LUẬN văn LUẬT THƯƠNG mại bảo LÃNH TRONG hợp ĐỒNG tín DỤNG NGÂN HÀNG

Đề tài: Bảo lãnh trong hợp đồng tín dụng ngân hàng

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT
BỘ MÔN THƯƠNG MẠI
----------

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP
CỬ NHÂN LUẬT
NIÊN KHÓA 2007-2011

BẢO LÃNH TRONG HỢP ĐỒNG
TÍN DỤNG NGÂN HÀNG
Giảng viên hướng dẫn
ThS. LÊ HUỲNH PHƯƠNG CHINH
Bộ môn Thương Mại

Sinh viên thực hiện
NGUYỄN THỊ ĐOAN TRANG
MSSV: 5075229
Lớp: LK0764A3

Cần Thơ, 11/ 2010
GVHD: ThS.Lê Huỳnh Phương Chinh

-1-

SVTH: Nguyễn Thị Đoan Trang


Đề tài: Bảo lãnh trong hợp đồng tín dụng ngân hàng

NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG BẢO VỆ LUẬN VĂN
---------.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
Cần Thơ, ngày .....tháng.....năm 20…

GVHD: ThS.Lê Huỳnh Phương Chinh

-2-

SVTH: Nguyễn Thị Đoan Trang

Đề tài: Bảo lãnh trong hợp đồng tín dụng ngân hàng

NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG BẢO VỆ LUẬN VĂN
---------.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
Cần Thơ, ngày .....tháng.....năm 20…

GVHD: ThS.Lê Huỳnh Phương Chinh

-3-

SVTH: Nguyễn Thị Đoan Trang


Đề tài: Bảo lãnh trong hợp đồng tín dụng ngân hàng

MỤC LỤC

Lời mở đầu .......................................................................................................... 1
CHƯƠNG 1
KHÁI QUÁT CHUNG VỀ HỢP ĐỒNG TÍN DỤNG VÀ BIỆN PHÁP BẢO
LÃNH TRONG HỢP ĐỒNG TÍN DỤNG NGÂN HÀNG
1.1 Sơ lược về hợp đồng tín dụng ngân hàng ..................................................... 4
1.1.1 Khái niệm ................................................................................................ 4
1.1.2 Chủ thể của hợp đồng tín dụng ngân hàng ................................................ 5
1.1.2.1 Bên cho vay ..................................................................................... 5
1.1.2.2 Khách hàng vay ............................................................................... 8
1.1.3 Nội dung chủ yếu của hợp đồng tín dụng ngân hàng ...............................12
1.2 Giới thiệu chung về biện pháp bảo lãnh .....................................................15
1.2.1 Khái quát chung về các biện pháp bảo đảm thực hiện nghĩa vụ dân sự ....15
1.2.1.1 Khái niệm .......................................................................................15
1.2.1.2 Đặc điểm ........................................................................................16
1.2.1.3 Phân loại ........................................................................................18
1.2.2 Sự phát triển của chế định bảo lãnh .........................................................18
1.2.3 Khái niệm bảo lãnh .................................................................................21
1.2.4 Phân loại các loại hình bảo lãnh ..............................................................24
1.2.5 Mối quan hệ giữa hợp đồng tín dụng ngân hàng và biện pháp bảo lãnh ...24
CHƯƠNG 2
QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT VỀ BẢO LÃNH TRONG HỢP ĐỒNG TÍN DỤNG

NGÂN HÀNG
2.1 Bảo lãnh bằng tài sản trong Hợp đồng tín dụng ngân hàng ......................25
GVHD: ThS.Lê Huỳnh Phương Chinh

-4-

SVTH: Nguyễn Thị Đoan Trang


Đề tài: Bảo lãnh trong hợp đồng tín dụng ngân hàng

2.1.1 Điều kiện đối với tài sản bảo lãnh trong hợp đồng tín dụng ngân hàng ....25
2.1.2 Quy định pháp luật về giá trị tài sản của tài sản bảo lãnh trong hợp đồng tín
dụng ngân hàng....................................................................................................27
2.1.3 Hợp đồng bảo lãnh tiền vay bằng tài sản .................................................28
2.1.3.1 Chủ thể của hợp đồng bảo lãnh .......................................................28
2.1.3.2 Hình thức và nội dung của Hợp đồng bảo lãnh ...............................33
2.1.3.3 Hiệu lực của hợp đồng bảo lãnh .....................................................34
2.1.3.4 Mối quan hệ giữa hợp đồng bảo lãnh và Hợp đồng tín dụng ...........34
2.1.4 Quy định pháp luật về đăng ký giao dịch bảo lãnh trong hợp đồng tín dụng
ngân hàng ............................................................................................................36
2.1.4.1 Trình tự, thủ tục đăng ký giao dịch bảo lãnh ...................................37
2.1.4.2 Cung cấp thông tin về giao dịch bảo lãnh .......................................41
2.1.4.3 Đăng ký thay đổi nội dung, gia hạn, sửa chữa sai sót và xóa đăng ký
giao dịch bảo lãnh ................................................................................................42
2.1.4.4 Thời hạn có hiệu lực của đăng ký giao dịch bảo lãnh ......................43
2.1.5 Xử lý tài sản dùng để bảo lãnh trong Hợp đồng tín dụng ngân hàng ........44
2.1.5.1 Quy định của pháp luật về xử lý tài sản bảo lãnh trong Hợp đồng tín
dụng ngân hàng....................................................................................................45
2.1.5.2 Xử lý tài sản bảo lãnh trong trường hợp bên bảo lãnh bị phá sản ....49

2.1.5.3 Thẫm định giá tài sản bảo lãnh khi xử lý ........................................50
2.1.5.4 Thanh toán thu nợ từ việc xử lý tài sản dùng để bảo lãnh................51
2.2 Quy định pháp luật về bảo lãnh bằng tín chấp của tổ chức chính trị - xã hội
............................................................................................................................52
2.2.1 Quy định chung của pháp luật về vấn đề cho vay bằng tín chấp ..............52
2.2.2 Chủ thể trong quan hệ bảo lãnh bằng tín chấp .........................................53
2.2.2.1 Tổ chức chính trị - xã hội là bên bảo lãnh .......................................53
GVHD: ThS.Lê Huỳnh Phương Chinh

