LUẬN văn LUẬT HÀNH CHÍNH kết hôn GIẢ tạo NHỮNG KHÁI NIỆM PHÁP lý và THỰC TIỄN xử lý

TRƯỜNG ðẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT
KHÓA 29 (2003 - 2007)

ðề tài:

KẾT HÔN GIẢ TẠO-NHỮNG KHÁI NIỆM PHÁP LÝ
VÀ THỰC TIỄN XỬ LÝ

Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu

Giáo viên hướng dẫn:
ðoàn Thị Phương Diệp

Sinh viên thực hiện:
Nguyễn Ánh Dương
MSSV: 5032052
Lớp: Luật Hành chính

Cần Thơ, 7/2007


NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN
.....................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................

............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
Trung............................................................................................................
tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................


NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN PHẢN BIỆN
.....................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................

............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
Trung............................................................................................................
tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................


MỤC LỤC
Trang
Lời nói ñầu .............................................................................................................. 1
Chương 1: Những vấn ñề lý luận chung về kết hôn giả tạo................................ 3
1.Khái niệm kết hôn và quan niệm về hôn nhân trong luật Việt Nam ..................... 3
1.1. Khái niệm kết hôn........................................................................................ 3
1.2. ðiều kiện về kết hôn .................................................................................... 5

1.2.1. ðiều kiện kết hôn ................................................................................ 5
1.2.2. ðiều kiện về ñăng ký kết hôn.............................................................. 9
1.3. Quan niệm về hôn nhân trong luật Việt Nam .............................................. 11
1.3.1. Khái niệm hôn nhân ............................................................................ 11
1.3.2. Hôn nhân trong quan niệm xưa ........................................................... 12
1.3.3. Hôn nhân trong quan niệm hiện ñại .................................................... 14
2. Khái niệm kết hôn giả tạo và các hình thức biến thể mới của hôn nhân
hiện ñại .................................................................................................................... 15
2.1. Kết hôn giả tạo ............................................................................................. 15
2.1.1. Khái niệm kết hôn giả tạo ................................................................... 15
Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
2.1.2. Tìm hiểu về các nguyên nhân của kết hôn giả tạo .............................. 16
2.1.3. Sự khác biệt giữa kết hôn trái pháp luật và kết hôn giả tạo ................ 18
2.2. Các hình thức biến thể mới của hôn nhân hiện ñại...................................... 19
2.2.1. Hôn nhân ñồng giới ............................................................................. 19
2.2.2. Hôn nhân “thời vụ” ............................................................................. 20
2.2.3. Hôn nhân ảo......................................................................................... 20
Chương 2: Thực trạng của vấn ñề kết hôn giả tạo ở nước ta hiện nay – Thực
tiễn xử lý và một số kiến nghị ñề xuất .................................................................. 22
1.Thực trạng của vấn ñề kết hôn giả tạo ở nước ta hiện nay.................................... 22
1.1. Căn cứ xác ñịnh kết hôn giả tạo................................................................... 22
1.1.1. Căn cứ vào nguyên tắc hôn nhân tự nguyện, tiến bộ và quyền tự do kết
hôn của cá nhân trong việc xây dựng gia ñình ......................................................... 22
1.1.2. Căn cứ vào quyền và nghĩa vụ nhân thân giữa vợ và chồng theo luật
ñịnh ........................................................................................................................... 26
1.2. Kết hôn giả tạo những ảnh hưởng thực tế.................................................... 30
1.2.1. Về mặt xã hội ...................................................................................... 30
1.2.2. Về mặt pháp lý .................................................................................... 35
2. Thực tiễn xử lý và một số kiến nghị ñề xuất ........................................................ 39

2.1. Thực tiễn xử lý............................................................................................. 39
2.1.1. ðối với tình hình kết hôn có yếu tố nước ngoài.................................. 39
2.1.2. ðối với tình hình kết hôn trong nước .................................................. 44
2.2. Một số kiến nghị ñề xuất.............................................................................. 50
Kết luận ................................................................................................................... 54

Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu


Luận văn tốt nghiệp

Kết hôn giả tạo - Những khái niệm cơ bản và thực tiễn xử lý

LỜI NÓI ðẦU
Cơ sở nền tảng của gia ñình là hôn nhân, mà hôn nhân là quan hệ giữa vợ và
chồng sau khi ñã ñăng ký kết hôn. Như vậy, có thể nói kết hôn ñược coi là sự kiện
pháp lý ñể xác lập quan hệ vợ chồng. Kết hôn là quyền tự do của mỗi người khi ñến
tuổi theo luật ñịnh. Cần phải khẳng ñịnh rằng ñó là quyền chứ không phải nghĩa vụ.
Một khi cơ quan quản lý về ñăng ký kết hôn xét thấy ñủ ñiều kiện về nội dung lẫn
hình thức về kết hôn thì sẽ công nhận việc ñăng ký kết hôn cho công dân. Cũng
ñồng nghĩa với việc quan hệ hôn nhân ñó ñược pháp luật thừa nhận và bảo vệ.
Hướng ñến xây dựng cuộc sống gia ñình ấm no, bình ñẳng, tiến bộ, hạnh phúc, bền
vững, thúc ñẩy sự ñi lên của xã hội. Vì gia ñình là tế bào của xã hội, là cái nôi nuôi
dưỡng con người, là môi trường quan trọng hình thành và giáo dục nhân cách của
mỗi người. Gia ñình tốt thì xã hội mới tốt, xã hội tốt thì gia ñình càng tốt hơn.
ðó là mục tiêu chung xuyên suốt của ðảng và Nhà nước ta khi xây dựng
Luật hôn nhân và gia ñình. Nhưng hiện nay quyền tự do kết hôn ñể xây dựng cuộc
sống gia ñình hạnh phúc bền vững ñã bị làm lệch lạc ñi. Có không ít những trường
kết hôn ñể nhằm thực hiện một mục ñích nào ñó, thông thường là lợi ích hay lợi

Trunghợp
tâm
Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
nhuận cá nhân, hoàn toàn không có ý ñịnh chung sống lâu dài. Gây mất trật tự xã
hội cũng như ñã làm cho quan niệm hôn nhân là việc trọng ñại của ñời người ñã
không còn nguyên giá trị, kết hôn ñể ñạt ñược mục ñích nào ñó, việc kết hôn ñó
ñược gọi là kết hôn giả tạo. Trong quan hệ hôn nhân giả tạo này thì ñiều kiện kết
hôn của họ về mặt pháp lý ñều ñã thỏa mãn nhưng còn về mục ñích kết hôn mà theo
mong muốn chung là xây dựng gia ñình hạnh phúc bền lâu “răng long ñầu bạc” thì
không có.
Kết hôn giả tạo các chủ thể có thể liệu trước ñược thời ñiểm kết hôn và ly
hôn. Họ xem việc kết hôn giả ñể ñạt ñược mục ñích nào ñó như ñể xuất cảnh, ñể
nhập cảnh, nhập hộ khẩu ở thành phố…
Nhưng việc kết hôn giả không chỉ dừng lại ở chỗ xác lập quan hệ hôn nhân
về mặt pháp lý ñể ñạt ñược mục ñích nào ñó từ việc kết hôn, mà nó còn có những
vấn ñề phức tạp xảy ra thuộc về ý chí chủ quan nên chúng ta không thể lường trước
ñược những hậu quả phát sinh. Tiềm ẩn những nguy cơ như xâm phạm tình dục ñối
với phụ nữ, nạn buôn bán phụ nữ ñang là vấn ñề mà xã hội quan tâm hiện nay, thậm
chí còn ảnh hưởng ñến truyền thống tốt ñẹp của dân tộc Việt Nam. Hiện nay Luật
hôn nhân và gia ñình hiện hành chưa có quy ñịnh cụ thể về vấn ñề kết hôn giả tạo
này. Nhưng trong xã hội ngày nay, vấn ñề này hiện ñang nảy sinh khá phổ biến ở
GVHD: ðoàn Thị Phương Diệp

Trang 1

SVTH: Nguyễn Ánh Dương


Luận văn tốt nghiệp

Kết hôn giả tạo - Những khái niệm cơ bản và thực tiễn xử lý

nước ta. ðã và ñang gây ảnh hưởng ñến cơ chế quản lý nhà nước cũng như trong
lĩnh vực hôn nhân gia ñình của nước ta.
Chính vì những bất cập trên tác giả ñã chọn ñề tài “Kết hôn giả tạo Những khái niệm cơ bản và thực tiễn xử lý” ñể nghiên cứu. Chỉ mong làm rõ vấn
ñề ñang trở thành bức xúc của toàn xã hội chứ không phải chỉ riêng của một cá
nhân nào. Câu hỏi ñặt ra là kết hôn giả ñể làm gì? và tại sao phải kết hôn giả? Và
thực tiễn xử lý như thế nào với kết hôn giả?. Chính vì muốn tìm câu trả lời tác giả
ñã chọn ñề tài này, với mong muốn ñem chút công sức ñi sâu và làm rõ vấn ñề.
Phương pháp mà tác giả nghiên cứu ñề tài này là phương pháp thu thập tài
liệu, phương pháp so sánh, phân tích ñánh giá những vấn ñề liên quan, kết hợp giữa
lý luận và thực tiễn ñể giải quyết những vấn ñề phát sinh từ việc kết hôn giả tạo.
Bố cục của ñề tài: ngoài phần lời nói ñầu và kết luận còn có hai chương
Chương 1: Những vấn ñề lý luận chung về kết hôn giả tạo.
Chương 2: Thực trạng của vấn ñể kết hôn giả tạo ở nước ta hiện nay–
Thực tiễn xử lý và một số kiến nghị ñề xuất.

Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu

GVHD: ðoàn Thị Phương Diệp

Trang 2

SVTH: Nguyễn Ánh Dương


Luận văn tốt nghiệp

Kết hôn giả tạo - Những khái niệm cơ bản và thực tiễn xử lý

CHƯƠNG 1
NHỮNG VẤN ðỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ
KẾT HÔN GIẢ TẠO
1. Khái niệm kết hôn và quan niệm về hôn nhân trong luật Việt Nam
1.1. Khái niệm kết hôn
Kết hôn là việc nam và nữ xác lập quan hệ vợ chồng theo quy ñịnh của pháp
luật về ñiều kiện kết hôn và ñăng ký kết hôn (ðiều 8 khoản 2 Luật hôn nhân và gia
ñình năm 2000).
Như vậy, kết hôn là sự kiện pháp lý làm phát sinh các quan hệ hôn nhân và
gia ñình. Mà quan hệ hôn nhân và gia ñình bao gồm các quyền và nghĩa vụ về nhân
thân và các quyền và nghĩa vụ về tài sản giữa vợ chồng. Trong ñó quyền và nghĩa
vụ về nhân thân là nội dung chủ yếu trong quan hệ hôn nhân. Kết hôn ñã làm phát
sinh quan hệ hôn nhân mà quan hệ hôn nhân là cơ sở ñể hình thành gia ñình. Gia
ñình ra ñời, tồn tại và phát triển trước hết là nhờ Nhà nước thừa nhận hôn nhân của
ñôi nam nữ, ñồng thời quy ñịnh quyền và nghĩa vụ pháp lý giữa họ.
Hôn nhân là sự liên kết ñặc biệt giữa một người nam và một người nữ, sự
liên kết ñó phải ñược nhà nước thừa nhận, bằng sự phê chuẩn dưới hình thức pháp
ñó làHọc
ñăng ký
kếtĐH
hôn. Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
Trunglýtâm
liệu
Các ñiều kiện kết hôn trong khung cảnh của luật thực ñịnh Việt Nam, ñược
xếp vào nhóm các quy tắc mang tính mệnh lệnh bắt buộc. Vi phạm các ñiều kiện kết
hôn hôn nhân bị coi là trái pháp luật và có thể bị hủy. Quan hệ vợ chồng mà vi
phạm các ñiều kiện kết hôn không ñược coi là quan hệ hôn nhân và không thể làm
phát sinh các hệ quả pháp lý của quan hệ hôn nhân.
Hệ thống pháp luật của nhà nước ta quy ñịnh việc kết hôn phải ñược ñăng ký
tại cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Trong trường hợp hai người cùng là công dân

Việt Nam kết hôn với nhau tại Việt Nam thì cơ quan nhà nước có thẩm quyền ñăng
ký việc kết hôn là Ủy ban nhân dân xã nơi cư trú của bên nam hoặc bên nữ. Kể cả
trường hợp hai bên nam nữ là công dân Việt Nam ñang trong thời hạn công tác, học
tập, lao ñộng ở nước ngoài về nước ñăng ký kết hôn, ñã cắt hộ khẩu thường trú ở
trong nước, thì việc ñăng ký kết hôn cũng ñược thực hiện tại Ủy ban nhân dân xã,
nơi cư trú trước khi xuất cảnh của một trong hai bên nam, nữ.
Còn ñối với trường hợp kết hôn giữa công dân Việt Nam với người nước
ngoài; giữa người nước ngoài thường trú tại Việt Nam với nhau thì thuộc thẩm
quyền của Ủy ban nhân dân tỉnh. Việc kết hôn giữa công dân Việt Nam cư trú ở
nước ngoài với người nước ngoài thuộc thẩm quyền ñăng ký kết hôn của cơ quan
ñại diện Ngoại giao, cơ quan Lãnh sự Việt Nam. Trường hợp ñặc biệt việc kết hôn
GVHD: ðoàn Thị Phương Diệp

Trang 3

SVTH: Nguyễn Ánh Dương


Luận văn tốt nghiệp

Kết hôn giả tạo - Những khái niệm cơ bản và thực tiễn xử lý

giữa công dân Việt Nam thường trú ở khu vực biên giới với công dân nước láng
giềng thường trú ở khu vực biên giới với Việt Nam thì thẩm quyền ñăng ký kết hôn
là Ủy ban nhân dân xã.
Hệ thống pháp luật hôn nhân và gia ñình quy ñịnh nam nữ kết hôn phải ñảm
bảo ñược hai yếu tố quan trọng:
Trước tiên phải thể hiện ý chí của nam và nữ là mong muốn ñược kết hôn với
nhau một cách tự nguyện. Hai bên nam nữ phải tỏ rõ ý chí của mình là mong muốn
ñược xác lập quan hệ vợ chồng. Trong tờ khai ñăng ký kết hôn và trước cơ quan

ñăng ký kết hôn, hai bên nam nữ phải thể hiện họ hoàn toàn mong muốn ñược kết
hôn với nhau. Kết hôn là hai bên nam nữ mong muốn ñược gắn bó với nhau trong
quan hệ vợ chồng và cùng nhau xây dựng gia ñình ấm no, bình ñẳng, tiến bộ, hạnh
phúc, bền vững (ðiều 1 Luật hôn nhân và gia ñình năm 2000).
Vì vậy, sự tự nguyện của nam nữ trong việc kết hôn vừa là ñiều kiện ñảm
bảo cho hôn nhân có giá trị pháp lý và ñồng thời cũng là nền tảng xây dựng gia ñình
bền vững. ðối với những trường hợp khi tiến hành ñăng ký kết hôn có sự lừa dối,
cưỡng ép ñể ñược kết hôn hoặc kết hôn giả tạo thì nhà nước không thừa nhận việc
kết hôn ñó là hợp pháp.
Thứ hai là phải ñược Nhà nước thừa nhận: tại ðiều 64 Hiến pháp 1992 quy
ñịnh “Nhà nước bảo hộ hôn nhân và gia ñình”. Hôn nhân chỉ ñược nhà nước thừa
Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
nhận khi việc xác lập quan hệ hôn nhân tuân thủ các quy ñịnh của pháp luật về ñiều
kiện kết hôn và ñăng ký kết hôn. ðể việc kết hôn ñược phù hợp với các quy ñịnh
của pháp luật, cơ quan ñăng ký kết hôn sau khi nhận hồ sơ ñăng ký kết hôn của hai
bên kết hôn phải tiến hành ñiều tra, xác minh về những vấn ñề mà các bên nam nữ
ñã khai.
Nếu những ñiều mà các bên nam nữ ñã khai là ñúng sự thật và phù hợp với
các ñiều kiện kết hôn thì cơ quan ñăng ký kết hôn tiến hành việc kết hôn cho họ
theo ñúng nghi thức do pháp luật quy ñịnh. Khi việc kết hôn ñã ñược ñăng ký tại cơ
quan ñăng ký kết hôn và ghi vào sổ kết hôn thì giữa các bên nam nữ phát sinh quan
hệ hôn nhân. Như vậy, khi cơ quan ñăng ký kết hôn tiến hành ñăng ký việc kết hôn
cho các bên nam nữ là sự kiện pháp lý làm phát sinh quan hệ hôn nhân. ðiều ñó có
ý nghĩa là giữa các bên nam nữ ñã phát sinh các quyền và nghĩa vụ vợ chồng theo
luật ñịnh.
Như vậy, muốn ñược kết hôn với nhau, nam nữ phải tuân thủ ñiều kiện kết
hôn và ñăng ký kết hôn. Pháp luật của Nhà nước ta quy ñịnh các ñiều kiện kết hôn
và ñăng ký kết hôn thể hiện tính khoa học và phù hợp với ñiều kiện kinh tế, văn
hóa, xã hội, ñồng thời cũng phù hợp với tâm tư nguyện vọng của nhân dân. Thông
qua việc ñăng ký kết hôn, nhà nước ñã công nhận hôn nhân của ñôi nam nữ. Sự kiện

GVHD: ðoàn Thị Phương Diệp

Trang 4

SVTH: Nguyễn Ánh Dương


Luận văn tốt nghiệp

Kết hôn giả tạo - Những khái niệm cơ bản và thực tiễn xử lý

kết hôn là cơ sở pháp lý ghi nhận rằng, hai bên nam nữ ñã phát sinh quyền và nghĩa
vụ vợ chồng. Sự kiện này có ý nghĩa quan trọng trong việc xác ñịnh chủ thể của
quan hệ giữa vợ và chồng, giữa cha mẹ và con, xác ñịnh rõ thời ñiểm phát sinh quan
hệ ñó.
1.2. ðiều kiện về kết hôn
Một khi một người nam và một người nữ muốn xác lập quan hệ vợ chồng có
giá trị về mặt pháp lý. Nhà nước ta quy ñịnh bắt buộc là phải ñăng ký kết hôn với
các ñiều kiện sau ñây:
1.2.1. ðiều kiện kết hôn
Tại ðiều 9 của Luật hôn nhân và gia ñình năm 2000. Nam nữ kết hôn với
nhau phải tuân theo các ñiều kiện sau ñây:
1. Nam từ 20 tuổi trở lên, nữ từ 18 tuổi trở lên;
2. Việc kết hôn do nam nữ tự nguyện quyết ñịnh, không bên nào ñược ép
buộc lừa dối bên nào; không ai ñược cưỡng ép hoặc cản trở;
3. Việc kết hôn không thuộc một trong các trường hợp cấm kết hôn;
Tại ðiều 10 của Luật hôn nhân và gia ñình năm 2000 quy ñịnh những trường
hợp cấm kết hôn:
1. Người ñang có vợ hoặc có chồng;
2. Người mất năng lực hành vi dân sự;

Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
3. Giữa những người cùng dòng máu về trực hệ; giữa những người có họ
trong phạm vi ba ñời;
4.Giữa cha, mẹ nuôi với con nuôi; giữa những người ñã từng là cha, mẹ nuôi
với con nuôi; bố chồng với con dâu, mẹ vợ với con rể, bố dượng với con riêng của
vợ, mẹ kế với con riêng của chồng;
5.Giữa những người cùng giới tính.
Có thể hiểu cụ thể từng nhóm ñiều kiện trong pháp luật hôn nhân và gia ñình
như sau:
Nhóm ñiều kiện về năng lực kết hôn
+ Tuổi kết hôn
Theo quy ñịnh tại Khoản 1 ðiều 9 Luật hôn nhân và gia ñình năm 2000, tuổi
kết hôn của nam là từ 20 tuổi trở lên, nữ từ 18 tuổi trở lên.
Luật hôn nhân và gia ñình quy ñịnh tuổi kết hôn là căn cứ vào sự phát triển
tâm sinh lý của con người , căn cứ vào các ñiều kiện kinh tế - xã hội ở nước ta. Nam
nữ kết hôn là xác lập quan hệ hôn nhân – cơ sở của gia ñình. Gia ñình phải thực
hiện các chức năng xã hội của nó. Một trong những chức năng ñó là chức năng sinh
ñẻ nhằm duy trì và phát triển nòi giống. Theo kết quả nghiên cứu của nền y học hiện
ñại thì nam từ khoảng 16 tuổi trở lên, nữ từ khoảng 13 tuổi trở lên ñã có khả năng
GVHD: ðoàn Thị Phương Diệp

Trang 5

SVTH: Nguyễn Ánh Dương


Luận văn tốt nghiệp

Kết hôn giả tạo - Những khái niệm cơ bản và thực tiễn xử lý

sinh sản. Nhưng ñể ñảm bảo cho con sinh ra ñược khỏe mạnh, nòi giống phát triển
lành mạnh, bảo ñảm sức khỏe cho người phụ nữ khi mang thai, khi sinh ñẻ thì nam
phải từ khoảng 18 tuổi trở lên, nữ từ khoảng 17 tuổi trở lên. Do vậy, Luật hôn nhân
và gia ñình quy ñịnh tuổi kết hôn ñối với nam là 20 tuổi, nữ là 18 tuổi. Quy ñịnh
này thể hiện sự quan tâm của Nhà nước ñối với sức khỏe của nam nữ, bảo ñảm cho
nam nữ có thể ñảm ñương ñược trách nhiệm làm vợ, làm chồng, làm cha, làm mẹ.
ðồng thời quy ñịnh này còn ñảm bảo cho con cái sinh ra ñược khỏe mạnh cả về thể
lực lẫn trí lực có thể phát triển tốt ñể trở thành công dân có ít cho xã hội.
+ Sự khác biệt về giới tính
Cấm kết hôn giữa những người cùng giới tính ñược ghi nhận chính thức
trong luật viết từ khi có luật hôn nhân và gia ñình năm 2000. Khoản 5 ñiều 10 luật
hôn nhân và gia ñình: “cấm kết hôn giữa những người cùng giới tính”.
Hôn nhân là sự liên kết giữa một người nam và một người nữ nhằm xây dựng
gia ñình. Gia ñình phải thực hiện chức năng xã hội của nó. Một trong những chức
năng ñó là chức năng sinh ñẻ nhằm duy trì và phát triển nòi giống. Như vậy, chỉ
những người khác giới tính kết hôn với nhau thì mới có thể cùng nhau thực hiện
chức năng cơ bản của gia ñình là sinh ñẻ, tái sản xuất ra con người ñể duy trì nòi
giống. Nếu hai người cùng giới tính kết hôn với nhau là trái với quy luật tự nhiên và
quy luật xã hội.

Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu

+ Bệnh tật
Luật hôn nhân gia ñình không cấm những người mắc bệnh hiểm nghèo hoặc
bệnh có khả năng lây lan qua ñường tình dục kết hôn với nhau. Vì quyền kết hôn
của những người này ñược tôn trọng trong khung cảnh của luật thực ñịnh. Miễn là
họ kết hôn với nhau một cách tự nguyện biết rõ về tình trạng của nhau mà vẫn ñăng
ký kết hôn, không có sự lừa dối trong trường hợp này. Tuy nhiên, Nhà nước cũng
không khuyến khích việc kết hôn này, những cũng không ngăn cản nếu việc kết hôn
ñó hoàn toàn tự nguyện dựa trên cơ sở là tình yêu chân chính.

Nhóm ñiều kiện về sự ưng thuận
+ Hôn nhân tự nguyện
Khoản 2 ðiều 9 Luật hôn nhân gia ñình quy ñịnh: “Việc kết hôn do nam và
nữ tự nguyện quyết ñịnh, không bên nào ñược ép buộc, lừa dối bên nào; không ai
ñược cưỡng ép hoặc cản trở”.
ðiều 39 Bộ luật dân sự 2005 cũng quy ñịnh: “nam nữ có ñủ ñiều kiện kết
hôn theo quy ñịnh của pháp luật về hôn nhân và gia ñình có quyền tự do kết hôn”.
Tự nguyện hoàn toàn trong việc kết hôn là hai bên nam nữ tự mình quyết
ñịnh việc kết hôn và thể hiện ý chí là mong muốn ñược trở thành vợ chồng của
nhau. Hai bên nam nữ mong muốn trở thành vợ chồng xuất phát từ tình yêu thương
GVHD: ðoàn Thị Phương Diệp

Trang 6

SVTH: Nguyễn Ánh Dương


Luận văn tốt nghiệp

Kết hôn giả tạo - Những khái niệm cơ bản và thực tiễn xử lý

và mục ñích cùng nhau xây dựng gia ñình. Kết hôn trước hết là một quyền chứ
không phải nghĩa vụ, không thể có kết hôn ngoài ý muốn một khi một bên hoặc cả
hai bên kết hôn không ưng thuận kết hôn hoặc sự ưng thuận kết hôn không ñược
hoàn hảo.
+ Không có sự ưng thuận
•
Người mất năng lực hành vi: người mất năng lực hành vi dân sự
không thể kết hôn (ðiều 10 Khoản 2 Luật hôn nhân gia ñình năm 2000). Người ñại

diện của người mất năng lực hành vi dân sự không có quyền cho phép người ñược
ñại diện kết hôn.
•
Người không nhận thức ñược hành vi của mình: Luật hôn nhân và gia
ñình 2000 lại chỉ cấm kết hôn ñối với người mất năng lực hành vi dân sự mà không
nhắc ñến người bị bệnh tâm thần, nhưng lại chưa bị ñặt vào tình trạng mất năng lực
hành vi dân sự theo quyết ñịnh của tòa án. Song ñiều ñó không có nghĩa là luật thừa
nhận quyền kết hôn cho người không nhận thức ñược hành vi của mình, có thể chia
làm hai trường hợp:
Trường hợp thứ nhất: nếu người không nhận thức ñược hành vi
của mình quyết ñịnh việc kết hôn trong lúc không nhận thức ñược hành vi
của mình, thì việc kết hôn không có giá trị pháp lý do sự ưng thuận không
tại. Thời ñiểm quyết ñịnh việc kết hôn cũng chính là thời ñiểm tiến hành
Trung tâm tồn
Học
liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
lễ kết hôn trước viên chức hộ tịch.
Trường hợp thứ hai: nếu người không nhận thức ñược hành vi của
mình quyết ñịnh việc kết hôn trong lúc ñang tỉnh táo, thì việc kết hôn có giá
trị, dù có thể sau ñó, người này bị ñặt trong tình trạng mất năng lực hành vi
dân sự theo quyết ñịnh của tòa án.
•
Người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự: chế ñịnh hạn chế năng lực
hành vi dân sự nhằm mục ñích chủ yếu là giám sát việc xác lập và thực hiện các
giao dịch của ñương sự liên quan ñến tài sản. Kết hôn không phải là giao dịch loại
ñó. Bởi vậy, Luật hôn nhân và gia ñình năm 2000 không cấm kết hôn ñối với người
bị hạn chế năng lực hành vi dân sự. Người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự có
thể tự mình quyết ñịnh việc kết hôn không cần phải có sự ñồng ý của người ñại diện
theo pháp luật.
+ Sự ưng thuận không hoàn hảo: có thể bao gồm lừa dối, cưỡng ép, nhầm

lẫn. Ba yếu tố này chung quy lại là do nhiều nguyên nhân chủ quan và khách quan
dẫn ñến việc kết hôn, nhưng sau ñó những cuộc hôn nhân có thể bị hủy theo yêu
cầu của các chủ thể trong hôn nhân.

GVHD: ðoàn Thị Phương Diệp

Trang 7

SVTH: Nguyễn Ánh Dương


Luận văn tốt nghiệp

Kết hôn giả tạo - Những khái niệm cơ bản và thực tiễn xử lý

Những cản trở ñối với hôn nhân
+ Hôn nhân chưa chấm dứt: người ñang có vợ, có chồng không ñược phép
kết hôn với người khác (Khoản 1 ðiều 10 Luật hôn nhân và gia ñình năm 2000).
Quy ñịnh này trên thực tế, nhằm chủ yếu vào việc ngăn chặn tình trạng ña thê. Tất
nhiên, người ñã ñăng ký kết hôn và chưa chấm dứt quan hệ hôn nhân có ñăng ký kết
hôn luôn ñược coi là người có vợ, có chồng. Cũng ñược coi là có vợ, có chồng là
những người chung sống như vợ, chồng từ trước khi Luật hôn nhân và gia ñình
1986 mà không ñăng ký kết hôn.
Xuất phát từ bản chất của hôn nhân xã hội chủ nghĩa là hôn nhân một vợ,
một chồng, chỉ có hôn nhân một vợ một chồng mới ñảm bảo sự bền vững và hạnh
phúc gia ñình, vợ chồng mới thật sự yêu thương nhau và chăm sóc, giúp ñỡ lẫn
nhau cùng tiến bộ, Ph. Ăngghen ñã chỉ rõ: “Vì bản chất của tình yêu là không thể
chia sẻ…cho nên hôn nhân dựa trên tình yêu giữa nam và nữ do ngay bản chất của
nó, là hôn nhân một vợ một chồng”.
Như vậy, hệ thống pháp luật của Nhà nước ta quy ñịnh khi kết hôn nam nữ

