ
dióỷt dọỳt" (
1
) coù saùng kióỳn lỏỷp cọứng chaỡo qua laỡng,
laỡm cọứng chồỹ, dổỷng cọứng bóỳn õoỡ vióỳt sụn chổợ
lión quan bừt buọỹc moỹi ngổồỡi phaới õoỹc õổồỹc mồùi
cho qua. Phong traỡo hoỹc chổợ trồớ thaỡnh phong traỡo
caùch maỷng, taỷo ra mọỹt khọng khờ rọỹn raỡng, tổồi
saùng laỡm aùt õi nhổợng khoù khn, thióỳu thọỳn trong
õồỡi sọỳng cuớa ngổồỡi dỏn, taỷo ra nióửn tin vaỡo chóỳ
õọỹ mồùi, giổợ vổợng chờnh quyóửn caùch maỷng, tọứ
chổùc dióỷt dọỳt thaỡnh cọng. Chổa õỏửy 1 nm, Quaớng
Trở õaợ coù trón mọỹt vaỷn ngổồỡi õoỹc thọng vióỳt thaỷo,
laỡm õổồỹc 4 pheùp tờnh cọỹng , trổỡ, nhỏn , chia. Lổỷc
lổồỹng treớ ồớ caùc lồùp "ỏỳu trố vión" (
2
). Saùng kióỳn cuớa
ọng Trổồng Quang Phión Chuớ tởch Uy ban khaùng chióỳn
3
haỡnh chờnh tốnh õổồỹc aùp duỷng khừp caớ tốnh.
Nhổợng ỏỳu trố vión haỡng thaùng tọứ chổùc lổớa traỷi,
dióựn kởch, ca haùt, nhaớy muùa... õaợ tỏỷp hồỹp õổồỹc
nhỏn dỏn hổồùng vóử caùch maỷng, ra sổùc tng gia saớn
xuỏỳt phuỷc vuỷ kión quọỳc.
Thaùng 9 nm 1945 nhỏn dởp khai giaớng nm hoỹc
õỏửu tión cuớa nổồùc Vióỷt Nam dỏn chuớ cọỹng hoỡa, Họử

Chuớ Tởch õaợ gổới thổ cho hoỹc sinh caớ nổồùc. Trong
thổ Ngổồỡi õaợ chố roợ sổỷ khaùc bióỷt giổợa nóửn giaùo
duỷc mồùi vaỡ giaùo duỷc nọ lóỷ cuớa thổỷc dỏn Phaùp.
"Ngaỡy nay caùc chaùu õổồỹc caùi may mừn hồn cha anh
laỡ õổồỹc hổồớng mọỹt nóửn giaùo duỷc cuớa mọỹt nổồùc
õọỹc lỏỷp, mọỹt nóửn giaùo duỷc seợ õaỡo taỷo caùc chaùu
nón nhổợng ngổồỡi cọng dỏn coù ờch cho nổồùc Vióỷt
Nam, mọỹt nóửn giaùo duỷc laỡm phaùt trióứn hoaỡn toaỡn
nhổợng nng lổỷc sụn coù cuớa caùc chaùu" (
3
)
Thổ cuớa Chuớ tởch Nổồùc õóỳn vồùi thóỳ hóỷ treớ
bũng nhổợng lồỡi khuyón ỏn cỏửn thióỳt tha, tin tổồớng.
ọửng thồỡi giao phoù troỹng traùch lồùn lao cho thóỳ hóỷ
treớ õọỳi vồùi tổồng lai õỏỳt nổồùc: "Non sọng Vióỷt Nam
coù trồớ nón veớ vang hay khọng , dỏn tọỹc Vióỷt Nam coù
õổồỹc veớ vang saùnh vai caùc cổồỡng quọỳc nm chỏu
hay khọng, chờnh laỡ nhồỡ mọỹt phỏửn lồùn ồớ cọng hoỹc
tỏỷp cuớa caùc chaùu" (
1
)
Thổ cuớa Họử Chuớ Tởch õaợ laỡm thổùc tốnh haỡng
trióỷu traùi tim yóu nổồùc cuớa thóỳ hóỷ treớ vaỡ giaùo giồùi,
thổùc tốnh haỡng trióỷu traùi tim yóu nổồùc cuớa nhỏn dỏn
ta, maợi maợi õi vaỡo lởch sổớ dỏn tọỹc, khúng õởnh
nióửm tin caùc thóỳ hóỷ cha anh õọỳi vồùi noỡi giọỳng con
chaùu Laỷc Họửng.
