LUẬN văn LUẬT HÀNH CHÍNH thời hiệu khởi kiện về thừa kế theo quy định của pháp luật việt nam hiện hành lý luận và thực tiễn

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT
BỘ MÔN LUẬT TƯ PHÁP


Luận văn tốt nghiệp
(Niên khóa 2008-2012)
Đề tài:

Thời hiệu khởi kiện về thừa kế theo quy
định của pháp luật Việt Nam hiện hànhLý luận và thực tiễn

Giảng viên hướng dẫn:

Sinh viên thực hiện:

Nguyễn Văn Khuê

Lê Thị Trinh
Mssv: 5086009
Lớp: Luật Hành Chính k34
Cần Thơ, tháng 05/2012


NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................

.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................


NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN PHẢN BIỆN
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................

.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................
.............................................................................................................................


Đề tài: Thời hiệu khởi kiện về thừa kế theo quy định của pháp luật Việt Nam hiện hànhLý luận và thực tiễn

MỤC LỤC

LỜI MỞ ĐẦU
1.Tính cấp thiết của đề tài........................................................................................1
2. Mục đích nghiên cứu của đề tài ...........................................................................2
3. Phạm vi nghiên cứu đề tài....................................................................................3
4. Phương pháp nghiên cứu đề tài............................................................................3
5. Bố cục của đề tài .................................................................................................4
CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG THỪA KẾ VÀ THỜI HIÊU KHỞI
KIỆN VỀ THỪA KẾ

1.1. Những vấn đề chung về thừa kế........................................................................6
1.1.1. Khái niệm về thừa kế và quyền thừa kế ...................................................6
1.1.1.1. Khái niệm thừa kế ............................................................................6
1.1.1.2. Khái niệm quyền thừa kế..................................................................7
1.1.2. Các nguyên tắc của quyền thừa kế...........................................................7
1.1.2.1. Nguyên tắc bảo hộ quyền thừa kế của cá nhân và bình đẳng về
thừa kế ............................................................................................7
1.1.2.2. Nguyên tắc người thừa kế phải còn sống vào thời điểm mở thừa kế.
.........................................................................................................10
1.1.2.3. Nguyên tắc người thừa kế có các quyền và nghĩa vụ về tài sản do
người chết để lại..............................................................................12
1.1.3. Khái quát về di sản thừa kế.......................................................................13
1.1.3.1. Khái niệm về di sản thừa kế .............................................................13
1.1.3.2. Hình thức tồn tại của di sản thừa kế..................................................14
1.1.3.3. Thời điểm xác lập quyền sở hữu đối với di sản thừa kế ....................16
1.1.4. Thời điểm mở thừa kế và địa điểm mở thừa kế.........................................17
1.1.4.1. Thời điểm mở thừa kế ......................................................................17
1.1.4.2. Địa điểm mở thừa kế........................................................................19
1.2. Những vấn đề chung về thời hiệu khởi kiện về thừa kế.....................................19
1.2.1 Quyền khởi kiện về thừa kế của cá nhân....................................................19
1.2.2. Khái niệm thời hiệu và thời hiệu khởi kiện về thừa kế .............................20
1.2.1.1 Khái niệm thời hiệu khởi kiện ...........................................................20
1.2.1.2. Khái niệm thời hiệu khởi kiện về thừa kế .........................................21

GVHD: Nguyễn Văn Khuê

Trang 1

SVTH: Lê Thị Trinh

Đề tài: Thời hiệu khởi kiện về thừa kế theo quy định của pháp luật Việt Nam hiện hànhLý luận và thực tiễn

1.3. Lược sử và sự phát triển của các chế định thời hiệu khởi kiện trong pháp luật
Việt Nam.........................................................................................................22
1.3.1. Giai đoạn từ năm 1945 đến trước năm 1990 .............................................22
1.3.2. Giai đoạn từ năm 1991 đến trước năm 1996 .............................................23
1.3.3. Giai đoạn từ năm 1996 đến trước năm 2006 .............................................24
1.3.4. Giai đoạn từ năm 2006 đến nay ................................................................25
CHƯƠNG 2: THỜI HIỆU KHỞI KIỆN VỀ THỪA KẾ TRONG HỆ THỐNG
PHÁP LUẬT VIỆT NAM HIỆN HÀNH
2.1. Thời hiệu khởi kiện về quyền thừa kế của người thừa kế trong một số trường
hợp cụ thể........................................................................................................27
2.1.1. Thời hiệu khởi kiện để người thừa kế yêu cầu chia di sản thừa kế..........27
2.1.2. Thời hiệu khởi kiện để người người thừa kế yêu cầu xác nhận quyền
thừa kế của mình ..................................................................................28
2.1.3. Thời hiệu để người thừa kế yêu cầu bác bỏ quyền thừa kế của người
khác......................................................................................................29
2.2. Thời hiệu khởi kiện để yêu cầu người thừa kế thực hiện nghĩa vụ về tài sản
của người chết để lại........................................................................................32
2.3. Những trường hợp không áp dụng thời hiệu khởi kiện về thừa kế .....................35
2.3.1. Trường hợp áp dụng các quy định của pháp luật về chia tài sản chung
trong điểm a, Tiểu mục 2.4, Mục 2, Phần I, Nghị quyết số 02/2004 .....35
2.3.2. Trường hợp di sản thừa kế không do người thừa kế trực tiếp quản lý,
sử dụng được quy định trong điểm b, Tiểu mục 2.4, Mục 2, Nghị
quyết số 02/2004...................................................................................39
2.4. Thời gian không tính vào thời hiệu khởi kiện và bắt đầu lại thời hiệu khởi kiện
về vụ án dân sự, việc dân sự nói chung và thừa kế nói riêng............................40
2.4.1. Thời gian không tính vào thời hiệu khởi kiện về vụ án dân sự nói
chung và thừa kế nói riêng....................................................................41

2.4.2 Quy định bắt đầu lại thời hiệu khởi kiện về vụ án dân sự, việc dân sự…...
...............................................................................................................43
2.5 Thời hiệu khởi kiện về thừa kế quyền sử dụng đất .............................................45
CHƯƠNG 3: THỰC TIỄN ÁP DỤNG CÁC QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT
VỀ THỜI HIỆU KHỞI KIỆN VỀ THỪA KẾ
3.1. Sự tiến bộ của quy định pháp luật hiện hành về chế định thời hiệu khởi kiện
về thừa kế........................................................................................................50

GVHD: Nguyễn Văn Khuê

Trang 2

SVTH: Lê Thị Trinh


Đề tài: Thời hiệu khởi kiện về thừa kế theo quy định của pháp luật Việt Nam hiện hànhLý luận và thực tiễn

3.2. Thực trạng về tình hình áp dụng chế định thời hiệu khởi kiện về thừa kế trong
những năm gần đây. ........................................................................................52
3.3. Một số bất cập trong quy định pháp luật hiện hành liên quan đến chế định thời
hiệu khởi kiện..................................................................................................57
3.3.1. Thời điểm để bắt đầu tính thời hiệu khởi kiện về thừa kế chưa rõ ràng
................................................................................................................57
3.3.2. Thời hiệu khởi kiện về thừa kế là quá ngắn ..............................................58
3.3.3. Quy định các trường hợp không áp dụng thời hiệu khởi kiện về thừa kế
(tiểu mục Mục 2, Phần I của nghị quyết số 02/2004) khá phức tạp và
thiếu cơ sở khoa học. ..............................................................................61
3.4. Phương hướng hoàn thiện và một số giải pháp nâng cao hiệu quả của các quy
định thời hiệu khởi kiện về thừa kế..................................................................64
KẾT LUẬN............................................................................................................68

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

GVHD: Nguyễn Văn Khuê

Trang 3

SVTH: Lê Thị Trinh


Đề tài: Thời hiệu khởi kiện về thừa kế theo quy định của pháp luật Việt Nam hiện hànhLý luận và thực tiễn

LỜI MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài
Như một tất yếu, con người sinh ra, tồn tại cần phải có những lợi ích vật chất
để đáp ứng nhu cầu ăn, mặc, ở… của mình. Vì thế, điều duy nhất và cần thiết trước
hết mà con người cần phải làm đó là lao động để tạo ra của cải vật chất phục vụ cho
chính xã hội nói chung và con người nói riêng. Song để biến lao động thành một hoạt
động tự giác, phát huy được tính năng động, sáng tạo của người lao động thì xã hội
phải quan tâm tới lợi ích của họ. Chính vì thế, chế định quyền thừa kế nói chung và
chế định thời hiệu khởi kiện về thừa kế nói riêng ra đời là một trong những phương
thức pháp lý cần thiết để bảo toàn và gia tăng tích lũy của cải trong xã hội.
Trong bất kỳ chế độ xã hội có giai cấp nào, vấn đề thừa kế cũng có vị trí quan
trọng trong các chế định pháp luật, là hình thức pháp lý chủ yếu để bảo vệ các
quyền của công dân, trong chế định thừa kế thì chế định thời hiệu khởi kiện về thừa
kế đã trở thành một chế định không thể thiếu được đối với đời sống của mỗi cá
nhân, gia đình, cộng đồng xã hội. Một khi pháp luật đã cho mọi người một quyền
năng nhất định đó là quyền khởi kiện thì mọi người cần phải tuân thủ đúng những
quy định trong khoảng thời gian được phép thực hiện điều đó; và pháp luật dân sự
về thời hiệu khởi kiện đã cho phép những người thừa kế khởi kiện về quyền thừa kế

