LUẬN văn LUẬT THƯƠNG mại bài báo cáo QUY CHẾ PHÁP lý của VIỆC góp vốn THÀNH lập DOANH NGHIỆP

Luận văn tốt nghiệp Quy chế pháp lý của việc góp vốn thành lập doanh ghiệp

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT
BỘ MÔN LUẬT THƯƠNG MẠI

BÀI BÁO CÁO
QUY CHẾ PHÁP LÝ CỦA VIỆC GÓP VỐN
THÀNH LẬP DOANH NGHIỆP

Giảng viên hướng dẫn

Sinh viên thực hiện

Đoàn Nguyễn Minh Thuận

Trần Thị Diễm My
MSSV: 5095345
Lớp: LK0964A1

Cần Thơ 11/2012

GVHD: Đoàn Nguyễn Minh Thuận

Trang 1

SVTH: Trần Thị Diễm My


Luận văn tốt nghiệp Quy chế pháp lý của việc góp vốn thành lập doanh ghiệp

NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................

.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
GVHD: Đoàn Nguyễn Minh Thuận

Trang 2

SVTH: Trần Thị Diễm My


Luận văn tốt nghiệp Quy chế pháp lý của việc góp vốn thành lập doanh ghiệp

NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN PHẢN BIỆN
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................

.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
..................................................................................................................
GVHD: Đoàn Nguyễn Minh Thuận

Trang 3

SVTH: Trần Thị Diễm My

Luận văn tốt nghiệp Quy chế pháp lý của việc góp vốn thành lập doanh ghiệp

LỜI CẢM ƠN
Em xin gửi lời cảm ơn đến gia đình và bạn bè đã giúp đỡ,
động viên tạo điều kiện về tinh thần và vật chất để em hoàn thành
luận văn này.
Em xin chân thành cảm ơn quý thầy cô Khoa Luật, đặc biệt
là thầy cô Bộ môn Luật Thương mại đã tận tình giảng dạy và giúp
đỡ em trrong suốt quá trình nghiên cứu.
Em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến cô Đoàn Nguyễn Minh
Thuận đã tận tình hướng dẫn và tạo mọi điều kiện giúp đỡ em
trong quá trình thực hiện đề tài.
Mặc dù trong quá trình thực hiện đề tài, người viết đã hết
sức cố gắng, nhưng do hạn chế về trình độ và thời gian nên bài viết
không thể nào không có những thiếu sót nhất định. Vì vậy, người
viết rất mong nhận được sự đóng góp của quý thầy cô để bài viết
được hoàn thiện hơn.
Em xin chân thành cảm ơn!

GVHD: Đoàn Nguyễn Minh Thuận

Trang 4

SVTH: Trần Thị Diễm My


Luận văn tốt nghiệp Quy chế pháp lý của việc góp vốn thành lập doanh ghiệp

MỤC LỤC

LỜI MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài.. ....................................................................................................1
2. Mục đích nghiên cứu. ..............................................................................................1
3. Phạm vi nghiên cứu .................................................................................................2
4. Phương pháp nghiên cứu... ......................................................................................2
5. Cấu trúc luận văn.....................................................................................................2
CHƯƠNG 1 LÝ LUẬN CHUNG VỀ DOANH NGHIỆP VÀ GÓP VỐN
THÀNH LẬP DOANH NGHIỆP .............................................................................3
1.1 Khái quát chung về doanh nghiệp .....................................................................3
1.1.1 Khái niệm và đặc điểm của doanh nghiệp ........................................................3
1.1.2 Các loại hình doanh nghiệp..............................................................................6
1.1.3 Vai trò của doanh nghiệp .................................................................................9
1.2 Góp vốn thành lập doanh nghiệp........................................................................11
1.2.1 Khái niệm góp vốn thành lập doanh nghiệp.....................................................11
1.2.2 Chủ thể và tài sản góp vốn thành lập doanh nghiệp .........................................12
1.3 Các nguyên tắc của việc góp vốn thành lập doanh nghiệp ................................14
1.4 Pháp luật điều chỉnh về góp vốn thành lập doanh nghiệp ................................17
CHƯƠNG 2 QUY CHẾ PHÁP LÝ CỦA VIỆC GÓP VỐN THÀNH LẬP
DOANH NGHIỆP .....................................................................................................
2.1 Chủ thể có quyền góp vốn thành lập doanh nghiệp ...........................................21
2.1.1 Chủ thể có quyền thành lập và quản lý doanh nghiệp .......................................21
2.1.2 Chủ thể có quyền góp vốn vào doanh nghiệp ...................................................25
2.2 Các hình thức góp vốn thành lập doanh nghiệp.................................................26
2.2.1 Góp vốn bằng tiền...........................................................................................26
2.2.2 Góp vốn bằng vật............................................................................................28
2.2.3 Góp vốn bằng quyền tài sản ............................................................................29
2.2.3.1 Góp vốn bằng quyền sở hữu trí tuệ...............................................................29
GVHD: Đoàn Nguyễn Minh Thuận

Trang 5

SVTH: Trần Thị Diễm My

21


Luận văn tốt nghiệp Quy chế pháp lý của việc góp vốn thành lập doanh ghiệp
2.2.3.2 Góp vốn bằng giá trị quyền sử dụng đất.......................................................32
2.2.4 Góp vốn bằng các tài sản theo thỏa thuận........................................................35
2.3 Quá trình hình thành vốn của doanh nghiệp .....................................................37
2.3.1 Giai đoạn hình thành vốn khi thành lập doanh nghiệp .....................................38
2.3.2 Giai đoạn góp vốn trong quá trình hoạt động của doanh nghiệp ......................40
2.4 Định giá tài sản góp vốn ......................................................................................43
2.4.1 Chủ thể tiến hành định giá tài sản góp vốn ......................................................43
2.4.2 Nguyên tắc định giá tài sản góp vốn................................................................44
2.4.3 Các phương pháp định giá tài sản góp vốn thành lập doanh nghiệp .................46
2.5 Chuyển quyền sở hữu tài sản góp vốn ................................................................47
2.6 Xử lý vi phạm nghĩa vụ góp vốn thành lập doanh nghiệp .................................50
CHƯƠNG 3 THỰC TRẠNG VÀ HƯỚNG GIẢI QUYẾT NHỮNG KHÓ
KHĂN TRONG VIỆC GÓP VỐN THÀNH LẬP DOANH NGHIỆP ....................53
3.1 Vấn đề định giá tài sản góp vốn .........................................................................53
3.1.1 Thực trạng của vấn đề định giá tài sản góp vốn...............................................53
3.1.2 Giải pháp cho vấn đề định giá tài sản góp vốn ................................................55
3.2 Thực trạng và giải pháp của việc góp vốn thành lập doanh nghiệp bằng
quyền sở hữu trí tuệ ..................................................................................................55
3.2.1 Thực trạng của việc góp vốn thành lập doanh nghiệp bằng quyền sở hữu trí
tuệ ...............................................................................................................................55
3.2.2 Đề xuất những giải pháp phù hợp nhằm hoàn thiện hơn về việc góp vốn
bằng quyền sở hữu trí tuệ ............................................................................................59
3.3 Thực trạng và giải pháp cho vấn đề nợ vốn góp của thành viên, cổ đông

trong công ty ..............................................................................................................61
3.3.1 Thực trạng của việc nợ vốn góp ......................................................................61
3.3.2 Khắc phục những rủi ro do tình trạng nợ vốn mang lại bằng các giải pháp
sau ...............................................................................................................................
3.4 Vấn đề xác định tư cách thành viên trong công ty TNHH hai thành viên trở
lên liên quan đến vấn đề vốn góp..............................................................................64
GVHD: Đoàn Nguyễn Minh Thuận

Trang 6

SVTH: Trần Thị Diễm My

63


Luận văn tốt nghiệp Quy chế pháp lý của việc góp vốn thành lập doanh ghiệp
3.4.1 Bất cập của vấn đề xác định tư cách thành viên trong công ty TNHH hai
thành viên trở lên liên quan đến vấn đề vốn góp ..........................................................64

3.4.2 Giải pháp cho vấn đề xác định tư cách thành viên trong công ty TNHH hai
thành viên trở lên liên quan đến vốn góp .....................................................................65
3.5 Bổ sung những quy định của pháp luật về hình thức góp vốn ..........................65
KẾT LUẬN................................................................................................................67

