LUẬN văn LUẬT HÀNH CHÍNH CHÍNH SÁCH của NHÀ nước đối với NGƯỜI KHUYẾT tật, THỰC TIỄN tại TỈNH TRÀ VINH

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT


LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP
CỬ NHÂN LUẬT (Niên khóa 2009-2013)
Đề tài
CHÍNH SÁCH CỦA NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI NGƯỜI
KHUYẾT TẬT, THỰC TIỄN TẠI TỈNH TRÀ VINH

Giáo viên hướng dẫn:
NGUYỄN HỮU LẠC
Bộ môn Luật hành chính

Sinh viên thực hiện:
HUỲNH THỊ MỸ CHI
MSSV: 5095405
Lớp: Luật hành chính- K35

Cần Thơ, Năm 2012


NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG BẢO VỆ LUẬN VĂN

. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................

. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................

NHẬN XÉT CỦA CÁN BỘ HƯỚNG DẪN

. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................

. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................
. .................................................................................................................................................


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .................................................................................................................. Trang
1. Tính cấp thiết của đề tài .......................................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu và nhiệm vụ của đề tài.......................................................... 2
3. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................................. 2
4. Phương pháp nghiên cứu ......................................................................................... 2
5. Kết cấu luận văn ...................................................................................................... 2

CHƯƠNG 1. LÝ LUẬN CHUNG VỀ NGƯỜI KHUYẾT TẬT VÀ
CHÍNH SÁCH CỦA NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI NGƯỜI KHUYẾT TẬT .....4
1.1. KHÁI QUÁT CHUNG VỀ NGƯỜI KHUYẾT TẬT .............................................. 4
1.1.1. Khái niệm về người khuyết tật và một số thuật ngữ liên quan đến người
khuyết tật ............................................................................................................................ 4
1.1.1.1. Khái niệm về người khuyết tật ..................................................................... 4
1.1.1.2. Một số thuật ngữ liên quan đến người khuyết tật ........................................ 5
1.1.2. Cách sử dụng thuật ngữ khuyết tật và tàn tật ở Việt Nam hiện nay .............. 6
1.1.3. Đặc điểm, vai trò và vị trí của người khuyết tật trong xã hội.......................... 8
1.1.3.1. Đặc điểm của người khuyết tật .................................................................... 8
1.1.3.2. Vai trò và vị trí của người khuyết tật ............................................................ 8

1.1.4. Những khó khăn của người khuyết tật trong cuộc sống và việc vươn lên
hòa nhập cộng đồng ........................................................................................................... 8
1.2. LÝ LUẬN CHUNG VỀ CHÍNH SÁCH CỦA NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI NGƯỜI
KHUYẾT TẬT ................................................................................................................. 11
1.2.1. Chính sách của Nhà nước đối với người khuyết tật một số nước trên thế
giới ..................................................................................................................................... 11
1.2.1.1. Ở Nhật Bản ................................................................................................ 11
1.2.1.2. Ở Malaysia ................................................................................................. 12
1.2.2. Quan điểm, chủ trương của Đảng và Nhà nước Việt Nam về chính sách đối
với người khuyết tật ......................................................................................................... 13
1.2.2.1. Quan điểm, chủ trương của Đảng về chính sách đối với người khuyết tật13
1.2.2.2. Chính sách của Nhà nước Việt Nam đối với người khuyết tật .................. 14
1.2.3. Sơ lược về luật người khuyết tật .................................................................... 16
1.2.3.1. Quan điểm xây dựng luật người khuyết tật ................................................. 16
1.2.3.2. Mục đích và ý nghĩa của việc ban hành luật người khuyết tật ................... 17
1.2.3.3. Công tác tổ chức triển khai thực hiện luật người khuyết tật ...................... 19


CHƯƠNG 2. QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VỀ CHÍNH SÁCH ĐỐI
VỚI NGƯỜI KHUYẾT TẬT .................................................................................. 22
2.1. CÁC DẠNG KHUYẾT TẬT, MỨC ĐỘ VÀ CÁCH THỨC XÁC ĐỊNH MỨC
ĐỘ KHUYẾT TẬT .......................................................................................................... 22
2.1.1. Các dạng khuyết tật ........................................................................................ 22
2.1.2. Mức độ khuyết tật ............................................................................................ 23
2.1.3. Cách thức xác định mức độ khuyết tật .......................................................... 25
2.2. CHÍNH SÁCH ĐỐI VỚI NGƯỜI KHUYẾT TẬT TRONG MỘT SỐ LĨNH
VỰC CỤ THỂ .................................................................................................................. 27
2.2.1. Chính sách về y tế ........................................................................................... 27
2.2.1.1. Chăm sóc sức khỏe cho người khuyết tật tại nơi cư trú ........................... 28
2.2.1.2. Phục hồi chức năng cho người khuyết tật ................................................ 29

2.2.2. Chính sách về giáo dục .................................................................................... 31
2.2.3. Chính sách về dạy nghề và tạo việc làm ........................................................ 33
2.2.3.1. Dạy nghề cho người khuyết tật ................................................................ 33
2.2.3.2. Tạo việc làm cho người khuyết tật ............................................................ 34
2.2.4. Chính sách về tiếp cận công trình xây dựng và giao thông công cộng cho
người khuyết tật ............................................................................................................... 37
2.2.4.1. Tiếp cận công trình xây dựng cho người khuyết tật ................................. 37
2.2.4.2. Tiếp cận giao thông công cộng cho người khuyết tật ................................ 39
2.2.5. Chính sách về bảo trợ xã hội........................................................................... 41
2.3. MỘT SỐ ĐỀ ÁN ĐỐI VỚI NGƯỜI KHUYẾT TẬT ĐÃ VÀ ĐANG THỰC
HIỆN .............................................................................................................................. 42
2.3.1. Đề án về trợ giúp người khuyết tật giai đoạn 2006-2010 .............................. 42
2.3.2. Đề án về trợ giúp người khuyết tật giai đoạn 2012-2020 .............................. 44
2.3.2.1. Mục tiêu chung của Đề án ......................................................................... 44
2.3.2.2. Những hoạt động chủ yếu của đề án.......................................................... 45
2.3.2.3. Một số giải pháp thực hiện đề án .............................................................. 47
2.3.2.4. Những thuận lợi và khó khăn của đề án .................................................... 47

CHƯƠNG 3. THỰC TRẠNG THI HÀNH CHÍNH SÁCH CỦA NHÀ
NƯỚC ĐỐI VỚI NGƯỜI KHUYẾT TẬT - THỰC TIỄN TẠI TỈNH
TRÀ VINH VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN ................................. 49
3.1. SƠ LƯỢC VỀ VỊ TRÍ ĐỊA LÝ, ĐẶC ĐIỂM DÂN CƯ VÀ KINH TẾ XÃ HỘI
CỦA TỈNH TRÀ VINH ................................................................................................... 49
3.1.1. Vị trí địa lý ......................................................................................................... 49
3.1.2. Đặc điểm dân cư ................................................................................................ 49


3.1.3. Đặc điểm kinh tế xã hội .................................................................................... 50
3.2. TÌNH HÌNH VÀ THỰC TRẠNG THI HÀNH CHÍNH SÁCH CỦA NHÀ
NƯỚC ĐỐI VỚI NGƯỜI KHUYẾT TẬT – THỰC TIỄN TẠI TRÀ VINH ............ 52

3.2.1. Tình hình chung về người khuyết tật tại Việt Nam ....................................... 52
3.2.2. Thực trạng về người khuyết tật tại Tỉnh Trà Vinh ...................................... 52
3.2.3. Thực trạng thi hành chính sách của Nhà nước đối với người khuyết tật tại
Trà Vinh ............................................................................................................................ 54
3.2.3.1. Sơ lược về công tác chỉ đạo điều hành chính sách của Nhà nước đối với
người khuyết tật ................................................................................................................. 54
3.2.3.2. Công tác thông tin, tuyên truyền thực hiện chính sách của Nhà nước đối
với người khuyết tật ........................................................................................................... 55
3.2.3.3. Công tác vận động đóng góp giúp đỡ người khuyết tật ............................. 56
3.2.3.4. Trà Vinh thực hiện chính sách trợ giúp người khuyết tật .......................... 56
3.2.4. Những thuận lợi và hạn chế của tỉnh trong việc thực hiện chính sách đối
với người khuyết tật ......................................................................................................... 59
3.2.4.1. Mặt thuận lợi.............................................................................................. 59
3.2.4.2. Mặt hạn chế .............................................................................................. 60
3.3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP GÓP PHẦN HOÀN THIỆN CHÍNH SÁCH CỦA NHÀ
NƯỚC ĐỐI VỚI NGƯỜI KHUYẾT TẬT .................................................................... 61
3.3.1. Nâng cao nhận thức của xã hội ........................................................................ 62
3.3.2. Tăng cường sự tham gia của người dân, đặc biệt là chính bản thân người
khuyết tật .......................................................................................................................... 62
3.3.3. Tăng cường công tác quản lý, hướng dẫn nghiệp vụ và kiểm tra, giám sát
chính sách bảo trợ xã hội ................................................................................................ 63
3.3.4. Hoàn thiện chính sách của Nhà nước đối với người khuyết tật trong một số
lĩnh vực .............................................................................................................................. 64
KẾT LUẬN ....................................................................................................................... 67