của mình, cũng như cho phép những chủ nợ có quyền khởi kiện các người thừa kế,
thực hiện các nghĩa vụ về tài sản do người chết để lại trong khoảng thời gian luật
định. Tuy nhiên, trong bối cảnh hội nhập, với thực trạng nền kinh tế thị trường và
xây dựng Nhà nước pháp quyền thì vấn đề tài sản thuộc sở hữu cá nhân ngày càng
phong phú, thừa kế di sản cũng nảy sinh nhiều dạng tranh chấp phức tạp bởi những
rắc rối về thời hiệu khởi kiện về thừa kế. Trong một số trường hợp, xuất phát từ từ
tranh chấp về thừa kế mà các gia đình ly tán, cha mẹ từ mặt con, anh em thù hận
nhau…gây nên tình trạng bất ổn trong đời sống sinh hoạt của mỗi gia đình, cộng
đồng và xã hội. Hàng năm toà án nhân dân các cấp đã thụ lý và giải quyết hàng
ngàn vụ án thừa kế. Nhiều vụ tranh chấp thừa kế phải xét xử nhiều lần mà tính
thuyết phục không cao. Có những bản án quyết định của toà án vẫn bị coi là chưa
"thấu tình đạt lý".
Sở dĩ còn tồn tại những bất cập đó là do nhiều nguyên nhân trong đó phải kể
đến là do các quy định pháp luật về thời hiệu khởi kiện khởi kiện về thừa kế chung
chung, mang tính chất khung, chưa chi tiết, chưa rõ ràng, văn bản hướng dẫn thi hành

GVHD: Nguyễn Văn Khuê

Trang 4

SVTH: Lê Thị Trinh


Đề tài: Thời hiệu khởi kiện về thừa kế theo quy định của pháp luật Việt Nam hiện hànhLý luận và thực tiễn

cho từng vấn đề cụ thể thì lại thiếu cơ sở khoa học....Điều này dẫn đến pháp luật về
thời hiệu khởi kiện về thừa kế hiện hành không thể trù liệu hết những trường hợp, tình
huống xảy ra trên thực tế. Mặt khác, trong quá trình áp dụng chế định thời hiệu khởi
kiện về thừa kế còn nhiều quan điểm trái ngược nhau, nên khi áp dụng vào thực tế xảy
ra tình trạng không nhất quán trong cách hiểu cũng như cách giải quyết. Điều đó đã

xâm phạm quyền được hưởng thừa kế của công dân, quyền yêu cầu thực hiện nghĩa vụ
do người chết để lại, điều này xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp của những người
thừa kế cũng như các chủ nợ.
Trong thời gian gần đây nhiều văn kiện của Đảng như Nghị quyết 48 về chiến
lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật đến năm 2010, Nghị quyết số 08
của Bộ chính trị về một số nhiệm vụ trọng tâm của công tác cải cách tư pháp trong
thời gian tới, đã xác định rõ nhiệm vụ, mục tiêu, sự cần thiết phải hoàn thiện hệ
thống pháp luật trong thời kỳ đổi mới, trong đó có pháp luật về thừa kế nói chung
và thời hiệu khởi kiện về thừa kế nói riêng.
Xuất phát từ những lý do trên, người viết đã chọn đề tài: “Thời hiệu khởi kiện
về thừa kế theo quy định của pháp luật Việt Nam hiện hành- Lý luận và thực tiễn”
để làm đề tài nghiên cứu khoa học của mình. Đây là một đề tài có ý nghĩa quan
trọng cấp bách cả về phương diện lý luận cũng như thực tiễn.
2. Mục đích nghiên cứu của đề tài
Việc nghiên cứu đề tài “Thời hiệu khởi kiện về thừa kế theo quy định của
pháp luật Việt Nam hiện hành- Lý luận và thực tiễn” nhằm làm sáng tỏ những quy
định của pháp luật có liên quan đế chế định thời hiệu khởi kiện về thừa kế và đánh
giá thực trạng việc áp dụng những quy định này trong cuộc sống thường nhật. Trên
cơ sở đó, nêu lên những quan điểm, giải pháp nhằm khắc phục những bất cập trong
việc áp dụng pháp luật về thời hiệu khởi kiện về thừa kế trong giai đoạn hiện nay.
Luận văn là một công trình nghiên cứu một cách tổng quát các vấn đề có liên
quan đến chế định về thời hiệu khởi kiện về thừa kế qua các giai đoạn lịch sử, để
phân tích đưa ra những nhận định, đánh giá nhằm làm sáng tỏ quá trình phát triển
và thực trạng áp dụng của pháp luật Việt Nam qua các giai đoạn cụ thể. Từ những
nhận xét, đánh giá sự phát triển và thực trạng áp dụng pháp luật thời hiệu khởi kiện
về thừa kế ở Việt Nam, tham khảo một số quan điểm của nhà luật học, Thẩm
phán… Luận văn đã đưa ra các quan điểm, giải pháp cụ thể nhằm khắc phục những
bất cập trong những quy phạm pháp luật hiện hành có liên quan và thực tiễn áp
dụng của chế định này.

GVHD: Nguyễn Văn Khuê

Trang 5

SVTH: Lê Thị Trinh


Đề tài: Thời hiệu khởi kiện về thừa kế theo quy định của pháp luật Việt Nam hiện hànhLý luận và thực tiễn

Để thực hiện mục tiêu trên, luận văn có những nhiệm vụ sau:
Thứ nhất, tìm ra cơ sở lý luận có liên quan đến chế định thời hiệu khởi kiện
về thừa kế. Dựa trên cơ sở lý luận này, vận dụng nó vào việc phân tích và áp dụng
quy định của pháp luật có liên quan đến chế định thời hiệu khởi kiện về thừa kế
trong thực tiễn.
Thứ hai, phân tích quá trình phát triển và thực trạng áp dụng pháp luật thời
hiệu khởi kiện về thừa kế ở Việt Nam trong giai đoạn hiện nay. Qua đó nhận xét,
đánh giá những ưu điểm, nhược điểm của pháp luật thời hiệu khởi kiện về thừa kế
hiện hành, rút ra nguyên nhân của hạn chế.
Thứ ba, nêu lên sự cần thiết khách quan, quan điểm, tiêu chí cũng như giải
pháp cụ thể có tính khả thi nhằm khắc phục những bất cập trong việc áp dụng quy
định của chế định này.
3. Phạm vi nghiên cứu đề tài
Việc nghiên cứu đề tài được xác định trong phạm vi các quy phạm pháp luật
Việt Nam có liên quan đến chế định thời hiệu khởi kiện về thừa kế từ năm 1945
đến nay, nhưng đặc biệt tập trung nghiên cứu các quy phạm pháp luật về thời hiệu
khởi kiện về thừa kế hiện hành. Tuy nhiên, do trong lĩnh vực về thừa kế nói chung
và thời hiệu khởi kiện về thừa kế nói riêng rất phức tạp nên người viết chỉ tập trung
nghiên cứu các quy phạm pháp luật có liên quan đến chế định thời hiệu khởi kiện
về thừa kế trong nước, các bất cập trong việc áp dụng các quy định này và tìm ra
giải pháp nhằm khắc phục các bất cập đó.

4. Phương pháp nghiên cứu đề tài.
Để hoàn thành luận văn người viết chủ yếu sử dụng một số phương pháp
nghiên cứu như sau:
*Phương pháp phân tích, tổng hợp: Người viết dựa trên các điều khoản của
pháp luật về thời hiệu khởi kiện về thừa kế để phân tích nó ra thành những yếu tố
đơn giản để nghiên cứu và làm sáng tỏ vấn đề, sau đó tổng hợp các vấn đề có liên
quan được phân tích.
*Phương pháp so sánh, đối chiếu: Người viết vận dụng phương pháp này để
so sánh những điểm giống nhau cũng như khác nhau của pháp luật về thời hiệu
khởi kiện về thừa kế qua các thời kỳ. Bên cạnh đó, đối chiếu giữa lý luận và thực
tiễn để tìm ra và giải quyết những hạn chế, bất cập trong chế định này.
*Phương pháp thu thập nghiên cứu tài liệu: Thu thập và nghiên cứu tài liệu
là một công việc quan trọng trong bất kỳ một hoạt động nghiên cứu nào, để thuận