GVHD: Đoàn Nguyễn Minh Thuận

Trang 7

SVTH: Trần Thị Diễm My

Luận văn tốt nghiệp Quy chế pháp lý của việc góp vốn thành lập doanh ghiệp

LỜI MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Một trong những thành tựu lớn nhất sau gần 20 năm đổi mới ở nước ta là đổi
mới kinh tế, tạo nên những tiềm lực mới cho sự phát triển của đất nước. Để có được
thành quả đó trước hết là nhờ chủ trương kịp thời, đúng đắn của Đảng và Nhà nước
Việt Nam trong việc phát triển nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần để từ đó phát
huy nội lực, khơi dậy hoạt động kinh doanh, đầu tư trong nhân dân. Trong đó việc
tạo môi trường kinh doanh thuận lợi cho nhà đầu tư bỏ vốn kinh doanh, gia nhập thị
trường luôn được Nhà nước Việt Nam quan tâm hơn bao giờ hết. Vì thực lực và quy
mô của nền kinh tế ở bất kỳ quốc gia nào cũng luôn gắn liền với sự vận động, phát
triển của đội ngũ doanh nghiệp, doanh nghiệp đang ngày càng chiếm một vị trí, vai
trò quan trọng trong nền kinh tế thị trường.
Một trong những công cụ hữu hiệu nhất để Nhà nước quản lý nền kinh tế đó
chính là ban hành pháp luật để điều chỉnh hoạt động của các nhà đầu tư và duy trì
trật tự kinh tế. Chính vì lẽ đó mà bất kì nhà đầu tư nào khi hoạt động kinh doanh
trên lãnh thổ Việt Nam, họ đều phải biết và tuân thủ chặt chẽ các quy định pháp luật
trong lĩnh vực kinh tế do Nhà nước Việt Nam ban hành, mà đặc biệt là các quy định
về doanh nghiệp. Thành lập doanh nghiệp là giai đoạn đầu tiên trong quá trình hiện
thực hóa ý tưởng kinh doanh. Trong đó, một vấn đề được đặt lên hàng đầu để doanh
nghiệp được khai sinh đó là khâu góp vốn.
Vấn đề về vốn đối với các loại hình doanh nghiệp nói chung, đặc biệt trong
nền kinh tế thị trường hiện nay là quan trọng hơn bao giờ hết. Vì vốn là một nhân tố
cực kỳ quan trọng và là yếu tố sống còn của doanh nghiệp, có vốn thì doanh nghiệp
mới hoạt động có hiệu quả, thực hiện được các chiến lược, mục tiêu kinh doanh đã
đề ra, vượt qua được các khó khăn và các đối thủ sẽ gặp phải trên thương trường,
đem lợi nhuận về cho công ty, thông qua đó góp phần giải quyết việc làm cho người
dân, tăng ngân sách cho Nhà nước, thúc đẩy nền kinh tế phát triển. Nhằm có thể tìm

hiểu và nghiên cứu sâu hơn về góp vốn thành lập doanh nghiệp cũng như thấy được
sự quan trọng của nó đối với nền kinh tế nước ta hiện nay nên người viết đã chọn đề
tài: “Quy chế pháp lý của việc góp vốn thành lập doanh nghiệp” để nghiên cứu.
2. Mục đích nghiên cứu
Người viết nghiên cứu đề tài này với mục đích nhằm nâng cao hiểu biết pháp
luật về việc góp vốn thành lập doanh nghiệp, bên cạnh đó nhằm để hệ thống và tích
lũy thêm cho bản thân những kiến thức trong quá trình học tập. Trên cơ sở đó,
GVHD: Đoàn Nguyễn Minh Thuận

Trang 8

SVTH: Trần Thị Diễm My


Luận văn tốt nghiệp Quy chế pháp lý của việc góp vốn thành lập doanh ghiệp
người viết đưa ra những đánh giá chung về việc góp vốn thành lập doanh nghiệp.
Đồng thời đề tài cũng làm rõ những mặt được, mặt hạn chế, bất cập trong thực tiễn
và đưa ra những giải pháp hoàn thiện những quy định của pháp luật về vấn đề này.
Ngoài ra khi thực hiện đề tài còn giúp người viết hiểu rõ hơn về hệ thống
pháp luật hiện hành điều chỉnh riêng về vấn đề góp vốn ở Việt Nam. Qua đó, giúp
cho những người đang và sẽ là nhà đầu tư trong tương lai hiểu rõ hơn về những quy
định của pháp luật về vấn đề này, từ đó sẽ có những quyết định đúng đắn cho ước
mơ khởi nghiệp của mình.
3. Phạm vi nghiên cứu
Trong phạm vi nghiên cứu của đề tài, người viết chủ yếu phân tích các quy
định của pháp luật xoay quanh những vấn đề về chủ thể góp vốn, tài sản và việc
định giá tài sản góp vốn, cùng với các quy định về chuyển quyền tài sản góp vốn.
Bên cạnh đó, người viết cũng đưa ra được những khó khăn và giải pháp khắc phục
những khó khăn ấy, góp phần hoàn thiện hơn các quy định của pháp luật trong vấn
đề góp vốn thành lập doanh nghiệp ở Việt Nam hiện nay.

4. Phương pháp nghiên cứu
Đề tài được xây dựng trên cơ sở tìm hiểu, phân tích và tổng hợp các nguồn
tài liệu liên quan đến đề tài, đồng thời vận dụng những kiến thức đã có trong quá trình
học tập để làm sáng tỏ nội dung. Bên cạnh đó, người viết sử dụng các phương pháp
nghiên cứu sau: phương pháp phân tích tổng hợp các điều khoản của luật; phương
pháp lịch sử so sánh được sử dụng để tìm nguồn gốc phát sinh, quá trình phát triển
của các đối tượng nghiên cứu, từ đó phát hiện bản chất của vấn đề nghiên cứu.
5. Cấu trúc luận văn.
Luận văn được trình bày bao gồm những phần sau:
- Mục lục.
- Lời nói đầu.
- Chương 1: Lý luận chung về doanh nghiệp và góp vốn thành lập doanh
nghiệp.
- Chương 2: Quy chế pháp lý của việc góp vốn thành lập doanh nghiệp.
- Chương 3: Thực trạng và hướng giải quyết những khó khăn trong việc góp
vốn thành lập doanh nghiệp.
- Kết luận.
- Danh mục tài liệu tham khảo.
GVHD: Đoàn Nguyễn Minh Thuận

Trang 9

SVTH: Trần Thị Diễm My


Luận văn tốt nghiệp Quy chế pháp lý của việc góp vốn thành lập doanh ghiệp

CHƯƠNG 1
LÝ LUẬN CHUNG VỀ DOANH NGHIỆP VÀ GÓP VỐN
THÀNH LẬP DOANH NGHIỆP

1.1 Khái quát chung về doanh nghiệp
1.1.1 Khái niệm và đặc điểm
Trong khi người Nhật, người Hoa và hầu hết các xứ sở hiếu học chịu ảnh
hưởng của Khổng giáo đã lần lượt biến xã hội của họ thành những xứ công nghệ, thì
phần đông người Việt Nam vẫn đứng ở ruộng lúa ngơ ngác nhìn thiên hạ.1 Nhưng
hiện nay, xã hội ngày càng phát triển cùng với sự hội nhập vào nền kinh tế thế giới,
người Việt Nam ngày càng được tự do lựa chọn hàng hóa và dịch vụ từ khắp nơi
trên hành tinh. Không những thế, từ một nước nông nghiệp lạc hậu, hiện nay Việt
Nam cũng là một trong các nước có tiềm năng kinh tế mạnh, và con người Việt
Nam ngày nào chỉ biết đến ruộng vườn, con trâu, cái cày. Giờ đây, họ cũng đã dần
biết đến các từ công ty, doanh nghiệp…Vì hàng ngày, hàng giờ chúng ta đã và đang
sử dụng hàng hóa, dịch vụ do các tổ chức này cung cấp. Mặc dù vậy, trước năm
1990, ở Việt Nam vẫn không có một văn bản quy phạm pháp luật nào định nghĩa
chung về doanh nghiệp. Đến nay chỉ có Luật công ty năm 1990 và Luật Doanh
nghiệp năm 1999 trước đây, và hiện nay là Luật doanh nghiệp năm 2005 sửa đổi bổ
sung năm 2009 (sau đây gọi tắt là Luật Doanh nghiệp 2005) đã đề cập đến khái
niệm này.
Lần đầu tiên khái niệm doanh nghiệp được quy định tại Luật công ty. Cụ
thể, tại Khoản 2 Điều 3 có định nghĩa “Doanh nghiệp là đơn vị kinh doanh được
thành lập nhằm mục đích chủ yếu là thực hiện các hoạt động kinh doanh”. Sự ra đời
của đaọ luật này khẳng định đường lối chủ trương phát triển nền kinh tế hàng hóa
nhiều thành phần, huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn vốn, tăng cường hiệu
lực quản lý Nhà nước đối với các hoạt động kinh doanh.2
Sau chín năm tồn tại với những bất cập nhất định, Luật công ty năm 1990
và Luật doanh nghiệp tư nhân năm 1990 đã được thay thế bằng Luật Doanh nghiệp
năm 1999. Sự ra đời của Luật Doanh nghiệp năm 1999 nhằm hoàn thiện những quy

1

PGS. TS. Phạm Duy Nghĩa, Giáo trình Luật kinh tế (tái bản lần ba), NXB Công An Nhân Dân, năm 2011,

trang 124.
2
Pham Duy Nghĩa, Chuyên khảo luật kinh tế, NXB Đại học Quốc gua Hà Nội, năm 2004, trang 250.