phải tuân theo nguyên tắc hôn nhân một vợ một chồng. Theo nguyên tắc ñó thì chỉ
những người chưa kết hôn hoặc những người tuy ñã kết hôn nhưng vợ hoặc chồng
họ ñã chết hoặc vợ chồng ñã ly hôn thì mới có quyền kết hôn. Từ ñó cũng có thể
hiểu rằng, những người ñang có vợ, có chồng bị cấm kết hôn với nhau và cũng bị
Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
cấm kết hôn với những người chưa có chồng, có vợ.
+ Mối liên hệ thân thích
Theo quy ñịnh tại Khoản 3 và Khoản 4 ðiều 10 Luật hôn nhân gia ñình năm
2000 thì những người cùng dòng máu về trực hệ, những người có họ trong phạm vi
ba ñời hoặc những người ñã từng có mối quan hệ thân thuộc cấm kết hôn với nhau.
Cấm kết hôn giữa cha, mẹ với các con; giữa ông với các cháu nội, ngoại; giữa
những người có họ trong phạm vi ba ñời; giữa cha, mẹ với con nuôi, bố chồng với
con dâu, mẹ vợ với con rể, bố dượng với con riêng của vợ, mẹ kế với con riêng của
chồng.
Những người có họ trong phạm vi ba ñời bị cấm kết hôn với nhau. Cách tính
như sau: Những người có cùng một gốc sinh ra thì cha mẹ là ñời thứ nhất, anh chị
em cùng cha mẹ hoặc cùng cha khác mẹ, cùng mẹ khác cha là ñời thứ hai; anh chị
con chú, con bác, con cô, con cậu, con dì là ñời thứ ba. Như vậy, những người có họ
trong phạm vi ba ñời bị cấm kết hôn với nhau, cụ thể là: cấm bác ruột, chú ruột, cậu
ruột kết hôn với cháu gái, cấm cô ruột, dì ruột kết hôn với cháu trai; cấm anh, chị,
em con chú, con bác, con cô, con cậu, con dì kết hôn với nhau.
Trong trường hợp những người vi phạm quy ñịnh về cấm kết hôn (do có mối
quan hệ thân thích) là những người có quan hệ thân thuộc về trực hệ, anh, chị, em
GVHD: ðoàn Thị Phương Diệp

Trang 8

SVTH: Nguyễn Ánh Dương

Luận văn tốt nghiệp

Kết hôn giả tạo - Những khái niệm cơ bản và thực tiễn xử lý

cùng cha, mẹ hoặc chỉ cùng cha hay cùng mẹ, thì các ñương sự có thể bị truy cứu
trách nhiệm hình sự về tội loạn luân (Bộ luật hình sự 1999 ðiều 150).
Theo nghị ñịnh số 87/2001/Nð-CP ngày 21/11/2001 của chính phủ tại ðiều
8, thì những người kết hôn mà vi phạm các quy ñịnh về cấm kết hôn của Luật hôn
nhân và gia ñình năm 2000 ðiều 10 Khoản 3 và Khoản 4, ngoài trường hợp phạm
tội loạn luân, sẽ bị xử lý hành chính dưới hình thức phạt tiền từ 100.000 ñồng ñến
500.000 ñồng.
Luật hôn nhân và gia ñình cấm những người có quan hệ huyết thống kết hôn
với nhau, ñể ñảm bảo cho con cái sinh ra ñược khỏe mạnh, nòi giống phát triển lành
mạnh, ñảm bảo lợi ích gia ñình và lợi ích xã hội. Qua nghiên cứu trên cơ sở khoa
học hiện ñại và từ việc khảo sát ñiều tra trên thực tế, các nhà khoa học ñã kết luận
rằng, những người có quan hệ huyết thống không thể kết hôn với nhau, bởi vì
những người này kết hôn với nhau thì con cái của họ sinh ra thường bị bệnh tật và
những dị dạng (ví dụ: bệnh câm, ñiếc, mù màu, bạch tạng…) thậm chí có trường
hợp con cái sẽ bị tử vong ngay sau khi sinh. Thực tế cho thấy, tỷ lệ tử vong của
những trẻ sơ sinh càng cao nếu quan hệ huyết thống của cha, mẹ chúng càng gần.
Pháp luật về hôn nhân và gia ñình cấm những người có quan hệ huyết thống
kết hôn với nhau, nhằm làm lành mạnh các mối quan hệ trong gia ñình và phù hợp
với ñạo ñức. Từ cổ xưa, ông cha ta ñã có những quy ñịnh về cấm kết hôn giữa
Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
những người có cùng huyết thống dù gần hay xa, thậm chí còn cấm kết hôn ñến cả
những người có cùng một họ.
Không chỉ cấm kết hôn giữa những người có quan hệ huyết thống kết hôn
với nhau, Luật hôn nhân và gia ñình còn cấm kết hôn giữa những người có quan hệ
cha, mẹ nuôi với con nuôi; giữa những người ñã từng cha, mẹ nuôi với con nuôi; bố
chồng với con dâu, mẹ vợ với con rể, bố dượng với con riêng của vợ, mẹ kế với con

riêng của chồng. Quy ñịnh này nhằm làm ổn ñịnh các mối quan hệ trong gia ñình,
ñồng thời còn ngăn chặn hiện tượng lợi dụng mối quan hệ phụ thuộc mà có thể xảy
ra hành vi cưỡng ép kết hôn giữa cha mẹ nuôi với con nuôi.
Như vậy, Luật hôn nhân và gia ñình Việt Nam cấm những người có quan hệ
huyết thống, những người có quan hệ nuôi dưỡng, giữa những người ñã từng có
quan hệ thân thích do hôn nhân ñem lại nhằm ñảm bảo thuần phong, mỹ tục của dân
tộc, bảo ñảm các nguyên tắc của cuộc sống. ðây vừa là quy ñịnh của pháp luật vừa
là quy tắc ñạo ñức.
1.2.2. ðiều kiện về ñăng ký kết hôn
Về thẩm quyền ñăng ký kết hôn theo quy ñịnh tại ðiều 17 Nghị ñịnh
158/2005/Nð-CP thì Uỷ ban nhân dân cấp xã, nơi cư trú của bên nam hoặc bên nữ
thực hiện việc ñăng ký kết.
GVHD: ðoàn Thị Phương Diệp

Trang 9

SVTH: Nguyễn Ánh Dương


Luận văn tốt nghiệp

Kết hôn giả tạo - Những khái niệm cơ bản và thực tiễn xử lý

Trong trường hợp cả hai bên nam, nữ là công dân Việt Nam ñang trong thời
hạn công tác, học tập, lao ñộng ở nước ngoài về nước ñăng ký kết hôn, ñã cắt hộ
khẩu thường trú ở trong nước, thì việc ñăng ký kết hôn ñược thực hiện tại Uỷ ban
nhân dân cấp xã, nơi cư trú trước khi xuất cảnh của một trong hai bên nam, nữ.
Trong trường hợp chỉ một trong hai bên nam, nữ thuộc diện ñang trong hạn công
tác, học tập, lao ñộng ở nước ngoài, còn bên kia ñang cư trú tại Việt Nam, thì việc
ñăng ký kết hôn ñược thực hiện tại Uỷ ban nhân dân xã, nơi cư trú của bên công dân

Việt Nam ñang cư trú tại Việt Nam.
Về thủ tục ñăng ký kết hôn ñược quy ñịnh tại ðiều 18 Nghị ñịnh
158/2005/Nð-CP với những nội dung sau ñây:
Theo quy ñịnh của Nghi ñịnh 83/1998/Nð-CP trước ñây, khi ñăng ký kết
hôn các bên nam, nữ phải xuất trình Giấy khai sinh của mình ñể cơ quan ñăng ký hộ
tịch kiểm tra về ñộ tuổi kết hôn của họ, ñề phòng việc tảo hôn. Nghị ñịnh
158/2005/Nð-CP không quy ñịnh người ñi ñăng ký kết hôn phải xuất trình Giấy
khai sinh.
Khi ñăng ký kết hôn, các bên ñăng ký kết hôn chỉ phải nộp Tờ khai ñăng ký
kết hôn và xuất trình giấy Chứng minh nhân dân.
Trong trường hợp một người cư trú tại xã, phường, thị trấn này, nhưng ñăng
ký kết hôn tại xã, phường, thị trấn khác, thì phải có xác nhận của Uỷ ban nhân dân
Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
cấp xã, nơi cư trú về tình trạng hôn nhân của người ñó.
ðối với người ñang trong thời hạn công tác, học tập, lao ñộng ở nước ngoài
về nước ñăng ký kết hôn, thì phải có xác nhận của cơ quan Ngoại giao, Lãnh sự
Việt Nam tại nước sở tại về tình trạng hôn nhân của người ñó.
ðối với cán bộ, chiến sỹ ñang công tác trong lực lượng vũ trang, thì Thủ
trưởng ñơn vị của người ñó xác nhận tình trạng hôn nhân.
Việc xác ñịnh tình trạng hôn nhân có thể xác nhận trực tiếp vào Tờ khai ñăng
ký kết hôn hoặc bằng Giấy xác nhận tình trạng hôn nhân (theo quy ñịnh tại Chương
V của Nghị ñịnh 158/2005/Nð-CP). Tờ khai ñăng ký kết hôn có xác nhận tình trạng
hôn nhân có giá trị 6 tháng, kể từ ngày xác nhận.
Uỷ ban nhân cấp xã không bắt buộc phải niêm yết thông báo việc ñăng ký
kết hôn tại trụ sở Uỷ ban. Nghị ñịnh 158/2005/Nð-CP quy ñịnh trong thời hạn 5
ngày,kể từ ngày nhận ñủ hồ sơ hợp lệ, nếu xét thấy hai bên nam, nữ có ñủ ñiều kiện
kết hôn theo quy ñịnh của Luật hôn nhân và gia ñình, thì Uỷ ban nhân dân cấp xã
ñăng ký kết hôn cho hai bên nam, nữ. Trong trường hợp cần phải xác minh, thì thời
hạn nói trên ñược kéo dài thêm nhưng không quá 5 ngày.
Khi ñăng ký kết hôn, hai bên nam, nữ phải có mặt tại Uỷ ban nhân dân cấp

xã ñể cùng ký vào Sổ ñăng ký kết hôn và Giấy chứng nhận kết hôn.
GVHD: ðoàn Thị Phương Diệp