4
----------------------------------------------------------------------------------------------
(

1
) Danh hióỷu Họử Chờ Minh tỷng cho nhổợng ngổồỡi laỡm cọng taùc
BDHV
(
2
) Caùc lồùp hoỹc sinh nhoớ tuọứi ồớ caùc thọn xoùm
(
3
) Họử Chuớ Tởch baỡn vóử giaùo duỷc, Saùch õaợ dỏựn trang 24
Uy ban nhỏn dỏn caùch maỷng lỏm thồỡi tốnh õaợ
õổồỹc sổỷ chố õaỷo cuớa Lión khu uớy khu Bọỳn (IV)
hỗnh thaỡnh Ty Bỗnh dỏn hoỹc vuỷ do ọng Ló ỗnh Hión
laỡm Trổồớng ty. Ngaỡy khai trổồỡng õỏửu tión ồớ Quaớng
Trở õổồỹc tọứ chổùc sọi nọứi khừp caùc trổồỡng tióứu
hoỹc, caùc lồùp "ỏỳu trố vión" . Hỗnh thổùc tọứ chổùc
trang troỹng, chaỡo cồỡ, haùt Quọỳc ca, õoỹc thổ Họử Chuớ
Tởch. Sau lóự khai giaớng laỡ tọứ chổùc rổồùc õuọỳc, cọứ
õọỹng õi qua caùc õổồỡng laỡng ngoợ xoùm. Trong doỡng
ngổồỡi cọứ õọỹng coù õỏửy õuớ ngổồỡi giaỡ, ngổồỡi treớ,
thanh nión, phuỷ nổợ haùt vang "Baỡi ca huỡng binh",
"Chióỳn sộ Vióỷt Nam"... vang dỏỷy moỹi mióửn, thổùc
tốnh moỹi tỏửng lồùp nhỏn dỏn hng haùi tham gia khaùng
chióỳn kióỳn quọỳc.
Nm hoỹc õỏửu tión ồớ Quaớng Trở tỏỷp trung chố
õaỷo theo quan õióứm cuớa Bọỹ laỡ thổỷc hióỷn nóửn
giaùo duỷc "Tọn troỹng nhỏn phỏứm, reỡn luyóỷn chờ khờ,
phaùt trióứn taỡi nng õóứ phuỷng sổỷ õoaỡn thóứ"
---------------------------------------------------------------------------------
----
(

1
) Họử Chuớ Tởch baỡn vóử giaùo duỷc, Saùch õaợ dỏựn trang 24
Hai ngaỡnh hoỹc Tióứu hoỹc vuỷ vaỡ Bỗnh dỏn hoỹc
vuỷ cuỡng tọửn taỷi vaỡ phaùt trióứn song song. Caùi khoù
khn lồùn nhỏỳt cuớa nm hoỹc naỡy laỡ saùch giaùo khoa
bũng Tióỳng Vióỷt. Nhổợng bọỹ mọn thuọỹc khoa hoỹc
xaợ họỹi õổồỹc khừc phuỷc bũng caùc baỡi baùo "Nhỏn
dỏn", baùo "Tia saùng" (
1
) giaùo vión tổỷ bión tỏỷp vóử
Lởch sổớ , ởa lyù. Nhổợng bọỹ mọn khoa hoỹc tổỷ nhión
giaùo vión phaới dởch tổỡ saùch giaùo khoa cuớa Phaùp. Ty
Giaùo duỷc cổớ 2 caùn bọỹ ra Lión khu IV cheùp chổồng
trỗnh, giaùo vión dổỷa vaỡo chổồng trỗnh maỡ bión soaỷn
5
v dảy. Trỉåìng tiãøu hc åí Qung Trë lục ny
khäng cọ nhiãưu, qui mä nh v khäng hon chènh. Säú
lỉåüng hc sinh tiãøu hc chỉa âãún 1000 em (kãø
c cạc låïp hỉång hc åí cạc thän bn) .