-5-

SVTH: Nguyễn Thị Đoan Trang


Đề tài: Bảo lãnh trong hợp đồng tín dụng ngân hàng

2.2.2.2 Bên được bảo lãnh ..........................................................................55
2.2.2.3 Bên nhận bảo lãnh ..........................................................................56
2.2.3 Hình thức và nội dung của hợp đồng bảo lãnh bằng tín chấp ...................57
CHƯƠNG 3
THỰC TIỄN VÀ PHƯƠNG HƯỚNG HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT BẢO LÃNH
TRONG HỢP ĐỒNG TÍN DỤNG NGÂN HÀNG
3.1 Vướng mắc về xác định giá trị tài sản dùng để bảo lãnh tiền vay .............59
3.2 Thực tiễn và vướng mắc trong quá trình thực thi pháp luật về đăng ký giao
dịch bảo lãnh tiền vay ........................................................................................61
3.3 Vướng mắc trong việc xử lý tài sản cầm cố để bảo lãnh tiền vay trong trường
hợp tài sản đó có đăng ký quyền sở hữu và xử lý theo các phương thức do các
bên thỏa thuận ...................................................................................................64
3.4 Vướng mắc trong vấn đề xử lý tài sản bảo lãnh tiền vay khi bán đấu giá
không thành .......................................................................................................67

3.5 Khó khăn trong vấn đề xác định bên bảo lãnh là hộ gia đình và định đoạt tài
sản của hộ gia đình ............................................................................................68
3.6 Vướng mắc trong vấn đề dùng tài sản là bất động sản hình thành trong
tương lai để bảo lãnh tiền vay ...........................................................................71
Phần kết luận .....................................................................................................75

GVHD: ThS.Lê Huỳnh Phương Chinh

-6-

SVTH: Nguyễn Thị Đoan Trang


Đề tài: Bảo lãnh trong hợp đồng tín dụng ngân hàng

GVHD: ThS.Lê Huỳnh Phương Chinh

-7-

SVTH: Nguyễn Thị Đoan Trang


Đề tài: Bảo lãnh trong hợp đồng tín dụng ngân hàng

LỜI MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong bối cảnh xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, tín dụng
ngân hàng là hình thức tín dụng chủ yếu và đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển
kinh tế ở Việt Nam. Tín dụng ngân hàng là hoạt động thu vốn tạm thời nhàn rỗi và cho
các chủ thể kinh tế có nhu cầu vay lại nguồn vốn đã huy động này. Hoạt động tín dụng

của ngân hàng góp phần phát triển kinh tế đất nước, tạo ra những động lực mới cho cải
cách kinh tế, dẫn đến sự hình thành và phát triển đa dạng nhiều loại ngành nghề, hình
thức kinh doanh. Đặc biệt trong những năm gần đây theo chủ trương của Chính phủ, ngân
hàng đã mạnh dạn cho vay các thành phần kinh tế mới như Công ty cổ phần, Công ty
trách nhiệm hữu hạn, Doanh nghiệp tư nhân... tạo điều kiện cho họ phát triển, giải quyết
thêm nhiều công ăn việc làm cho người lao động. Tuy nhiên, để bảo toàn nguồn vốn,
tránh tình trạng mất khả năng thanh toán đòi hỏi các ngân hàng nói riêng và các tổ chức
tín dụng nói chung phải có biện pháp nhằm giảm thiểu những rủi ro trong hoạt động cho
vay. Trong đó, bảo lãnh tiền vay được xem là một trong những biện pháp hiệu quả và phổ
biến nhất. Chính vì những lý do đã nêu, người viết chọn đề tài “Bảo lãnh trong hợp đồng
tín dụng ngân hàng” để tìm hiểu về những quy định của pháp luật trong giai đoạn hiện
nay.
2. Tình hình nghiên cứu
Cho đến thời điểm hiện nay, trong hệ thống pháp luật Việt Nam có rất nhiều văn bản
quy phạm pháp luật thuộc nhiều ngành luật khác nhau quy định về bảo lãnh tiền vay, nói
chung những quy phạm pháp luật điều chỉnh về vấn đề “bảo lãnh trong hợp đồng tín dụng
ngân hàng” vẫn còn khá tản mạn và rời rạc, đôi khi còn có sự thiếu thống nhất làm cho
quá trình áp dụng pháp luật còn nhiều khó khăn, bất cập. Về đề tài mà người viết đang
nghiên cứu không phải là một đề tài mới, tuy nhiên những nghiên cứu trước chủ yếu là
những nghiên cứu chung chung về tất cả các biện pháp bảo đảm thực hiện nghĩa vụ dân
sự, trong đề tài của mình người viết chỉ tập trung vào biện pháp bảo lãnh tiền vay trong
hoạt động tín dụng ngân hàng.
3. Mục đích, đối tượng nghiên cứu

GVHD: ThS.Lê Huỳnh Phương Chinh

-8-

SVTH: Nguyễn Thị Đoan Trang

Đề tài: Bảo lãnh trong hợp đồng tín dụng ngân hàng

Đề tài “Bảo lãnh trong hợp đồng tín dụng ngân hàng” với đối tượng nghiên cứu là các
điều kiện, trình tự, thủ tục để tiến tới giao kết hợp đồng bảo lãnh trong hoạt động tín dụng
ngân hàng và trình tự, thủ tục để thanh lý hợp đồng bảo lãnh. Người viết nghiên cứu với
mục đích góp phần làm hoàn thiện hơn pháp luật về bảo lãnh tiền vay trong hoạt động tín
dụng, tạo điều kiện thuận lợi cho các bên có liên quan khi tham gia vào quan hệ bảo lãnh
trong hợp đồng tín dụng ngân hàng đồng thời góp phần bảo đảm thu hồi vốn cho các tổ
chức tín dụng.
4. Phạm vi nghiên cứu
Trong đề tài đã chọn, người viết tập trung nghiên cứu biện pháp bảo lãnh tiền vay
trong lĩnh vực ngân hàng Việt Nam, trong quá trình nghiên cứu người viết có dựa vào
những quy định chung đối với biện pháp bảo lãnh trong các giao dịch dân sự như: Luật
Đất đai 2003, Luật Nhà ở 2005, Bộ luật hàng hải 2005, Luật hàng không dân dụng Việt
Nam 2006, Nghị định 163/2006/NĐ-CP ngày 29 tháng 12 năm 2006 về Giao dịch bảo
đảm, Nghị định 83/2010/NĐ-CP ngày 23 tháng 7 năm 2010 về Đăng ký giao dịch bảo
đảm, Luật thi hành án dân sự 2008, Luật phá sản 2004… Đồng thời có dựa vào những
quy định riêng đối với hoạt động tín dụng quy định trong Luật các tổ chức tín dụng 1997
được sửa đổi bổ sung năm 2004. Tuy nhiên, do người viết nghiên cứu trong thời gian giao
thời giữa hai luật (Luật các Tổ chức tín dụng 1997 được sửa đổi, bổ sung 2004 đang có
hiệu lực và sẽ được thay thế bởi Luật các Tổ chức tín dụng năm 2010, có hiệu lực ngày 01
tháng 01 năm 2011) nên người viết có so sánh, đối chiếu những điểm mới trong Luật các
Tổ chức tín dụng 2010 đối với những vấn đề có liên quan.
5. Phương pháp nghiên cứu
Nhằm tìm hiểu và hoàn thiện đề tài một cách tốt nhất người viết đã sử dụng một vài
phương pháp để làm công tác phục vụ cho hoạt động nghiên cứu của bản thân:
- Phương pháp phân tích luật viết dùng để tìm hiểu những quy định của pháp luật
hiện hành về bảo lãnh trong hợp đồng tín dụng ngân hàng.
- Phương pháp chứng minh, so sánh, đối chiếu, vận dụng các quy định của pháp luật

hiện hành để làm rõ hơn những quy định về vấn đề nghiên cứu.
- Phương pháp tổng hợp, thống kê, sử dụng các trang web tìm kiếm đồng thời vận
dụng các tài liệu của các nhà nghiên cứu, các tạp chí chuyên ngành về vấn đề nghiên cứu