Trang 10

SVTH: Nguyễn Ánh Dương


Luận văn tốt nghiệp

Kết hôn giả tạo - Những khái niệm cơ bản và thực tiễn xử lý

Tại Lễ ñăng ký kết hôn, ñại diện Uỷ ban nhân dân cấp xã yêu cầu hai bên
cho biết ý muốn tự nguyện kết hôn, nếu hai bên ñồng ý kết hôn, thì cán bộ Tư pháp
hộ tịch ghi vào Sổ ñăng ký kết hôn và Giấy chứng nhận kết hôn. Hai bên nam, nữ
ký vào Giấy chứng nhận kết hôn và Sổ ñăng ký kết hôn, Chủ tịch Uỷ ban nhân dân
cấp xã ký vào Giấy chứng nhận kết hôn ñồng thời cấp cho mỗi bên vợ, chồng một
bản chính Giấy chứng nhận kết hôn, giải thích cho hai bên quyền và nghĩa vụ của
vợ, chồng theo quy ñịnh của Luật hôn nhân và gia ñình. Bản sao Giấy chứng nhận
kết hôn ñược cấp theo yêu cầu của vợ chồng.
Như vậy, quy ñịnh về thủ tục ñăng ký kết hôn của Nð 158/2005 ñã thay thế
Nð 83/1998. Với những quy ñịnh mới này thủ tục ñăng ký kết hôn ñược tiến hành
nhanh chóng và ñơn giản hơn.
Trong khung cảnh của luật thực ñịnh, việc ñăng ký kết hôn tại cơ quan Nhà
nước có thẩm quyền là ñiều kiện ñể quan hệ hôn nhân ñược pháp luật thừa nhận. Do
ñó bằng chứng duy nhất về hôn nhân là giấy chứng nhận ñăng ký kết hôn do cơ
quan nhà nước có thẩm quyền cấp. “Nam, nữ không ñăng ký kết hôn mà chung
sống với nhau như vợ chồng, thì không ñược pháp luật công nhận là vợ chồng”
(Luật hôn nhân và gia ñình năm 2000 ðiều 11 Khoản 1).
1.3. Quan niệm về hôn nhân trong luật Việt Nam

1.3.1. Khái niệm hôn nhân
Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
Khái niệm hôn nhân ñã ñược nhiều tài liệu ñề cập ñến. Theo Từ ñiển Tiếng
Việt của trung tâm từ ñiển – Nhà xuất bản khoa học xã hội xuất bản năm 1994 thì
khái niệm hôn nhân ñược hiểu là “Việc nam nữ chính thức lấy nhau làm vợ chồng”.
Theo giải thích của Oxford advanced Learner’s Dictionary do Oxford Univer
city Press xuất bản 1992 thì “hôn nhân là sự liên kết pháp lý giữa một người ñàn
ông với một người ñàn bà như vợ chồng”.
Theo Từ ñiển giải thích thuật ngữ luật học của Trường ðại học luật Hà Nội
thì “hôn nhân là sự liên kết giữa người nam và người nữ dựa trên nguyên tắc tự
nguyện bình ñẳng theo ñiều kiện và trình tự luật ñịnh, nhằm chung sống với nhau
suốt ñời và xây dựng gia ñình hạnh phúc và hòa thuận”.
Theo quy ñịnh của Khoản 6 và Khoản 10 ðiều 8 Luật hôn nhân và gia ñình
năm 2000 thì “Hôn nhân là quan hệ giữa vợ chồng sau khi ñã kết hôn”.
Hôn nhân là một hiện tượng xã hội ñặc biệt, trong ñó các bên chủ thể gắn kết
với nhau với mục ñích tạo dựng một tế bào của xã hội và gia ñình. Khác với quan
hệ dân sự bình thường, mục ñích của các bên chủ thể trong quan hệ hôn nhân
không phải nhằm thỏa mãn nhu cầu vật chất hoặc tinh thần trong một thời ñiểm nhất
ñịnh mà nhằm xác lập mối quan hệ lâu dài.

GVHD: ðoàn Thị Phương Diệp

Trang 11

SVTH: Nguyễn Ánh Dương


Luận văn tốt nghiệp

Kết hôn giả tạo - Những khái niệm cơ bản và thực tiễn xử lý

Thông thường hôn nhân là kết quả của tình yêu và dựa trên sự tự nguyện của
các bên chủ thể nhằm xây dựng mối quan hệ bền vững. Sự bền vững này tồn tại
cùng với cuộc ñời của các chủ thể và ñược củng cố bằng các quan hệ phái sinh khác
như quan hệ cha mẹ ñối với con cái, ông bà ñối với cháu chắt. Nói cách khác hôn
nhân là cơ sở tạo nên quan hệ vợ chồng và quan hệ huyết thống mà tổng hợp các
mối quan hệ này là nền tảng của gia ñình.
Dưới chế ñộ xã hội chủ nghĩa, hôn nhân là sự liên kết giữa người ñàn ông và
người ñàn bà ñược pháp luật thừa nhận ñể xây dựng gia ñình và chung sống với
nhau suốt ñời. Sự liên kết ñó phát sinh, hình thành do việc kết hôn và ñược biểu
hiện ở một quan hệ xã hội gắn liền với nhân thân, ñó là quan hệ vợ chồng. Quan hệ
này là quan hệ giới tính, thực chất và ý nghĩa của nó thể hiện trong việc sinh ñẻ,
nuôi nấng, giáo dục con cái, ñáp ứng lẫn nhau những nhu cầu tinh thần và vật chất
trong ñời sống hàng ngày. Vai trò và ý nghĩa này của hôn nhân ñều có trong mọi xã
hội.
C. Mác và Ăngghen ñã nhấn mạnh rằng sản xuất ra cuộc sống chính bản thân
mình là nhờ lao ñộng, còn sản xuất cuộc sống khác là nhờ sinh ñẻ, và lập tức xuất
hiện hai mối quan hệ, một mặt là mối quan hệ tự nhiên, mặt khác là mối quan hệ xã
hội. Mà ñặc biệt là mối quan hệ xã hội, bởi ở ñây có sự tham gia của nhiều người
bất kể trong ñiều kiện nào, bằng cách nào và với mục ñích gì. Mặt khác, quan hệ
Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
hôn nhân là quan hệ xã hội ñược xác ñịnh bởi các quan hệ sản xuất hiện ñang thống
trị. Vì thế tính chất của hôn nhân có thể thay ñổi, phụ thuộc vào cơ sở kinh tế ñang
thống trị. Hơn nữa ở xã hội nào mà các quan hệ hôn nhân ñược coi là quan hệ pháp
luật thì sự liên kết giữa người ñàn ông và người ñàn bà là hình thức của quan hệ ñó
mang ý nghĩa như là một sự kiện pháp lý làm phát sinh các quyền và nghĩa vụ nhất
ñịnh cho các bên vợ chồng. Trong mỗi giai ñoạn phát triển của lịch sử, giai cấp
thống trị bằng pháp luật ñiều chỉnh các quan hệ hôn nhân cho phù hợp với ý chí,
nguyện vọng của mình, phục vụ cho lợi ích giai cấp của mình. Rõ ràng hôn nhân là
một hiện tượng xã hội mang tính giai cấp. Ở xã hội nào thì có hình thái hôn nhân

ñó, và tương ứng với nó là chế ñộ hôn nhân nhất ñịnh.
Như vậy, hôn nhân theo Luật hôn nhân và gia ñình năm 2000 là sự liên kết
giữa một người ñàn ông và một người ñàn bà trên nguyên tắc hoàn toàn bình ñẳng
và sự tự nguyện theo quy ñịnh của pháp luật nhằm chung sống với nhau suốt ñời và
xây dựng gia ñình hạnh phúc, dân chủ, hòa thuận và bền vững.
1.3.2. Hôn nhân trong quan niệm xưa
Trong xã hội phong kiến, sản xuất nông nghiệp là nghề nghiệp chính. Cho
nên ruộng ñất ñược coi là tài sản quan trọng nhất trong khối tài sản của gia ñình và
việc bảo tồn ruộng ñất trong khối tài sản ñó là ñiều kiện vật chất cần thiết cho sự tồn
GVHD: ðoàn Thị Phương Diệp

Trang 12

SVTH: Nguyễn Ánh Dương


Luận văn tốt nghiệp

Kết hôn giả tạo - Những khái niệm cơ bản và thực tiễn xử lý

tại lâu dài của gia ñình. Vấn ñề quan trọng nhất liên quan ñến việc bảo tồn ruộng ñất
trong gia ñình không phải là làm thế nào ñể bảo tồn ñược nó mà là làm thế nào ñể
gia ñình luôn có người thừa kế tài sản ñể lại.
Ruộng ñất ñược bảo tồn là ruộng ñất ñược khai thác ñể sinh lợi, mà sản xuất
nông nghiệp ngày xưa luôn ñòi hỏi nhân lực; một khi gia ñình tuyệt tự (do cha mẹ
không sinh con), thì việc bảo tồn ruộng ñất trở nên vô nghĩa bởi không có người kế
tục ñể khai thác và thụ hưởng kết quả khai thác từ ruộng ñất mà tổ tiên ñể lại.
ðể có người kế tục ruộng ñất thì kết hôn chính là biện pháp bảo ñảm cho sự
có mặt của các thành viên trong gia ñình từ thế hệ này sang thế hệ khác ông bà, cha
mẹ, cháu chắt. ðể có thể khai thác và thụ hưởng hoa lợi từ tài sản của gia ñình ñây