Chính sách của nhà nước đối với người khuyết tật - thực tiễn tại tỉnh Trà Vinh

LỜI MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài

Hiến pháp năm 1992 khẳng định “Mọi công dân đều có quyền bình đẳng
trước pháp luật”. Nguyên tắc bình đẳng trước pháp luật là nguyên tắc cơ bản của
chế định quyền và nghĩa vụ của công dân. Tuy nhiên, không thể hiểu sự bình
đẳng trước pháp luật theo nghĩa cào bằng. Bởi vì, mỗi người đều có những đặc
điểm riêng về thể chất và tinh thần, có điều kiện hoàn cảnh khác nhau về sức
khỏe, điều kiện về kinh tế, khả năng tiếp cận để hưởng thụ quyền và gánh vác
nghĩa vụ của mình.
Đối với người khuyết tật là nhóm dễ bị tổn thương, đối tượng này thường
gặp nhiều trở ngại trong tiếp cận và thụ hưởng quyền tham gia sinh hoạt, học tập,
lao động bình đẳng như những thành viên khác trong xã hội. Do đó, trong công
cuộc đổi mới và phát triển đất nước, Đảng và Nhà nước luôn quan tâm đến vấn
đề chính sách đối với người khuyết tật, nhằm xóa bỏ rào cản, tạo cơ hội cho
nhóm đối tượng này tiếp cận và thụ hưởng quyền, có như vậy mới thể hiện sự
bình đẳng theo đúng nghĩa.
Đảng và Nhà nước luôn quan tâm, tạo điều kiện cho người khuyết tật thực
hiện các quyền cơ bản của mình. Sự quan tâm đó được thể chế hóa thành các quy
định của Luật, các Đề án về trợ giúp người khuyết tật.
Trà Vinh là một trong những Tỉnh có nhiều người khuyết tật. Tuy là Tỉnh
còn nghèo nhưng dưới sự quan tâm của Tỉnh Uỷ, Hội đồng nhân dân, Uỷ Ban nhân
dân, Uỷ Ban mặt trận tổ quốc Việt Nam và sự hỗ trợ của các Sở, Ban, Ngành đặc
biệt là Sở Lao động, Thương binh và Xã hội trong việc triển khai thực hiện chính
sách đối với người khuyết tật trong thời gian qua Tỉnh đã đạt được nhiều thành tựu
đáng kể. Tuy vậy, trong công cuộc đổi mới nền kinh tế hiện nay, vấn đề thực hiện
chính sách của Nhà nước đối với người khuyết tật trên cả nước nói chung và Trà
Vinh nói riêng vẫn còn bộc lộ nhiều bất cập. Những bất cập này đã ít, nhiều ảnh
hưởng đến quyền và lợi ích của người khuyết tật.
Xuất phát từ cơ sở trên việc nghiên cứu chính sách đối với người khuyết tật
ở Việt Nam hiện nay đang là vấn đề cấp thiết cả về lý luận và thực tiễn áp dụng.
Chọn đề tài “Chính sách của Nhà nước đối với người khuyết tật – thực tiễn tại
Tỉnh Trà Vinh”, người viết hy vọng sẽ góp một phần nhỏ vào việc hoàn thiện

chính sách đối với người khuyết tật.

GVHD: Nguyễn Hữu Lạc

Trang 1

SVTH: Huỳnh Thị Mỹ Chi


Chính sách của nhà nước đối với người khuyết tật - thực tiễn tại tỉnh Trà Vinh

2. Mục đích nghiên cứu và nhiệm vụ của đề tài
Mục đích của luận văn là trên cơ sở những lý luận chung về chính sách của
Nhà nước đối với người khuyết tật, xem xét và đánh giá thực trạng công tác thực
hiện chính sách ở nước ta hiện nay, tìm hiểu những quy định trong một số luật
chuyên ngành. Trên cơ sở đó đưa ra những giải pháp nhằm nâng cao hoạt động
thực hiện chính sách cho nhóm đối tượng này, góp phần đảm bảo các quyền, tạo cơ
hội bình đẳng cho người khuyết tật tham gia hòa nhập cộng đồng.
Để đạt được mục tiêu trên, nhiệm vụ của đề tài là hệ thống hóa, khái lược
hóa một số nội dung liên quan đến người khuyết tật, qua đó hình thành cơ sở lý
luận về thực hiện chính sách pháp luật đối với người khuyết tật. Phân tích các quy
định của Luật, tìm hiểu các Đề án về trợ giúp người khuyết tật. Phân tích thực
trạng về các đối tượng này để đánh giá những mặt mạnh và hạn chế trong thực
hiện chính sách đối với người khuyết tật.
3. Phạm vi nghiên cứu
Chính sách của Nhà nước đối với người khuyết tật có phạm vi rộng, liên
quan đến nhiều văn bản pháp luật khác nhau cũng như nhiều hoạt động của các cơ
quan trong bộ máy nhà nước. Do quá trình nghiên cứu có giới hạn, vì thế trong
luận văn người viết chỉ tập trung nghiên cứu chính sách đối với người khuyết tật
trong Luật người khuyết tật năm 2010 và một số Đề án trợ giúp người khuyết tật.

Người khuyết tật trong phạm vi nghiên cứu không bao gồm nhóm đối tượng là
thương binh, liệt sĩ vì nhóm đối tượng này được hưởng chính sách ưu đãi dành
riêng cho người có công, không thuộc phạm vi mà người viết tìm hiểu.
Ngoài ra, để có căn cứ khoa học khi đưa ra các số liệu, giải pháp nâng cao
thực hiện chính sách đối với người khuyết tật, người viết đánh giá dựa trên những
báo cáo tổng kết của các cơ quan chịu trách nhiệm thực hiện hoạt động quản lý nhà
nước về những lĩnh vực chuyên ngành như Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội,
Bộ Y tế, Bộ Giáo dục và Đào tạo.
4. Phương pháp nghiên cứu
Đề tài s dụng các phương pháp sau Phương pháp luận, phương pháp
thống kê, ngoài ra còn s dụng phương pháp phân tích tổng hợp x lý số liệu thu
thập, so sánh nhằm làm nổi bật những phần quan trọng trong luận văn.

GVHD: Nguyễn Hữu Lạc

Trang 2

SVTH: Huỳnh Thị Mỹ Chi


Chính sách của nhà nước đối với người khuyết tật - thực tiễn tại tỉnh Trà Vinh

5. Kết cấu luận văn
Ngoài phần mở đầu và phần kết luận bố cục của đề tài gồm ba chương
Chương 1. Lý luận chung về người khuyết tật và chính sách của nhà nước
đối với người khuyết tật.
Chương 2. Quy định của pháp luật về chính sách của nhà nước đối với
người khuyết tật.
Chương 3. Thực trạng thi hành chính sách của nhà nước đối với người
khuyết tật, thực tiễn tại Tỉnh Trà Vinh và một số giải pháp hoàn thiện.

GVHD: Nguyễn Hữu Lạc

Trang 3

SVTH: Huỳnh Thị Mỹ Chi


Chính sách của nhà nước đối với người khuyết tật - thực tiễn tại tỉnh Trà Vinh

CHƯƠNG 1
LÝ LUẬN CHUNG VỀ NGƯỜI KHUYẾT TẬT VÀ CHÍNH
SÁCH CỦA NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI NGƯỜI KHUYẾT TẬT
Trong nội dung chương này người viết trình bày khái quát chung về người
khuyết tật bao gồm: Khái niệm về người khuyết tật và một số thuật ngữ liên quan
đến người khuyết tật theo công ước quốc tế và theo pháp luật Việt Nam, từ đó
tìm hiểu về đặc điểm, vai trò, vị trí của người khuyết tật, thực trạng và những khó
khăn mà người khuyết tật gặp phải khi hòa nhập cộng đồng để có thể đưa ra
những chính sách giúp đỡ phù hợp với những khó khăn mà họ gặp phải. Ngoài
ra, người viết tìm hiểu sơ lược về chính sách của nhà nước đối với người khuyết
tật của một số nước trên thế giới. Tiếp đến tìm hiểu một số quan điểm, chủ
trương chính sách của Đảng và Nhà nước về người khuyết tật, sơ lược về Luật
người khuyết tật gồm quan điểm xây dựng Luật từ đó nêu lên mục đích và ý
nghĩa của việc ban hành Luật, cuối cùng là một số công tác tổ chức triển khai
thực hiện Luật người khuyết tật khi được ban hành.
1.1. KHÁI QUÁT CHUNG VỀ NGƯỜI KHUYẾT TẬT
1.1.1. Khái niệm về người khuyết tật và một số thuật ngữ liên quan đến
người khuyết tật
1.1.1.1. Khái niệm về người khuyết tật
Theo Công ước về quyền của người khuyết tật thì người khuyết tật được