GVHD: Nguyễn Văn Khuê

Trang 6

SVTH: Lê Thị Trinh


Đề tài: Thời hiệu khởi kiện về thừa kế theo quy định của pháp luật Việt Nam hiện hànhLý luận và thực tiễn

tiện cho việc nghiên cứu đề tài, người viết đã tiếp thu cũng như là thu thập từ nhiều
tài liệu khác nhau như: sách bình luận khoa học về thừa kế, giáo trình, tạp chí… để
hỗ trợ cho trong quá trình nghiên cứu.
5. Bố cục của đề tài
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo luận văn còn có
phần nội dung nghiên cứu được cơ cấu thành 3 chương:
* Chương 1. Những vấn đề chung về thừa kế và thời hiệu khởi kiện về thừa

kế
Trong chương này người viết sẽ nghiên cứu một cách tổng quát các vấn đề có
liên quan đến chế định thừa kế nói chung cũng như các chế định về thời hiệu khởi
kiện về thừa kế nói riêng như: làm rõ các khái niệm về thừa kế, thời điểm mở thừa
kế, địa điểm mở thừa kế, lịch sử phát triển chế định về thời hiệu khởi kiện về thừa
kế từ năm 1945 đến nay… dựa vào lý luận cơ bản này, người viết phân tích các quy
định pháp luật thực định, áp dụng tương tự pháp luật và nêu lên một số phương
hướng khắc phục những bất cập của luật thực định.
* Chương 2. Thời hiệu khởi kiện về thừa kế trong pháp luật Việt Nam hiện
hành
Chương này được xem là nền tảng của luận văn, trong chương này người viết
phân tích chi tiết quy định của pháp luật hiện hành đến các vấn đề cần thiết như:
thời hiệu khơi kiện về quyền thừa kế của người thừa kế, thời hiệu kiện để yêu cầu
người thừa kế thực hiện nghĩa vụ về tài sản của người chết để lại,các trường hợp
không áp dụng thời hiệu khởi kiện về thừa kế… Ngoài ra, người viết còn phân tích
chế định thời hiệu khởi kiện về thừa kế quyền sử dụng đất theo quy định của pháp
luật hiện hành.
* Chương 3. Thực tiễn áp dụng các quy định của pháp luật về thời hiệu khởi
kiện về thừa kế.
Trong chương 3 người viết chủ yếu nêu lên những tiến tiến bộ cũng như những
bất cập về chế định thời hiệu khởi kiện về thừa kế, đồng thời nêu ra thực trạng và
tình hình áp dụng chế định thời hiệu khởi kiện về thừa kế trong những năm gần đây.
Dựa trên những hạn chế bất cập cũng như thực tiễn áp dụng chế định thời hiệu khởi
kiện về thừa kế người viết tìm ra những giải pháp thích hợp và hữu ích để khắc
phục những điểm còn hạn chế, chưa phù hợp của luật thực định với sự phát triển
của xã hội hiện nay.

GVHD: Nguyễn Văn Khuê

Trang 7

SVTH: Lê Thị Trinh


Đề tài: Thời hiệu khởi kiện về thừa kế theo quy định của pháp luật Việt Nam hiện hànhLý luận và thực tiễn

CHƯƠNG 1
NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ THỪA KẾ VÀ THỜI HIỆU KHỞI KIỆN
VỀ THỪA KẾ
1.1. Những vấn đề chung về thừa kế
1.1.1. Khái niệm về thừa kế và quyền thừa kế
1.1.1.1. Khái niệm thừa kế
Thừa kế, với ý nghĩa là một phạm trù kinh tế có mầm móng và xuất hiện ngay
trong thời kì sơ khai của xã hội loài người. Ở thời kỳ này, việc thừa kế nhằm di
chuyển tài sản của người chết cho những người còn sống được tiến hành dựa trên
quan hệ huyết thống và phong tục tập quán riêng của từng bộ lạc, thị tộc quyết định.
Nghiên cứu về thừa kế Ăng Ghen viết “Theo chế độ mẫu quyền, nghĩa là chừng nào
mà huyết tộc chỉ kể về bên mẹ và theo phong tục thừa kế nguyên thủy trong thị tộc
chết. Tài sản phải để lại trong thị tộc, vì tài sản để lại có giá trị lớn, nếu lâu nay
trong thực tiễn có lẽ người ta vẫn trao tài sản đó đó cho những bà con thân thích
nhất, nghĩa là trao cho những người cùng huyết tộc với người”1. Quan hệ thừa kế là
một quan hệ pháp luật, xuất hiện đồng thời với quan hệ sở hữu và phát triển cùng
với sự phát triển của xã hội loài người. Do vậy, sở hữu cũng là một yếu tố khách
quan xuất hiện ngay từ khi có xã hội loài người và cùng với thừa kế, chúng phát
triển cùng với xã hội loài người.
Ở nước ta, thừa kế là một trong những vấn đề lớn nhất của pháp luật dân sự.
Bộ luật Dân sự năm 2005 của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam đã dành
hẳn phần thứ tư gồm 5 chương để nói về nó (chưa kể các điều luật liên quan đến
thừa kế quyền sử dụng đất); các nghiên cứu trong luật thực định luôn chiếm tỷ trọng
cao trong tổng “khối lượng” công trình nghiên cứu luật học dân sự. Chính vì thừa

kế được điều chỉnh bởi những quy phạm pháp luật nên thừa kế trở thành một phạm
trù pháp lý mang tính chất chủ quan của các nhà lập pháp và nó bị ảnh hưởng bởi
điều kiện kinh tế, xã hội, chính trị, văn hóa, tư tưởng của từng thời kỳ. Qua đây ta
có thể hiểu rằng thừa kế là sự chuyển quyền sở hữu di sản của người chết cho người
thừa kế. Ngoài ra, từ điển tiếng việt cũng đã định nghĩa “Thừa kế là được hưởng tài
sản, của cải do người chết để lại cho”2, điều này đã nói lên thừa kế có nghĩa là tiếp
nối, tiếp tục - người sống thừa hưởng tài sản của người chết và việc thừa kế chỉ
được thực hiện khi người có tài sản chết.
1

Ăng Ghen, “Nguồn gốc gia đình của chế độ tư hữu và Nhà nước”. Nxb Sự Thật, Hà Nội, 1961. Tr.79.
Viện ngôn ngữ học, Từ điển Tiếng việt, Nxb Đà Nẵng, Trung tâm từ điển Việt Nam, Hà Nội 2000,
tr.972.
2

GVHD: Nguyễn Văn Khuê

Trang 8

SVTH: Lê Thị Trinh


Đề tài: Thời hiệu khởi kiện về thừa kế theo quy định của pháp luật Việt Nam hiện hànhLý luận và thực tiễn

1.1.1.2. Khái niệm quyền thừa kế
Như đã phân tích thừa kế là chế định pháp luật dân sự, là tổng hợp các quy
phạm pháp luật điều chỉnh việc chuyển dịch tài sản của người chết cho người khác
theo di chúc hoặc theo trình tự nhất định, đồng thời quy định phạm vi quyền, nghĩa
vụ và phương thức bảo vệ các quyền và nghĩa vụ của người thừa kế. Chủ thể của
quan hệ thừa kế bao gồm người để lại di sản và người thừa kế. Người có tài sản khi

chết gọi là người để lại di sản, người được hưởng tài sản của người chết gọi là
người thừa kế.
Khái niệm quyền thừa kế là một phạm trù pháp luật mà nội dung của nó xác
định phạm vi quyền và nghĩa vụ của các chủ thể trong lĩnh vực thừa kế. Theo điều
631 Bộ luật Dân sự năm 2005 quy định về quyền thừa kế của cá nhân như sau: “Cá
nhân có quyền lập di chúc để định đoạt tài sản của mình; để lại tài sản của mình
cho người thừa kế theo pháp luật; hưởng di sản theo di chúc hoặc pháp luật.”3.
Xuất phát điều luật này ta có thể hiểu quyền thừa kế như sau: “Quyền thừa kế là một
chế định pháp luật dân sự, là tổng hợp các quy phạm pháp luật điều chỉnh việc
chuyển dịch tài sản và quyền sở hữu tài sản của người chết cho người khác theo di
chúc hoặc theo pháp luật, đồng thời quy định phạm vi quyền, nghĩa vụ và phương
thức bảo vệ các quyền và nghĩa vụ đó”. Ngoài ra, dưới góc độ thu hẹp, quyền thừa
kế được hiểu là quyền năng để người đó có quyền lập di chúc để định đoạt tài sản
của mình, để lại tài sản của mình cho người thừa kế theo pháp luật, hưởng theo di
sản theo di chúc hoặc pháp luật. Như vậy, quyền để lại di sản của người có tài sản
cho người thừa kếvà quyền hưởng di sản thừa kế là hai nội dung cơ bản của quyền
thừa kế được pháp luật công nhận và bảo vệ.
1.1.2. Các nguyên tắc của quyền thừa kế
1.1.2.1. Nguyên tắc pháp luật bảo hộ quyền thừa kế của cá nhân và bình đẳng
về thừa kế

* Nguyên tắc pháp luật bảo hộ quyền thừa kế của các nhân:
Quan hệ thừa kế là một quan hệ xuất hiện đồng thời với quan hệ sở hữu và
đồng thời có mối quan hệ mật thiết với quan hệ sở hữu, điều này được thể hiện ở
chỗ: nếu quyền sở hữu là tiền đề để quyền thừa kế phát sinh thì ngược lại, quyền
thừa kế là phương tiện để duy trì và cũng cố và phát triển quyền sở hữu tài sản. Tại
Điều 58 Hiến pháp năm 1992 quy định “Nhà nước bảo hộ quyền sở hữu hợp pháp
và quyền thừa kế của công dân”. Điều này cho thấy rằng quyền sở hữu và quyền
3

Xem Điều 163, Bộ luật Dân sự năm 2005.