GVHD: Đoàn Nguyễn Minh Thuận

Trang 10

SVTH: Trần Thị Diễm My


Luận văn tốt nghiệp Quy chế pháp lý của việc góp vốn thành lập doanh ghiệp
định của pháp luật về doanh nghiệp, đánh dấu một bước quan trọng trên con đuờng
hoàn thiện khung pháp luật về các loại hình doanh nghiệp ở nước ta.3
Khắc phục những sai lầm ấy, Luật Doanh nghiệp năm 1999, cụ thể tại
Khoản 1 Điều 3 và hiện nay tại Khoản 4 Điều 5 Luật Doanh nghiệp năm 2005 đã
đưa ra cùng một khái niệm như sau “Doanh nghiệp là tổ chức kinh tế có tên riêng,
có tài sản, có trụ sở giao dịch ổn định, được đăng kí kinh doanh theo quy định của
pháp luật nhằm mục đích thực hiện các hoạt động kinh doanh”. Đến giai đoạn này
thì khái niệm về doanh nghiệp đã tương đối đầy đủ và chặt chẽ hơn. Định nghĩa này
bao hàm gần như đầy đủ các đặc tính của doanh nghiệp với tư cách là một chủ thể
kinh doanh trong nền kinh tế thị trường. Tạo cho cho các doanh nghiệp có được một
môi trường thuận lợi để hoạt động và thuận tiện cho việc quản lý Nhà nước bằng
pháp luật.
Nếu so với các chủ thể kinh doanh khác như hộ kinh doanh hay hợp tác xã
thì doanh nghiệp là một khái niệm rộng bao gồm doanh nghiệp tư nhân, các loại
hình công ty trách nhiệm hữu hạn, công ty cổ phần, công ty hợp danh. Việc thành
lập, tổ chức quản lý và hoạt động của doanh nghiệp không chỉ thu hút sự quan tâm
điều chỉnh của Luật Doanh nghiệp mà còn liên quan đến các đạo luật chuyên
nghành khác của Việt Nam. Có thể nói phần lớn các văn bản quy phạm pháp luật do

Nhà nước Việt Nam ban hành trong lĩnh vực kinh tế đều tác động ít nhiều đến
doanh nghiệp.
Nhìn từ góc độ kinh tế, có thể nói, doanh nghiệp là đơn vị kinh doanh với
mục tiêu đầu tiên và quan trọng nhất là thu hồi vốn đã bỏ ra và có lãi. Họ tận dụng
mọi nguồn lực hữu hình và vô hình để sản xuất một loại hàng hóa hoặc thực hiện
một loại dịch vụ. Tức là để làm cho các nguồn vốn đã bỏ ra phải sinh lời và đem lại
sự tăng trưởng cho nền kinh tế, đó chính là hoạt động kinh doanh. Theo Khoản 2
Điều 4 Luật Doanh nghiệp năm 2005 định nghĩa “Kinh doanh là việc thực hiện liên
tục một, một số, hoặc tất cả các công đoạn của quá trình đầu tư, từ sản xuất đến
tiêu thụ sản phẩm hoặc cung ứng dịch vụ trên thị trường nhằm mục đích sinh lợi”.
Đứng ở góc độ pháp lý: doanh nghiệp là cái tổng thể để chỉ các loại hình
bên trong của nó.4 Muốn kinh doanh, nhà đầu tư phải chọn lấy một trong số loại
hình pháp luật quy định để tiến hành kinh doanh. Và doanh nghiệp là một tổ chức
được pháp luật và Nhà nước tôn trọng, bảo vệ quyền trong kinh doanh khi tham gia

3
4

ThS. Nguyễn Mai Hân, Bài giảng Luật thương mại 2, Lưu hành nội bộ, năm 2012, trang 1-2.
ThS. Nguyễn Mai Hân, Bài giảng Luật thương mại 2, Lưu hành nội bộ, năm 2012, trang 1

GVHD: Đoàn Nguyễn Minh Thuận

Trang 11

SVTH: Trần Thị Diễm My


Luận văn tốt nghiệp Quy chế pháp lý của việc góp vốn thành lập doanh ghiệp
hoạt động trên thương trường đồng thời doanh nghiệp phải chịu sự giám sát của

pháp luật và nhà nước.
Trong nền kinh tế hàng hóa gồm nhiều thành phần kinh tế, mỗi đơn vị sản
xuất kinh doanh là những đơn vị sản xuất hàng hóa thuộc các thành phần kinh tế
khác nhau. Mỗi nhà sản xuất kinh doanh phải có tài sản riêng, độc lập và bình đẳng
với nhau trên thị trường. Và chúng ta có thể phân biệt doanh nghiệp với các tổ chức
kinh tế khác thông qua các đặc điểm sau:
Thứ nhất, doanh nghiệp là một tổ chức kinh tế được thành lập có mục đích
kinh doanh. Trong đời sống xã hội tồn tại nhiều loại tổ chức khác nhau. Các tổ chức
này được hình thành trên cơ sở có sự liên kết các thành viên trong tổ chức. Sự liên
kết đó thông thường được thể hiện dưới nhiêù hình thức nhất định như: nội quy, quy
chế, điều lệ và với những hình thức nhất định. Đối với tổ chức kinh tế, đây là một tổ
chức hình thành với mục tiêu chính là tiến hành các hoạt động kinh doanh để thu lợi
nhuận. Có thể khẳng định lợi nhuận là yếu tố then chốt quyết định nhà đầu tư bỏ
vốn thành lập doanh nghiệp. Đặc điểm này cũng là một dấu hiệu quan trọng để phân
biệt doanh nghiệp với các chủ thể khác trong nền kinh tế thị trường. Chẳng hạn, mô
hình hợp tác xã không thể gọi là doanh nghiệp, vì khi thành lập hợp tác xã thì mục
đích của các xã viên bên cạnh hướng tới lợi nhuận thì hợp tác xã còn phải đặt tính
xã hội và hợp tác cao lên hàng đầu.5
Thứ hai, doanh nghiệp phải có tên riêng. Tên doanh nghiệp là một thành tố
rất quan trọng cấu thành nên doanh nghiệp. Tên doanh nghiệp có ý nghĩa rất lớn đối
với đời sống của doanh nghiệp, nó gắn liền với quá trình tồn tại và phát triển của
doanh nghiệp. Việc đặt tên cho doanh nghiệp cũng là một nghệ thuật, doanh nghiệp
có tên đẹp thôi chưa đủ mà còn gây được ấn tượng, dễ nhớ tạo sự gần gũi, thiện
cảm. Đây là yếu tố tạo lợi thế cho doanh nghiệp trong quảng cáo, tiếp cận người
tiêu dùng, và để phân biệt giữa doanh nghiệp này với doanh nghiệp khác, dần dần
tạo nên thương hiệu cho doanh nghiệp.
Thứ ba, doanh nghiệp phải có tài sản riêng. Trong nền kinh tế thị trường với
sự cạnh tranh đầy khốc liệt như hiện nay, mỗi doanh nghiệp khi tham gia hoạt động
đều phải chuẩn bị hành trang cho mình cả về nhân lực lẫn vật lực mà trong đó tài
sản của doanh nghiệp là một yếu tố rất quan trọng.

Tài sản của doanh nghiệp luôn được đặt trên sự đầu tư của chủ sở hữu hoặc
liên kết góp vốn từ nhiều nhà đầu tư. Tài sản góp vốn của doanh nghiệp luôn được
5

Th.S. Trần Huỳnh Thanh Nghị, Luật kinh tế, NXB Lao động- xã hội, năm 2009, trang 14.