Tải häüi nghë cạn bäü ton tènh thạng 3 nàm
1946 hp åí trủ såí tỉû vãû thë x Qung Trë, âäưng
chê Tráưn Täúng y viãn Thỉåìng vủ xỉï y Trung Bäü
â vãư dỉû v âạnh giạ nhỉ sau:
"Nhỉỵng cüc váûn âäüng thỉûc hiãûn 3 nhiãûm
vủ trng tám l diãût giàûc âọi, diãût giàûc däút,
diãût giàûc ngoải xám" bỉåïc âáưu â âem lải cho
Qung Trë mäüt sàõc thại måïi täút âẻp. Qua cạc
cüc váûn âäüng låïn âọ, Âng bäü Qung Trë â huy
âäüng âỉåüc lỉûc lỉåüng ton dán tham gia xáy
dỉûng, cng cäú chênh quưn, tảo nãn nãưn mọng

ca chãú âäü måïi, phạt huy mảnh m vai tr lm
ch ca nhán dán, täø chỉïc âỉåüc phong tro qưn
chụng räüng ri våïi khê thãú cạch mảng säi näøi chỉa
tỉìng cọ" (
2
)
Nàm hc âáưu tiãn cọ sỉû kiãûn lëch sỉí trng
âải l Täøng tuøn cỉí ca Chênh ph lám thåìi
nỉåïc Viãût Nam dán ch cäüng ha. Qung Trë lục âọ
cọ 28 vản dán våïi gáưn 15 vản cỉí tri â hàng hại âi
báưu cỉí. Màût tráûn Viãût Minh â giåïi thiãûu cạc äng
Lã Thãú Hiãúu, Âàûng Thê, Tráưn Mảnh Qu.
--------------------------------------------------------------------------------
(1) Tåì bạo ca Âng bäü huûn Hi Làng
(2) Lëch sỉí Âng bäü Qung Trë, táûp I NXB Chênh trë qúc gia 1996 -
trang 242
Nhỉỵng âải biãøu âáưu tiãn ca Qúc häüi khọa I åí
Qung Trë cọ säú phiãúu cao.
6
Sổỷ kióỷn quan troỹng naỡy nhổ luọửng gioù mồùi
thọứi vaỡo khọng khờ hoỹc tỏỷp sọi nọứi cuớa giaùo vión
vaỡ hoỹc sinh trong tốnh.
Ty Bỗnh dỏn hoỹc vuỷ vaỡ Ty Tióứu hoỹc vuỷ Quaớng
Trở õaợ tióỳn haỡnh mọỹt õồỹt truyón truyóửn giaùc ngọỹ
lổỷc lổồỹng giaùo giồùi vóử Nhaỡ nổồùc Vióỷt Nam dỏn
chuớ cọỹng hoỡa, thổùc tốnh thóỳ hóỷ treớ vóử muỷc õờch
hoỹc tỏỷp vóử tổồng lai õỏỳt nổồùc.