GVHD: ThS.Lê Huỳnh Phương Chinh

-9-

SVTH: Nguyễn Thị Đoan Trang


Đề tài: Bảo lãnh trong hợp đồng tín dụng ngân hàng

và những vấn đề có liên quan nhằm bổ sung kiến thức về mặt lý luận và thực tiễn áp dụng
pháp luật để tìm ra những vướng mắc trong việc áp dụng pháp luật ở vấn đề nghiên cứu.
6. Kết quả nghiên cứu
Thông qua quá trình nghiên cứu từ những khái niệm chung cho đến những nội dung cụ
thể về vấn đề đã chọn, đồng thời có xem xét đến thực tiễn áp dụng pháp luật, người viết
dự kiến kết quả có thể đạt được là tìm ra và giải quyết những vướng mắc trong quá trình
áp dụng pháp luật góp phần hoàn thiện pháp luật về bảo lãnh trong hợp đồng tín dụng
ngân hàng, tạo hành lang pháp lý an toàn, thông thoáng cho các bên liên quan khi tham
gia vào quan hệ pháp luật về bảo lãnh tiền vay trong hoạt động tín dụng.
7. Bố cục đề tài
Đề tài nghiên cứu về “ Bảo lãnh trong hợp đồng tín dụng ngân hàng” bao gồm Lời
mở đầu, phần nội dung và phần kết luận. Phần nội dung của đề tài được chia làm ba
chương như sau:
- Chương một: Khái quát chung về hợp đồng tín dụng và biện pháp bảo lãnh trong
hợp đồng tín dụng ngân hàng.
-

Chương hai: Quy định pháp luật về bảo lãnh trong hợp đồng tín dụng ngân hàng.

- Chương ba: Thực tiễn và phương hướng hoàn thiện pháp luật bảo lãnh trong hợp
đồng tín dụng ngân hàng.

GVHD: ThS.Lê Huỳnh Phương Chinh

-10-

SVTH: Nguyễn Thị Đoan Trang


Đề tài: Bảo lãnh trong hợp đồng tín dụng ngân hàng

CHƯƠNG 1
KHÁI QUÁT CHUNG VỀ HỢP ĐỒNG TÍN DỤNG VÀ BIỆN PHÁP BẢO
LÃNH TRONG HỢP ĐỒNG TÍN DỤNG NGÂN HÀNG
Trước khi đi vào nội dung chủ yếu của đề tài, người viết sẽ nêu lên những vấn đề
chung nhất để có một cái nhìn khái quát về đề tài. Do đó, chương một người viết sẽ phân
tích, làm rõ những khái niệm cơ bản có liên quan đến đề tài. Đồng thời, tập trung vào
mối quan hệ giữa hợp đồng tín dụng và biện pháp bảo lãnh tiền vay. Qua đó, nói lên vai
trò cũng như sự cần thiết của vấn đề bảo lãnh tiền vay trong thực tiễn hoạt động tín dụng.
1.1 Sơ lược về Hợp đồng tín dụng ngân hàng
1.1.1 Khái niệm
Hợp đồng tín dụng ngân hàng là sự thỏa thuận bằng văn bản giữa các tổ chức tín dụng
(hoặc các tổ chức được phép hoạt động ngân hàng khác)(bên cho vay) với tổ chức, cá
nhân có đủ những điều kiện do luật định (bên vay). Theo đó, bên cho vay thỏa thuận ứng
trước một số tiền cho bên vay sử dụng trong thời hạn nhất định, với điều kiện có hoàn trả
cả gốc và lãi, dựa trên sự tín nhiệm. 1 Trong đề tài người viết chủ yếu phân tích theo
hướng bên cho vay là các tổ chức tín dụng.

Cho vay là một trong những nghiệp vụ quan trọng nhất của tổ chức tín dụng. Đây là
hoạt động phân phối lại nguồn vốn tiền tệ đã huy động được từ các tổ chức, cá nhân trong
xã hội. Do đó, nó đòi hỏi sự thận trọng trong khi giao kết các hợp đồng tín dụng nhằm
bảo vệ tốt lợi ích của những người gửi tiền cũng như lợi ích của chính các tổ chức tín
dụng và toàn bộ nền kinh tế. Do những đặc điểm đó mà khác với những hợp đồng dân sự
1

Đại học Luật Hà Nội: Giáo trình Luật ngân hàng Việt Nam, Nxb. Công an nhân dân, 2005, tr. 133.

GVHD: ThS.Lê Huỳnh Phương Chinh

-11-

SVTH: Nguyễn Thị Đoan Trang


Đề tài: Bảo lãnh trong hợp đồng tín dụng ngân hàng

thông thường, hình thức của hợp đồng tín dụng bắt buộc phải được lập thành văn bản, tạo
cơ sở pháp lý rõ ràng nếu có xảy ra tranh chấp đồng thời thuận tiện trong khâu quản lý và
lưu trữ hồ sơ.
Ngày nay khi công nghệ thông tin phát triển mạnh mẽ và dần dần thâm nhập vào các
thủ tục hành chính, dân sự, kinh doanh thương mại…làm rút ngắn thời gian và tiết kiệm
chi phí. Công nhận thực tế đó, Quốc hội khóa 11 đã thông qua Luật giao dịch điện tử ngày
29 tháng 11 năm 2005. Theo đó, nếu tổ chức tín dụng lựa chọn con đường giao dịch bằng
phương tiện điện tử2 thì hình thức của hợp đồng còn có thể được hiểu rộng ra là các thông
điệp dữ liệu thể hiện dưới hình thức trao đổi dữ liệu điện tử, chứng từ điện tử, thư điện tử,
điện tín, điện báo, fax và các hình thức tương tự khác3.
Hợp đồng tín dụng là sự thỏa thuận giữa hai chủ thể, trong đó một bên chủ thể luôn
luôn được xác định, đó là các tổ chức được phép hoạt động ngân hàng, thông thường là