GVHD: Nguyễn Văn Khuê

Trang 9

SVTH: Lê Thị Trinh


Đề tài: Thời hiệu khởi kiện về thừa kế theo quy định của pháp luật Việt Nam hiện hànhLý luận và thực tiễn

thừa kế của cá nhân được Nhà nước bảo hộ một cách tuyệt đối. Ngay từ điều đầu
tiên trong phần thừa kế (Điều 631 Bộ luật sự năm 2005) đã đưa ra nguyên tắc chung
nhất, đó là “Quyền thừa kế của cá nhân”. Trên cơ sở của Điều 631 Bộ luật Dân sự
năm 2005 đã thể hiện rõ hơn về nguyên tắc bảo hộ quyền thừa kế của cá nhân.
Nguyên tắc này đã thể hiện sự bảo hộ của Nhà nước đối với cá nhân trên cả hai
phương diện là quyền để lại di sản và quyền hưởng di sản thừa kế.
Phương diện thứ nhất: Quyền để lại di sản theo ý chí của cá nhân bằng cách
lập di chúc. Điều này được hiểu rằng cá nhân có quyền lập di chúc để định đoạt tài
sản của mình và bằng di chúc cá nhân có thể để lại di sản cho những người mà cá
nhân đó muốn người đó tiếp tục quản lý sử dụng tài sản của mình khi mình chết mà
không ai được quyền ngăn cản, đe dọa, lừa dối… và nếu như họ không muốn viết di
chúc là do ý chí của họ hoặc chưa thể viết di chúc vì những nguyên nhân khách
quan, bất khả kháng thì họ có thể để lại tài sản bằng con đường pháp luật. Nhà
nước tôn trọng ý chí, quyền định đoạt hay không định đoạt của người để lại di sản.
Chính phương diện này Nhà nước đã tạo mọi điều kiện để cá nhân có quyền để lại
di sản theo di chúc hoặc theo pháp luật tùy vào từng trường hợp có thể xảy ra trong
cuộc sống.
Phương diện thứ hai: Quyền được hưởng di sản thừa kế của cá nhân theo di
chúc hoặc theo pháp luật. Điều này có thể hiểu rằng, khi cá nhân được người để lập

di chúc cho hưởng di sản thì không ai có quyền hạn chế quyền được hưởng di sản
của họ (trừ trường hợp người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung của di chúc)4,
và nếu như người chết không muốn định đoạt tài sản bằng di chúc cho họ thì họ có
quyền hưởng di sản theo pháp luật nếu họ thuộc hàng thừa kế theo pháp luật của
người chết. Ta thấy rằng, đây là phương diện bảo hộ quyền thừa kế của người thừa
kế đó là quyền được hưởng di sản theo di chúc hoặc theo quy định của pháp luật và
nếu như người thừa kế không muốn nhận di sản thừa kế vì một số lý do nào đó thì
họ có quyền từ chối nhận di sản thừa kế theo quy định của Bộ luật Dân sự năm

4

Điều 669, Bộ luật Dân sự năm 2005:
Người thừa kế không phụ thuộc vào nội dung di chúc
Những người sau đây vẫn được hưởng phần di sản bằng hai phần ba suất thừa kế theo pháp luật, nếu di
sản được chia theo pháp luật, trong trường hợp họ không được người lập di chúc cho hưởng di sản hoặc chỉ
cho hưởng ít hơn hai phần ba suất đó, trừ khi họ là những người từ chối nhận di sản theo quy định tại Điều
642 hoặc họ là những người không có quyền hưởng di sản theo quy định tại khoản 1, Điều 643 của Bộ luật
này:
1. Con chưa thành niên, cha, mẹ, vợ, chồng:
2. Con đã thành niên không có khả năng lao động

GVHD: Nguyễn Văn Khuê

Trang 10

SVTH: Lê Thị Trinh


Đề tài: Thời hiệu khởi kiện về thừa kế theo quy định của pháp luật Việt Nam hiện hànhLý luận và thực tiễn

20055. Điều này đồng nghĩa với việc nếu như những người thừa kế không từ chối
nhận di sản thì họ coi như đồng ý nhận thừa kế và không ai được phép cản trở việc
nhận thừa kế của họ.

* Nguyên tắc bình đẳng về quyền thừa kế của cá nhân:
Nguyên tắc này là sự cụ thể hoá một phần các nguyên tắc cơ bản của Bộ luật
Dân sự. Đó là quyền bình đẳng giữa các chủ thể của quan hệ pháp luật dân sự trong
khi xác lập, thực hiện quyền và nghĩa vụ dân sự6. Tại Điều 52 Hiến pháp năm 1992
quy định: “Mọi công dân đều bình đẳng trước pháp luật”, dựa vào nguyên tắc hiến
định này, Bộ luật Dân sự năm 2005 đã thể hiện thành một nguyên tắc cơ bản trong
quan hệ pháp luật thừa kế, bắt buộc các chủ thể tham gia quan hệ thừa kế phải tuân
theo. Nguyên tắc này cơ bản được thể hiện tại Điều 632 như sau: “Mọi cá nhân đều
bình đẳng về quyền để lại tài sản của mình cho người khác và hưởng quyền di sản
theo di chúc hoặc theo pháp luật”.
Theo nguyên tắc này thì mọi cá nhân không phân biệt nam, nữ, tuổi tác, thành
phần, tôn giáo, địa vị chính trị, xã hội… đều có thể để lại tài sản của mình cho
người khác theo di chúc hoặc theo pháp luật. Như vậy có nghĩa là mọi người đều có
thể lập di chúc để định đoạt tài sản của mình cho những người thừa kế và không
phân biệt độ tuổi, năng lực hành vi… họ đều có quyền hưởng thừa kế. Vợ chồng
đều được thừa kế của nhau, phụ nữ và nam giới, con trai, con gái đều được hưởng
thừa kế ngang nhau theo quy định của pháp luật.
Nguyên tắc này thể hiện sự tiến bộ hơn so với các quy định về thừa kế vào thời
Pháp thuộc. Một điển hình là theo Điều 346 Dân luật Bắc kì và Điều 341 Dân luật
Trung kỳ quy định: “Nếu chồng chết trước thì người vợ chỉ có quyền hưởng dụng
tài sản riêng của chồng, khi không còn người thừa kế nào bên nội, bên ngoại của
chồng”. Và “Nếu người vợ góa tái giá, thì tài sản riêng của chồng phải trả lại nhà
chồng, tài sản riêng của vợ thì được mang theo đi, còn tài sản chung của vợ chồng
5

Điều 642, Bộ luật Dân sự năm 2005: Từ chối nhận di sản:

1. Người thừa kế có quyền từ chối nhận di sản, trừ trường hợp việc từ chối nhằm trốn tránh việc thực
hiện nghĩa vụ tài sản của mình đối với người khác.
2. Việc từ chối nhận di sản phải được lập bằng văn bản; người từ chối phải báo cho những người thừa kế
khác, người được gia cho nhiệm vụ phân chia di sản, cơ quan công chứng hoặc Ủy ban nhân dân xã, phường,
thị trấn nơi có địa điểm mở thừa kế về việc từ chối nhận di sản.
3. Thời hạn từ chối di sản thừa kế là sáu tháng, kể từ ngày mở thừa kế. Sau sáu tháng kể từ ngày mở thừa
kế nếu không có từ chối nhận di sản thì được coi là đồng ý nhận thừa kế
6
Điều 5, Bộ luật Dân sự năm 2005: Nguyên tắc bình đẳng
Trong quan hệ dân sự, các bên đều bình đẳng, không được lấy lý do khác biệt về dân tộc, giới tính, thành
phần xã hội, hoàn cảnh kinh tế, tín ngưỡng, tôn giáo, trình độ văn hóa, nghề nghiệp để đối xử không bình
đẳng với nhau.

GVHD: Nguyễn Văn Khuê

Trang 11

SVTH: Lê Thị Trinh


Đề tài: Thời hiệu khởi kiện về thừa kế theo quy định của pháp luật Việt Nam hiện hànhLý luận và thực tiễn

phải để lại cho con” (Điều 360 Dân luật Bắc kì và Điều 359 Dân luật Trung kì).
Như vậy, ta thấy rằng dưới thời Pháp thuộc có sự bất bình đẳng giữa nam và nữ, sự
bất bình đẳng giữa vợ và chồng trong quan hệ thừa kế một cách rõ rệt.
Nguyên tắc bình đẳng về thừa kế thể hiện nguyên tắc Hiến định “Mọi người
đều bình đẳng trước pháp luật”. Mục đích của nguyên tắc này nhằm bảo đảm cho
mọi thanh viên trong gia đình bình đẳng với nhau, cùng nhau đoàn kết, xây dựng
gia đình ấm no hạnh phúc phù hợp với nguyện vọng của đông đảo các tầng lớp nhân
dân, cũng như phù hợp với phong tục, tập quán, truyền thống dân tộc của nhân dân

ta.
1.1.2.2. Nguyên tắc người thừa kế phải còn sống vào thời điểm mở thừa kế
Với đặc trưng cơ bản của sự thừa kế là sự tiếp nối về quyền sở hữu tài sản giữa
người sống với người chết nên người thừa hưởng di sản đương nhiên phải là người
còn sống. Việc dịch chuyển di sản từ người chết này sang người chết khác là không
thực hiện được. Tiếp theo là việc người thừa kế đó phải còn sống ở thời điểm mở
thừa kế hoặc đã thành thai vào thời điểm mở thừa kế với điều kiện là phải được sinh
ra và còn sống mới được hưởng di sản thừa kế7. Trong trường hợp người thừa kế bị
tuyên bố là đã mất tích hoặc chết nhưng sau đó người đó còn sống trở về thì người
đó vẫn được coi là còn sống và được quyền hưởng di sản sau khi có yêu cầu Tòa án
hủy bỏ tuyên bố mất tích hoặc đã chết.
Người thừa kế là người có khả năng được hưởng di sản theo quy định của pháp
luật và là người phải còn sống vào thời điểm mở thừa kế để được hưởng di sản.
Nguyên tắc này đã loại trừ những người có quyền hưởng di sản của nhau nhưng đều
chết trong cùng một thời điểm hoặc được coi là chết trong cùng thời điểm không thể
xác được người nào chết trước thì họ không được thừa kế di sản của nhau. Những
người theo quy định tại khoản 1 Điều 643 Bộ luật Dân sự năm 20058, cũng không
7