GVHD: Đoàn Nguyễn Minh Thuận

Trang 12

SVTH: Trần Thị Diễm My


Luận văn tốt nghiệp Quy chế pháp lý của việc góp vốn thành lập doanh ghiệp
Nhà nước Việt Nam công nhận và bảo hộ. Nghĩa là tài sản và vốn đầu tư hợp pháp
của doanh nghiệp và chủ sở hữu của doanh nghiệp không bị quốc hữu hóa, không bị
tịch thu bằng biện pháp hành chính. Trường hợp thật cần thiết vì lý do quốc phòng,
an ninh và vì lợi ích quốc gia, Nhà nước trưng mua, trưng dụng tài sản của doanh
nghiệp thì doanh nghiệp được thanh toán và bồi thường theo giá thị trường tại thời
điểm trưng mua hoặc trưng dụng. Việc thanh toán hoặc bồi thường phải bảo đảm lợi
ích của doanh nghiệp và không phân biệt đối xử giữa các loại hình doanh nghiệp.6
Hơn thế nữa, tài sản của doanh nghiệp còn góp phần cho sự thành công, đứng vững
và phát triển của doanh nghiệp. Đóng góp không nhỏ vào quá trình kinh doanh, tìm
kiếm và tối đa hóa lợi nhuận cho doanh nghiệp.
Thứ tư, doanh nghiệp phải có trụ sở giao dịch ổn định. Trụ sở giao dịch là
nơi đặt cơ quan điều hành của doanh nghiệp, là địa điểm liên lạc, giao dịch của
doanh nghiệp; phải ở trên lãnh thổ Việt Nam, có địa chỉ được xác định gồm số nhà,
tên phố (ngõ phố) hoặc tên xã, phường, thị trấn, huyện, quận, thị xã, thành phố
thuộc tỉnh, tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương; số điện thoại, số fax và thư điện
tử (nếu có). Ngoài ra, doanh nghiệp còn phải thông báo thời gian mở cửa tại trụ sở

chính tại cơ quan đăng kí kinh doanh trong thời hạn mười lăm ngày, kể từ ngày
được cấp Giấy chứng nhận đăng kí kinh doanh. Cũng chính thông qua trụ sở giao
dịch này mà các đối tác thuận tiện khi liên lạc với nhau và cũng tạo được niềm tin,
uy tín với các doanh nghiệp khác lẫn khách hàng.
Thứ năm, doanh nghiệp phải thực hiện thủ tục đăng kí kinh doanh theo quy
định của pháp luật. Đây là dấu hiệu quan trọng thể hiện sự tham gia của doanh
nghiệp trên thương trường là hợp pháp và cũng là cơ sở để Nhà nước thực hiện việc
quản lý đối với doanh nghiệp. Tuy vậy, không phải bất kì hoạt động nào của doanh
nghiệp đều được coi là hợp pháp. Bởi lẽ, hoạt động của doanh nghiệp chỉ được coi
là hợp pháp khi doanh nghiệp hoạt động trong những nghành nghề đã đăng kí mà
thôi. Thêm vào đó, hoạt động được coi là hợp pháp khi được thực hiện bởi người có
thẩm quyền đại diện cho doanh nghiệp, hình thức và nội dung phải phù hợp theo
quy định của pháp luật.

6

Điều 5 Luật Doanh nghiệp năm 2005.

GVHD: Đoàn Nguyễn Minh Thuận

Trang 13

SVTH: Trần Thị Diễm My


Luận văn tốt nghiệp Quy chế pháp lý của việc góp vốn thành lập doanh ghiệp
1.1.2 Các loại hình doanh nghiệp
Việt Nam là một nước nông nghiệp, người dân quê tha thiết với mảnh đất tổ
tiên, không bao giờ chịu bỏ làng mạc trừ những trường hợp bất đắt dĩ. Vốn là một
nước nông nghiệp nên từ triều đại này qua triều đại khác việc học chỉ chuyên về văn

chương thi phú không đào luyện những người kinh doanh nên thương mại, kinh
doanh không được phát triển. Nhưng với tình hình phát triển như hiện nay và chúng
ta vừa gia nhập WTO, các nhà đầu tư nước ngoài và trong nước đang tìm cho mình
những hướng đầu tư khác nhau. Vì vậy, việc lựa chọn mô hình kinh doanh nào hợp
lý, là thuận tiện cho việc kinh doanh luôn là một vấn đề đối với nhà đầu tư.
Theo đó, Luật Doanh nghiệp năm 2005 đã có những quy định về các loại
hình doanh nghiệp ở Việt Nam. Trong phạm vi nghiên cứu của đề tài, người viết chỉ
đề cập đến các loại hình doanh nghiệp sau: công ty trách nhiệm hữu hạn một thành
viên (sau đây gọi tắt là công ty TNHH một thành viên), công ty trách nhiệm hữu
hạn hai thành viên trở lên (gọi tắt là công ty TNHH hai thành viên trở lên), công ty
cổ phần, công ty hợp danh và doanh nghiệp tư nhân.
Thứ nhất, về doanh nghiệp tư nhân. Doanh nghiệp tư nhân là loại hình
doanh nghiệp do một cá nhân làm chủ và tự chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản
của mình về mọi hoạt động của doanh nghiệp,7 và đương nhiên doanh nghiệp tư
nhân không có tư cách pháp nhân. Do chỉ có một chủ sở hữu duy nhất của doanh
nghiệp nên doanh nghiệp tư nhân hoàn toàn chủ động trong việc quyết định các vấn
đề liên quan đến hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp. Chế độ trách nhiệm vô
hạn của chủ doanh nghiệp tư nhân tạo sự tin tưởng cho đối tác, khách hàng và giúp
cho doanh nghiệp ít chịu sự ràng buộc chặt chẽ của pháp luật như các loại hình
doanh nghiệp khác. Tuy nhiên, do không có tư cách pháp nhân nên mức độ rủi ro
của chủ doanh tư nhân cao, vì họ phải chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của
doanh nghiệp và của chính mình chứ không giới hạn số vốn mà mình đã đầu tư vào
doanh nghiệp.
Thứ hai, là loại hình công ty hợp danh. Công ty hợp danh là doanh nghiệp,
trong đó phải có ít nhất hai thành viên hợp danh là cá nhân, có trình độ chuyên môn
và uy tín nghề nghiệp và phải chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình về các
nghĩa vụ của công ty. Ngoài các thành viên hợp danh, có thể có thành viên góp vốn.
Và thành viên góp vốn chỉ chịu trách nhiệm về các khoản nợ của công ty trong

7

Khoản 1 Điều 141 Luật Doanh nghiệp năm 2005.

GVHD: Đoàn Nguyễn Minh Thuận

Trang 14

SVTH: Trần Thị Diễm My


Luận văn tốt nghiệp Quy chế pháp lý của việc góp vốn thành lập doanh ghiệp
phạm vi số vốn đã góp vào công ty.8 Công ty hợp danh không có tư cách pháp nhân
và không được phát hành bất kỳ loại chứng khoán nào để huy động vốn. Ưu điểm
của công ty hợp danh là kết hợp được uy tín cá nhân của nhiều người. Do chế độ
liên đới chịu trách nhiệm vô hạn của các thành viên hợp danh mà công ty hợp danh
dễ dàng tạo được sự tin cậy của các bạn hàng, đối tác kinh doanh. Việc điều hành
quản lý công ty không quá phức tạp do số lượng các thành viên ít và là những người
có uy tín, tuyệt đối tin tưởng nhau. Bên cạnh đó nó cũng có những nhược điểm nhất
định như hạn chế của công ty hợp danh là do chế độ liên đới chịu trách nhiệm vô
hạn nên mức độ rủi ro của các thành viên hợp danh là rất cao.
Thứ ba, là loại hình công ty TNHH một thành viên. Công ty TNHH một
thành viên là một hình thức đặc biệt của công ty trách nhiệm hữu hạn. Theo quy
định của pháp luật Việt Nam, công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên là doanh
nghiệp do một tổ chức hoặc một cá nhân làm chủ sở hữu; chủ sở hữu chịu trách
nhiệm về các khoản nợ và các nghĩa vụ tài sản khác của doanh nghiệp trong phạm
vi số vốn điều lệ của công ty.9 Tùy thuộc quy mô và ngành nghề kinh doanh, cơ cấu
tổ chức quản lý nội bộ của công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên bao gồm:
Hội đồng thành viên và Giám đốc hoặc Chủ tịch công ty và Giám đốc. Luật doanh
nghiệp năm 2005 có quy định cho cá nhân được phép thành lập công ty TNHH một
thành viên, đây là điểm rất mới của Luật daonh nghiệp 2005. Lợi thế của công ty

trách nhiệm hữu hạn một thành viên là chủ sở hữu công ty có toàn quyền quyết định
mọi vấn đề liên quan đến hoạt động của công ty. Do có tư cách pháp nhân nên chủ
sở hữu công ty TNHH một thành viên chỉ chịu trách nhiệm về các hoạt động của
công ty trong phạm vi số vốn góp vào công ty nên ít gây rủi ro cho chủ sở hữu và
đấy là điểm hơn hẳn doanh nghiệp tư nhân. Nhưng việc huy động vốn của công ty
trách nhiệm hữu hạn bị hạn chế do không có quyền phát hành cổ phiếu.
Thứ tư, là công ty TNHH có hai thành viên trở lên. Công ty TNHH có hai
thành viên trở lên là doanh nghiệp trong đó thành viên chịu trách nhiệm về các
khoản nợ và các nghĩa vụ tài sản khác của doanh nghiệp trong phạm vi số vốn đã
cam kết góp vào doanh nghiệp.10 Thành viên của công ty có thể là tổ chức, cá nhân;
số lượng thành viên tối thiểu là hai và tối đa không vượt quá năm mươi. Công ty
trách nhiệm hữu hạn hai thành viên trở lên có tư cách pháp nhân kể từ ngày được
cấp giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh. Tuy nhiên, công ty trách nhiệm hữu hạn
không được quyền phát hành cổ phiếu để huy động vốn. Công ty trách nhiệm hữu
8