định nghĩa như sau “Người khuyết tật bao gồm những người bị suy giảm về thể
chất, thần kinh, trí tuệ hay giác quan trong một thời gian dài, có ảnh hưởng qua
lại với hàng loạt những rào cản có thể cản trở sự tham gia đầy đủ và hiệu quả của
người khuyết tật vào xã hội trên cơ sở bình đẳng với những người khác.”( 1)
Ở Trung Quốc, người khuyết tật được hiểu là người “mất khả năng về
nhìn, nghe, nói hoặc về thể chất, mất khả năng về trí não, rối loạn tâm thần,
khuyết tật bị đa tật và/hoặc các dạng khuyết tật khác”.(2) Ở Hoa Kỳ, đạo luật về
người khuyết tật của Hoa Kỳ định nghĩa người khuyết tật “là người có sự suy yếu
về thể chất hay tinh thần gây ảnh hưởng đáng kể đến một hay nhiều hoạt động
quan trọng trong cuộc sống.”(3)
Điều 1, Công ước quốc tế về quyền của người khuyết tật, ngày 06 tháng 12 năm 2006.
Điều 2, Luật Bảo vệ người khuyết tật của Nước Cộng hòa nhân dân Trung Hoa năm 1990 s a
đổi, bổ sung năm 2008.
(3)
Đạo luật về người khuyết tật của Hoa kỳ năm 1990.
(1)
(2)

GVHD: Nguyễn Hữu Lạc

Trang 4

SVTH: Huỳnh Thị Mỹ Chi


Chính sách của nhà nước đối với người khuyết tật - thực tiễn tại tỉnh Trà Vinh

Ở Việt Nam, theo Pháp lệnh về người tàn tật ban hành năm 1998 khái
niệm về người tàn tật như sau “Người tàn tật không phân biệt nguồn gốc gây
ra tàn tật là người bị khiếm khuyết một hay nhiều bộ phận cơ thể hoặc chức

năng biểu hiện dưới những dạng tàn tật khác nhau, làm suy giảm khả năng hoạt
động, khiến cho lao động, sinh hoạt, học tập gặp nhiều khó khăn.”(4)
Luật người khuyết tật được ban hành năm 2010 thay thế cho Pháp lệnh về
người tàn tật 1998, theo đó Luật chính thức s dụng khái niệm “người khuyết tật”
thay cho khái niệm “người tàn tật” cho phù hợp với khái niệm và xu hướng nhìn
nhận của thế giới về vấn đề khuyết tật.
Như vậy, theo quy định của Luật người khuyết tật hiện hành thì “người
khuyết tật được hiểu là người bị khiếm khuyết một hoặc nhiều bộ phận cơ thể hoặc
bị suy giảm chức năng được biểu hiện dưới dạng tật khiến cho lao động, sinh hoạt,
học tập gặp khó khăn.”(5)
Tóm lại, có thể thấy mỗi quốc gia điều có cách định nghĩa khác nhau về
người khuyết tật, nhưng nhìn chung thì cũng có những điểm chung nhất định về
cách nhìn nhận đối với các đối tượng này. Người khuyết tật có thể do bẩm sinh
hoặc do tai nạn, làm cho họ bị khiếm khuyết đi một hoặc nhiều bộ phận cơ thể
hay suy giảm chức năng nào đó và làm cho lao động, sinh hoạt, học tập gặp khó
khăn. Do đó, Luật người khuyết tật đã đưa ra khái niệm về người khuyết tật dựa
trên cơ sở kế thừa Pháp lệnh về người tàn tật và thể hiện quan điểm tiếp cận về
mặt xã hội theo tinh thần của công ước về quyền của người khuyết tật mà Việt
Nam đã ký kết.(6)
1.1.1.2. Một số thuật ngữ liên quan đến khuyết tật
Theo quan niệm của tổ chức y tế thế giới (WHO) thì có ba thuật ngữ có liên
quan đến thuật ngữ khuyết tật đó là khiếm khuyết, giảm khả năng và tàn tật.
Theo đó, khiếm khuyết được hiểu là tình trạng bị mất hoặc bất bình thường
của một hay các bộ phận của cơ thể hoặc chức năng tâm sinh lý. Có nhiều nguyên
nhân dẫn đến khiếm khuyết, có thể là hậu quả của bệnh tật, hậu quả của tai nạn,
các nhân tố môi trường hoặc khiếm khuyết do bẩm sinh. Do tốc độ phát triển của
xã hội ngày càng nhanh, đặc biệt là quá trình Công nghiệp hóa, hiện đại đã làm ảnh
hưởng nghiêm trọng đến môi trường sống và môi trường làm việc của con người,
Điều 1, Pháp lệnh về người tàn tật năm 1998.
Điều 2, Luật người khuyết tật năm 2010.

(6)
Việt Nam tham gia Công ước về người khuyết tật ngày 22/10/2007 là thành viên thứ 118 của
Công ước Quốc tế về quyền của người khuyết tật năm 2006.
(4)
(5)

GVHD: Nguyễn Hữu Lạc

Trang 5

SVTH: Huỳnh Thị Mỹ Chi


Chính sách của nhà nước đối với người khuyết tật - thực tiễn tại tỉnh Trà Vinh

vì thế xu hướng dẫn đến khiếm khuyết do tai nạn và môi trường có chiều hướng
tăng nhanh.
Giảm khả năng, thuật ngữ này chỉ tình trạng giảm hoặc mất khả năng hoạt
động bình thường do khiếm khuyết gây ra, hạn chế hoặc mất chức năng như chức
năng vận động, nghe, nói, nhìn hoặc chức năng giao tiếp. Có thể nói khiếm
khuyết là nguyên nhân dẫn tới tình trạng giảm khả năng, có thể hình dung về ví
dụ sau, một người nếu bị mất đi một chân thì việc mất đi một chân là do sự
khiếm khuyết và có thể khiếm khuyết đó là do nhiều nguyên nhân gây ra, mất
một chân sẽ làm giảm đi khả năng vận động của người đó và đây là sự khiếm
khuyết dẫn đến giảm khả năng.
Tàn tật là thuật ngữ hàm ý nói ở cấp độ xã hội là những thiệt thòi mà một
người phải chịu do bị khuyết tật. Hậu quả của sự tương tác giữa một cá nhân bị
khiếm khuyết hoặc giảm khả năng với những rào cản trong môi trường xã hội,
văn hoá hoặc vật chất, làm cho cá nhân này không thể tham gia một cách bình
đẳng vào cuộc sống cộng đồng chung hoặc hoàn thành một vai trò bình thường.

1.1.2. Cách sử dụng thuật ngữ khuyết tật và tàn tật ở Việt Nam hiện nay
Theo từ điển Tiếng Việt của Viện ngôn ngữ học (Nhà xuất bản Đà Nẵng,
năm 2000) có phân biệt hai khái niệm tàn tật và khuyết tật như sau. Tàn tật là có
một cơ quan quan trọng nào đó trong cơ thể bị tật nặng, mất khả năng lao động,
hoạt động bình thường. Khuyết tật là tật bẩm sinh, dị tật.
Trước khi Luật người khuyết tật được ban hành thì các văn bản pháp luật
nước ta đa phần dùng khái niệm “người tàn tật”. Tuy nhiên, theo đông đảo người
khuyết tật họ lại không muốn gọi như vậy, bởi họ cho rằng thuật ngữ “tàn tật”
mang ý nghĩa tiêu cực, nặng nề và việc s dụng thuật ngữ tàn tật sẽ khiến cho
người ta có cảm giác là những người này không còn có khả năng gì, như là một
gánh nặng cho xã hội, không có hy vọng và điều đó sẽ gây ảnh hưởng không tốt
đến sự nỗ lực, phấn đấu để vượt qua khó khăn của bản thân họ. Trong khi đó, thuật
ngữ “khuyết tật” mang ý nghĩa chỉ là sự khiếm khuyết, sự giảm chức năng và vẫn
có khả năng phục hồi, vẫn còn hy vọng ở bản thân, từ đó họ có thể phấn đấu vượt
qua những rào cản để sống tốt và có ý nghĩa hơn.
Xã hội ngày càng phát triển và văn minh hơn, do đó nhận thức của xã hội
nói chung và nhận thức về người khuyết tật nói riêng cũng đã thay đổi. Vì thế,
cách s dụng từ ngữ cũng cần phải thay đổi để đáp ứng với xu thế đó. Hiện nay,

GVHD: Nguyễn Hữu Lạc

Trang 6

SVTH: Huỳnh Thị Mỹ Chi


Chính sách của nhà nước đối với người khuyết tật - thực tiễn tại tỉnh Trà Vinh

đại bộ phận cộng đồng người khuyết tật và người bình thường đều chọn s dụng
thuật ngữ người khuyết tật.