ñược coi là nhiệm vụ của mỗi thành viên trong gia ñình, ñặc biệt là của những
người con trai vì quan ñiểm “trọng nam khinh nữ”, con trai không lập gia ñình coi
như là có tội với tổ tiên, con trai lập gia ñình mà không sinh con càng có lỗi. Có thể
từ ñó hiểu ñược tại sao hôn nhân ngày xưa không phải là việc của hai người mà là
việc của hai gia ñình. Không phải là việc của hai con người, hôn nhân không phụ
thuộc ý chí của hai người ñó và nhất là không lệ thuộc vào sự ưng thuận của họ,
theo kiểu “cha mẹ ñặt ñâu con ngồi ñó”.
Khi nào kết hôn, kết hôn với ai, người trả lời những câu hỏi ñó là người chủ
gia ñình chứ không phải là người trực tiếp kết hôn. Hôn nhân của con cái ngày xưa
Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
do cha mẹ xếp ñặt chứ không phải do sự chủ ñộng tìm ñến nhau của con cái. ða số
người trẻ trong thế hệ trước không giao thiệp nhiều nên ngoài người cha mẹ chọn
cho, họ không có sự so sánh hay chọn lựa nào khác. Ngày xưa sống theo quan niệm
“nam nữ thọ thọ bất thân”, trai gái không ñược phép làm quen hay trò chuyện với
nhau. Vì lý do ñó thanh niên nam nữ không có chuyện trai gái. Ngoài người mà cha
mẹ ñể ý và chọn lựa cho mình hoặc ngoài người ñánh tiếng ñi hỏi mình, thanh niên
trẻ ngày trước thường ít ñược tự do làm quen với những người bạn khác phái, cũng
ít dám công khai tiếp xúc nhiều với những người bạn ñó.
Tất nhiên, không phải không có trường hợp con cái gặp và tìm hiểu nhau
trước khi ñược cha mẹ tác hợp thành vợ chồng; nhưng sự hợp ý giữa cha mẹ và con
ñược coi như sự trùng hợp ngẫu nhiên; cha mẹ hoàn toàn không có nghĩa vụ tôn
trọng nguyện vọng của con.
Người thời trước thường sống với thái ñộ chấp nhận hoàn cảnh, ñể mặc cho
số phận ñẩy ñưa. Nếu may mắn gặp người ñạo ñức, dễ dãi, có tình thương, hoặc gặp
người hợp với mình, họ sẽ có một gia ñình hạnh phúc. Nếu không may gặp người
khó tính, không hợp hoặc không yêu thương, các ñôi vợ chồng ngày xưa cũng phải
cố gắng sống với nhau cho ñến hết cuộc ñời. Lý do là vì một trong hai người,

GVHD: ðoàn Thị Phương Diệp

Trang 13

SVTH: Nguyễn Ánh Dương


Luận văn tốt nghiệp

Kết hôn giả tạo - Những khái niệm cơ bản và thực tiễn xử lý

thường là người ñàn bà, sẳn sàng chấp nhận tất cả thiệt thòi ñể giữ cho gia ñình
không ñỗ vỡ.
Trong nhiều trường hợp, hôn nhân sếp ñặt mang tính chất cưỡng bức, không
tình yêu, không hạnh phúc, ñời sống gia ñình không khác gì ñịa ngục, nhưng vì
danh dự của gia ñình, dòng họ và vì sợ dư luận, họ cố gắng che giấu nỗi bất hạnh
của mình và tiếp tục sống với nhau cho ñến cuối cuộc ñời chỉ nhờ có “nghĩa vợ
chồng”.
1.3.3. Hôn nhân trong quan niệm hiện ñại
Nếu như trong quan niệm xưa hôn nhân là sếp ñặt của cha mẹ thì trong quan
niệm hiện nay hôn nhân hoàn toàn do ý chí tự nguyện của hai bên nam nữ. Vì quyền
kết hôn trong luật hiện ñại là một trong những quyền dân sự cơ bản của cá nhân
(ðiều 39 Bộ luật dân sự).
Trong phạm vi những giới hạn do luật thiết lập nhằm bảo vệ luân thường,
ñạo lý và bảo ñảm sự phát triển lành mạnh của nòi giống, luật ñã quy ñịnh cấm loạn
luân, cấm tảo hôn, cũng như trong chừng mực của nguyên tắc hôn nhân một vợ, một
chồng, mọi công dân ñều có quyền kết hôn. “Quyền kết hôn trước hết là quyền của
một người ñược tự do ñi tìm một người khác ñể yêu thương và ñể xây dựng cuộc
sống chung”1. Ngày nay hôn nhân nam nữ ñược nhiều tự do hơn, có nhiều cơ hội
làm quen ñể tìm hiểu nhau hơn.
Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
ðối tác trong tình yêu và hôn nhân là bất kỳ người nào ở trong tình trạng

ñược tự do kết hôn; việc kết hôn không thể bị cản trở bởi sự khác biệt về dân tộc,
tôn giáo, giai cấp, nghề nghiệp, sự chênh lệch về trình ñộ văn hóa, về ñịa vị xã hội,
về mức ñộ giàu nghèo.
Hiện nay, do sự phát triển của các mối giao lưu dân sự quốc tế nên tập hợp
những người tạo lập nên gia ñình trong xã hội Việt Nam không chỉ bó hẹp giữa các
thành viên có cùng quốc tịch và cùng cư trú trên lãnh thổ một nước mà còn ñược
mở rộng giữa các thành viên có quốc tịch khác nhau và có thể các thành viên ñó cư
trú ở nước khác nhau.
Hôn nhân ngày nay là tự do kết hôn, dựa trên tình yêu chân chính của ñôi
nam nữ. Quyền tự do kết hôn thì tự do ly hôn cũng ñược ñảm bảo, một khi tình yêu
giữa hai bên nam nữ không còn nữa thì việc ñảm bảo cho họ ly hôn lại thực sự cần
thiết vì như vậy là giải phóng cho họ. Không như quan hệ hôn nhân ngày xưa,
những người bỏ vợ bỏ chồng thường bị xã hội khinh khi, bà con chê cười, nên ít vợ
chồng nào dám nghĩ ñến chuyện bỏ nhau. Hơn nữa, nhờ xã hội có những luật lệ
nghiêm khắc, nam nữ không ñược tự do tiếp xúc thân mật với nhau, nên những
1

Bình luận khoa học Luật hôn nhân và gia ñình Việt Nam, Ts. Nguyễn Ngọc ðiện, tập 1, Nhà xuất bản
Trẻ 2002, trang 28

GVHD: ðoàn Thị Phương Diệp

Trang 14

SVTH: Nguyễn Ánh Dương


Luận văn tốt nghiệp

Kết hôn giả tạo - Những khái niệm cơ bản và thực tiễn xử lý

người ñã có gia ñình ít bị cám dỗ ñể phạm tội ngoại tình. Thêm vào ñó, ñời sống
không có nhiều tự do, không quá nhiều cơ hội ñể người ñã có gia ñình bị cám dỗ,
nên quan hệ hôn nhân ngày trước ít xảy ra chuyện li hôn so với quan hệ hôn nhân
ngày nay.
2.Kết hôn giả tạo và các hình thức biến thể mới của hôn nhân hiện ñại
2.1. Kết hôn giả tạo
2.1.1. Khái niệm kết hôn giả tạo
Kết hôn theo ñịnh nghĩa của Luật hôn nhân và gia ñình năm 2000 tại Khoản
2 ðiều 8: là việc nam nữ xác lập quan hệ vợ chồng theo quy ñịnh của pháp luật về
ñiều kiện kết hôn và ñăng ký kết hôn. Vậy kết hôn giả ñiều ñáng nói nhất ở ñây là
gì? và tại sao lại có vấn ñề kết hôn giả tạo này? Theo Dự thảo luật hôn nhân và gia
ñình năm 2000 thì: “Kết hôn giả tạo là việc kết hôn không nhằm mục ñích xác lập
quan hệ hôn nhân”.
Trước hết kết hôn giả tạo ñây là biến thể mới của hôn nhân hiện ñại. Cũng
giống như những cuộc hôn nhân bình thường khác cũng ñược pháp luật và xã hội
thừa nhận, cho ñến khi có bằng chứng chứng minh việc kết hôn ñó là giả thì ta mới
biết ñược có sự giả tạo trong việc kết hôn. Nói một cách khách quan rằng hôn nhân
giả là cuộc hôn nhân có ñầy ñủ giá trị về mặt pháp lý; về ñiều kiện kết hôn ñều ñáp
ứng theo ñúng quy ñịnh của pháp luật. Nhưng còn về mục ñích chung sống và xây
Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
dựng gia ñình hạnh phúc, lâu dài thì các chủ thể trong quan hệ hôn nhân hoàn toàn
không chú ý ñến. ðiều mà họ quan tâm ở ñây là nhằm vào mục ñích khác với những
lý do khác nhau.
Nhìn vào ñặc ñiểm của hôn nhân hiện ñại ñể thấy, hôn nhân hiện ñại chỉ
ñược coi là hợp pháp một khi, bên cạnh việc thỏa mãn các ñiều kiện khác về kết
hôn, nó thực sự là kết quả của việc trao ñổi sự ưng thuận giữa hai người về việc kết
hôn và xây dựng cuộc sống chung. Chung sống là một trong những yếu tố cơ bản
trong nội dung của quan hệ hôn nhân. Không thể có hôn nhân thực trong trường hợp
các bên kết hôn nhưng lại không chung sống với nhau. Không có cam kết chung

sống việc kết hôn không thể coi là ñược xác lập trên cơ sở có sự ưng thuận nghiêm
túc của các bên: khi ñó, hoặc là hoàn toàn không có sự tự nguyện của các bên trong
việc kết hôn, hoặc là chỉ có hôn nhân giả tạo. Mà hôn nhân giả tạo việc kết hôn là
giả và ly hôn sẽ là thật.
Kết hôn giả tạo là hình thức kết hôn mà các chủ thể có thể nhận thức ñược
những hành vi của mình khi xác lập quan hệ hôn nhân. Quan hệ hôn nhân giả tạo,
phải có hai bên nam nữ cùng biết hôn nhân ñó là giả tạo, nếu chỉ một người biết hôn
nhân ñó là giả tạo thì sẽ trở thành hôn nhân lừa dối. Bởi vì họ cố tình tạo ra cuộc