Điểm c Khoản 1 Điều 130 Luật Doanh nghiệp năm 2005.
Khoản 1 Điều 36 Luật Doanh nghiệp năm 2005.
10
Điểm b Khoản 1 Điều 38 Luật Doanh nghiệp năm 2005.
9

GVHD: Đoàn Nguyễn Minh Thuận

Trang 15

SVTH: Trần Thị Diễm My


Luận văn tốt nghiệp Quy chế pháp lý của việc góp vốn thành lập doanh ghiệp

hạn có từ hai thành viên trở lên phải có Hội đồng thành viên, Chủ tịch Hội đồng
thành viên, Giám đốc. Công ty trách nhiệm hữu hạn có trên mười một thành viên
trở lên phải có Ban kiểm soát. Do có tư cách pháp nhân nên các thành viên công ty
chỉ chịu trách nhiệm về các hoạt động của công ty trong phạm vi số vốn góp vào
công ty nên ít gây rủi ro cho người góp vốn; Số lượng thành viên công ty trách
nhiệm không nhiều và các thành viên thường là người quen biết, tin cậy nhau, nên
việc quản lý, điều hành công ty không quá phức tạp; Chế độ chuyển nhượng vốn
được điều chỉnh chặt chẽ nên nhà đầu tư dễ dàng kiểm soát được việc thay đổi các
thành viên, hạn chế sự thâm nhập của người lạ vào công ty. Tuy nhiên việc huy
động vốn của công ty trách nhiệm hữu hạn bị hạn chế do không có quyền phát hành
cổ phiếu.
Thứ năm, là công ty cổ phần. Công ty cổ phần là doanh nghiệp, trong đó:
vốn điều lệ được chia thành nhiều phần bằng nhau gọi là cổ phần, cổ đông chỉ chịu
trách nhiệm về nợ và các nghĩa vụ tài sản khác của doanh nghiệp trong phạm vi số
vốn đã góp vào doanh nghiệp, cổ đông có quyền tự do chuyển nhượng cổ phần của
mình cho người khác,11 trừ trường hợp cổ đông sở hữu cổ phần ưu đãi biểu quyết,
cổ đông có thể là tổ chức, cá nhân, số lượng cổ đông tối thiểu là ba và không hạn
chế số lượng tối đa. Công ty cổ phần có tư cách pháp nhân kể từ ngày được cấp giấy
chứng nhận đăng ký kinh doanh. Công ty cổ phần có quyền phát hành chứng khoán
ra công chúng theo quy định của pháp luật về chứng khoán. Công ty cổ phần phải
có Đại hội đồng cổ đông, Hội đồng quản trị và Giám đốc (Tổng giám đốc); đối với
công ty cổ phần có trên mười một cổ đông phải có Ban kiểm soát. Nhìn chung công
ty cổ phần có một số lợi thế nhất định: chế độ trách nhiệm của công ty cổ phần là
trách nhiệm hữu hạn, các cổ đông chỉ chịu trách nhiệm về nợ và các nghĩa vụ tài sản
khác của công ty trong phạm vi vốn góp nên mức độ rủi do của các cổ đông không
cao; Khả năng hoạt động của công ty cổ phần rất rộng, trong hầu hết các lịch vực,
ngành nghề; Cơ cấu vốn của công ty cổ phần hết sức linh hoạt tạo điều kiện nhiều
người cùng góp vốn vào công ty; Khả năng huy động vốn của công ty cổ phần rất
cao thông qua việc phát hành cổ phiếu ra công chúng, đây là đặc điểm riêng có của
công ty cổ phần; Việc chuyển nhượng vốn trong công ty cổ phần là tương đối dễ

dàng, do vậy phạm vi đối tượng được tham gia công ty cổ phần là rất rộng, ngay cả
các cán bộ công chức cũng có quyền mua cổ phiếu của công ty cổ phần.

11

Khoản 1 Điều 77 Luật Doanh nghiệp năm 2005.

GVHD: Đoàn Nguyễn Minh Thuận

Trang 16

SVTH: Trần Thị Diễm My


Luận văn tốt nghiệp Quy chế pháp lý của việc góp vốn thành lập doanh ghiệp
1.1.3 Vai trò của doanh nghiệp
Sau khi đất nước được thống nhất, Việt Nam với nền nông nghiệp lạc hậu
cùng với sự tàn dư của chiến tranh để lại, cuộc sống của người dân gặp nhiều khó
khăn, đời sống kinh tế xã hội chậm phát triển. Từ khi Đảng và Nhà nước ta đổi mới
nền kinh tế theo định hướng xã hội chủ nghĩa với nhiều thành phần kinh tế khác
nhau, và cùng với sự ra đời của Luật Doanh nghiệp càng khẳng định hơn vai trò của
doanh nghiệp trong tình hình hiện nay. Doanh nghiệp là yếu tố cấu thành nền kinh
tế quốc dân, là tế bào của bất kì nền kinh tế nào. Trong nền kinh tế hàng hóa nhiều
thành phần, các doanh nghiệp có vị trí rất lớn đối với sự tác động và phát triển kinh
tế xã hội, biểu hiện ở một số khía cạnh:
Một là, các doanh nghiệp có vai trò quan trọng trong sự tăng trưởng của
nền kinh tế, chúng đóng góp phần quan trọng vào sự gia tăng thu nhập quốc dân.
Tác động kinh tế xã hội lớn nhất của các doanh nghiệp là giải quyết một số lượng
lớn việc làm cho dân cư, làm tăng thu nhập cho người lao động, góp phần xóa đói,
giảm nghèo. Xét theo luận điểm tạo công ăn việc làm và thu nhập cho người lao

động, thì khu vực này vượt trội hơn hẳn các khu vực khác, góp phần giải quyết
nhiều vấn đề xã hội bức xúc.
Hai là, các doanh nghiệp góp phần làm năng động nền kinh tế. Trong cơ
chế thị trường, các hình thức tổ chức kinh doanh có sự kết hợp chuyên môn hóa và
đa dạng hóa mềm dẻo, hòa nhịp với đòi hỏi uyển chuyển của nền kinh tế thị trường
cho nên các doanh nghiệp có vai trò to lớn góp phần làm năng động nền kinh tế.
Ba là, các doanh nghiệp có vai trò to lớn đối với quá trình chuyển dịch cơ
cấu kinh tế làm cho công nghiệp phát triển mạnh, đồng thời thúc đẩy các nghành
thương mại dịch vụ phát triển. Các doanh nghiệp còn có vai trò quan trọng trong
việc làm thay đổi và đa dạng hóa cơ cấu công nghiệp và góp phấn đáng kể vào công
cuộc đô thị hóa.
Bốn là, các doanh nghiệp đóng vai trò quan trọng như tự bỏ vốn và huy
động vốn trong xã hội để đầu tư kinh doanh, luôn suy nghĩ để tạo ra ngày càng
nhiều sản phẩm mới, dịch vụ đáp ứng nhu cầu ngày càng cao, đa dạng của xã hội,
góp phần giải quyết những vấn đề của xã hội, nhất là nơi có sức ép lớn về dân số
như nước ta hiện nay, tạo nguồn tích lũy cho bản thân doanh nghiệp và cho Nhà
nước.
Năm là, doanh nghiệp vừa thực hiện nhiệm vụ xã hội vừa phải đồng thời tổ
chức các hoạt động kinh tế với mục tiêu tìm kiếm lợi nhuận làm ăn có lãi và trách
GVHD: Đoàn Nguyễn Minh Thuận

Trang 17

SVTH: Trần Thị Diễm My


Luận văn tốt nghiệp Quy chế pháp lý của việc góp vốn thành lập doanh ghiệp
nhiệm thực hiện các chính sách xã hội Nhà nước giao. Doanh nghiệp không chỉ hoạt
động vì mục tiêu lợi nhuận là chủ yếu mà còn hoạt động vì lợi ích công cộng như
sản xuất cung ứng dịch vụ công cộng theo các chính sách của Nhà nước hoặc trực