Xuất phát từ những nguyên nhân trên vì thế qua nhiều lần thảo luận Thường
trực Uỷ ban về các vấn đề xã hội thống nhất với đề xuất của Chính phủ về việc lấy
tên Luật là Luật người khuyết tật thay vì lấy tên là Luật người tàn tật như Nghị
quyết số 11/2007/ NQ-QH12 kỳ họp thứ ba Quốc hội khóa XII về chương trình
xây dựng pháp luật của Quốc hội khóa XII với tên gọi của dự án Luật là “Luật
người tàn tật” để trình Quốc hội đưa vào chương trình xây dựng luật năm 2009.
Tuy nhiên, qua quá trình thảo luận, tiếp thu ý kiến của các chuyên gia, ý kiến của
người khuyết tật nên Ban soạn thảo quyết định lấy tên là Luật người khuyết tật,
nhưng cũng có nhiều ý kiến trái ngược nhau về tên gọi của Luật như Bộ y tế, Bộ
Lao động, Thương binh và xã hội. Tất nhiên, tên gọi Luật người khuyết tật sẽ phù
hợp với xu hướng chung của xã hội hơn và của Công ước quốc tế về quyền của
người khuyết tật mà Việt Nam đã ký kết. Như vậy, dùng thuật ngữ khuyết tật thay
cho thuật ngữ tàn tật sẽ mang tính nhân văn và phù hợp, đồng thời đáp ứng được
nguyện vọng của cộng đồng người khuyết tật.
Tuy nhiên, cách s dụng thuật ngữ tàn tật hay khuyết tật hiện nay chưa
thống nhất. Việc đổi tên là Luật người khuyết tật đã trái với tên gọi quy định tại
Hiến pháp năm 1992 và một số văn bản hướng dẫn khác. Dẫn đến trong các văn
bản dưới luật không có sự thống nhất làm cho quá trình áp dụng luật và các văn
bản hướng dẫn gặp nhiều khó khăn, vì Luật người khuyết tật mới được ban hành
và có hiệu lực từ ngày 01/01/2011 trong khi đó các văn bản điều chỉnh về người
khuyết tật chủ yếu theo Pháp lệnh người tàn tật năm 1998 và các văn bản hướng
dẫn thì dùng thuật ngữ tàn tật là chủ yếu.
Tóm lại, trong đề tài nghiên cứu của mình người viết s dụng thống nhất
khái niệm người khuyết tật, để phù hợp với văn bản pháp luật hiện hành điều chỉnh
cho những đối tượng này và người viết cũng đồng tình với cách dùng thuật ngữ
người khuyết tật hơn là thuật ngữ tàn tật, vì thuật ngữ khuyết tật thể hiện sự tôn
trọng hơn. Mặt khác, dùng khái niệm người tàn tật theo người viết là không chính
xác cả về nội dung và hình thức, trên thực tế những người bị tật vẫn có thể phát
triển tài năng và trí tuệ bình thường, thậm chí có những người đạt thành tích vượt
trội so với người lành lặn trong nhiều lĩnh vực như âm nhạc, văn học, tin học, thể

thao, thủ công mỹ nghệ. Nên thống nhất dùng khái niệm người khuyết tật để chỉ
nhóm người này, thuật ngữ này vừa diễn đạt sự khuyết thiếu chủ yếu do khách
quan, bất khả kháng, ngoài mong đợi. Mặc dù đây chỉ là tên gọi nhưng cũng cần
GVHD: Nguyễn Hữu Lạc

Trang 7

SVTH: Huỳnh Thị Mỹ Chi


Chính sách của nhà nước đối với người khuyết tật - thực tiễn tại tỉnh Trà Vinh

phải xem xét cách s dụng từ ngữ sao cho phù hợp để thể hiện sự tôn trọng của
cộng đồng đối với nhóm người kém may mắn trong xã hội, vừa có ý nghĩa động
viên người khuyết tật phấn đấu vươn lên.
1.1.3. Đặc điểm, vai trò và vị trí của người khuyết tật trong xã hội
1.1.3.1. Đặc điểm của người khuyết tật
Theo định nghĩa của Luật người khuyết tật hiện hành thì người khuyết tật
phải đảm bảo cả hai điều kiện sau Có khiếm khuyết và khiếm khuyết đó phải
ảnh hưởng đến cuộc sống của người khuyết tật. Bởi vì, nói đến khiếm khuyết
nghĩa là người đó mất đi một hoặc nhiều bộ phận của cơ thể, bất kỳ ai cũng có
thể bị khiếm khuyết trong một giai đoạn nào đó của cuộc sống, nhưng không
phải ai mất đi bộ phận cơ thể thì điều xếp vào nhóm người khuyết tật bởi đây chỉ
mới là điều kiện cần.
Có thể thấy như đối với một số người bị mất đi một ngón tay, ngón chân thì
đây chỉ là dạng khiếm khuyết không phải là khuyết tật do không ảnh hưởng nhiều
đến cuộc sống của người đó. Vì vậy, để xác định một người có phải là khuyết tật
hay không cần phải xem sự khiếm khuyết đó có ảnh hưởng đến cuộc sống của
người ấy hay không và ảnh hưởng như thế nào. Đây là điều kiện đủ để phân biệt
hai vấn đề này.

Như vậy, người khuyết tật có các đặc điểm như bị khiếm khuyết một bộ
phận cơ thể hoặc bị khiếm khuyết nhiều bộ phận cơ thể hoặc bị suy giảm chức
năng được biểu hiện dưới dạng tật và do đó mà khiến cho lao động, sinh hoạt, học
tập, cuộc sống của người đó gặp khó khăn.
1.1.3.2. Vai trò và vị trí của người khuyết tật trong xã hội
Người khuyết tật là một bộ phận dân cư cấu thành nên một xã hội, họ cũng
có các quyền và trách nhiệm đóng góp bình đẳng như những công dân bình thường
khác. Tuy nhiên, do sự khuyết tật về sức khỏe thể chất, rào cản về văn hóa xã hội
đã làm hạn chế sự đóng góp, tham gia vào các hoạt động xã hội của người khuyết
tật. Mặt khác, đa phần người khuyết tật sống trong gia đình có hoàn cảnh khó khăn
nhưng với sự giúp đỡ của gia đình, cộng đồng xã hội người khuyết tật đã chủ động
vươn lên trong cuộc sống, hòa nhập cộng đồng và tự khẳng định được vai trò của
mình trong gia đình và xã hội.
Người khuyết tật có ý thức họ là một bộ phận dân cư cấu thành của xã hội
không thể tách rời và có trách nhiệm trong việc tham gia vào các hoạt động của
cộng đồng, đóng góp công sức của mình vào việc thúc đẩy phát triển kinh tế của
GVHD: Nguyễn Hữu Lạc

Trang 8

SVTH: Huỳnh Thị Mỹ Chi


Chính sách của nhà nước đối với người khuyết tật - thực tiễn tại tỉnh Trà Vinh

đất nước, có quyền được hưởng đầy đủ những thành quả phát triển của nhân loại.
Tuy vậy, không phải tất cả những người khuyết tật nào cũng ý thức được đều đó,
có một bộ phận người khuyết tật nặng họ luôn trong trạng thái tự ti, mặc cảm với
số phận kém may mắn và phó mặc số phận quyết định, họ chỉ biết sống dựa vào
gia đình vào sự trợ giúp của Nhà nước.

Đa phần người khuyết tật cũng ý thức được những khó khăn trong cuộc
sống hàng ngày và những rào cản trong xã hội, nhưng với những khó khăn đó
không làm họ nản chí, cho dù họ có phải cố gắng gấp hai, ba lần so với người bình
thường nhưng họ vẫn mong muốn được bình đẳng với mọi người trong xã hội, vì
thế mà thôi thúc họ quyết tâm hơn vượt qua khó khăn của hoàn cảnh để tham gia
vào các hoạt động kinh tế, xã hội mà trước hết là để nuôi sống bản thân, đóng góp
vào thu nhập của gia đình và xa hơn là đóng góp vào sự phát triển chung của xã
hội. Trên thực tế hầu hết trong các lĩnh vực đều có sự tham gia của người khuyết
tật họ có thể là cán bộ, công chức, viên chức, những người làm công ăn lương, chủ
doanh nghiệp hoặc là những người nông dân. Trong số đó cũng có nhiều tấm
gương tiêu biểu về người khuyết tật có ý chí vượt qua khó khăn, vượt qua số phận
để trở thành những người thành công, người có ích cho xã hội. Họ không những
tạo được công ăn, việc làm cho bản thân mình mà còn có thể tạo công ăn, việc làm
cho những người lao động khác.
Tóm lại, qua những hoạt động trên xã hội không thể không công nhận
những giá trị đóng góp và tiềm năng to lớn của người khuyết tật trong quá trình
phát triển kinh tế xã hội, ngoại trừ những người khuyết tật nặng không có khả năng
lao động còn lại hầu hết người khuyết tật vẫn tham gia hoạt động kinh tế, xã hội và
có những đóng góp đáng kể vào quá trình phát triển của đất nước. Do đó, chúng ta
những người lành lặn hãy nhìn vào sự đóng góp, cống hiến của người khuyết tật,
đừng nhìn vào sự khuyết tật của cơ thể họ mà đánh giá, vì như thế sẽ rất không
công bằng cho họ.
1.1.4. Những khó khăn của người khuyết tật trong cuộc sống và việc
vươn lên hòa nhập cộng đồng
Vươn lên hòa nhập cộng đồng là ước mơ, mong mỏi của tất cả người khuyết
tật. Việc khiếm khuyết đi một phần về thể chất không làm mất đi giá trị cũng như
năng lực của người khuyết tật, nhưng do những rào cản vô hình như sự phân biệt
đối x từ cộng đồng xã hội, sự mặc cảm của bản thân về sự khuyết tật của mình đã
khiến cho việc hòa nhập cộng đồng của nhiều người khuyết tật gặp khó khăn như
khó khăn trong việc học tập, việc làm, hôn nhân và tâm lý.