Điều 635, Bộ luật Dân sự năm 2005: Người thừa kế
Người thừa kế là cá nhân phải còn sống vào thời điểm mở thừa kế hoặc sinh ra và còn sống sau thời
điểm mở thừa kế nhưng thành thai trước khi người để lại di sản chết. Trong trường hợp người thừa kế theo di
chúc là cơ quan, tổ chức thì phải là cơ quan, tổ chức tồn tại vào thời điểm mở thừa kế.
8
Điều 643, Bộ luật Dân sự năm 2005: Người không được quyền hưởng di sản;
1. Những người sau đây không được quyền hưởng di sản:
a. Người bị kết án về hành vi cố ý xâm phạm tính mạng, sức khỏe hoặc về hành vi ngược đãi
nghiêm trọng, hành hạ người để lại di sản, xâm phạm nghiêm trọng danh dự, nhân phẩm của người đó;
b. Người xâm phạm nghiêm trọng nghĩa vụ nuôi dưỡng người để lại di sản;
c. Người bị kết án về hành vi cố ý xâm phạm tính mạng người thừa kế khác nhằm hưởng một phần

hoặc toàn bộ di sản mà người thừa kế đó có quyền hưởng;
d. Người có hành vi lừa dối, cưỡng ép, hoặc ngăn cản người để lại di sản trong việc lập di chúc; giả
mạo di chúc; sửa chữa di chúc, hủy di chúc nhằm hưởng một phần hoặc toàn bộ di sản trái với ý chí của
người để lại di sản.

GVHD: Nguyễn Văn Khuê

Trang 12

SVTH: Lê Thị Trinh


Đề tài: Thời hiệu khởi kiện về thừa kế theo quy định của pháp luật Việt Nam hiện hànhLý luận và thực tiễn

phải là người thừa kế theo pháp luật do đã bị tước quyền thừa kế. Những người từ
chối nhận di sản hợp pháp cũng không được hưởng thừa kế di sản (có thể là từ chối
theo di chúc hoặc theo pháp luật hoặc từ chối theo di chúc và pháp luật). Người
thừa kế theo quy định của Bộ luật Dân sự không thể nhường quyền hưởng di sản
cho người thừa kế khác, như đã từng được quy định tại Điều 31 Pháp lệnh Thừa kế
năm 19909.
Bên cạnh đó, song song với việc người thừa kế phải còn sống vào thời điểm
mở thừa kế thì tổ chức cũng phải tồn tại vào thời điểm mở thừa kế. Đó là trường
hợp người thừa kế là tổ chức được hưởng thừa kế theo di chúc, nếu như tổ chức bị
không còn tồn tại ở thời điểm mở thừa kế thì cũng không được quyền hưởng di sản
thừa kế từ di chúc của người chết. Theo quy định của Bộ luật Dân sự năm 2005 các
pháp nhân cùng loại có thể bị chấm dứt khi sáp nhập, hợp nhất, chia.10 Trong những
trường hợp này, pháp nhân không chấm dứt tuyệt đối mà quyền và nghĩa vụ của nó
được chuyển giao cho các pháp nhân khác. Mặc dù, quyền và nghĩa vụ không chấm
dứt tuyệt đối nhưng đối với nhưng trường hợp này thì pháp nhân không có quyền
hưởng thừa kế, bởi một khi những pháp nhân này bị sáp nhập, hợp nhất hoặc bị chia

thì xem như bị chấm dứt theo khoản 1, Điều 99 Bộ luật Dân sự năm 200511. Điều
này có nghĩa là, nếu vào thời điểm mở thừa kế mà pháp nhân bị sáp nhập, hợp nhất
hoặc bị chia thì xem như không còn tồn tại vào thời điểm mở thừa kế, điều này
đồng nghĩa với việc pháp nhân sẽ không được quyền hưởng di sản thừa kế. Mặt
khác, pháp nhân cũng có thể bị chấm dứt theo quy định về giải thể hoặc phá sản.
Khi đó, pháp nhân chấm dứt tuyệt đối. Và dĩ nhiên, vào thời điểm mở thừa kế nếu
2. Những người quy định tại khoản 1 Điều này vẫn được hưởng di sản, nếu người để lại di sản đã biết
hành vi của người đó, nhưng vẫn cho họ hưởng di sản theo di chúc.
9

Điều 31, Pháp lệnh về thừa kế năm 1990: Khước từ quyền hưởng di sản
1. Người thừa kế có thể khước từ quyền hưởng di sản, trừ trường hợp việc khước từ đó nhằm trốn tránh
việc thực hiện nghĩa vụ của bản thân về tài sản. Người thừa kế có thể nhường quyền hưởng di sản cho người
thừa kế khác.
2. Thời hạn khước từ quyền hưởng di sản là sáu tháng, kể từ ngày người thừa kế biết thời điểm mở thừa
kế.
3. Người khước từ quyền hưởng di sản phải thông báo việc khước từ cho người thừa kế khác, Uỷ ban
nhân dân hoặc cơ quan công chứng nơi mở thừa kế.
10
Xem Điều 94, Điều 95 và Điều 96 Bộ luật Dân sự năm 2005.
11
Khoản 1, Điều 99 Bộ luật Dân sự năm 2005:
1. Pháp nhân chấm dứt trong các trường hợp sau đây:
a) Hợp nhất, sáp nhập, chia, giải thể pháp nhân theo quy định tại các điều 94, 95, 96 và 98 của Bộ luật
này;
b) Bị tuyên bố phá sản theo quy định của pháp luật về phá sản.

GVHD: Nguyễn Văn Khuê

Trang 13

SVTH: Lê Thị Trinh


Đề tài: Thời hiệu khởi kiện về thừa kế theo quy định của pháp luật Việt Nam hiện hànhLý luận và thực tiễn

như pháp nhân bị giải thể hoặc phá sản thì cũng sẽ không được hưởng di sản thừa
kế theo di chúc của người chết.
1.1.2.3. Nguyên tắc người thừa kế có các quyền và nghĩa vụ về tài sản do
người chết để lại
Pháp luật Việt Nam không quy định về độ tuổi và năng lực nhận di sản thừa kế
mà chỉ quy định quyền của cá nhân được hưởng di sản và thực hiện một số nghĩa vụ
nhất định về tài sản. Do vậy, người có năng lực hành vi hay không có năng lực hành
vi dân sự đều được nhận di sản thừa kế theo pháp luật phần ngang nhau nếu họ cùng
thuộc hàng thừa kế được hưởng. Tuy nhiên, song song với quyền thừa kế của người
thừa kế là các nghĩa vụ về tài sản do người chết để lại.
Người thừa kế có các quyền và nghĩa vụ về tài sản do người chết để lại. Người
hưởng thừa kế có trách nhiệm thực hiện nghĩa vụ do người chết để lại. Theo quy
định này, việc thực hiện nghĩa vụ do người chết để lại thuộc về người hưởng di sản,
nghĩa vụ về tài sản do người chết để lại mà người hưởng di sản thực hiện được hiểu
là người thừa kế kế quyền tài sản đồng thời phải thực hiện nghĩa vụ về tài sản của
người chết để lại trong phạm vi di sản thừa kế. Di sản thừa kế là những tài sản của
người chết để lại được chia cho những người có quyền hưởng theo di chúc hoặc
theo pháp luật. Tuy nhiên, những quyền tài sản và nghĩa vụ tài sản gắn liền với nhân
thân người chết thì không phải là di sản thừa kế, vì nghĩa vụ gắn liền với nhân thân
người chết chấm dứt cùng thời điểm mở thừa kế. Người hưởng di sản theo quy định
của pháp luật phải chỉ thanh toán nghĩa vụ về tài sản của người chết để lại trong
phạm vi di sản của người đó, khi nhận thừa kế thì các chủ nợ của người chết cũng
không có quyền đòi quá số di sản để lại. Và người thừa kế phải có trách nhiệm thực
hiện nghĩa vụ về tài sản do người chết để lại theo Điều 637 Bộ luật Dân sự năm

2005.
Tóm lại: Quyền luôn luôn đi kèm với nghĩa vụ. Do đó những người thừa kế có
quyền thừa hưởng di sản để lại từ người chết theo di chúc hoặc theo pháp luật, phần
di sản họ được hưởng có thể bằng nhau hoặc không bằng nhau tùy theo ý chí của
người chết. Đồng thời họ có nghĩa vụ thực hiện nghĩa vụ tài sản do người chết để lại
theo Điều 637 Bộ luật Dân sự năm 200512, nghĩa vụ tài sản họ phải thực hiện sẽ tùy
12

Điều 637, Bộ luật Dân sự năm 2005: Thựa hiện nghĩa vụ do người chết để lại:

1. Những người hưởng thừa kế có trách nhiệm thực hiện nghĩa vụ tài sản trong phạm vi di sản do người
chết để lại, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.
2. Trong trường hợp di sản chưa được chia thì nghĩa vụ tài sản do người chết để lại được người quản lý
di sản thực hiện theo thỏa thuận của những người thừa kế.