Mỷt duỡ tỗnh hỗnh trong nổồùc vaỡ thóỳ giồùi coù
nhióửu bióỳn õọỹng aớnh hổồớng trổỷc tióỳp tồùi phong
traỡo caùch maỷng ồớ õởa phổồng nhổng cuọỹc bỏửu cổớ

Họỹi õọửng nhỏn dỏn tốnh vỏựn õổồỹc tióỳn haỡnh. ng
Nguyóựn Xuỏn Luyóỷn õổồỹc bỏửu laỡm Chuớ tởch Uy
ban haỡnh chờnh tốnh. Bọỹ maùy Họỹi õọửng nhỏn dỏn
caùc cỏỳp õổồỹc kióỷn toỡan. ởa giồùi caùc xaợ trong tốnh
õổồỹc mồớ rọỹng, toaỡn tốnh coù 66 xaợ (
1
) chờnh quyóửn
caùc cỏỳp õaợ taỷo moỹi õióửu kióỷn thuỏỷn lồỹi cho Giaùo
duỷc phaùt trióứn. Nm hoỹc õỏửu tión coù 17 trổồỡng
tióứu hoỹc vaỡ gỏửn 40 lồùp hổồng hoỹc (
2
), sọỳ lổồỹng
khoaớng trón 2500 em. Hóỷ thọỳng Bỗnh dỏn hoỹc vuỷ
õổồỹc mồớ rọỹng trong caùc cồ quan, õoaỡn thóứ cỏỳp
tốnh, cỏỳp xaợ, thọn, trong nhỏn dỏn.
Sồớ Bỗnh dỏn hoỹc vuỷ Trung bọỹ tọứ chổùc lồùp
tỏỷp huỏỳn taỷi Huóỳ mang tón Phan Thanh coù õọửng
chờ Nguyóựn Duy Trinh phoù Chuớ tởch Uy ban nhỏn dỏn
Khaùng chióỳn Trung bọỹ; õọửng chờ Nguyóựn Chờ Thanh,
Chuớ nhióỷm Vióỷt Minh õóỳn dổỷ; õọửng chờ Voợ Nguyón
Giaùp, Phoù trổồớng ban trong Họỹi õọửng trở sổỷ truyóửn
baù chổợ quọỳc ngổợ noùi chuyóỷn. Quaớng Trở coù trón 10
ngổồỡi dổỷ lồùp naỡy. Mỷt khaùc tng cổồỡng tọứ chổùc
caùc lồùp bọửi dổồợng
-----------------------------------------------------------------------------
7
(1) Haới Lng 16 xaợ; Trióỷu Phong 14 xaợ; Cam Lọỹ 10 xaợ; Do Linh 7 xaợ;
Vộnh Linh 15 xaợ; Hổồùng Hoùa 4 xaợ. Lởch sổớ aớng bọỹ Quaớng Trở
(2) lồùp hoỹc ồớ caùc thọn, xoùm
taỷi chọự õóứ tng nhanh vóử sọỳ lổồỹng caùn bọỹ bỗnh

dỏn hoỹc vuỷ.
Tổỡ nhổợng lồùp hoỹc bọửi dổồợng do Nha Bỗnh dỏn
hoỹc vuỷ tọứ chổùc õaợ õaỡo taỷo nhổợng haỷt giọỳng
tọỳt cho phong traỡo bỗnh dỏn hoỹc vuỷ cuớa tốnh Quaớng
Trở. óứ phaùt õọỹng phong traỡo, Ty Bỗnh dỏn hoỹc vuỷ
õaợ tọứ chổùc bión chóỳ caùc trổồớng ban bỗnh dỏn hoỹc
vuỷ ồớ caùc õởa phổồng. ng Nguyóựn Hổợu ấch laỡm
trổồớng ban bỗnh dỏn hoỹc vuỷ ồớ Trióỷu Phong; ọng
Phan Quang Dióu (Phan Quang) trổồớng ban bỗnh dỏn
hoỹc vuỷ ồớ huyóỷn Haới Lng; ọng Hoaỡng ổùc Thaỷc
laỡm trổồớng ban bỗnh dỏn hoỹc vuỷ ồớ Cam Lọỹ; ọng
Nguyóựn Thióỷu laỡm trổồớng ban ban bỗnh dỏn hoỹc vuỷ
ồớ Vộnh Linh... Luùc bỏỳy giồỡ ồớ mọựi xaợ, mọựi thọn õóửu
coù trổồớng ban ban bỗnh dỏn hoỹc vuỷ.