GVHD: Nguyễn Hữu Lạc

Trang 9

SVTH: Huỳnh Thị Mỹ Chi


Chính sách của nhà nước đối với người khuyết tật - thực tiễn tại tỉnh Trà Vinh

Khó khăn đầu tiên mà người khuyết tật gặp phải là sự cảm thông của xã hội
về tình trạng khuyết tật của họ. Nhiều trẻ em khuyết tật không thể đi học do gia
đình hoặc chính bản thân các em sợ bạn bè trêu chọc, nhiều người khuyết tật
không dám đến những nơi công cộng vì sợ nhiều ánh mắt để ý khiến họ cảm thấy
tự ti. Trong các doanh nghiệp, người khuyết tật tưởng như được nhiều ưu đãi
nhưng thực chất họ lại gặp nhiều khó khăn như: Về cơ sở vật chất, thời gian làm
việc, công việc họ làm. Nhiều sinh viên là người khuyết tật sau khi ra trường
không thể tìm cho mình một công việc phù hợp do phía nhà tuyển dụng ái ngại về
khả năng lao động của họ. Người khuyết tật còn gặp khó khăn về việc tiếp cận
thông tin về các chính sách ưu đãi, tiếp cận giao thông, tiếp cận cơ sở vật chất các
công trình phúc lợi xã hội, trường học, bệnh viện và các công trình nhà ở, làm cho
việc tham gia vào các hoạt động xã hội của người khuyết tật còn nhiều hạn chế.
Ngoài ra, khó khăn còn nằm trong chính nội lực của người khuyết tật, khi
mà chính bản thân họ mặc cảm, tự đánh giá thấp bản thân mình so với người bình
thường. Do đó một bộ phận người khuyết tật còn chưa thật sự cố gắng để vượt qua
số phận hòa nhập cộng đồng và khẳng định bản thân.
Nhìn chung, cản trở lớn nhất với người khuyết tật là sự kỳ thị của xã hội.
Nó là rào cản vô hình nhưng tàn nhẫn nhất đã đẩy người khuyết tật ra ngoài lề
của cuộc sống. Theo kết quả cuộc điều tra do Viện nghiên cứu phát triển xã hội,
Ban tuyên giáo trung ương và Mặt trận tổ quốc Việt Nam tổ chức vào giữa năm
2008 về “giảm thiểu kỳ thị và phân biệt đối x với người khuyết tật ở Việt Nam”

cho thấy thái độ của xã hội đối với người khuyết tật còn có nhiều kỳ thị và có thể
xem đây là nguồn gốc của phân biệt đối x . Trong phạm vi cuộc điều tra có đến
98% người dân được hỏi cho rằng người khuyết tật là những người đáng thương,
40% nói người khuyết tật có thói quen ỷ lại người khác, 76% đề nghị nên g i
người khuyết tật vào các trung tâm để có được sự chăm sóc tốt hơn, thậm chí có
21% còn cho rằng người khuyết tật đáng phải gánh chịu số kiếp tàn tật vì họ phải
trả giá cho việc làm xấu ở kiếp trước, 17% người tin rằng gặp phải người khuyết
tật là vận đen.(7)
Như vậy, sự kỳ thị không phải là vấn đề thuộc về vật chất mà là vấn đề
thuộc tâm lý và sự ý thức sâu sắc về giá trị sống của con người. Sự giúp đỡ về vật
chất thì không phải ai cũng làm được, bởi còn tùy vào khả năng tài chính của mỗi
Văn phòng Quốc Hội- trung tâm thông tin, thư viện và nghiên cứu khoa học, Tổng hợp ý kiến
của công chúng về dự thảo Luật người khuyết tật, qua website
[ngày truy cập 20-8-2012].
(7)

GVHD: Nguyễn Hữu Lạc

Trang 10

SVTH: Huỳnh Thị Mỹ Chi


Chính sách của nhà nước đối với người khuyết tật - thực tiễn tại tỉnh Trà Vinh

người, nhưng sự giúp đỡ về tinh thần thì khác, bất cứ ai cũng hoàn toàn có thể làm
được điều đó chỉ cần có ý thức cảm thông với những người kém may mắn trong xã
hội. Nhưng chúng ta phải hiểu rằng ở đây không phải là lòng thương hại hay sự bố
thí dành cho họ mà phải là sự cảm thông thực sự tránh thái độ kỳ thị, phân biệt đối
x người khuyết tật.

1.2. LÝ LUẬN CHUNG VỀ CHÍNH SÁCH CỦA NHÀ NƯỚC ĐỐI VỚI
NGƯỜI KHUYẾT TẬT
1.2.1. Chính sách của Nhà nước đối với người khuyết tật một số nước trên
thế giới
1.2.1.1. Ở Nhật Bản
Chính sách đối với người khuyết tật ở Nhật Bản được quy định chủ yếu
trong Luật cơ bản về người tàn tật.(8)
Chính sách của Nhà nước đối với người khuyết tật ở Nhật Bản thực hiện
qua các chương trình sau Chính phủ thiết lập chương trình liên quan đến tiêu
chuẩn cho người tàn tật gọi tắt là “chương trình cơ bản cho người tàn tật” để đưa ra
tiêu chuẩn tổng thể và phù hợp nhất cho cuộc sống và hạn chế tàn tật cho người tàn
tật. Dựa vào “chương trình cơ bản cho người tàn tật” mà Chính phủ thiết lập. Các
cơ quan quận, huyện xây dựng các chương trình liên quan đến tiêu chuẩn cho
người tàn tật, theo điều kiện hoàn cảnh của người tàn tật, gọi tắt là “chương trình
cơ bản địa phương về người tàn tật”.
Ngoài các chương trình mà Chính phủ dành cho người khuyết tật. Người
khuyết tật ở Nhật Bản còn được đảm bảo các tiêu chuẩn về đời sống như sau
Về dịch vụ chăm sóc và y tế, cung cấp cho người khuyết tật các dịch vụ y tế
và phục hồi chức năng để người khuyết tật có thể phục hồi và duy trì cuộc sống
hàng ngày. Chính sách về hưu trí và phụ cấp cho người khuyết tật để họ có cuộc
sống ổn định và độc lập. Chính sách giáo dục cho người khuyết tật phù hợp với độ
tuổi, năng lực và mức độ khuyết tật của họ. Tư vấn việc làm và tạo việc làm cho
người khuyết tật, Chính phủ và các cơ quan địa phương mở rộng các địa điểm làm
việc, các trang thiết bị, đào tạo dạy nghề đối với người khuyết tật. Tư vấn việc làm,
hướng nghiệp, đào tạo việc làm, thay đổi việc làm để người khuyết tật có thể tìm
được việc làm phù hợp với điều kiện và mức độ khuyết tật của họ, tôn trọng quyền
tự do lựa chọn nghề nghiệp của người khuyết tật. Tiếp cận trang thiết bị công cộng
Luật cơ bản về người tàn tật của Nhật Bản, Luật số 84, ngày 21/05/1970 s a đổi tháng 6
năm 2004.
(8)

GVHD: Nguyễn Hữu Lạc

Trang 11

SVTH: Huỳnh Thị Mỹ Chi


Chính sách của nhà nước đối với người khuyết tật - thực tiễn tại tỉnh Trà Vinh

và tiếp cận truyền thông để đảm bảo cho người khuyết tật và thể hiện những mong
muốn của họ.
Ngoài ra, ở Nhật còn có tuần lễ người tàn tật được tổ chức hàng năng
trong vòng một tuần từ ngày 3 đến ngày 9 tháng 12, nhằm nâng cao nhận thức
của người dân về đời sống của người khuyết tật, khuyến khích các đối tượng này
tham gia một cách chủ động vào các hoạt động văn hóa, xã hội, kinh tế và các
hoạt động khác.
1.2.1.2. Ở Malaysia
Chính sách đối với người khuyết tật ở Malaysia cũng được quy định cụ thể
trong Luật người tàn tật của Malaysia,(9) chính sách đó thể hiện trong một số lĩnh
vực cụ thể như:
Một là, trong giáo dục người khuyết tật ở Malaysia dù ở cấp học nào cũng
được Nhà nước Malaysia cho hưởng chính sách giáo dục miễn phí cho đến khi đủ
18 tuổi, giáo dục người khuyết tật ở Malaysia được lồng ghép như một phần trong
việc lập kế hoạch quốc gia. Thiết lập chương trình học phù hợp với từng đối tượng
khuyết tật như đối với người khiếm thị thì giáo dục hướng dẫn đặc biệt trong đọc
và viết chữ nỗi. Đối với người khiếm thính thì giảng dạy nhấn mạnh vào phát triển
kỹ năng ngôn ngữ và giao tiếp. Đối với người thiểu năng về trí tuệ thì chủ yếu dạy
các kỹ năng tự chăm sóc bản thân và kỹ năng sinh hoạt hàng ngày, tùy theo sự
khiếm khuyết mà có chính sách giáo dục khác nhau để phù hợp với từng đối tượng.