GVHD: Nguyễn Văn Khuê

Trang 14

SVTH: Lê Thị Trinh


Đề tài: Thời hiệu khởi kiện về thừa kế theo quy định của pháp luật Việt Nam hiện hànhLý luận và thực tiễn

theo phần mà họ được hưởng. Nếu người thừa kế khước từ hoặc không được nhận
phần di sản để lại của người chết thì họ có quyền từ chối thực hiện nghĩa vụ tài sản
của người chết.
1.1.3. Khái quát về di sản thừa kế
1.1.3.1. Khái niệm về di sản thừa kế
Cùng với sự phát triển nền kinh tế - xã hội của Việt Nam ta trong những năm

vừa qua, với những chính sách đổi mới đất nước, phát triển nền kinh tế nhiều thành
phần… đến nay thành phần, khối lượng, giá trị tài sản thuộc quyền sở hữu tư nhân –
nguồn của di sản thừa kế ngày một phong phú, nhiều hơn và lớn hơn. Theo quy
định tại Điều 163 Bộ luật Dân sự năm 2005: “Tài sản bao gồm vật, tiền, giấy tờ có
giá và các quyền tài sản”. Từ quy định này ta có thể hiểu rằng tài sản có khá nhiều
hình thức tồn tại, chính vì thế di sản thừa kế cũng tồn tại ở nhiều hình thức khác
nhau trong thực tế.
Tuy nhiên, về di sản thừa kế có nhiều cách hiểu khác nhau, thậm chí ngay
trong pháp luật qua mỗi thời kì cũng quy định khác nhau. Theo hướng dẫn của
Thông tư số 81/TANDTC ngày 24/7/1982 của Tòa án nhân dân tối cao hướng dẫn
giải quyết các tranh chấp về thừa kế tại mục II thì di sản thừa kế không những bao
gồm những tài sản, quyền tài sản mà còn bao gồm nghĩa vụ của một người đã chết
được dịch chuyển cho người thừa kế hợp pháp của người đó. Cho đến khi Bộ luật
Dân sự năm 1995 ra đời, di sản thưa kế đã được quy định cụ thể tại điều tại Điều
637 như sau: “Di sản thừa kế bao gồm tài sản riêng của người chết, phần tài sản
riêng của người chết trong khối tài sản chung với người khác. Quyền sử dụng đất
cũng thuộc di sản thừa kế và được để lại thừa kế theo quy định tại Phần thứ năm
của Bộ luật này”, theo quy định này ta có thể hiểu rằng di sản thừa kế chỉ bao gồm
tài sản, quyền tài sản của người để lại di sản mà không bao gồm những nghĩa vụ tài
sản của họ. Đến khi Bộ luật dân sự năm 2005 ra đời thì tại Điều 634 đã bỏ quy định
tại đoạn hai của Điều luật tương ứng và chỉ quy định thành một đoạn: “Di sản bao
gồm tài sản riêng của người chết, phần tài sản riêng của người chết trong khối tài
sản chung với người khác”. Ta có thể liệt kê di sản thừa kế trong quy định này bao
gồm tiền bảo hiểm, quyền sử dụng rừng, quyền sử dụng đất…. Điều này không có
nghĩa là từ nay pháp luật không thừa nhận quyền sử dụng đất là một di sản. Quyền
3. Trong trường hợp di sản đã được chia thì mỗi người thừa kế thực hiện nghĩa vụ tài sản do người chết
để lại tương ứng nhưng không vượt quá phần tài sản mình đã nhận, trừ trường hợp có thỏa thuân khác.
4. Trong trường hợp Nhà nước, cơ quan, tổ chức hưởng di sản theo di chúc thì phải thực hiện nghĩa vụ
tài sản do người chết để lại như người thừa kế là cá nhân.

GVHD: Nguyễn Văn Khuê

Trang 15

SVTH: Lê Thị Trinh


Đề tài: Thời hiệu khởi kiện về thừa kế theo quy định của pháp luật Việt Nam hiện hànhLý luận và thực tiễn

sử dụng đất vẫn là một loại di sản thừa kế vì theo Bộ luật Dân sự năm 2005 và Luật
Đất đai năm 2003 thì quyền sử dụng đất là một loại tài sản và được để lại thừa kế.
Chính vì thế, Bộ luật Dân sự năm 2005 đã không cần thiết phải quy định kèm thêm
về di sản là quyền sử dụng đất, từ đây ta có thể hiểu di sản thừa kế quy định trong
Bộ luật Dân sự năm 2005 (Điều 634) chỉ bao gồm tài sản và quyền tài sản của
người chết để lại mà không bao gồm nghĩa vụ tài sản do người chết để lại.
Tóm lại: Di sản thừa kế là toàn bộ tài sản thuộc quyền sở hữu hợp pháp của
người chết để lại cho những người có quyền thừa kế, mà không bao gồm các nghĩa
vụ tài sản của người đó.
1.1.3.2. Hình thức tồn tại của di sản thừa kế
Quy định tại Điều 634 Bộ luật Dân sự năm 2005: “Di sản bao gồm tài sản
riêng của người chết, phần tài sản riêng của người chết trong khối tài sản chung
với người khác”. Theo quy định này ta thấy di sản thừa kế tồn tại dưới hai dạng cơ
bản như sau:
Di sản thừa kế là tài sản riêng của người chết: Tài sản riêng của người chết
là tài sản do người người đó tạo ra bằng thu nhập hợp pháp (như tiền lương, tiền
thưởng, tiền trúng thưởng xổ số…) tài sản được tặng cho, được thừa kế, tư liệu sinh
hoạt riêng (như quần áo, giường tủ, xe máy, ô tô,…). Nói tóm lại, “Tài sản riêng
của người chết được xác định khi người đó còn sống, có quyền sở hữu tài sản của
mình một cách độc lập và tự mình chiếm hữu, sử dụng, định đoạt tài sản theo ý chí
của riêng mình mà không bị ràng buộc vào ý chí của người khác và chỉ tuân theo

pháp luật”13. Hoặc là “Tài sản riêng của người chết là tài sản mà người đó có được
từ các căn cứ xác lập quyền sở hữu hợp pháp”14. Theo quy định tại khoản 1, Điều
212, Bộ luật Dân sự năm 2005 thì tài sản riêng của người chết bao gồm: “Thu nhập
hợp pháp, của cải để dành, nhà ở, tư liệu sinh hoạt, tư liệu sản xuất, vốn, hoa lợi,
lợi tức và các tài sản hợp pháp khác của cá nhân là tài sản thuộc hình thức sở hữu
tư nhân. Tài sản hợp pháp thuộc hình thức sở hữu tư nhân không bị hạn chế về số
lượng, giá trị”.
Như vậy, có thể hiểu tài sản riêng của người chết là phần tài sản về phương
diện pháp lý không bị chi phối hay phải chịu một ràng buộc nào với các chủ thể
khác trong việc chiếm hữu, sử dụng và thực hiện quyền định đoạt. Tất cả các tài sản
riêng của người chết không phân biệt tư liệu sản xuất hay tư liệu tiêu dùng, không
13
14

TS. Phan Trùng Lập: Luật thừa kế Việt Nam, Nxb Hà Nội, 2008, tr.31.
TS. Lê Đình Nghị: Giáo trình Luật dân sự Việt Nam- tâp 1, Nxb.Giáo dục Việt Nam, 2009, tr.242.

GVHD: Nguyễn Văn Khuê

Trang 16

SVTH: Lê Thị Trinh


Đề tài: Thời hiệu khởi kiện về thừa kế theo quy định của pháp luật Việt Nam hiện hànhLý luận và thực tiễn

phân biệt là vật, tiền, giấy tờ có giá hay quyền tài sản nếu thuộc quyền sở hữu hợp
pháp của người đó thì đều trở thành di sản thừa kế.
Di sản thừa kế là phần tài sản của người chết trong khối tài sản chung với
người khác: Bên cạnh việc quy định tài sản riêng của người chết là di sản thì pháp

luật dân sự còn quy định phần di sản của người chết trong khối tài sản chung với
người khác. Và hiện nay pháp luật quy định sở hữu chung tồn tại dưới hai hình thức
cơ bản là sở hữu chung theo phần và sở hữu chung hợp nhất.
Thứ nhất, di sản thừa kế là phần tài sản của người chết trong khối tài sản
chung theo phần với người khác : Khi còn sống người chết là đồng sở hữu chung
theo phần đối với tài sản, khi người này chết thì phần quyền tài sản của người này
trong khối tài sản chung là di sản thừa kế. Và trong thực tế thì có nhiều trường hợp
do nhiều người cùng góp vốn để cùng sản xuất kinh doanh, được thừa kế chung,
tặng cho chung… nên có khối tài sản thuộc sở hữu chung của nhiều người và nó tồn
tại dưới hình thức sở hữu chung theo phần15. Nếu một trong đồng sở hữu chết thì tài
sản thừa kế của người chết là phần tài sản thuộc sở hữu của người đó đã đóng góp
trong khối tài sản chung.
Thứ hai, di sản thừa kế là phần tài sản của người chết trong khối tài sản chung
hợp nhất: Theo quy định của Bộ luật Dân sự năm 2005 thì ngoài phần sở hữu chung
theo phần thì một người cũng có thể là đồng chủ sở hữu trong khối tài sản chung
hợp nhất16. Người chết là đồng sở hữu chung hợp nhất tài sản chung với vợ hoặc
chồng người chết và khi vợ hoặc chồng chết trước, phần di sản của người chết trước
là chồng hoặc vợ được xác định là ½ giá trị trong tổng giá trị tài sản chung hợp nhất
của vợ chồng. Ngoài ra, Bộ luật Dân sự năm 2005 còn chia sở hữu chung hợp nhất
thành hai loại là sở hữu chung hợp nhất có thể phân chia và sở hữu chung hợp nhất
không thể phân chia. Đối với tài sản chung hợp nhất có thể phân chia của vợ chồng
trong thời kỳ hôn nhân thì khi một bên chết trước thì thì một nữa khối tài sản chung
đó là tài sản của người chết và sẽ được coi là di sản để phân chia thừa kế, còn đối
15

Điều 216, Bộ luật Dân sự năm 2005: sở hữu chung theo phần
1. Sở hữu chung theo phần là sở hữu chung mà trong đó phần quyền sở hữu của mỗi chủ sở hữu được
xác định đối với tài sản chung..
2. Mỗi chủ sở hữu theo phần có quyền, nghĩa vụ đối với tài sản thuộc sở hữu chung tương ứng với phần
quyền sở hữu của mình, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.