GVHD: ðoàn Thị Phương Diệp

Trang 15

SVTH: Nguyễn Ánh Dương


Luận văn tốt nghiệp

Kết hôn giả tạo - Những khái niệm cơ bản và thực tiễn xử lý

hôn nhân này thì lẽ dĩ nhiên, những yêu cầu về ñiều kiện kết hôn mà nhà nước quy
ñịnh họ ñiều ñáp ứng ñủ, ñể nhằm qua mặt cán bộ làm công tác hộ tịch.
Như vậy, người kết hôn giả tạo hoàn toàn nhận thức ñầy ñủ và ñiều khiển
hành vi của mình, nhưng lại kết hôn trong ñiều kiện hoàn toàn không có ý ñịnh
chung sống. Trước viên chức hộ tịch, người này có thể công khai tuyên bố ñồng ý
kết hôn, nhưng trên thực tế, người này hoàn toàn không quan tâm ñến chuyện chung
sống và cũng chẳng có kế hoạch gì cụ thể cho cuộc sống chung. ðây không phải là
hôn nhân do cưỡng ép, bởi nếu thực sự không muốn tiến hành thủ tục ñăng ký kết
hôn, người này ñược tự do, không ñăng ký kết hôn mà không ai làm gì ñược.
Lý do của loại hôn nhân giả tạo này khá ña dạng: ñể xuất cảnh theo chồng

(vợ) ñang ñịnh cư ở nước ngoài, ñể xin hộ khẩu thường trú tại ñô thị, ñể cho một
người ñược tiếng là có vợ có chồng, ñể thuận theo ý của cha mẹ, ñể cho con chung
ñược hưởng tư cách con trong giá thú, ñể ñáp ứng ñiều kiện ñặt ra cho việc nhận
một tài sản ñược tặng cho, di tặng hoặc thừa kế theo di chúc...Ta nói rằng trong hôn
nhân giả tạo, người kết hôn hoàn toàn không có cam kết chung sống. Luật hiện hành
không có quy ñịnh gì ñặc biệt liên quan ñến loại hôn nhân này.
2.1.2. Tìm hiểu về các nguyên nhân của kết hôn giả tạo
Một khi kết hôn giả tạo ñược xác lập thì việc chung sống của các chủ thể
trong quan hệ hôn nhân không tồn tại hoặc có chăng chỉ vì sự ñánh ñổi, kết hôn
Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
nhưng không vì tình yêu thực sự và mục ñính xây dựng một tổ ấm gia ñình hạnh
phúc bền vững mà chỉ nhằm tìm kiếm một lý do hợp pháp ñể xuất cảnh ra ðài Loan
và ñể ñổi ñời vì hoàn cảnh gia ñình nghèo chỉ mong sao ñược giúp ñỡ gia ñình
thoát khỏi cuộc sống thiếu thốn. Hôn nhân ñối với họ chỉ là hình thức hay ñể ñạt
ñược mục ñích nào ñó. Tất cả xuất phát từ những nguyên nhân mà quy phạm pháp
luật nước ta còn bỏ ngõ. Vấn ñề kết hôn giả tạo hiện nay vẫn chưa ñược các nhà làm
luật ñưa vào Luật hôn nhân và gia ñình năm 2000. Vỏn vẹn trong Khoản 2 ðiều 4
“cấm kết hôn giả tạo”, chúng ta chỉ biết việc kết ñó bị cấm còn thực tế thì chưa có
văn bản luật hay dưới luật hướng dẫn cụ thể về vấn ñề này, mà trường hợp kết hôn
giả tạo nó chủ yếu thể hiện và thường gặp tại các tổ chức, ñơn vị làm công tác tư
pháp về ñăng ký kết hôn như Ủy ban nhân dân xã ñối với quan hệ hôn nhân trong
nước, Sở tư pháp ñối với hôn nhân có yếu tố nước ngoài, xin ly hôn như ở Tòa án
mới phát hiện ñương sự kết hôn giả.
Nguyên nhân của kết hôn giả tạo là ñể ñảm bảo một mục ñích nào ñó, thông
thường là lợi ích, lợi nhuận cá nhân của người kết hôn hoặc của những người khác
có liên quan. Kết hôn giả tạo thường xảy ñối với các trường hợp: kết hôn với Việt
Kiều hoặc người nước ngoài ñể ñược xuất cảnh, kết hôn với người Việt Nam ñể

GVHD: ðoàn Thị Phương Diệp

Trang 16

SVTH: Nguyễn Ánh Dương


Luận văn tốt nghiệp

Kết hôn giả tạo - Những khái niệm cơ bản và thực tiễn xử lý

ñược nhập cảnh, kết hôn với một người có hộ khẩu ñể ñược nhập hộ khẩu, kết hôn
ñể ñược hưởng di sản thừa kế nhiều hơn...
Thực tế hiện nay cho thấy có khá nhiều trường hợp lợi dụng vấn ñề kết hôn
giả tạo ñể trục lợi, coi hoạt ñộng kết hôn giả là ñể kiếm tiền.
- ðối với hôn nhân có yếu tố nước ngoài
Chuyện kết hôn giả ñang trở thành một phương thức “làm ăn” của một số
Việt Kiều không công ăn việc làm ổn ñịnh ở nước ngoài. ðây là vấn ñề ñang ñược
dư luận xã hội quan tâm bởi liên quan ñến tình trạng buôn bán phụ nữ và trẻ em
ñang diễn biến phức tạp. Không ít người trở thành nạn nhân của những vụ kết hôn
giả nhất là những cô gái trẻ. “Tiền mất, tật mang” vừa mất tiền ñể ñược “kết hôn”,
vừa chịu cảnh ñọa ñày thân xác và tinh thần bởi không ít những cô gái bị bán vào ổ
chứa mại dâm hoặc trở thành người giúp việc “bất ñắc dĩ”. Kết hôn là quyền tự do
của mỗi người nên việc “kết hôn giả” làm “bước ñệm” ra nước ngoài ngày càng
nhiều. Và cả chuyện vì là kết hôn giả ñể ñược bảo lãnh xuất cảnh, sau khi kết hôn
mà không chịu ly hôn thì pháp luật cũng không thể can thiệp vì về mặt pháp lý họ
ñã ñược công nhận là vợ chồng.
- ðối với kết hôn giả ñể nhập hộ khẩu thường trú tại ñô thị mà ñặc biệt là
thành phố Hồ Chí Minh.
Hiện nay, ñược làm việc, mua nhà ở thành phố là khát vọng và cũng là hành
Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
trình gian nan của phần ñông dân ngoại tỉnh. Nhưng với họ ñược nhập hộ khẩu

thành phố còn là giấc mộng xa vời vợi. Bởi hiện nay tình trạng ñông dân ở các
thành phố ñã lên ñến mức báo ñộng, chủ trương của các cấp chính quyền là hạn chế
việc nhập hộ khẩu cho người ngoại tỉnh ñến sinh sống và làm việc ở các ñô thị.
Với một số người việc có hộ khẩu ở thành phố ñược coi như một cái mác ñể
thể hiện ñẳng cấp cũng như giành ñược những lợi thế trong bước ñi của cuộc ñời
mình. Thế là ở một số thành phố lớn hiện nay ñặc biệt là thành phố Hồ Chí Minh
diễn ra những cuộc chiến nhập hộ khẩu của một bộ phận giới trẻ dân ngoại tỉnh. Và
kết hôn giả ñang ñược nhiều bạn trẻ coi như một giải pháp tối ưu giành thế thắng
trong cuộc chiến có hộ khẩu thành phố. Lợi dụng tình hình ñó những người có hộ
khẩu gốc ở thành phố lợi dụng kết hôn giả ñã kiếm ñược một số tiền ñáng kể trong
việc giúp “ñối tác” có hộ khẩu thành phố hợp pháp. Thậm chí còn phát hiện có
người ñã 3 lần kết hôn giả. ðiều ñáng nói ở ñây là những cuộc kết hôn giả ấy ña
phần ñược các cơ sở ñịa phương phát hiện nhưng không có biện pháp xử lý bởi thủ
tục kết hôn - ly hôn của họ theo ñúng trình tự yêu cầu của pháp luật.

GVHD: ðoàn Thị Phương Diệp

Trang 17

SVTH: Nguyễn Ánh Dương


Luận văn tốt nghiệp

Kết hôn giả tạo - Những khái niệm cơ bản và thực tiễn xử lý

2.1.3. Sự khác biệt giữa kết hôn trái pháp luật và kết hôn giả tạo
+ Căn cứ vào ñiều kiện kết hôn ñể phân biệt kết hôn giả và kết hôn trái pháp
luật.
Kết hôn trái pháp luật ñược quy ñịnh ñó là việc xác lập quan hệ vợ chồng có