Cọng vióỷc õỏửu tión cuớa caùc ban bỗnh dỏn hoỹc
vuỷ laỡ tọứ chổùc tuyón truyóửn. Thồỡi kyỡ õỏửu caùch
maỷng khọng coù sổỷ taùch baỷch nhióỷm vuỷ trong
tuyón truyóửn. Ngổồỡi ta coù thóứ tuyón truyóửn õổồỡng
lọỳi Vióỷt Minh, chờnh saùch cuớa Chờnh phuớ ngay trón
lồùp bỗnh dỏn hoỹc vuỷ. Nọỹi dung tuyón truyóửn tỏỷp
trung vaỡo chọỳng giỷc õoùi, giỷc dọỳt, giỷc ngoaỷi
xỏm. Cọng taùc tuyón truyóửn cho bỗnh dỏn hoỹc vuỷ
õổồỹc õỏứy maỷnh thaỡnh cao traỡo, õi õỏu, laỡm gỗ cuợng
xoay quanh vióỷc hoỹc bỗnh dỏn hoỹc vuỷ. Chuỏứn
mổỷc bióỳt chổợ õổồỹc õóử cao:
Lỏỳy chọửng bióỳt chổợ laỡ tión
Lỏỳy chọỳng muỡ chổợ laỡ duyón nồỹ nỏửn.
Thaùng 2/1946 Bọỹ Giaùo duỷc quọỳc gia mồớ Họỹi
nghở caùn bọỹ giaùo duỷc toaỡn quọỳc ồớ trổồỡng Ba Cọng
8

Thuỷy Khó (Haỡ Nọỹi) õoaỡn caùn bọỹ Giaùo duỷc Quaớng
Trở do ọng Tọn Thỏỳt Dổồng Thanh, ọng Nguyóựn Linh
(õaỷi dióỷn cho cồ sồớ) vaỡ ọng Tọn Thỏỳt Vn ra dổỷ.
Taỷi họỹi nghở naỡy Bọỹ Gờaùo duỷc õaùnh giaù cao thaỡnh
quaớ õaỷt õổồỹc cuớa phong traỡo bỗnh dỏn hoỹc vuỷ,
phong traỡo giaùo duỷc cuớa Quaớng Trở.
oaỡn trồớ vóử tọứ chổùc họỹi nghở ồớ truỷ sồớ tổỷ
vóỷ thở xaợ Quaớng Trở vồùi hồn 50 ngổồỡi tióu bióứu cho
phong traỡo. Khọng coù phỏửn thổồớng chố coù lồỡi khen
nhổng caùc caùn bọỹ vaỡ giaùo vión vọ cuỡng phỏỳn khồới
vaỡ do õoù phong traỡo õổồỹc nuọi dổồợng, phaùt trióứn.
Sọỳ lióỷu lổu trổợ luùc õoù laỡ 753 lồùp bỗnh dỏn hoỹc vuỷ,
327 giaùo vión vaỡ 13.595 hoỹc vión. Con sọỳ naỡy cuợng
coù nghộa laỡ gỏửn hóỳt sọỳ ngổồỡi trong tuọứi cổớ tri ồớ
Quaớng Trở õaợ bióỳt chổợ. Phong traỡo bỗnh dỏn hoỹc vuỷ
ồớ Quaớng Trở phaùt trióứn cho tồùi khi mỷt trỏỷn vồợ.