các tổ chức tín dụng. Nếu trong hai chủ thể của hợp đồng mà không có sự xuất hiện của tổ
chức tín dụng hoặc các tổ chức được phép hoạt động ngân hàng khác thì đó chỉ là hợp
đồng vay tài sản và đối với các chuỗi hoạt động phục vụ cho việc ký kết hợp đồng không
mang tính chuyên nghiệp cao như ở hợp đồng tín dụng. Tương tự như vậy, nếu xét về đối
tượng hợp đồng thì nó cũng được xác định ở một phạm vi hẹp hơn nhiều so với hợp đồng
vay tài sản, đối tượng của hợp đồng tín dụng chỉ có thể là tiền. Đây cũng là đặc điểm quan
trọng để phân biệt hoạt động tín dụng với các hoạt động khác của tổ chức tín dụng vì nếu
đối tượng của hợp đồng không phải là tiền tệ thì hợp đồng đó có thể là hợp đồng cho thuê
tài chính.
Nghĩa vụ giải ngân là nghĩa vụ quan trọng hàng đầu của bên cho vay đối với bên
khách hàng vay. Nó vừa là điều kiện thực tế làm phát sinh quyền và nghĩa vụ của các bên
đồng thời việc giải ngân của tổ chức tín dụng còn là mục tiêu hướng đến của khách hàng
khi ký kết hợp đồng tín dụng. Từ lúc giải ngân cho đến khi thanh lý hợp đồng tồn tại một
khoảng thời gian, tùy thuộc vào thời hạn tín dụng (ngắn hạn, trung hạn hay dài hạn) mà
khoảng thời gian này sẽ khác nhau nhưng nói chung trong khoảng thời gian này rủi ro tồn
tại là rất lớn do nhiều yếu tố khách quan lẫn chủ quan tác động vào. Chính vì vậy, hợp
đồng tín dụng được xếp vào một trong những loại hợp đồng tiềm ẩn rủi ro cao và có khả
năng ảnh hưởng lớn đến nền kinh tế nếu nó không được thanh lý tốt.
2
3

Điều 2 Luật giao dịch điện tử 2005
Điều 10 Luật giao dịch điện tử 2005

GVHD: ThS.Lê Huỳnh Phương Chinh

-12-

SVTH: Nguyễn Thị Đoan Trang

Đề tài: Bảo lãnh trong hợp đồng tín dụng ngân hàng

Giống như đa số các hợp đồng kinh doanh thương mại khác, mục tiêu lợi nhuận là
mục tiêu không thể thiếu trong các hợp đồng tín dụng. Biểu hiện rõ ràng nhất của nó nằm
ở sự chênh lệch giữa lãi suất huy động vốn và lãi suất cho vay vì suy cho cùng tổ chức tín
dụng và các tổ chức được phép hoạt động ngân hàng khác cũng là một loại hình doanh
nghiệp được thành lập trên cơ sở làm ăn sinh lời để có thể duy trì tốt các hoạt động của
mình đồng thời còn tạo ra thặng dư cho xã hội.
1.1.2 Chủ thể của hợp đồng tín dụng ngân hàng
1.1.2.1 Bên cho vay
Bên cho vay trong hợp đồng tín dụng là các tổ chức được phép hoạt động ngân hàng,
thông thường là các tổ chức tín dụng. Ngoài ra, khi được sự cho phép của Ngân hàng nhà
nước Việt Nam, các tổ chức không phải là tổ chức tín dụng cũng có thể là một bên trong
hợp đồng tín dụng và các tổ chức đó cũng phải thỏa mãn một vài điều kiện về chủ thể
giống như các tổ chức tín dụng chỉ phân biệt ở chỗ do hoạt động tín dụng không phải là
hoạt động chuyên biệt của các tổ chức đó nên Luật không yêu cầu các tổ chức được phép
hoạt động ngân hàng khác phải có điều lệ (về hoạt động tín dụng) mà chỉ cần ghi rõ trong
giấy phép hoạt động ngân hàng và giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh về việc cho vay
là hoạt động ngân hàng được phép thực hiện.
Đối với các tổ chức tín dụng thì cần thỏa mãn những điều kiện sau:
- Có giấy phép thành lập và hoạt động do Ngân hàng Nhà nước cấp. Điều kiện để
được cấp phép thành lập và hoạt động được quy định tại Điều 22 khoản 1 Luật các tổ
chức tín dụng 1997 sửa đổi bổ sung năm 2004 (từ nay gọi là Luật các tổ chức tín dụng
1997) bao gồm: có nhu cầu hoạt động ngân hàng trên địa bàn xin hoạt động; có mức vốn
pháp định theo quy định của Chính phủ; thành viên sáng lập là cá nhân, tổ chức có uy tín
và năng lực tài chính; người quản trị, điều hành có năng lực hành vi dân sự đầy đủ và
trình độ chuyên môn phù hợp với từng loại hình tổ chức tín dụng; có phương án kinh
doanh khả thi; có điều lệ tổ chức, hoạt động phù hợp với quy định của pháp luật.
- Có giấy chứng nhận đăng ký kinh doanh hợp pháp. Sau khi được cấp giấy phép, tổ

chức tín dụng phải đăng ký kinh doanh theo quy định của pháp luật.
- Có điều lệ do ngân hàng Nhà nước chuẩn y. Điều lệ của tổ chức do các thành viên
sáng lập tự do thỏa thuận trên nguyên tắc không trái pháp luật, không vi phạm các chuẩn
mực đạo đức xã hội.
GVHD: ThS.Lê Huỳnh Phương Chinh

-13-

SVTH: Nguyễn Thị Đoan Trang


Đề tài: Bảo lãnh trong hợp đồng tín dụng ngân hàng

-

Có người đại diện đủ năng lực và thẩm quyền để giao kết hợp đồng tín dụng với

khách hàng.
Các tổ chức không phải là tổ chức tín dụng muốn được cấp giấy phép hoạt động ngân
hàng phải thỏa các điều kiện được quy định tại Điều 22 khoản 2 Luật các Tổ chức tín
dụng 1997 như sau: Hoạt động ngân hàng là cần thiết và có liên quan chặt chẽ với hoạt
động chính; có đủ vốn, điều kiện vật chất phù hợp với yêu cầu của hoạt động ngân hàng;
có đội ngũ cán bộ am hiểu về hoạt động ngân hàng và có phương án kinh doanh khả thi
về hoạt động ngân hàng.
Luật các Tổ chức tín dụng 2010 (có hiệu lực vào ngày 01 tháng 01 năm 2011) tại Điều
20 quy định về điều kiện cấp giấy phép nói chung cũng không khác về căn bản so với quy
định hiện hành. Tuy nhiên, Luật các tổ chức tín dụng 2010 quy định một cách khá rõ ràng
và chi tiết hơn bằng phương pháp liệt kê chứ không phải chỉ quy định một cách chung
chung. Chẳng hạn, điều kiện đối với người quản trị, điều hành được dành riêng tại một
điều luật (Điều 50). Ngoài ra, Luật các tổ chức tín dụng 2010 còn quy định điều kiện cấp