Hai là, về vấn đề việc làm cho người khuyết tật, ở Malaysia nhà nước tạo
nghề và phổ biến nghề nghiệp phù hợp cho người khuyết tật, thiết kế và xây dựng
các công trình, nơi làm việc phù hợp để người khuyết tật thuộc các dạng khác nhau
tiếp cận được. Luật quy định cụ thể “Hàng năm dành 1% việc làm trong các lĩnh
vực công cộng cho người tàn tật, 1% việc làm trong lĩnh vực tư nhân cho người
tàn tật, khen thưởng và công nhận bất cứ đơn vị/người sử dụng lao động nào thu
nhận trên 5% tổng số nhân viên trong cơ quan là người tàn tật và làm việc liên tục
không dưới 12 tháng”.(10) Những chính sách trên của nhà nước nhằm mục đích
đảm bảo việc làm cho người khuyết tật.
Ba là, phục hồi chức năng cho người khuyết tật ở Malaysia thông qua các
chương trình như tư vấn cho người khuyết tật và gia đình họ về việc chăm sóc cho

(9)

Luật người tàn tật của Malaysia năm 2002.
Phần 3 Về việc làm, Luật người tàn tật Malaysia năm 2002.

(10)

GVHD: Nguyễn Hữu Lạc

Trang 12

SVTH: Huỳnh Thị Mỹ Chi


Chính sách của nhà nước đối với người khuyết tật - thực tiễn tại tỉnh Trà Vinh

người khuyết tật, tạo dựng sự tự tin cho họ, nâng cao kỹ năng cơ bản để cải thiện
và bù đắp chức năng bị ảnh hưởng do khiếm khuyết.

1.2.2. Quan điểm, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước Việt Nam
về chính sách đối với người khuyết tật
1.2.2.1. Quan điểm, chủ trương của Đảng về chính sách đối với người
khuyết tật
Trong tiến trình phát triển kinh tế xã hội của đất nước, người khuyết tật luôn
được Đảng, Nhà nước và xã hội chăm lo giúp đỡ. Tại Đại hội Đảng lần VI năm
1986 chỉ rõ từng bước xây dựng chính sách bảo trợ xã hội đối với toàn dân, theo
phương châm “Nhà nước và nhân dân cùng làm”, “mở rộng và phát triển sự
nghiệp bảo trợ xã hội, tạo lập nhiều hệ thống và hình thức bảo trợ xã hội cho
những người có công với cách mạng và những người gặp khó khăn, nghiên cứu bổ
sung chính sách, chế độ bảo trợ xã hội phù hợp với quá trình đổi mới cơ chế quản
lý kinh tế, quản lý xã hội”. Quan điểm này đã thể hiện rõ sự quan tâm của Đảng
đến các đối tượng bảo trợ xã hội, trong đó có người khuyết tật.
Trong Cương lĩnh xây dựng đất nước thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội
tháng 6 năm 1991 đã chỉ rõ “không ngừng nâng cao đời sống vật chất của mọi
thành viên trong xã hội. Chăm lo đời sống cho những người già cả, neo đơn, tàn
tật, mất sức lao động và trẻ em mồ côi”. Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần
thứ VIII tiếp tục nhấn mạnh “Thực hiện các chính sách bảo trợ trẻ em mồ côi, lang
thang cơ nhỡ, người già neo đơn, nạn nhân chiến tranh, người tàn tật” và “tiến tới
xây dựng luật về bảo trợ người tàn tật”. “Việc ban hành dự án luật nhằm cụ thể hóa
cương lĩnh của Đảng, Hiến pháp của Nhà nước, từng bước luật pháp hóa các quan
hệ chính trị, kinh tế, văn hóa xã hội và các chính sách liên quan đến người khuyết
tật, tạo môi trường pháp lý, điều kiện và cơ hội bình đẳng, không rào cản đối với
người khuyết tật”.
Hiến pháp qua các thời kỳ đều khẳng định người khuyết tật là công dân,
thành viên của xã hội, có quyền lợi và nghĩa vụ của một công dân, được chung
hưởng thành quả của xã hội. Vì khuyết tật, nên người khuyết tật cần được sự trợ
giúp để thực hiện quyền bình đẳng và tham gia tích cực vào đời sống xã hội, đồng
thời vì khuyết tật nên họ được miễn trừ một số nghĩa vụ công dân. Hiến pháp
Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 1992 được s a đổi, bổ sung theo

Nghị quyết số 51/2001/QH10, ngày 25 tháng 12 năm 2001 của Quốc Hội khóa 10,
kỳ họp thứ 10 quy định “Người già, người tàn tật, trẻ em mồ côi không nơi nương

GVHD: Nguyễn Hữu Lạc

Trang 13

SVTH: Huỳnh Thị Mỹ Chi


Chính sách của nhà nước đối với người khuyết tật - thực tiễn tại tỉnh Trà Vinh

tựa được Nhà nước và xã hội giúp đỡ”.(11) “Nhà nước và xã hội tạo điều kiện cho
trẻ em khuyết tật được học văn hóa và học nghề phù hợp”.(12) Đồng thời khẳng
định mọi thành viên, bao gồm cả người khuyết tật đều được nhà nước bảo đảm
quyền công dân như nhau và đều được hưởng các thành quả chung của xã hội.
1.2.2.2. Chính sách của Nhà nước Việt Nam đối với người khuyết tật
Ngày 30 tháng 7 năm 1998, Uỷ ban thường vụ Quốc hội thông qua Pháp
lệnh về người tàn tật. Pháp lệnh gồm có 35 điều, tám chương. Với quan điểm chỉ
đạo của Đảng, Nhà nước khuyến khích, tạo điều kiện thuận lợi cho người khuyết
tật thực hiện bình đẳng các quyền về chính trị, kinh tế, văn hoá, xã hội và phát huy
khả năng của mình để ổn định đời sống, hoà nhập cộng đồng, tham gia các hoạt
động xã hội. Người khuyết tật được Nhà nước và xã hội trợ giúp chăm sóc sức
khoẻ, phục hồi chức năng, tạo việc làm phù hợp và được hưởng các quyền khác
theo quy định của pháp luật. Pháp lệnh đã quy định nội dung, nguyên tắc, tổ chức
thực hiện, phân công trách nhiệm các cơ quan, tổ chức và chính quyền các cấp
đảm bảo người khuyết tật thực hiện các quyền và trách nhiệm của mình. Nhà nước
và xã hội thực hiện các Chương trình, Đề án, chính sách đối với người khuyết tật
trên các lĩnh vực chăm sóc sức khỏe và nuôi dưỡng, học văn hóa, học nghề và việc
làm, hoạt động văn hóa và s dụng công trình công cộng. Đối với người khuyết tật

sự ra đời của Pháp lệnh về người tàn tật đã góp phần vào cải thiện đời sống của
người khuyết tật, đồng thời có nhiều thay đổi tích cực về mặt kinh tế, xã hội. Pháp
lệnh cũng là cơ sở pháp lý, nguyên tắc để Chính phủ, các Bộ, ngành đưa các vấn
đề liên quan đến người khuyết tật vào các Luật chuyên ngành để trình Quốc hội
thông qua, đồng thời xây dựng và ban hành các chính sách, chương trình, đề án trợ
giúp người khuyết tật hoà nhập cộng đồng. Tổ chức huy động nguồn lực trong
nước và quốc tế trợ giúp người khuyết tật có hiệu quả hơn.
Tính từ khi Pháp lệnh người tàn tật ra đời, Quốc hội, Uỷ Ban thường Vụ
quốc hội, Chính phủ, các Bộ, ngành và cơ quan Trung ương đã ban hành một số
luật chuyên ngành, trong đó điều quy định về các nội dung liên quan trực tiếp đến
quyền lợi của người khuyết tật, trách nhiệm của gia đình, nhà nước và xã hội đối
với người khuyết tật. Đặc biệt như Bộ luật lao động năm 1994 (s a đổi bổ sung
năm 2002, 2006, 2007) có quy định một mục riêng gồm bốn điều về lao động là
người tàn tật. Luật dạy nghề năm 2007 có một chương gồm năm điều quy định chi
tiết về dạy nghề cho người tàn tật, khuyết tật. Luật giáo dục năm 2005 không có
(11)
(12)

Điều 67, Hiến pháp năm 1992 s a đổi, bổ sung năm 2001.
Điều 59, Hiến pháp năm 1992 s a đổi, bổ sung năm 2001.