tiếp làm nhiệm vụ an ninh quốc phòng.
Qua đó, chúng ta nhận ra rằng, doanh nghiệp đóng vai trò vô cùng quan
trọng đối với nền kinh tế và sự phát triển của xã hội. Để đảm bảo duy trì sự tăng
trưởng cho hoạt động của doanh nghiệp thì vốn là một yếu tố cực kì quan trọng, đòi
hỏi các tổ chức, cá nhân phải thực hiện góp vốn để hình thành tài sản cho doanh
nghiệp.
1.2 Góp vốn thành lập doanh nghiệp
Khi nền sản xuất hàng hóa đã phát triển đến một mức độ nhất định, để
mở mang kinh doanh, các nhà kinh doanh cần phải có nhiều vốn. Vốn là số tiền mà
công ty nắm trong tay và trong suốt thời gian tồn tại của nó để thực hiện công việc
kinh doanh của mình.12 Để đáp ứng nhu cầu vốn cho kinh doanh, các nhà kinh
doanh phải liên kết với nhau. Trên cơ sở vốn và sự tin tưởng lẫn nhau, họ đã liên kết
theo những hình thức nhất định và tạo ra mô hình tổ chức kinh doanh mới.
1.2.1 Khái niệm góp vốn thành lập doanh nghiệp
Khoản 4 Điều 4 Luật Doanh nghiệp năm 2005 quy định “Góp vốn là việc
đưa tài sản vào công ty để trở thành chủ sở hữu hoặc các chủ sở hữu chung của
công ty. Tài sản góp vốn có thể là tiền Việt Nam, ngoại tệ tự do chuyển đổi, vàng,
giá trị quyền sử dụng đất, giá trị quyền sở hữu trí tuệ, công nghệ, bí quyết kỹ thuật,
các tài sản khác ghi trong Điều lệ công ty do thành viên góp để tạo thành vốn của
công ty”. Trong các hình thức tổ chức kinh doanh thì các loại hình doanh nghiệp
(trừ công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên, doanh nghiệp tư nhân) được hình
thành trên cơ sở sự liên kết góp vốn của một hai hay nhiều thành viên. Thủ tục góp
vốn được thực hiện trên cơ sở định giá tài sản góp vốn và chuyển quyền sở hữu góp
vốn. Nguyên tắc cơ bản của việc góp vốn thành lập doanh nghiệp là: nhất trí, không
được rút vốn trực tiếp và thực hiện đầy đủ thủ tục theo quy định của Luật Doanh
nghiệp.13

12

Nguyễn Ngọc Bích, Nguyễn Đình Cung, Công ty vốn, quản lý và tranh chấp, NXB Tri thức, năm 2009,

trang 123.
13
Nguyễn Thị Vân Anh, Thực tiễn giải quyết tranh chấp phát sinh trong quá trình thực hiện pháp luật doanh
nghiệp và một số đề xuất nhằm hoàn thiện Luật doanh nghiệp”, Tạp chí Luật học số 9/2010, tr 3.

GVHD: Đoàn Nguyễn Minh Thuận

Trang 18

SVTH: Trần Thị Diễm My


Luận văn tốt nghiệp Quy chế pháp lý của việc góp vốn thành lập doanh ghiệp
Nếu xét trên phương diện kinh tế: góp vốn là vệc tạo ra tài sản cho công ty
nhằm đảm bảo thực hiện các hoạt động kinh doanh theo mục đích đã đăng kí của
doanh nghiệp và bảo vệ quyền lợi của các chủ nợ trong trường hợp công ty bị phá
sản. Ở khía cạnh này, việc góp vốn hay hùng vốn cũng là việc nhiều người cùng
góp nguồn lực của mình để tạo nên một nguồn lực chung lớn hơn nhằm thực hiện ý
tưởng kinh doanh.
Xét ở góc độ pháp lý: góp vốn là hành vi chuyển giao tài sản, tức là chuyển
giao các quyền tài sản đối với tài sản là vốn góp để đổi lấy quyền lợi đối với công
ty. Nghĩa vụ đối ứng giữa những người thành lập công ty và công ty khác với nghĩa
vụ đối ứng giữa các bên trong quan hệ cho thuê mua bán ở chổ quyền lợi của người
bỏ tiền ra nhận lại được là một thứ quyền đặc biệt đó là quyền sở hữu công ty. Một
khía cạnh pháp lý quan trọng khác của việc góp vốn thành lập doanh nghiệp là hành
vi góp vốn làm thay đổi chủ thể quyền sở hữu. Những tài sản thuộc sở hữu của cá
nhân, tổ chức khi đem góp vốn vào công ty theo những phương thức nhất định thì
phần vốn góp đó đã được chuyển dịch thành sở hữu của công ty và công ty với tư
cách là chủ sở hữu có toàn quyền chi phối đối với những tài sản thuộc sở hữu của
công ty.

Như vậy không chỉ có tài sản hữu hình được pháp luật cho phép góp vốn
mà tài sản vô hình cũng được thực hiện việc góp vốn. Khi góp vốn vào công ty,
những người tham gia góp vốn có quyền tham gia quản lý công ty và quyền được
phân chia lợi nhuận của công ty. Các doanh nghiệp muốn thành công trên thị trường
không chỉ sử dụng các tài sản hữu hình trong sản xuất kinh doanh mà phải biết kết
hợp giữa tài sản vô hình và hữu hình. Các loại tài sản được phép góp vốn thành lập
doanh nghiệp phải không được trái với pháp luật Việt Nam.
1.2.2 Chủ thể và tài sản góp vốn thành lập doanh nghiệp
Luật Doanh nghiệp năm 2005 phân chia hai đối tượng nhà đầu tư, bao gồm:
người được quyền thành lập và quản lý doanh nghiệp và người chỉ được quyền góp
vốn vào doanh nghiệp. Về nguyên tắc, người được quyền thành lập và quản lý
doanh nghiệp thì đương nhiên được quyền góp vốn; không có quyền thành lập và
quản lý doanh nghiệp thì vẫn có thể có quyền góp vốn. Đối với nhà đầu tư chỉ được
quyền góp vốn thì cũng không phải họ được quyền góp vốn vào mọi loại hình
doanh nghiệp, điều này có nghĩa là có những loại hình tổ chức kinh doanh không có
nhà đầu tư chỉ đơn thuần là người góp vốn. Vốn là yếu tố cơ bản đầu tiên mà thành
viên công ty quan tâm đến, là điều kiện không thể thiếu được đối với bất kỳ một
GVHD: Đoàn Nguyễn Minh Thuận

Trang 19

SVTH: Trần Thị Diễm My


Luận văn tốt nghiệp Quy chế pháp lý của việc góp vốn thành lập doanh ghiệp
nhà đầu tư nào, khi họ muốn trở thành thành viên công ty. Vốn là điều kiện bắt
buộc để công ty ra đời, nó là nội dung vật chất để công ty tồn tại và phát triển.
Theo đó, tất cả các tổ chức là pháp nhân, bao gồm cả doanh nghiệp có vốn
đầu tư nước ngoài, không phân biệt nơi đăng ký trụ sở chính và mọi cá nhân không
phân biệt quốc tịch và nơi cư trú, nếu không thuộc đối tượng quy định tại Khoản 4

Điều 13 của Luật Doanh nghiệp năm 2005 đều có quyền góp vốn, mua cổ phần với
mức không hạn chế tại doanh nghiệp theo quy định tương ứng của luật này.14
Cụ thể điều luật quy định như sau “Tổ chức, cá nhân sau đây không được
mua cổ phần của công ty cổ phần, góp vốn vào công ty trách nhiệm hữu hạn, công
ty hợp danh theo quy định của luật này:
Cơ quan nhà nước, đơn vị lực lượng vũ trang nhân dân Việt Nam sử dụng
tài sản nhà nước góp vốn vào doanh nghiệp để thu lợi riêng cho cơ quan, đơn vị
mình;
Các đối tượng không được góp vốn vào doanh nghiệp theo quy định của
pháp luật về cán bộ, công chức”.
Người đứng đầu, cấp phó của người đứng đầu cơ quan, vợ hoặc chồng của
những người đó không được góp vốn vào doanh nghiệp hoạt động trong phạm vi
ngành, nghề mà người đó trực tiếp thực hiện việc quản lý nhà nước.
Cụ thể, vấn đề về chủ thể góp vốn sẽ được người viết phân tích sâu hơn ở
chương 2 của đề tài.
Thành lập doanh nghiệp là giai đoạn đầu tiên trong quá trình hiện thực hóa ý
tưởng kinh doanh. Trong đó, yếu tố vốn được đặt lên hàng đầu. Đòi hỏi những
người khởi sự thành lập doanh nghiệp phải góp vào. Trong thực tiễn có nhiều hình
thức góp vốn, chính xuất phát từ sự đa dạng của hình thức góp vốn mà đòi hỏi sự
điều chỉnh cách thức tiến hành quan hệ chuyển dịch vốn góp vào công ty cũng đa
dạng và phải phù hợp với từng hình thức cụ thể. Các thành viên phải lựa chọn hình
thức góp vốn cụ thể không trái với quy định của pháp luật và được ghi tại hợp đồng
thành lập công ty. Theo Luật Doanh nghiệp thì tài sản góp vốn có thể là tiền Việt
Nam, ngoại tệ tự do chuyển đổi, vàng, giá trị quyền sử dụng đất, giá trị quyền sở
hữu trí tuệ, công nghệ, bí quyết kỹ thuật, các tài sản khác ghi trong Điều lệ công ty
do thành viên góp để tạo thành vốn của công ty.

14

Khoản 3 Điều 13 Luật Doanh nghiệp năm 2005.