16
Điều 217, Bộ luật Dân sự năm 2005: Sở hữu chung hợp nhất
1. Sở hữu chung hợp nhất là sở hữu chung mà trong đó phần quyền sở hữu của mỗi chủ sở hữu chung
không được xác định đối với tài sản chung.
Sở hữu chung hợp nhất bao gồm sở hữu chung hợp nhất có thể phân chia và sở hữu chung hợp nhất
không phân chia.
1. Các chủ sở hữu chung hợp nhất có quyền, nghĩa vụ ngang nhau đối với tài sản thuộc sở hữu chung.

GVHD: Nguyễn Văn Khuê

Trang 17

SVTH: Lê Thị Trinh


Đề tài: Thời hiệu khởi kiện về thừa kế theo quy định của pháp luật Việt Nam hiện hànhLý luận và thực tiễn

với tài sản chung hợp nhất không thể phân chia như: sở hữu chung của cộng đồng
(Điều 220 Bộ luật Dân sự năm 2005), sở hữu chung trong nhà chung cư (Điều 225
Bộ luật Dân sự năm 2005)… thì không thể xác định được là di sản thừa kế cho nên
khi có một người chết đi thì tài sản đó thuộc quyền sở hữu của những chủ thể còn
lại chứ không thể xác định là di sản thừa kế của người chết.
Lưu ý: Khi xác định di sản thừa kế, sự cần thiết phải xác định đúng tài sản nào
là di sản thừa kế, loại tài sản nào không phải là di sản thừa kế để tránh những tranh
chấp do có sự hiểu lầm bản chất của di sản thừa kế, chẳng hạn như đối với những
quyền tài sản gắn liền với nhân thân của người để lại di sản như: quyền của người
để lai di sản khi còn sống được hưởng lương hưu, hưởng trợ cấp thương tật… thì
không thuộc di sản thừa kế. Bởi vì những quyền này chấm dứt khi người để lại di
sản chết và thể chuyển giao được cho những người thừa kế. Ngược lại những tài sản
mà người để lại di sản được hưởng từ những quyền nhân thân khi còn sồng thì

thuộc di sản thừa kế như: tiền lương hưu, tiền trợ cấp đã được hưởng khi còn
sống…
1.1.3.3. Thời điểm xác lập quyền sở hữu đối với di sản thừa kế
Việc xác định thời điểm xác lập quyền sở hữu đối với di sản thừa kế là nội
dung có ý nghĩa cả về lý luận lẫn thực tiễn. Bởi lẽ, việc xác định thời điểm xác lập
quyền sở hữu của người hưởng thừa kế đối với phần di sản thừa kế mà họ được
hưởng ảnh hưởng trực tiếp đến việc xác định tổng khối di sản mà người chết để lại.
Khi người chết chưa xác lập quyền sở hữu đối với phần di sản thừa kế trong khối di
sản thừa kế mọi giá trị vật chất của khối di sản bị tiêu hủy, bị giảm giá trị hay gây
thiệt hại cho người khác được xác định là quyền và nghĩa vụ chung của tất cả những
người hưởng di sản thừa kế. Các hệ quả này được xác định là hệ quả của quyền thừa
kế chứ không phải hệ quả của quyền sở hữu. Ngược lại, khi người thừa kế đã nhận
và được xác lập quyền sở hữu thì mọi giá trị vật chất phát sinh từ phần di sản đó
cũng như mọi rủi ro hay bất lợi cho di sản từ phần di sản đó thuộc về người thừa kế.
Thêm vào đó, xác định thời điểm xác lập quyền sở hữu đối với di sản thừa kế có
nghĩa quan trọng trong việc xem xét tính hợp pháp của các giao dịch liên quan đến
di sản thừa kế. Nếu có tranh chấp, cơ quan xét xử có cơ sở để công nhận hay tuyên
bố giao dịch đó vô hiệu, vì chỉ có chủ sở hữu tài sản mới có quyền tài sản thuộc
quyền sở hữu của mình.
Hiện nay, Bộ luật Dân sự năm 2005 không quy định thời điểm xác lập quyền
sở hữu của người thừa kế đối với phần tài sản mà họ được hưởng trong khối di sản

GVHD: Nguyễn Văn Khuê

Trang 18

SVTH: Lê Thị Trinh


Đề tài: Thời hiệu khởi kiện về thừa kế theo quy định của pháp luật Việt Nam hiện hànhLý luận và thực tiễn

thừa kế của người chết để lại. Vì vậy, việc xác định thời điểm xác lập quyền sở hữu
của người thừa kế đối với di sản thừa kế sẽ được áp dụng dựa vào nguyên tắc chung
về thời điểm chuyển quyền sở hữu đối với tài sản được quy định tại Điều 168 Bộ
luật Dân sự năm 2005. Theo đó, thời điểm xác lập quyền sở hữu của người người
thừa kế từ khi họ nhận được di sản (đối với tài sản mà pháp luật không yêu cầu phải
đăng ký quyền sở hữu) hoặc từ khi hoàn tất thủ tục đăng ký quyền sở hữu đối với di
sản thừa kế (đối với những tài sản mà pháp luật bắt buộc phải đăng ký quyền sở
hữu)17.
1.1.4. Thời điểm mở thừa kế và địa điểm mở thừa kế
1.1.4.1. Thời điểm mở thừa kế
Pháp luật dân sự quy định thời điểm mở thừa kế là thời điểm người có tài sản
chết (khoản 1, Điều 633 Bộ luật Dân sự năm 2005), việc xác định thời điểm mở
thừa kế có ý nghĩa rất quan trọng, vì thời điểm đó xác định được chính tài sản,
quyền và nghĩa vụ về tài sản của người để lại di sản gồm có những gì. Tuy nhiên,
trên thực tế có người chết mà không xác định được ngày người đó chết, pháp luật
quy định trường hợp này tại khoản 2 Điều 81 Bộ luật Dân sự năm 2005. Theo đó,
ngày chết của người mà tòa án tuyên bố là đã chết bằng một bản án thì thời điểm
mở thừa kế của người này là ngày bản án tuyên bố người này chết có hiệu lực pháp
luật. Ngoài ra, thời điểm mở thừa kế còn là căn cứ xác định những người thừa kế
của người đã chết, vì người thừa kế phải là cá nhân còn sống vào thời điểm mở thừa
kế hoặc sinh ra và còn sống vào thời điểm mở thừa kế nhưng đã thành thai trước khi
người để lại di sản chết.
Việc xác định chính xác thời điểm mở thừa kế có ý nghĩa rất quan trọng đối
với các vấn đề về thừa kế cụ thể như sau:
Thứ nhất, là căn cứ để xác định tài sản và nghĩa vụ về tài sản do người chết để
lại, nhờ vào thời điểm mở thừa kế mà chúng ta có thể xác định di sản của người chết
để lại gồm có những gì và đến khi chia thừa kế còn bao nhiêu. Do đó, cần phải xác
định chính xác ngày mở thừa kế. Ngoài ra, dựa vào thời điểm mở thừa kế mà những
người thừa kế có thể yêu cầu những người gây thiệt hại cho di sản thừa kế phải bồi

thường thiệt hại.
17

Điều 168 Bộ luật Dân sự năm 2005
Thời điểm chuyển quyền sở hữu đối với tài sản
1. Thời điểm chuyển quyền sở hữu đối với bất động sản có hiệu lực kể từ thời điểm đăng ký quyền sở
hữu, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác
2. Việc chuyển quyền sở hữu đối với động sản có hiệu lực kể từ thời điểm động sản được chuyển giao,
trừ trường hợp pháp luật có quy định khác.