GVHD: Nguyễn Hữu Lạc

Trang 14

SVTH: Huỳnh Thị Mỹ Chi


Chính sách của nhà nước đối với người khuyết tật - thực tiễn tại tỉnh Trà Vinh

chương riêng đối với học sinh, giáo viên là người khuyết tật, nhưng có tám điều
quy định liên quan giáo dục đối với học sinh bị tàn tật, khuyết tật. Luật bảo vệ
chăm sóc và giáo dục trẻ em có năm điều quy định liên quan đến các giải pháp,
chính sách dành riêng đối với trẻ em khuyết tật, tàn tật. Từ các văn bản đó người
khuyết tật thực hiện các quyền và hoà nhập cuộc sống xã hội như những người
bình thường khác.
Có thể thấy rằng, kể từ khi Pháp lệnh người tàn tật ra đời, hệ thống văn bản
pháp quy về trợ giúp người khuyết tật do các cơ quan từ Trung ương đến địa
phương ban hành tương đối đầy đủ. Đã thể chế hoá hầu như các quan hệ chính trị,
kinh tế, văn hoá xã hội có liên quan đến người khuyết tật vào hệ thống pháp luật.
Điều này đã tạo môi trường pháp lý thuận lợi để người khuyết tật hoà nhập cộng
đồng và các cơ quan, tổ chức triển khai thực hiện tốt các chính sách, chế độ giải
pháp trợ giúp người khuyết tật.
Tuy nhiên, do quy định ở quá nhiều văn bản nên đã dẫn đến khó khăn trong
triển khai thực hiện ở cả Trung ương và địa phương. Đồng thời tính thống nhất
trong các văn bản luật chưa cao do có sự khác nhau về thời gian ban hành, các lĩnh
vực điều chỉnh, ví dụ như về s dụng thuật ngữ có Luật quy định người tàn tật, có
Luật quy định người khuyết tật, có Luật quy định cả là người khuyết tật và tàn tật.
Phần lớn các Luật mới chỉ quy định chung chung về nguyên tắc, chưa quy định cụ
thể chính sách, biện pháp, nguồn lực, tổ chức thực hiện đã dẫn đến cần có văn bản
hướng dẫn dưới luật. Vì vậy, có những quy định sau nhiều năm ban hành vẫn
không thực hiện được đơn c như quy định về quỹ việc làm cho người khuyết tật.
Nếu trước đây so sánh hệ thống văn bản quy định trong nước với Công ước
quốc tế về quyền của người khuyết tật và một số nước như Trung Quốc, Hoa Kỳ,
Nhật Bản thì về lĩnh vực người khuyết tật các nước đều đưa vào Luật còn ở Việt
Nam thì chủ yếu quy định bằng các văn bản dưới luật, hoặc đang triển khai ở dạng
chính sách, chương trình, dự án, đề án. Mặc dù, các chế độ chính sách đó đã được
thực hiện tương đối ổn định và lâu dài. Nhưng để phù hợp với các quy định Công
ước quốc tế cũng như sự cần thiết đưa những quy định dưới luật đã thực hiện ổn
định và còn phù hợp nâng lên thành quy định của luật. Do vậy, tại kỳ họp thứ 7,

ngày 17 tháng 6 năm 2010, Quốc hội nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam
khoá XII đã thông qua Luật người khuyết tật, góp phần hoàn thiện hơn nữa hệ
thống chính sách dành cho người khuyết tật.

GVHD: Nguyễn Hữu Lạc

Trang 15

SVTH: Huỳnh Thị Mỹ Chi


Chính sách của nhà nước đối với người khuyết tật - thực tiễn tại tỉnh Trà Vinh

Do người khuyết tật là đối tượng chịu nhiều thiệt thòi trong xã hội nên đã từ
lâu Đảng và Nhà nước ta dành rất nhiều sự quan tâm cho đối tượng này cụ
thể như :
Nhà nước khuyến khích, tạo điều kiện thuận lợi cho người khuyết tật
thực hiện bình đẳng các quyền về chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội và phát huy
khả năng của mình để ổn định đời sống, hòa nhập cộng đồng, tham gia các hoạt
động xã hội.
Người khuyết tật được Đảng, Nhà nước và xã hội trợ giúp, chăm sóc sức
khỏe, phục hồi chức năng, tạo việc làm phù hợp và được hưởng các quyền khác
theo quy định của pháp luật.
Hàng năm, Nhà nước dành một khoản ngân sách và vận động xã hội để trợ
giúp người khuyết tật trong việc khám bệnh, chữa bệnh, phục hồi chức năng, học
văn hóa, học nghề, tạo việc làm, tự ổn định đời sống.
Nhà nước khuyến khích, tạo điều kiện thuận lợi cho các tổ chức, cá nhân
trong nước và nước ngoài, người Việt Nam định cư ở nước ngoài tham gia các
hoạt động xã hội, từ thiện trợ giúp người khuyết tật.
1.2.3. Sơ lược về Luật người khuyết tật

1.2.3.1. Quan điểm xây dựng Luật người khuyết tật
Với bối cảnh hệ thống luật pháp về lĩnh vực người khuyết tật có những vấn
đề cần điều chỉnh cho phù hợp hơn. Thêm vào đó, Việt Nam đã ký tham gia Công
ước Quốc tế về quyền của người khuyết tật và tham gia các chương trình hợp tác
khu vực với các quốc gia trên thế giới và để đảm bảo tốt nhất các quyền của người
khuyết tật, cần thiết phải nghiên cứu hoàn thiện hệ thống luật pháp về lĩnh vực
người khuyết tật. Trước mắt cần điều chỉnh nâng Pháp lệnh về người tàn tật lên
thành Luật. Việc nâng Pháp lệnh lên thành luật nói riêng và hoàn thiện hệ thống
pháp luật nói chung phải trên cơ sở định hướng sau:
Một là, phải quán triệt và thể chế hóa các chủ trương, chính sách của Đảng,
pháp luật của Nhà nước về người khuyết tật, xác định chức năng quản lý nhà nước
về người khuyết tật nhằm góp phần bảo đảm cho người khuyết tật sống hòa nhập
với xã hội.
Hai là, điều chỉnh hệ thống pháp luật về người khuyết tật phải dựa trên cơ
sở kế thừa, chọn lọc những quy phạm hiện nay còn phù hợp trong Pháp lệnh về
người tàn tật và các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến người khuyết tật
GVHD: Nguyễn Hữu Lạc

Trang 16

SVTH: Huỳnh Thị Mỹ Chi


Chính sách của nhà nước đối với người khuyết tật - thực tiễn tại tỉnh Trà Vinh

khác. Đảm bảo tính ổn định những quy định còn phù hợp đồng thời điều chỉnh và
hoàn thiện các quy định không còn phù hợp, bổ sung những vấn đề mới nảy sinh
cần được điều chỉnh bằng pháp luật.
Ba là, các quy định phải đảm bảo tính khả thi và phù hợp với trình độ phát
triển kinh tế, xã hội, khả năng tài chính của nước ta. Quy định chi tiết về các chế