giấy phép đối với tổ chức tín dụng liên doanh, tổ chức tín dụng 100% vốn nước ngoài, chi
nhánh ngân hàng nước ngoài, văn phòng đại diện của tổ chức tín dụng nước ngoài, tổ
chức nước ngoài khác có hoạt động ngân hàng, ngân hàng hợp tác xã, quỹ tín dụng nhân
dân, tổ chức tài chính vi mô. Việc quy định chi tiết và chặt chẽ hơn giúp quá trình thực thi
pháp luật diễn ra công khai, minh bạch phù hợp với xu hướng ngày nay, sau lần sửa đổi
bổ sung Luật các tổ chức tín dụng 1997 vào năm 2004 thì Luật các tổ chức tín dụng năm
2010 là dấu mốc quan trọng sau khi Việt Nam gia nhập Tổ chức thương mại Thế giới
(WTO) vào năm 2007.
Chính việc quy định điều kiện để các tổ chức được phép hoạt động tín dụng đã góp
phần chắt lọc lại những tổ chức thật sự có khả năng hoạt động trong lĩnh vực này, hạn chế
việc thành lập các tổ chức tín dụng một cách tràn lan để huy động vốn tạm thời phục vụ
cho cá nhân, doanh nghiệp của mình chứ không vì mục đích kinh doanh tín dụng. Qua đó
làm cho hoạt động tín dụng thật sự diễn ra hiệu quả, bảo vệ nguồn tiền gửi của nhân dân.
Đồng thời, đó còn là cơ sở pháp lý vững chắc giúp cho các cơ quan có thẫm quyền trong
các hoạt động tố tụng.
 Bên cho vay có các quyền và nghĩa vụ sau4:
4

Điều 473 Bộ luật dân sự 2005

GVHD: ThS.Lê Huỳnh Phương Chinh

-14-

SVTH: Nguyễn Thị Đoan Trang


Đề tài: Bảo lãnh trong hợp đồng tín dụng ngân hàng

-

Nghĩa vụ chuyển giao tiền đúng thời hạn, địa điểm, số lượng cho bên khách hàng

vay (giải ngân) sử dụng5. Đây là nghĩa vụ quan trọng nhất làm tiền đề phát sinh hàng loạt
các quyền và nghĩa vụ khác của hai bên, nghĩa vụ này dựa trên việc bên cho vay cam kết
cho bên vay sử dụng một số tiền của mình trong một thời hạn nhất định và có hoàn trả.
Trong thực tế cũng có trường hợp sau khi đã hoàn thành việc ký kết hợp đồng nhưng
bên cho vay không thực hiện nghĩa vụ giải ngân, có hai quan điểm cho trường hợp vừa
nêu. Quan điểm thứ nhất cho rằng hợp đồng tín dụng là một dạng của hợp đồng cho vay
tài sản, đây là hợp đồng thực tế nghĩa là quyền và nghĩa vụ của các bên chỉ phát sinh sau
khi bên cho vay thực hiện nghĩa vụ giải ngân. Nếu bên cho vay không thực hiện nghĩa vụ
này thì xem như hợp đồng không phát sinh hiệu lực, hai bên trở về trạng thái như chưa ký
kết hợp đồng. Quan điểm thứ hai cho rằng, nghĩa vụ giải ngân là một nghĩa vụ được quy
định trong hợp đồng tín dụng, nên khi hợp đồng được ký kết và có hiệu lực pháp luật mà
bên cho vay không thực hiện đúng nghĩa vụ của mình thì xem như vi phạm nghĩa vụ trong
hợp đồng nên về nguyên tắc thì họ phải có trách nhiệm nộp phạt vi phạm hợp đồng và bồi
thường thiệt hại về vật chất (nếu có) cho bên vay và bên cho vay phải tiếp tục thực hiện
nghĩa vụ giải ngân trừ khi hai bên thỏa thuận chấm dứt hợp đồng vay.
Ngày nay, khi các hợp đồng tín dụng ngày càng trở nên phổ biến và đa dạng, nó là
một dạng hợp đồng hình thành trên cơ sở tín nhiệm giữa các bên, do đó nghĩa vụ giải
ngân được quy định trong hợp đồng thể hiện rằng bên vay tin tưởng vào việc thực hiện
nghĩa vụ đó của bên cho vay. Do đó, xét ở khía cạnh này thì áp dụng quan điểm thứ nhất
sẽ không ổn. Mặt khác, xét về mặt tính chất hợp đồng thì các điều khoản không chỉ bảo vệ
riêng cho bên nào mà mục đích nó hướng tới là sự cân đối về quyền lợi của các bên. Do
vậy, quan điểm thứ hai theo người viết là hợp lý hơn.
- Quyền kiểm tra, giám sát việc sử dụng tiền vay của bên vay xem có hiệu quả và có
đúng mục đích đã thỏa thuận không6 nhằm đảm bảo bên vay có thể hoàn trả tiền vay đúng
thỏa thuận, kể cả tiền phạt, tiền bồi thường thiệt hại (nếu có). Quyền yêu cầu bên cho vay
hoàn trả nợ phát sinh trên cơ sở hợp đồng, thường sẽ được pháp luật bảo đảm thực hiện
bằng nhiều cách. Với tư cách là chủ nợ, bên cho vay sẽ thực hiện quyền yêu cầu đối với

bên vay bằng các giải pháp mà luật cho phép như khiếu nại đòi tiền, chủ động phát mãi tài

5
6

Điều 473 khoản 1 Bộ luật dân sự 2005
Điều 475 Bộ luật dân sự 2005

GVHD: ThS.Lê Huỳnh Phương Chinh

-15-

SVTH: Nguyễn Thị Đoan Trang


Đề tài: Bảo lãnh trong hợp đồng tín dụng ngân hàng

sản bảo đảm tiền vay, thương lượng và hòa giải hoặc khởi kiện bên vay trước một cơ
quan tài phán có thẫm quyền.
1.1.2.2 Khách hàng vay
Trước tiên, khách hàng vay là các tổ chức, cá nhân có nhu cầu về vốn đồng thời phải
thỏa mãn những điều kiện do pháp luật quy định. Các điều kiện đó được phân thành hai
nhóm: nhóm điều kiện chung và nhóm điều kiện riêng áp dụng trong từng trường hợp và
cho từng loại khách hàng. Khách hàng vay có thể là cá nhân, tổ chức Việt Nam (bao
gồm: pháp nhân, cá nhân, hộ gia đình, tổ hợp tác, doanh nghiệp tư nhân, công ty hợp
danh) hoặc cá nhân, tổ chức nước ngoài. Đối với khách hàng vay là cá nhân và pháp nhân
nước ngoài phải có năng lực pháp luật dân sự và năng lực hành vi dân sự theo quy định
pháp luật của nước mà pháp nhân đó có quốc tịch hoặc cá nhân đó là công dân, nếu pháp
luật nước ngoài đó được Bộ luật Dân sự của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam
ký kết hoặc tham gia quy định 7.