GVHD: Đoàn Nguyễn Minh Thuận

Trang 20

SVTH: Trần Thị Diễm My


Luận văn tốt nghiệp Quy chế pháp lý của việc góp vốn thành lập doanh ghiệp
Theo Nghị định Chính phủ số 102/2010/NĐ-CP ngày 01/10/2010 hướng
dẫn chi tiết một số điều của Luật Doanh nghiệp (sau đây gọi tắt là Nghị định 102).
Tại Điều 5 quy định “Quyền sở hữu trí tuệ được sử dụng để góp vốn bao gồm quyền
tác giả, quyền liên quan đến quyền tác giả, quyền sở hữu công nghiệp, quyền đối
với giống cây trồng và các quyền sở hữu trí tuệ khác theo quy định của pháp luật sở
hữu trí tuệ. Chỉ cá nhân, tổ chức là chủ sở hữu đối với các quyền nói trên mới có
quyền sử dụng các tài sản đó để góp vốn. Bộ Tài chính hướng dẫn việc định giá góp
vốn bằng quyền sở hữu trí tuệ”.
Khi đã cam kết góp vốn thành lập công ty thì các thành viên đã tự ràng
buộc mình vào các quyền lợi và nghĩa vụ nhất định từ việc góp vốn đó. Và tài sản
của công ty cũng được hình thành từ sự đóng góp của các thành viên. Tài sản không
những là phương tiện kinh doanh mà còn là vật bảo đảm cho các sự cam kết của
doanh nghiệp. Tại Điều 163 Bộ Luật dân sự năm 2005 có nêu “Tài sản bao gồm
vật, tiền, giấy tờ có giá và các quyền tài sản”. Song theo quan niệm chung, người ta
có thể hiểu được rằng tài sản bao gồm hai loại là vật và quyền.
Suy cho cùng thì tài sản vẫn là yếu tố quan trọng nhất của mỗi doanh
nghiệp, bởi không có tài sản thì doanh nghiệp không thể hoạt động được. Về
nguyên tắc, mọi tài sản đều có thể đem góp làm vốn vào công ty, tuy nhiên còn lệ
thuộc vào từng sự thỏa thuận cụ thể giữa các thành viên trong công ty với nhau. Tài
sản góp vốn có thể thuộc bất kể dạng nào: vật chất liệu hay các quyền vô hình, với
điều kiện các tài sản này phải là các tài sản có thể được chuyển giao trong giao lưu

dân sự một cách hợp pháp. Hơn thế nữa, bản thân của góp vốn đã là một hành vi
chuyển giao tài sản. Do đó phải tuân thủ những quy tắc chung có liên quan đến
chuyển giao tài sản. Căn cứ vào việc chuyển giao, người ta chia các hình thức góp
vốn bằng tài sản thành một số loại để nghiên cứu như sau: tiền mặt bao gồm tiền
Việt Nam, ngoại tệ tự do chuyển đổi, vàng; góp vốn bằng vật; và các quyền tài sản
gồm giá trị quyền sử dụng đất, quyền sở hữu trí tuệ.
Như đã đề cập thì ngoài các loại tài sản nêu trên thì các tài sản khác vẫn
được phép tham gia góp vốn nếu được quy định trong Điều lệ công ty. Các tài sản
này có thể là năng lực kinh doanh, công sức, tri thức, năng lực quản lý, uy tín trên
thương trường, hệ thống khách hàng hay các loại giấy tờ có giá như cổ phiếu, trái
phiếu…Những loại tài sản này cũng có thể được mang góp vốn vào công ty nếu
được các thành viên, cổ đông nhất trí chấp nhận.

GVHD: Đoàn Nguyễn Minh Thuận

Trang 21

SVTH: Trần Thị Diễm My


Luận văn tốt nghiệp Quy chế pháp lý của việc góp vốn thành lập doanh ghiệp
1.3. Các nguyên tắc của việc góp vốn
Tài sản đóng vai trò như là thước đo hiệu quả kinh doanh, sức cạnh tranh
và khả năng phát triển của doanh nghiệp trong tương lai. Bằng việc phát triển và sở
hữu thật nhiều tài sản thì uy tín và vị thế của doanh nghiệp được mở rộng, khả năng
cạnh tranh, và doanh thu của doanh nghiệp được nâng cao. Vì vậy, vấn đề góp vốn
thành lập doanh nghiệp phải được thực hiện trong khuôn khổ pháp luật cho phép và
phải theo một trình tự với những nguyên tắc nhất định.
Tài sản góp vốn khi thành lập doanh nghiệp phải được các thành viên, cổ
đông sáng lập “nhất trí” chấp nhận.15 Một doanh nghiệp muốn phát triển phải có sự

đóng góp tài sản, công sức của tất cả các thành viên sáng lập. Cùng nhau bàn bạc,
thỏa thuận, thống nhất trong mọi vấn đề, điều này cũng là kim chỉ nam cho mọi
hoạt động của doanh nghiệp sau này. Việc chấp nhận một chủ thể, một loại tài sản
cho việc góp vốn phải được sự nhất trí của tất cả các thành viên sáng lập, thì tài sản
đó mới hợp pháp và phù hợp với nội dung điều lệ của công ty. Bởi sự thành bại của
một doanh nghiệp không chỉ do một cá nhân quyết định, và chịu trách nhiệm, ở đây
là cả một tổ chức cùng chịu trách nhiệm. Trong nội bộ doanh nghiệp cần phải có sự
đồng thuận như vậy mới giúp cho những công việc của doanh nghiệp được giải
quyết một cách tốt nhất, mọi khó khăn sẽ được giải quyết một cách nhanh chóng.
Nguyên tắc nhất trí ở đây không chỉ có việc chấp nhận cho một chủ thể nào đó góp
vốn và chấp nhận một loài tài sản nào đó trở thành tài sản của doanh nghiệp mà còn
thể hiện thông qua trong vấn đề định giá tài sản góp vốn. Pháp luật quy định việc
“nhất trí” là muốn cho các thành viên trong doanh nghiệp tự kiểm soát lẫn nhau,
tránh những nghĩa vụ tài sản phát sinh do có sự bao che và gian lận trong nội bộ
doanh nghiệp.
Tài sản đem góp vốn phải được định giá để xác định giá trị, việc định giá
tài sản với mục đích xác định nguồn vốn đóng góp của thành viên là chủ sở của tài
sản và ghi nhận tỉ lệ góp vốn. Quy định việc định giá tài sản trước khi trở thành tài
sản của doanh nghiệp là quy định chung của Luật Doanh nghiệp năm 2005, việc
định giá sẽ giúp xác định giá trị tài sản thực có của doanh nghiệp, nếu có những
nghĩa vụ tài sản phát sinh thì doanh nghiệp sẽ dựa vào nguồn vốn hiện có mà giải
quyết. Tuy nhiên đối với loại hình công ty TNHH một thành viên và doanh nghiệp
tư nhân sẽ do một cá nhân đứng ra chịu trách nhiệm (chủ doanh nghiệp hay người
đại diện theo pháp luật) nếu việc định giá không đúng với thực tế khách quan. Còn
15

Khoản 2, Điều 30, Luật Doanh nghiệp năm 2005.

GVHD: Đoàn Nguyễn Minh Thuận

Trang 22

SVTH: Trần Thị Diễm My


Luận văn tốt nghiệp Quy chế pháp lý của việc góp vốn thành lập doanh ghiệp
đối với loại hình doanh nghiệp khác (trừ công ty TNHH một thành viên và doanh
nghiệp tư nhân) đều dựa trên sự hùn vốn của các thành viên sáng lập. Vì vậy, việc
định giá xác định nguồn vốn góp của các thành viên là chủ sở hữu tài sản vô cùng
quan trọng. Việc xác định đó phải thông qua hình thức định giá, bởi vì sau khi định
giá hoàn tất thì sẽ xác định được phần tài sản của các thành viên góp vào có giá trị
thực tế là bao nhiêu. Định giá cũng giúp cho doanh nghiệp dễ phân chia lợi nhuận
cho các thành viên sáng lập khi dựa vào tỷ lệ phần trăm giá trị tài sản mà thành viên
đó góp vào doanh nghiệp.
Luật Doanh nghiệp năm 2005 quy định: “Tài sản góp vốn trong quá trình
hoạt động do doanh nghiệp và người góp vốn thoả thuận định giá hoặc do một tổ
chức định giá chuyên nghiệp định giá. Trường hợp tổ chức định giá chuyên nghiệp
định giá thì giá trị tài sản góp vốn phải được người góp vốn và doanh nghiệp chấp
thuận; nếu tài sản góp vốn được định giá cao hơn giá trị thực tế tại thời điểm góp
vốn thì người góp vốn hoặc tổ chức định giá và người đại diện theo pháp luật của
doanh nghiệp cùng liên đới chịu trách nhiệm đối với các khoản nợ và nghĩa vụ tài
sản khác của công ty bằng số chênh lệch giữa giá trị được định và giá trị thực tế
của tài sản góp vốn tại thời điểm kết thúc định giá”.16 Nếu ngay từ ban đầu, tất cả
các thành viên, cổ đông đều thống nhất chấp nhận thì việc sau này có phát sinh các
nghĩa vụ tài sản sẽ do tất cả các thành viên, cổ đông của doanh nghiệp chịu trách
nhiệm. Việc định giá loại tài sản này phải do các tổ chức chuyên nghiệp chuyên
định giá đảm nhận. Việc góp vốn bằng các tài sản thông thường khác thì chỉ cần có
sự đồng thuận của tất cả các thành viên của doanh nghiệp sau khi định giá xác định
giá trị của tài sản đó. Còn đối với tài sản sở hữu trí tuệ lại khó khăn hơn vì đây là
loại tài sản vô hình và đó cũng là một khó khăn cho các doanh nghiệp của nước ta