độ chính sách, điều kiện đảm bảo, trách nhiệm của Nhà nước, gia đình và xã hội
để người khuyết tật thực hiện các quyền cơ bản của mình.
Bốn là, hệ thống các quy định dành riêng đối với người khuyết tật cần đảm
bảo phù hợp với hệ thống pháp luật của Việt Nam và bảo đảm thực hiện cam kết
quốc tế mà đặc biệt là Công ước quốc tế về quyền của người khuyết tật và các
điều ước quốc tế mà Việt Nam đã cam kết tham gia hoặc phê chuẩn có liên quan
đến người khuyết tật.
Tóm lại, xây dựng Luật người khuyết tật là nhằm thể chế hóa quan điểm,
chủ trương, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước đối với người
khuyết tật. Hệ thống hóa các quy định pháp luật về người khuyết tật, tạo sự
thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật về người khuyết tật ở Việt Nam.
Đáp ứng yêu cầu thực hiện Công ước quốc tế liên quan đến người khuyết tật mà
Việt Nam là thành viên và yêu cầu hội nhập quốc tế trong các lĩnh vực liên quan
đến người khuyết tật.
1.2.3.2. Mục đích và ý nghĩa của việc ban hành Luật người khuyết tật
Việt Nam là một trong những quốc gia có tỉ lệ người khuyết tật khá cao
trong khu vực Châu Á Thái Bình Dương.(13) Do đó, Việt Nam đã và đang có
những chính sách pháp luật hỗ trợ người khuyết tật cải thiện chất lượng cuộc
sống, nâng cao vị thế xã hội để hòa nhập cộng đồng. Đặc biệt là pháp luật về lĩnh
vực khuyết tật tương đối toàn diện bao gồm cả pháp luật chuyên về vấn đề khuyết
tật và vấn đề khuyết tật được lồng ghép vào các luật chuyên ngành.
Người khuyết tật là nhóm người chịu nhiều thiệt thòi, mất mát trong cuộc
sống, vì vậy họ cần sự quan tâm, giúp đỡ từ xã hội. Với truyền thống nhân đạo,
Đảng và Nhà nước ta luôn dành cho người khuyết tật sự quan tâm đặc biệt, các
hoạt động hỗ trợ, tạo điều kiện cho họ có thể hòa nhập cộng đồng. Để thể hiện sự
quan tâm đó Đảng và Nhà nước đã đưa ra những chủ trương, chính sách trợ giúp
người khuyết tật và ban hành một số văn bản về người khuyết tật. Tuy nhiên,
Việt Nam là nước có tỉ lệ người khuyết tật cao thứ tư trong số các nước khu vực Châu Á Thái
Bình Dương – xem “Disability at a Glance the Profile of 28 Countries in Asia and the Pacific”
by the UN Economic and Social Commission for Asia and the Pacific (ESCAP) – trang 9

(13)

GVHD: Nguyễn Hữu Lạc

Trang 17

SVTH: Huỳnh Thị Mỹ Chi


Chính sách của nhà nước đối với người khuyết tật - thực tiễn tại tỉnh Trà Vinh

những văn bản đó có giá trị pháp lý chưa cao, một số quy định về quyền của
người khuyết tật chưa đầy đủ, thiếu đồng bộ và nhiều quy định còn chung chung,
thiếu tính khả thi. Chính vì thế mà việc ban hành Luật người khuyết tật có mục
đích và ý nghĩa rất quan trọng.
- Mục đích Công tác chăm sóc, trợ giúp người khuyết tật được Đảng và
Nhà nước hết sức quan tâm và coi đó là trách nhiệm pháp lý, đạo đức của toàn xã
hội. Chăm sóc trợ giúp người khuyết tật không những chỉ tạo điều kiện tốt nhất để
người khuyết tật hòa nhập bình đẳng vào xã hội mà còn góp phần đảm bảo sự
phát triển bền vững của một quốc gia.
Với mục tiêu tăng cường khả năng tiếp cận các chính sách và dịch vụ cho
người khuyết tật, giúp người khuyết tật nâng cao đời sống, xóa đói giảm nghèo
cho một bộ phận người khuyết tật, thu hẹp khoảng cách giàu, nghèo giữa các
nhóm dân cư, góp phần ổn định xã hội, đồng thời làm giảm số lượng người
khuyết tật là mục đích hướng đến của việc ban hành Luật người khuyết tật. Tất cả
các yếu tố để trợ giúp cho người khuyết tật có khả năng sống độc lập, hòa nhập
cộng đồng như khám bệnh, chữa bệnh, phục hồi chức năng, tạo việc làm, tiếp cận
công trình công cộng, phương tiện giao thông, công nghệ thông tin, dịch vụ văn
hóa, thể dục, thể thao, du lịch và các dịch vụ khác điều đã được quy định đầy đủ

trong luật người khuyết tật.
-Ý nghĩa: Luật người khuyết tật được xây dựng trên cơ sở kế thừa các kinh
nghiệm thực hiện pháp luật về lĩnh vực người khuyết tật ở Việt Nam trong suốt
hơn mười năm thực hiện Pháp lệnh về người tàn tật. Thêm vào đó, bên cạnh các
quy định mang tính khuyến khích, Luật người khuyết tật có các văn bản hướng
dẫn thi hành trong các lĩnh vực liên quan như giáo dục, y tế, việc làm còn có các
quy định mang tính bắt buộc đặc biệt là về giao thông và xây dựng công trình tiếp
cận dành cho người khuyết tật.
Luật người khuyết tật ra đời là một mốc có ý nghĩa quan trọng đối với
đời sống kinh tế, văn hóa và vị thế của người khuyết tật trong xã hội. Đã làm
thay đổi nhận thức, quan niệm của xã hội về vấn đề khuyết tật và người
khuyết tật, phương pháp hỗ trợ dành cho người khuyết tật có nhiều chuyển
biến tích cực hơn.
Hệ thống pháp luật về người khuyết tật ngày càng được hoàn thiện, cơ bản
đã thể chế hóa các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước đối với người
khuyết tật và từ đó có sự tương đồng với Công ước quốc tế về quyền của người
khuyết tật. Trên cơ sở đó, tạo điều kiện thuận lợi cho người khuyết tật thực hiện
GVHD: Nguyễn Hữu Lạc

Trang 18

SVTH: Huỳnh Thị Mỹ Chi


Chính sách của nhà nước đối với người khuyết tật - thực tiễn tại tỉnh Trà Vinh

các quyền và lợi ích hợp pháp của mình, cũng như đề cao trách nhiệm và nghĩa
vụ chăm sóc, giáo dục, nuôi dưỡng, bảo vệ người khuyết tật của các cơ quan Nhà
nước, tổ chức xã hội và của cộng đồng, nhằm khơi dậy và thúc đẩy tìềm năng
sáng tạo của người khuyết tật, vì một số người khuyết tật họ cũng có những khả

năng tiềm ẩn, do đó xã hội cần tạo điều kiện cho họ phát huy khả năng đó.
Nhìn chung, Luật người khuyết tật là văn bản đặt cơ sở nền móng cho việc
giúp đỡ, hỗ trợ cho người khuyết tật. Người khuyết tật được hỗ trợ qua nhiều
hình thức được quy định trong Luật và từ quy định đó làm cơ sở cho các Bộ,
ngành có liên quan căn cứ để tổ chức, triển khai thực hiện trong một số lĩnh vực
chuyên ngành như chăm sóc sức khỏe, giáo dục, dạy nghề và tạo việc làm.
1.2.3.3. Công tác tổ chức và triển khai thực hiện Luật người khuyết tật
Thứ nhất, Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến nâng cao nhận thức về
Luật người khuyết tật và vấn đề khuyết tật cho cộng đồng.
Công tác tuyên truyền đã được các cơ quan, tổ chức và các địa phương đặc
biệt quan tâm chỉ đạo tổ chức triển khai thực hiện. Đặc biệt, với vai trò là cơ
quan quản lý nhà nước về lĩnh vực người khuyết tật hàng năm Bộ Lao động,
Thương binh và Xã hội đã hệ thống các văn bản quy định, biên soạn tài liệu
tuyên truyền hướng dẫn nghiệp vụ, tờ rơi, in và phát cho các địa phương.
Năm 2011 các Bộ, ngành, các cơ quan, tổ chức ở Trung ương và các địa
phương trên cả nước đã tích cực triển khai công tác phổ biến, tuyên truyền
Luật người khuyết tật và có những hoạt động cụ thể để thực hiện các quy định
của luật. Nhiều Bộ, ngành đã có công văn chỉ đạo ngành mình thực hiện triển
khai các nhiệm vụ của ngành được quy định trong luật. Bộ Y tế đã có công văn
g i Uỷ ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương đề nghị phối
hợp chỉ đạo Sở Y tế và các Ban, Ngành có liên quan triển khai Luật người
khuyết tật, bố trí ngân sách địa phương để chi cho các hoạt động thực hiện các
nhiệm vụ chính được quy định trong Luật như Chăm sóc sức khỏe cho người
khuyết tật, chỉnh hình, phục hồi chức năng, cung cấp dụng cụ trợ giúp người
khuyết tật (cấp xe lăn, xe lắc, chân giả, tay giả). Bộ Giao thông vận tải có công
văn số 4629/BGTVT-MT, ngày 2 tháng 8 năm 2011 của Bộ Giao thông vận tải
về việc triển khai thực hiện Luật người khuyết tật. Bộ Thông tin và Truyền
thông, Đài phát thanh tiếng nói Việt Nam, Đài truyền hình trung ương và các
cơ quan báo, đài phát thanh truyền hình địa phương đã tích cực, chủ động đăng
tải, phát các nội dung của luật trên các phương tiện thông tin đại chúng, các địa

chỉ truy cập thông tin mạng nhằm phổ biến luật đến đông đảo người dân. Bộ
GVHD: Nguyễn Hữu Lạc

Trang 19

SVTH: Huỳnh Thị Mỹ Chi