Nhóm điều kiện chung bao gồm điều kiện về năng lực chủ thể và mục đích sử dụng
vốn vay hợp pháp. Đối với các điều kiện về năng lực thì sẽ được chứng minh qua các loại
giấy tờ hợp pháp còn điều kiện về mục đích sử dụng vốn vay hợp pháp phải được ghi rõ
trong hợp đồng như một điều kiện để hợp đồng có hiệu lực.
Khách hàng vay phải có năng lực pháp luật dân sự, năng lực hành vi dân sự và chịu
trách nhiệm dân sự theo quy định của pháp luật. Riêng đối với các tổ chức (bao gồm pháp
nhân hay một cơ cấu liên kết không phải pháp nhân như hộ gia đình, tổ hợp tác, công ty
hợp danh…) còn phải có người đại diện hợp pháp có đủ năng lực và thẫm quyền đại diện
cho tổ chức đó ký kết hợp đồng tín dụng8.
Năng lực pháp luật dân sự của một cá nhân có từ khi cá nhân được sinh ra, nó không
tách rời sự tồn tại của cá nhân đó và cũng không phụ thuộc vào độ tuổi, tình trạng sức
khỏe, không phụ thuộc vào việc cá nhân có thể tự mình thực hiện được quyền dân sự hay
không. Năng lực pháp luật của cá nhân chỉ chấm dứt khi người đó chết hoặc bị tuyên bố
là đã chết. Thời điểm sinh, tử của cá nhân được xác định theo ngày khai sinh, ngày khai
tử. Trong trường hợp không đăng ký khai sinh, khai tử hoặc có sự nhầm lẫn trong khi
7

Điều 7 khoản 1 điểm b Quyết định 1627/2001/QĐ-NHNN ngày 31 tháng 12 năm 2001 của Ngân hàng Nhà nước về
việc ban hành Quy chế cho vay của tổ chức tín dụng với khách hàng
8
Điều 7 khoản 1 Quyết định 1627/2001/QĐ-NHNN ngày 31 tháng 12 năm 2001 của Ngân hàng Nhà nước về việc
ban hành Quy chế cho vay của tổ chức tín dụng với khách hàng

GVHD: ThS.Lê Huỳnh Phương Chinh

-16-

SVTH: Nguyễn Thị Đoan Trang

Đề tài: Bảo lãnh trong hợp đồng tín dụng ngân hàng

đăng ký thì ngày sinh, ngày tử được xác định bằng các chứng cứ khác do cơ quan đăng ký
hộ tịch thực hiện, nếu không có tranh chấp. Nếu có ý kiến khác nhau của những người có
quyền và lợi ích liên quan về thời điểm sinh, tử thì do Tòa án xác định. Năng lực pháp
luật của một cá nhân không thể bị hạn chế, điều đó có nghĩa là mọi thỏa thuận, cam kết về
hạn chế, tước bỏ năng lực pháp luật dân sự của các bên thỏa thuận hoặc của người thứ ba
đều không có hiệu lực pháp luật. Trừ một số trường hợp có thể bị hạn chế hoặc tước bỏ
năng lực pháp luật dân sự của một cá nhân, nhưng cũng chỉ trong một thời hạn nhất định.
Ví dụ: Hạn chế, tước bỏ một số quyền dân sự của cá nhân là hình phạt hình sự bổ sung
hoặc biện pháp xử lý vi phạm hành chính như cấm đảm nhiệm, chức vụ, cấm cư
trú….Việc hạn chế hay tước bỏ năng luật pháp luật dân sự của một cá nhân chỉ có thể do
Tòa án (biện pháp hình sự) hay một cơ quan hành chính (biện pháp xử lý vi phạm hành
chính) quyết định theo một trình tự, thủ tục chặt chẽ do pháp luật quy định.
Năng lực hành vi dân sự của một cá nhân là khả năng cá nhân bằng hành vi của mình
xác lập, thực hiện quyền, nghĩa vụ dân sự. Cùng với năng lực pháp luật dân sự, năng lực
hành vi dân sự là một bộ phận hợp thành năng lực chủ thể của cá nhân, làm tiền đề, là
điều kiện làm phát sinh quyền và nghĩa vụ dân sự cụ thể. Người thành niên là người có
năng lực hành vi dân sự đầy đủ (Bộ luật Dân sự Việt Nam 2005 quy định người từ đủ 18
tuổi trở lên là người thành niên), trừ trường hợp hạn chế hoặc mất năng lực hành vi dân
sự. Việc tuyên bố một người bị mất năng lực hành vi dân sự rất hệ trọng vì hậu quả pháp
lý của nó là mọi giao dịch dân sự do người đó xác lập đều vô hiệu do đó để tuyên một
người bị mất năng lực hành vi dân sự cần phải có đủ các căn cứ sau: người đó có tình
trạng mất khả năng nhận thức, nghĩa là không nhận thức được về hậu quả hành vi trong
trạng thái bình thường, không làm chủ được hành vi của mình, không có sự thống nhất
giữa ý chí và sự thể hiện ý chí; Có yêu cầu của người có quyền và lợi ích liên quan (ví dụ
như cha, mẹ, vợ, chồng, con, người giám hộ….); Có kết luận của tổ chức giám định. Việc
tuyên bố một người bị mất năng lực hành vi dân sự phải thông qua một bản án, quyết định
của tòa án. Nếu một người sau khi bị Tòa án tuyên bố là mất năng lực hành vi dân sự mà
đã được chữa khỏi bệnh thì theo yêu cầu của chính người đó, hoặc người có quyền, lợi ích

liên quan tòa án sẽ tuyên người đó có năng lực hành vi dân sự trở lại. Người bị hạn chế
năng lực hành vi dân sự là người nghiện các chất ma túy, các chất kích thích khác dẫn đến
phá tán tài sản của gia đình thì theo yêu cầu của người có quyền, lợi ích liên quan, cơ
quan, tổ chức hữu quan, Tòa án có thể tuyên bố là người bị hạn chế năng lực hành vi dân
sự. Mục đích của việc hạn chế năng lực hành vi dân sự của một cá nhân không chỉ bảo vệ,
GVHD: ThS.Lê Huỳnh Phương Chinh