ñăng ký kết hôn nhưng vi phạm ñiều kiện kết hôn do pháp luật quy ñịnh. Kết hôn
giả tạo thì không vi phạm ñiều kiện kết hôn hoặc có vi phạm thì tính chất của nó
cũng khác kết hôn trái pháp luật. Kết hôn giả trái pháp luật thường xảy ra ñối với
trường hợp kết hôn có yếu tố nước ngoài ñể bảo lãnh người thân sang ñịnh cư ở
nước ngoài. Hiện nay kết hôn trái pháp luật ñược quy ñịnh cụ thể là những trường
hợp vi phạm các ñiều kiện kết hôn quy ñịnh tại ðiều 9, ðiều 10 Luật hôn nhân và
gia ñình năm 2000 cụ thể là các ñiều kiện về tuổi kết hôn, sự ưng thuận, và những
cản trở ñối với hôn nhân, kết hôn mà vi phạm các ñiều kiện ñó ñược coi là trái pháp
luật và ñược giải quyết tại Nghị Quyết 02/2000/NQ-HðTP, nhìn chung kết hôn trái
pháp luật ñược quy ñịnh khá chặt chẽ trong văn bản luật. Về kết hôn giả tạo nhà làm
luật chỉ mới nêu ra tại Khoản 2 ðiều 4 “cấm kết hôn giả tạo”, chưa có cách giải
quyết cụ thể, kết hôn giả tạo khi phát hiện thì cho ly hôn hay hủy ñó mới là vấn ñề.
+ Việc phân ñịnh kết hôn trái pháp luật và kết hôn giả tạo ñể thấy rằng hai
trường hợp kết hôn này có những ñiểm trùng nhau là trước cán bộ hộ tịch họ tự
nguyện và ñồng tình ký vào giấy chứng nhận ñăng ký kết hôn, nhưng sau khi xác
Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
lập quan hệ hôn nhân bằng thủ tục ñăng ký kết hôn thì hai cuộc hôn nhân này ñi
ñến hai sự việc khác nhau. Hôn nhân trái pháp luật do bị cưỡng ép dĩ nhiên sẽ tồn
tại một cuộc sống chung và cuộc sống hôn nhân có hạnh phúc hay không là tùy
thuộc vào yếu tố tâm lý của hai chủ thể trong quan hệ hôn nhân giữa người nam và
người nữ. Từ ñó tòa án ñưa ra cách giải quyết quy ñịnh tại Mục 2 ñiểm d2 NQ
02/2000.
- Nếu sau khi bị ép buộc, bị lừa dối hoặc bị cưỡng ép kết hôn mà cuộc sống
chung không có hạnh phúc, không có tình cảm vợ chồng, thì quyết ñịnh
hủy việc kết hôn trái pháp luật.
- Nếu sau khi bị ép buộc, bị lừa dối hoặc bị cưỡng ép kết hôn mà mà bên bị
ép buộc, bị lừa dối hoặc bị cưỡng ép ñã biết, nhưng ñã thông cảm, tiếp
tục chung sống hòa thuận thì không quyết ñịnh hủy việc kết hôn trái pháp
luật. Nếu mới phát sinh mâu thuẫn và có yêu cầu giải quyết việc ly hôn,
thì tòa án thụ lý vụ án ñể giải quyết ly hôn theo thủ tục chung.

Còn kết hôn giả tạo người kết hôn ý thức việc xác lập quan hệ hôn nhân ñó,
nó không phải là do cưỡng ép mà ñăng ký kết hôn, cho nên bản chất của hôn nhân
sẽ khác ñi. Kết hôn ñể lợi dụng giá trị pháp lý ñó thực hiện lợi ích nào ñó: ñể xuất

GVHD: ðoàn Thị Phương Diệp

Trang 18

SVTH: Nguyễn Ánh Dương


Luận văn tốt nghiệp

Kết hôn giả tạo - Những khái niệm cơ bản và thực tiễn xử lý

cảnh, nhập cảnh, ñể ñược hưởng di sản thừa kế, ñể cho con chung ñược hưởng tư
cách con trong giá thú vì trên thực tế cha mẹ không muốn sống chung với nhau...
Chung sống trong hôn nhân ở ñây có thể hiểu là hai bên nam nữ thật sự yêu
thương nhau và mong muốn ñược sống chung với nhau trọn ñời. Nương tựa, chăm
sóc, giúp ñỡ nhau trong cuộc sống. Hôn nhân giả thì ý thức chung ñó không tồn tại
và cũng không có việc chung sống giống như kết hôn trái pháp luật do bị cưỡng ép.
ðó chính là ñiểm khác nhau cơ bản giữa kết hôn giả tạo và kết hôn trái pháp luật.
2.2. Các hình thức biến thể mới của hôn nhân hiện ñại
2.2.1.Hôn nhân ñồng giới
Khoản 5 ðiều 10 Luật hôn nhân và gia ñình năm 2000 quy ñịnh “cấm kết
hôn giữa những người cùng giới tính”. Chế ñịnh này chỉ ñược ghi nhận chính thức
trong Luật hôn nhân và gia ñình năm 2000. Trước ñó nếu có trường hợp kết hôn
ñồng giới thì tục lệ sẽ can thiệp thông qua dư luận xã hội. Trong tục lệ truyền thống
ở Việt Nam, hôn nhân giữa những người cùng giới tính không bao giờ ñược thừa
nhận. Hôn nhân giữa những người cùng giới tính ñược coi là hiện tượng xã hội

không lành mạnh, trái với thuần phong mỹ tục, không phù hợp với ñạo ñức xã hội
và cần ñược ngăn chặn, loại bỏ.
Còn ở các nước phương Tây, Hà Lan là nước ñầu tiên công nhận hôn nhân
ñồng giới vào năm 2001. Năm sau, Bỉ công nhận nhưng không cho phép nhận con
Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
nuôi. Anh ñang ñề xuất hợp thức hóa các cặp ñồng giới tính theo tình trạng kết hợp
dân sự với quyền lợi gần bằng vợ chồng khác giới. Canada ñang xem xét luật hợp
pháp hóa hôn nhân ñồng giới.
ðan Mạch là nước ñầu tiên cho phép các cặp ñồng giới sống chung với nhau
theo tình trạng kết hợp dân sự từ năm 1989 và sau ñó còn cho phép nhận con nuôi.
Tại Pháp và ðức, luật cho phép các cặp ñồng giới ñăng ký sống kết hợp dân sự lần
lượt vào năm 2000 và 2001.
Ý và Tây Ban Nha không thừa nhận quan hệ ñồng giới. Tuy nhiên, Bồ ðào
Nha và một số vùng ở miền bắc Tây Ban Nha như Navara và Basque ñã thừa nhận
các cặp ñồng giới theo thông luật và cho họ hưởng quyền lợi như người ñã lập gia
ñình.
Tại Nam Phi, Hiến pháp ñã ghi nhận quyền lợi của các cặp ñồng giới nam
sau khi chế ñộ phân biệt chủng tộc chấm dứt vào năm 1994. Tại Thụy Sĩ, chính phủ
ñang cân nhắc giới thiệu một ñạo luật thống nhất trên toàn quốc về cách ñối xử với
các cặp ñồng giới. Mỹ hôn nhân ñồng giới còn ñược công nhận ở một số tiểu bang.
Và trên thế giới hiện nay, hôn nhân ñồng giới ñược xem xét ñến tùy vào quy ñịnh
của các nhà làm luật, dư luận xã hội, ñạo ñức, tín ngưỡng tôn giáo của từng quốc
gia.
GVHD: ðoàn Thị Phương Diệp

Trang 19

SVTH: Nguyễn Ánh Dương

Luận văn tốt nghiệp

Kết hôn giả tạo - Những khái niệm cơ bản và thực tiễn xử lý

ðối với Việt Nam hôn nhân ñồng giới là trái pháp luật, Khoản 5 ðiều 10
Luật hôn nhân và gia ñình năm 2000 tòa án có thể hủy việc kết hôn trái pháp luật
giữa hai người cùng giới tính.
2.2.2.Hôn nhân “thời vụ”
Với tốc ñộ phát triển của xã hội hiện nay, thuật ngữ “kinh tế thị trường”
chúng ta liên tưởng ñến một nền kinh tế năng ñộng, hội nhập và phát triển không
ngừng. Và hiện nay cùng với quá trình phát triển kinh tế - xã hội mức sống của
người dân ñược cải thiện và nhận thức ñược nâng cao. Thì hôn nhân cũng ñược coi
là “thị trường” như bao thị trường khác, có những ñối tác tham gia “ñầu tư”, chỉ có
ñiều là ñầu tư số phận, cuộc sống tình cảm. Một trong những “thị trường hôn nhân”
ở ñây có thể nói ñến hôn nhân “thời vụ”. ðối với quan niệm hiện nay xuất hiện một
số trường hợp hai bên nam nữ xác lập quan hệ hôn nhân chỉ theo một thời ñiểm nhất
ñịnh. Nó ñược coi như là một cam kết chung sống có giới hạn về mặt thời gian. Dĩ
nhiên, hôn nhân thời vụ về mặt pháp lý thì cũng không vi phạm pháp luật, vì nó ñều
có sự tự nguyện của các bên. Cũng tồn tại cuộc sống chung nhưng chỉ diễn ra trong
một thời gian ngắn.
Ví dụ thực tế theo tình huống giải ñáp pháp lý của luật gia Huỳnh Minh Vũ
báo thanh niên ñiện tử (Online) ngày 15/02/2006: anh A Việt Kiều Úc là doanh
nhân ñang công tác ở Việt Nam trong thời hạn hai năm. Hiện nay anh A ñang chung
Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu
sống với chị B (người Việt) và tiến hành ñăng ký kết hôn với chị B trước cơ quan
nhà nước có thẩm quyền Việt Nam nhưng lại không có ý ñịnh chung sống lâu dài
mà chỉ chung sống hai năm là chấm dứt quan hệ hôn nhân. Ở Việt Nam, những
trường hợp hôn nhân thời vụ dự báo sẽ xuất hiện phổ biến. Vấn ñề ñặt ra là pháp
luật chưa có quy ñịnh cụ thể về loại hôn nhân này. Hiện nay thủ tục duy nhất có thể
áp dụng là cho ly hôn theo yêu cầu của một trong các bên khi mục ñích của hôn

nhân không ñạt ñược và không còn ý ñịnh chung sống với nhau nữa.
2.2.3. Hôn nhân ảo
Hôn nhân ảo xuất hiện phổ biến trong giới trẻ Trung Quốc, khi mà thời ñại
công nghệ thông tin khá phát triển. Mạng Internet ñem lại nhiều lợi ích cho người
dân trong việc truy cập thông tin toàn cầu. Nó ñược xem là một tiến bộ của khoa
học kỹ thuật.
Song một thực tế là hôn nhân ñã ñược lập trình thành một trò chơi với ñầy ñủ
hình thức cũng như nghi thức trong quan hệ hôn nhân giống như ñời thường, chỉ có
ñiểm khác là tất cả ñều là ảo. Hôn nhân ảo ñược tiến hành trên mạng nhanh chóng,
tiện lợi, và chủ thể trong quan hệ hôn nhân ñều là ảo. Dĩ nhiên, ñã thiết kế thành
một Website hôn nhân thì tất cả quá trình tìm hiểu rồi ñi ñến hôn nhân cũng diễn ra

GVHD: ðoàn Thị Phương Diệp

Trang 20

SVTH: Nguyễn Ánh Dương