trong việc xác định giá trị tài sản trí tuệ một cách khách quan. Hiện nay, nước ta đã
có những tổ chức chuyên định giá về tài sản sở hữu trí tuệ cho doanh nghiệp, nhưng
cho đến thời điểm này vẫn chưa có những chế định cụ thể quy định cho vấn đề này
cũng như thế nào gọi là chuyên nghiệp, sự chuyên nghiệp đó bao hàm cho tất cả, có
nghĩa là vừa định giá cho tài sản hữu hình vừa định giá cho tài sản vô hình được hay
không, cơ chế nào đảm bảo cho tính chân thật khi định giá tài sản sở hữu trí tuệ.
Vấn đề này vẫn còn là một vướng mắc lớn cho các doanh nghiệp khi tiến hành định
giá tài sản góp vốn.

16

Khoản 3 Điều 30 Luật Doanh nghiệp năm 2005.

GVHD: Đoàn Nguyễn Minh Thuận

Trang 23

SVTH: Trần Thị Diễm My


Luận văn tốt nghiệp Quy chế pháp lý của việc góp vốn thành lập doanh ghiệp
Các tài sản phải được định giá như nhau về giá trị khi thực hiện góp vốn,
trong vấn đề góp vốn bất kể đó là loại tài sản gì nếu đã được pháp luật ghi nhận và
được sự chấp thuận của các thành viên sáng lập doanh nghiệp thì tất cả các tài sản
có vị trí ngang bằng nhau. Chúng được quy về một đơn vị chung để đo lường giá trị
và để tiện đánh giá cho số vốn đóng góp của mỗi thành viên. Đối với các tài sản
hữu hình thì giá trị của chúng được thể hiện cụ thể rõ ràng còn tài sản vô hình thì
việc xác định khó khăn hơn là phải nhờ đến các tổ chức chuyên nghiệp để định giá
sau đó phải được sự thống nhất của các thành viên, cổ đông sáng lập. Trong một
doanh nghiệp có rất nhiều tài sản vô hình và hữu hình khác nhau nên cần có sự đánh

giá công bằng về giá trị góp vốn. Công bằng ở đây không có nghĩa là tất các tài sản
dù lớn hay nhỏ, vô hình hay hữu hình đều ngang bằng nhau trong khi thực hiện góp
vốn. Trường hợp này còn xét đến nhiều khía cạnh là công dụng khai thác, khả năng
sinh lời, đặc tính lý hóa…. Việc đánh giá như nhau về các loại tài sản là việc không
phân biệt vô hình hay hữu hình, nếu đã được chấp nhận góp vốn thì cần có sự công
bằng về tính chất tài sản, công nhận giá trị hữu ích.
1.4 Pháp luật điều chỉnh về vấn đề góp vốn thành lập doanh nghiệp
Một hệ thống pháp luật hoàn thiện, thông thoáng và định hướng đúng đắn
sẽ giúp cho nền kinh tế phát triển nhanh chóng, phù hợp với tiến trình hội nhập kinh
tế thế giới. Vì lẽ đó, pháp luật nước ta luôn đổi mới và hoàn thiện để tạo hành lang
pháp lý an toàn cho các nhà doanh nghiệp trong và ngoài nước. Việc điều chỉnh
pháp luật đối với các quan hệ về Luật doanh nghiệp nói chung và quan hệ về việc
góp vốn thành lập doanh nghiệp nói riêng được xác định trong hệ thống pháp luật
Việt Nam và những điều ước quốc tế mà Việt Nam đã tham gia ký kết hoặc gia
nhập. Các văn bản pháp luật Việt Nam trong thời gian qua về việc góp vốn thành
lập doanh nghiêp có thể chia thành nhiều nhóm, nhóm về pháp luật quốc gia và
nhóm về các điều ước quốc tế mà Việt Nam đã tham gia ký kết hoặc gia nhập. Bên
cạnh đó các tập quán quốc tế trong giao thương buôn bán lâu đời của thương mại
quốc tế cũng được nhà nước ta công nhận để điều chỉnh về việc góp vốn thành lập
doanh nghiệp.
Theo những nguyên tắc hiến định của Hiến pháp năm 1992, cụ thể tại Điều
57 nêu rõ “Công dân có quyền tự do kinh doanh theo quy định của pháp luật”, có
quyền sở hữu về thu nhập hợp pháp, của cải để dành, nhà ở, tư liệu sinh hoạt, vốn
và tài sản khác trong doanh nghiệp hoặc trong các tổ chức kinh tế khác.17 Đồng
thời, Hiến pháp cũng quy định doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế được
17

Điều 58 Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 1992.

GVHD: Đoàn Nguyễn Minh Thuận

Trang 24

SVTH: Trần Thị Diễm My


Luận văn tốt nghiệp Quy chế pháp lý của việc góp vốn thành lập doanh ghiệp
liên doanh, liên kết với các tổ chức kinh tế trong nước và ngoài nước, được bình
đẳng với nhau trước pháp luật, có quyền hợp tác và cạnh tranh với nhau một cách
lành mạnh.
Pháp luật về góp vốn thành lập doanh nghiệp bao gồm tổng thể những quy
định về thành lập công ty, thỏa thuận góp vốn, các phương thức góp vốn, nghĩa vụ
góp vốn, quyền lợi từ việc góp vốn … Những quy định này liên quan tới nhiều
ngành luật. Các đạo luật như: Bộ luật dân sự, Luật Doanh nghiệp, Luật Thương
mại… và nhiều đạo luật khác là cơ sở pháp lý cho hoạt động góp vốn thành lập
công ty.
Nhìn lại vấn đề góp vốn để thành lập doanh nghiệp theo Luật Doanh
nghiệp tư nhân năm 1990 và Luật công ty năm 1990 có thể thấy các văn bản pháp
luật hiện nay quy định về thủ tục góp vốn để thành lập doanh nghiệp có những bước
tiến nhảy vọt. Cụ thể, trong những năm đầu đổi mới, khi pháp luật nước ta bắt đầu
thừa nhận kinh tế tư nhân tồn tại song song bình đẳng với kinh tế quốc doanh và
kinh tế tập thể, việc góp vốn để thành lập doanh nghiệp vô cùng chặt chẽ. Các tài
sản góp vốn để thành lập doanh nghiệp cũng còn hạn chế. Trong giai đoạn này,
nước ta vừa chuyển sang nền kinh tế thị trường, thành phần kinh tế tư nhân mới
được tự do hoạt động và cạnh tranh bình đẳng với nhau cũng như các thành phần
kinh tế khác, hơn nữa kinh nghiệm quản lý thành phần kinh tế này của hệ thống cơ
quan Nhà nước chưa nhiều và chưa thật sâu sát. Lúc này, chúng ta chưa thấy được
tầm quan trọng của giá trị của tài sản đem góp vốn mà nó mang lại cho một doanh
nghiệp như hiện nay.
Đến Luật Doanh nghiệp năm 1999 thì tư duy về quản lý nhà nước thông

qua thủ tục góp vốn thành lập doanh nghiệp có sự thay đổi căn bản đã tạo điều kiện
cho các nhà kinh doanh làm những gì mà pháp luật không cấm. Trước đây, pháp
luật cho phép góp vốn bằng các quyền tài sản hữu hình cụ thể nhưng đến khi Luật
Doanh nghiệp 1999 ra đời, pháp luật quy định thêm một chế định đó là cho phép
góp vốn bằng các tài sản vô hình có tiềm năng phát triển kinh tế và tìm kiếm lợi
nhuận. Luật Doanh nghiệp 1999 ra đời đánh dấu bước ngoặc cho doanh nghiệp
những quy định mới và góp phần tạo ra những điều kiện thuận lợi hơn cho các chủ
thể kinh doanh chủ động trong việc tìm kiếm đối tác kinh doanh. Có thể nói văn bản
pháp luật này đã tạo bước ngoặc quan trọng để các nhà kinh doanh Việt Nam thực
sự có điều kiện để thực thi quyền tự do kinh doanh và tạo điều kiện cho nền kinh tế
phát triển dựa trên nền tảng của tri thức. Luật Doanh nghiệp năm 1999 quy định các
tài sản được phép góp vốn bao gồm: “Tài sản để góp vốn có thể là tiền Việt Nam,
GVHD: Đoàn Nguyễn Minh Thuận

Trang 25

SVTH: Trần Thị Diễm My