-17-

SVTH: Nguyễn Thị Đoan Trang


Đề tài: Bảo lãnh trong hợp đồng tín dụng ngân hàng

bảo đảm tài sản của bản thân, gia đình người đó được sử dụng một cách hợp lý mà còn có
ý nghĩa về mặt xã hội là hạn chế các tệ nạn xã hội. Xét về năng lực chủ thể trong hợp
đồng tín dụng người này không hội đủ điều kiện vì không có cơ sở đảm bảo rằng người bị
hạn chế năng lực hành vi dân sự sẽ nghiêm túc thực hiện các nghĩa vụ của mình khi khó
làm chủ bản thân nếu có tiền sử sử dụng chất kích thích. Cũng giống như trường hợp bị
mất năng lực hành vi dân sự, khi đã không còn căn cứ để tuyên một người bị hạn chế
năng lực hành vi dân sự thì theo yêu cầu của chính người đó hoặc những người có quyền,
lợi ích liên quan, cơ quan, tổ chức hữu quan, Tòa án ra quyết định hủy bỏ quyết định
tuyên bố hạn chế năng lực hành vi dân sự. Với điều kiện này thì các bên không cần ghi rõ
trong hợp đồng mà sẽ được xem như mặc nhiên thừa nhận theo quy định của pháp luật.
Đối với nhóm điều kiện riêng thì rất phong phú, tùy thuộc vào bên cho vay quy định
nhưng phải có độ hợp lý và được pháp luật thừa nhận. Một số điều kiện phổ biến như:
Bên vay phải có khả năng tài chính đảm bảo trả nợ trong thời hạn cam kết 9, có phương án
sử dụng vốn khả thi, hiệu quả10; có tài sản cầm cố, thế chấp hoặc có bảo lãnh bằng tài sản
của người thứ ba trên cơ sở hợp đồng cầm cố, thế chấp, bảo lãnh11.
Nhìn chung, khi thiết lập các điều kiện riêng mục đích chủ yếu của bên cho vay nhằm

giảm thiểu rủi ro trong hoạt động tín dụng bằng cách thẫm định khả năng tài chính, tính
khả thi của dự án hoặc thông qua các biện pháp bảo đảm làm cho mình trở thành chủ nợ
có bảo đảm để được ưu tiên nếu xử lý tài sản của bên vay để thanh toán nợ. Nói cách
khác, tổ chức tín dụng dùng nhóm điều kiện riêng để dự đoán khả năng thanh toán nợ của
khách hàng hoặc đảm bảo quyền lợi của mình trong trường hợp bên vay không thực hiện
hoặc thực hiện không đầy đủ nghĩa vụ trả nợ vay của mình.
 Bên khách hàng vay có các quyền và nghĩa vụ sau:
- Quyền từ chối các yêu cầu không hợp lý của tổ chức tín dụng khi ký kết, thực hiện,
thanh lý hợp đồng tín dụng. Khách hàng vay không cần phải cung cấp các tài liệu mà việc
cung cấp các tài liệu đó không liên quan đến quá trình ký kết, thực hiện và thanh lý hợp
đồng tín dụng để bảo vệ quyền lợi của chính mình, tránh trường hợp tổ chức tín dụng có
9

Điều 7 khoản 3 Quyết định 1627/2001/QĐ-NHNN ngày 31 tháng 12 năm 2001 của Ngân hàng Nhà nước về việc
ban hành Quy chế cho vay của tổ chức tín dụng với khách hàng
10
Điều 7 khoản 4 Quyết định 1627/2001/QĐ-NHNN ngày 31 tháng 12 năm 2001 của Ngân hàng Nhà nước về việc
ban hành Quy chế cho vay của tổ chức tín dụng với khách hàng
11
Điều 7 khoản 5 Quyết định 1627/2001/QĐ-NHNN ngày 31 tháng 12 năm 2001 của Ngân hàng Nhà nước về việc
ban hành Quy chế cho vay của tổ chức tín dụng với khách hàng

GVHD: ThS.Lê Huỳnh Phương Chinh

-18-

SVTH: Nguyễn Thị Đoan Trang


Đề tài: Bảo lãnh trong hợp đồng tín dụng ngân hàng

thể vì nguyên nhân khách quan hoặc chủ quan mà để các tài liệu đó bị bên thứ ba biết
được và sử dụng để gây ảnh hưởng đến lợi ích của bên vay.
-

Quyền yêu cầu bên cho vay thực hiện nghĩa vụ giải ngân đúng thỏa thuận trong

hợp đồng tín dụng. Quyền này tương ứng với nghĩa vụ giải ngân12 của bên cho vay, do có
quyền này mà khách hàng vay được phép yêu cầu bên cho vay trả tiền bồi thường thiệt
hại đã xảy ra cho mình, nếu bên cho vay không thực hiện hoặc thực hiện không đúng
nghĩa vụ giải ngân.
-

Nghĩa vụ sử dụng tiền vay hiệu quả và đúng mục đích đã thỏa thuận trong hợp

đồng13. Nghĩa vụ này phát sinh do điều khoản về mục đích sử dụng vốn vay đã được ghi
trong hợp đồng tín dụng, khách hàng vay phải chịu sự kiểm tra, giám sát thường xuyên
của tổ chức tín dụng. Khách hàng vay có quyền lựa chọn, áp dụng những biện pháp nhằm
đem hiệu quả trong quá trình sử dụng nguồn vốn vay nếu những biện pháp đó không vi
phạm những thỏa thuận của các bên hoặc có tính rủi ro quá cao. Nếu bên khách hàng sử
dụng vốn vay trái mục đích, tổ chức tín dụng có quyền thu hồi lại khoản vay trước thời
hạn sau khi đã nhắc nhở bên vay về việc chấm dứt việc sử dụng vốn vay trái mục đích
đó14.
- Nghĩa vụ hoàn trả tiền vay cả gốc và lãi, tiền lãi quá hạn (nếu có), tiền bồi thường
thiệt hại cho bên cho vay (nếu có)15. Nghĩa vụ này là một trong những nghĩa vụ chính yếu
của bên vay, phát sinh trên cơ sở hợp đồng tín dụng hoặc phát sinh trên cơ sở phán quyết
của cơ quan tài phán có thẩm quyền. Thông thường nghĩa vụ hoàn trả cả gốc và lãi sẽ phát
sinh khi hợp đồng bắt đầu có hiệu lực và chỉ được thực hiện khi thời hạn sử dụng vốn đã
hết. Còn nghĩa vụ trả tiền phạt vi phạm hợp đồng và tiền bồi thường thiệt hại thì chỉ phát
sinh khi xảy ra sự vi phạm hay thiệt hại mà các bên đã thỏa thuận trong hợp đồng tín dụng

hoặc phát sinh do một phán quyết đã có hiệu lực của Tòa án hay Trọng tài. Về nguyên tắc
các nghĩa vụ này của bên vay sẽ chấm dứt khi nào chúng đã được bên vay thực hiện xong
trên thực tế.