Trong thaỡnh cọng to lồùn õoù coù sổỷ õoùng goùp quan
troỹng cuớa "caùn bọỹ bỗnh dỏn hoỹc vuỷ" . Khi mỷt
trỏỷn vồợ, luùc õỏửu caùn bọỹ bỗnh dỏn hoỹc vuỷ õổồỹc
õióửu sang laỡm ồớ "Ban tng di saớn" (lo vióỷc tng gia
saớn xuỏỳt vaỡ tọứ chổùc di taớn dỏn ra khoới vuỡng õởch
chióỳm õoùng), chuỏứn bở lổỷc lổồỹng tọứ chổùc bổồùc
vaỡo khaùng chióỳn, sau khi ọứn õởnh õổồỹc nồi n chọỳn
ồớ laỷi tióỳp tuỷc mồớ lồùp bỗnh dỏn hoỹc vuỷ. Moỹi
ngổồỡi bóửn bộ, kión quyóỳt laỡm theo tinh thỏửn cuớa
Họử Chuớ Tởch laỡ "Ra sổùc chọỳng giỷc dọỳt cho dỏn
tọỹc Vióỷt Nam trồớ thaỡnh dỏn tọỹc thọng thaùi" (
1
)
Tổỡ 1947 õóỳn 1952 Ty Bỗnh dỏn hoỹc vuỷ cuớa

tốnh bọứ sung lổỷc lổồỹng, ruùt caùc caùn bọỹ ồớ caùc
huyóỷn, õióửu mọỹt sọỳ giaùo vión tỏm huyóỳt tổỷ tọứ
chổùc bión soaỷn, in ỏỳn saùch hoỹc vỏửn, saùch hoỹc
tờnh gổới vóử caùc lồùp bỗnh dỏn õóứ giaùo vión giaớng
9
daỷy. Nm 1950 Ty Bỗnh dỏn hoỹc vuỷ tỏỷp hồỹp caùc
baỡi vồớ soaỷn õổồỹc thaỡnh cuọỳn saùch "Dổỷ bở bỗnh
dỏn" duỡng cho ngổồỡi hoỹc. Cuọỳn saùch õổồỹc in
bũng tipọ do Nhaỡ in baùo chióỳn khu Thổỡa Thión xuỏỳt
baớn.
---------------------------------------------------------------------------------
-------
(
1
) Baùc Họử noùi vồùi caùn bọỹ, nhỏn dỏn Haới Phoỡng sau khi õi thm
Phaùp trồớ vóử (10/1946)
Nm hoỹc 1946 - 1947 gỷp muọn vaỡn khoù khn
trồớ ngaỷi, nhỏỳt laỡ sau Taỷm ổồùc 14 thaùng 9 nm 1946
Họử Chuớ Tởch kyù vồùi Chốnh phuớ Phaùp nhũm cọỳ
gừng õỏứy luỡi chióỳn tranh. Thổỷc dỏn Phaùp bọỹi ổồùc,
õóỳ quọùc Mộ lión kóỳt vồùi quỏn Tổồớng aỡo aỷt tỏỳn
cọng nhũm boùp chóỳt chờnh quyóửn non treớ cuớa nổồùc
Vióỷt Nam dỏn chuớ cọỹng hoỡa. Ngaỡy 19 thaùng 12 nm
1946, Chuớ Tởch Họử Chờ Minh ra lồỡi kóu goỹi toaỡn dỏn:
"Thaỡ hy sinh tỏỳt caớ chổù khọng chởu mỏỳt nổồùc,
nhỏỳt õởnh khọng chởu laỡm nọ lóỷ" (
1
).
"Bỏỳt kyỡ õaỡn ọng, õaỡn baỡ, bỏỳt kyỡ ngổồỡi giaỡ, ngổồỡi
treớ, khọng chia tọn giaùo, õaớng phaùi, dỏn tọỹc. Hóự laỡ

ngổồỡi Vióỷt Nam thỗ phaới õổùng lón õaùnh thổỷc dỏn
Phaùp õóứ cổùu Tọứ quọỳc. Ai coù suùng duỡng suùng. Ai coù
gổồm duỡng gổồm, khọng coù gổồm thỗ duỡng cuọỳc,
thuọứng, gỏỷy gọỹc. Ai cuợng phaới ra sổùc chọỳng thổỷc
dỏn Phaùp cổùu nổồùc" . Ngổồỡi khúng õởnh: "Duỡ phaới
gian lao khaùng chióỳn, nhổng vồùi mọỹt loỡng kión
quyóỳt hy sinh, thừng lồỹi nhỏỳt õởnh vóử dỏn tọỹc ta"
(
2
).
ọửng chờ Nguyóựn Chờ Thanh uớy vión trung ổồng
aớng, Bờ thổ xổù uớy Trung Bọỹ. ọửng chờ Hoaỡng
10