GVHD: Nguyễn Văn Khuê

Trang 19

SVTH: Lê Thị Trinh


Đề tài: Thời hiệu khởi kiện về thừa kế theo quy định của pháp luật Việt Nam hiện hànhLý luận và thực tiễn

Thứ hai, là căn cứ để xác định những người có quyền hưởng di sản của người
chết. Bởi lẽ, theo Điều 635 Bộ luật Dân sự năm 2005 “Người thừa kế là cá nhân
phải còn sống vào thời điểm mở thừa kế hoặc sinh ra và còn sống sau thời điểm mở
thừa kế nhưng đã thành thai trước khi người để lại di sản chết. Trong trường hợp
người thừa kế theo di chúc là cơ quan, tổ chức thì phải là cơ quan tổ chức tồn tại
vào thời điểm mở thừa kế”. Chính điều này đã nói lên rằng những người có quyền
hưởng thừa kế thì phải còn sống vào thời điểm mở thừa kế, còn đối với tổ chức thì
phải tồn tại vào thời điểm mở thừa kế và đồng thời khẳng định rằng “Trong trường
hợp những người có quyền thừa kế di sản của nhau đều chết cùng thời điểm do
không thể xác định được người nào chết trước (sau đây gọi là chết cùng thời điểm)
thì họ không được thừa kế di sản của nhau và di sản của mỗi người do người thừa

kế của người đó hưởng, trừ trường hợp thừa kế thế vị quy định tại Điều 677 của Bộ
luật này" (Điều 641 Bộ luật Dân sự năm 2005).
Thứ ba, thời điểm người có tài sản chết là thời điểm di chúc phát sinh hiệu lực
pháp luật, di chúc được mang ra thực hiện theo ý chí của người người lập di chúc.
Chính vì vậy việc xác định thời điểm mở thừa kế rất quan trọng trong việc xác định
hiệu lực của di chúc. Hơn thế nữa, thời điểm mở thừa kế có vai trò quan trọng trong
việc xác định quyền từ chối nhận di sản, vì theo khoản 3 Điều 642 Bộ luật Dân sự
năm 2005 thì người thừa kế chỉ có quyền từ chối nhận di sản trong vòng 6 tháng kể
từ ngày mở thừa kế, nếu sau 6 tháng đó mà người thừa kế không từ chối nhận di sản
thì xem như đồng ý nhận thừa kế.
Thứ tư, thời điểm mở thừa kế là căn cứ để bắt đầu tính thời hiệu khởi kiện về
thừa kế theo quy định tại Điều 645 Bộ luật Dân sự năm 2005 và thời điểm mở thừa
kế còn là thời điểm làm phát sinh quyền và nghĩa vụ của người thừa kế theo Điều
636: “Kể từ thời điểm mở thừa kế, những người thừa kế có các quyền, nghĩa vụ tài
sản do người chết để lại”.
Tóm lại: Thời điểm mở thừa kế giữ một vai trò đặc biệt quan trọng trong việc
xác định các vấn đề liên quan đến thừa kế như trên nên việc xác định chính xác thời
điểm mở thừa kế là một việc làm hết sức cần thiết. Nếu chúng ta không xác định
chính xác thời điểm mở thừa kế sẽ dẫn đến việc xác định không đúng những vấn đề
về thời hiệu. Từ đó dẫn đến việc chia thừa kế cho những người không có quyền
hưởng di sản thừa kế hoặc bỏ sót những người có quyền thừa kế.

GVHD: Nguyễn Văn Khuê

Trang 20

SVTH: Lê Thị Trinh


Đề tài: Thời hiệu khởi kiện về thừa kế theo quy định của pháp luật Việt Nam hiện hànhLý luận và thực tiễn

1.1.3.2. Địa điểm mở thừa kế
Trong suốt cuộc đời của mỗi người, ai cũng có nhu cầu được sinh sống và cư
trú ổn định. Tuy nhiên, không phải lúc nào chúng ta cũng xác định được nơi cư trú
của họ, có nhiều trường hợp trên thực tế có người sinh sống ở nhiều nơi khác nhau.
Chính vì vậy, pháp luật đã quy quy định địa điểm mở thừa kế là nơi cư trú cuối
cùng của người để lại di sản, vì nơi cư trú cuối cùng thường là nơi có nhiều tài sản,
nơi tập trung các giao dịch của người chết, là nơi phát sinh và thực hiện các quyền
và nghĩa vụ về tài sản của người chết. Địa điểm mở thừa kế cũng là nơi thuận tiện
để xác định và phân chia di sản. Ngoài ra luật còn dự liệu trường hợp “nếu không
xác định được nơi cứ trú cuối cùng thì địa điểm mở thừa kế là nơi có toàn bộ hoặc
phần lớn di sản” (khoản 2, Điều 633 Bộ luật Dân sự năm 2005).
Bộ luật Dân sự năm 2005 quy định địa điểm mở thừa kế, vì ở nơi đó thường
phải tiến hành những công việc như: kiểm kê ngay tài sản của người đã chết (trong
trường hợp cần thiết); thực hiện việc quản lý, thanh toán và phân chia di sản…
Việc xác định địa điểm mở thừa kế có ý nghĩa rất quan trọng bởi vì:
Thứ nhất, việc xác định đúng thời điểm mở thừa kế có ý nghĩa quan trọng
trong việc thực hiện và quản lý di sản, kiểm kê tài sản trong những trường hợp cần
thiết nhằm ngăn chặn những hành vi phân tán hoặc chiếm đoạt tài sản trong khối di
sản.
Thứ hai, địa điểm mở thừa kế là nơi thực hiện việc thanh toán nghĩa vụ tài
sản và phân chia tài sản.
Thứ ba, địa điểm mở thừa kế còn là nơi thực hiện các thể thức liên quan đến
di sản như việc từ chối nhận di sản (phải báo cho Cơ quan công chứng hoặc Ủy ban
nhân dân xã, phường, thị trấn nơi có địa điểm mở thừa kế).
Bên cạnh đó, theo pháp luật về tố tụng thì địa điểm mở thừa kế còn có ý nghĩa
trong việc xác định tòa án có thẩm quyền giải quyết các tranh chấp về thừa kế. Bởi,
Tòa án có thẩm quyền giải quyết việc kiện về quyền thừa kế, các tranh chấp di sản
về thừa kế là Tòa án nơi mở thừa kế.
1.2. Những vấn đề chung về thời hiệu khởi kiện về thừa kế

1.2.1. Quyền khởi kiện về thừa kế của cá nhân
Pháp luật trên thế giới nói chung và Việt Nam chúng ta nói riêng đều ghi nhận
rằng có nhân có quyền yêu cầu công lý can thiệp để bảo vệ quyền lợi của mình và
quyền khởi kiện của cá nhân về thừa kế là một trong những quyền cơ bản của cá
nhân được pháp luật thừa nhận.

GVHD: Nguyễn Văn Khuê

Trang 21

SVTH: Lê Thị Trinh


Đề tài: Thời hiệu khởi kiện về thừa kế theo quy định của pháp luật Việt Nam hiện hànhLý luận và thực tiễn

Hiện nay, quyền khởi kiện vụ án là một trong những quy định của Bộ luật Tố
tụng dân sự. Theo đó, cá nhân, cơ quan, tổ chức có quyền tự mình hoặc thông qua
người đại diện hợp pháp khởi kiện vụ án (gọi chung là người khởi kiện) tại tòa án
có thẩm quyền để yêu cầu bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Như vậy,
người thừa kế là người được thừa hưởng tài sản của người chết để lại theo chỉ định
trong di chúc hoặc theo quy định của pháp luật thì khi quyền hưởng di sản thừa kế
của họ bị xâm phạm thì họ có quyền khởi kiện về thừa kế để bảo vệ lợi ích chính
đáng cho họ.
1.2.2. Khái niệm thời hiệu và thời hiệu khởi kiện về thừa kế
1.2.2.1. Khái niệm thời hiệu khởi kiện
Xét về phương diện xã hội, thời hiệu là phương tiện được sử dụng nhằm ổn
định tình trạng hiện hữu của các quan hệ xã hội sau một thời gian nào đó vì lợi ích
của thương mại hay pháp lý. Và về mặt pháp lý, việc kiện tụng không thể thực hiện
một cách vô hạn định mà cần phải thực hiện trong thời hạn mà nhà lập pháp ấn
định. Do vậy, Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2004 đã định nghĩa về thời hiệu khởi

kiện tại khoản 1 Điều 159 như sau: “Thời hiệu khởi kiện là thời hạn mà chủ thể
được quyền khởi kiện yêu cầu tòa án giải quyết vụ án dân sự bảo vệ quyền và lợi
ích hợp pháp bị xâm phạm; nếu thời hạn đó kết thúc thì mất quyền khởi kiện, trừ
trường hợp pháp luật có quy định khác”.
Với khái niệm trên thì thời hiệu khởi kiện chính là một chế định pháp lý quy
định một khoảng thời gian nhất định để các chủ thể khi có các quyền, lợi ích hợp
pháp bị xâm hại (ví dụ chủ sở hữu bị kẻ gian lấy trộm tài sản) hay khi cần xác định
một quyền nào đó (ví dụ yêu cầu xác định tư cách thừa kế) thì có quyền yêu cầu đến
Toà án, cơ quan Nhà nước có thẩm quyền giải quyết cho mình. Việc quy định thời
hiệu khởi kiện buộc các đương sự phải ý thức được việc bảo vệ quyền lợi của mình
và sớm có yêu cầu cơ quan có thẩm quyền giải quyết, tránh tình trạng khởi kiện
theo ý muốn và khởi kiện quá thời hạn.
Theo nguyên tắc tự do ý chí, thời hiệu khởi kiện được coi như là một suy đoán
có tính mặc nhiên theo ý chí của chủ thể đối với quyền lợi. Luật suy đoán rằng,
người có quyền lợi đã từ bỏ quyền khởi kiện nếu họ không hành động trong thời
hạn mà họ đã có thể thực hiện nó. Như vậy, nếu trong một thời hạn nhất định, người
có quyền đã không khởi kiện mặc dù không có bất kỳ trở ngại nào cản trở việc thực
hiện quyền này thì có thể suy đoán rằng, họ đã từ bỏ quyền khởi kiện của mình. Và
đồng nghĩa với điều này thì một người có thể không thực hiện quyền khởi kiện được

GVHD: Nguyễn Văn Khuê

Trang 22

SVTH: Lê Thị Trinh