12

Điều 473 khoản 1 Bộ luật dân sự 2005
Điều 475 Bộ luật dân sự 2005 và Điều 6 khoản 1 Quyết định 1627/2001/QĐ-NHNN ngày 31 tháng 12 năm 2001
của Ngân hàng Nhà nước về việc ban hành Quy chế cho vay của tổ chức tín dụng với khách hàng
14
Điều 475 Bộ luật dân sự 2005
15
Điều 474 Bộ luật dân sự 2005 và Điều 6 khoản 2 Quyết định 1627/2001/QĐ-NHNN ngày 31 tháng 12 năm 2001
của Ngân hàng Nhà nước về việc ban hành Quy chế cho vay của tổ chức tín dụng với khách hàng
13

GVHD: ThS.Lê Huỳnh Phương Chinh

-19-

SVTH: Nguyễn Thị Đoan Trang


Đề tài: Bảo lãnh trong hợp đồng tín dụng ngân hàng

-

Quyền khiếu nại, khởi kiện việc từ chối cho vay không có căn cứ hoặc các vi phạm

hợp đồng tín dụng của bên cho vay. Quyền này được thiết lập với mục tiêu nhằm bảo vệ

lợi ích hợp pháp cho khách hàng vay trước những hành vi không có căn cứ hợp pháp của
bên cho vay. Tuy nhiên, nếu pháp luật cho phép bên vay có quyền khiếu nại đối với bên
cho vay vì họ đã từ chối cho vay không có căn cứ, rõ ràng là không hợp lý. Việc có muốn
giao kết hợp đồng hay không là tự do ý chí của các bên chủ thể. Quyền này có thể được
thực hiện tốt trong trường hợp các Ngân hàng chính sách xã hội từ chối hồ sơ vay vốn của
người hội đủ điều kiện có thể vay nguồn vốn đó do pháp luật quy định mà không đưa ra
được lý do chính đáng vì đối với các hợp đồng tín dụng của ngân hàng chính sách thì
ngoài sự tự do ý chí giao kết hợp đồng thì còn có thêm tính chất giúp đỡ những người có
điều kiện khó khăn có được nguồn vốn vay.
1.1.3 Nội dung chủ yếu của Hợp đồng tín dụng ngân hàng
Nội dung của hợp đồng là tổng thể những điều khoản mà các bên đủ tư cách chủ thể
cam kết với nhau một cách tự nguyện, bình đẳng và không vi phạm điều cấm của pháp
luật, không trái đạo đức xã hội. Tuy nhiên, để có giá trị pháp lý ràng buộc, nội dung của
hợp đồng phải tuân thủ một số nguyên tắc sau đây:
Thứ nhất, nội dung của hợp đồng phải phản ánh ý chí thực sự của các bên. Nghĩa là
không thể tồn tại sự nhầm lẫn hay cưỡng ép, đe dọa nào làm sai lệch đi ý chí khi mong
muốn được giao kết hợp đồng tín dụng.
Thứ hai, các điều khoản của hợp đồng tín dụng phải do các bên soạn thảo ra trên tinh
thần tự nguyện, bình đẳng và các bên cùng có lợi. Trên thực tế ta thấy những hợp đồng tín
dụng thường là hợp đồng mẫu, khi khách hàng có nhu cầu vay vốn thì có thể tham khảo
qua mẫu hợp đồng đó. Nếu đồng ý với các điều khoản, hai bên có thể tiến hành giao kết
hợp đồng. Vấn đề này cũng là một đòi hỏi của thực tế vì hàng năm tổ chức tín dụng giao
kết khá nhiều các hợp đồng tín dụng do đó việc ngồi xuống cùng bàn bạc, thỏa thuận với
từng khách hàng để giao kết hợp đồng là điều không khả thi và cũng khó có nhân lực để
đảm bảo thực hiện. Hợp đồng mẫu tuy không phải do hai bên cùng soạn ra nhưng nó cũng
mang bản chất đó, vì một khi đồng ý giao kết nghĩa là bên vay đồng ý với tất cả các điều
khoản, nếu có ý kiến về việc sửa đổi bổ sung một vài điều khoản nào đó thì hai bên có thể
cùng ngồi lại để thương lượng. Do vậy vẫn đảm bảo nguyên tắc vừa nêu. Hơn thế nữa,
hợp đồng mẫu tuy do tổ chức tín dụng tự soạn thảo nhưng không vì thế mà nó chỉ bảo vệ
quyền lợi cho riêng tổ chức đó thôi, những mẫu hợp đồng đó được soạn thảo dựa trên

GVHD: ThS.Lê Huỳnh Phương Chinh

-20-

SVTH: Nguyễn Thị Đoan Trang


Đề tài: Bảo lãnh trong hợp đồng tín dụng ngân hàng

nhiều khía cạnh bao gồm cả việc thăm dò, điều tra, thống kê ý kiến của những người có
khả năng trở thành khách hàng của mình để có thể đảm bảo được việc hợp đồng do mình
soạn thảo ra thu hút nhiều khách hàng và mang tính cạnh tranh cao.
Thứ ba, Các điều khoản trong hợp đồng phải được sự đồng thuận của cả hai bên giao
kết, nếu có bằng chứng chứng minh một điều khoản nào đó không là kết quả của sự hòa
hợp ý chí của hai bên kết ước thì điều khoản đó có thể bị vô hiệu.
Nội dung chủ yếu của hợp đồng tín dụng bao gồm các điều khoản sau:
-

Điều khoản về điều kiện vay vốn. Ngoài việc tuân thủ những điều kiện bắt buộc

như năng lực chủ thể thì tùy thỏa thuận mà các bên có thể thêm vào các điều kiện đối với
bên khách hàng vay như: năng lực tài chính, tài sản bảo đảm, tính khả thi của dự án,…
Nếu đã có thỏa thuận trong hợp đồng thì chỉ khi khách hàng vay thỏa các điều kiện đó thì
hợp đồng mới có hiệu lực.
-

Điều khoản về đối tượng của hợp đồng. Đây là một điều khoản quan trọng, là mục

đích hướng đến của cả hai bên giao kết do vậy các bên cần thỏa thuận một cách cụ thể, rõ
ràng về số tiền vay, phương thức giải ngân, lãi suất cũng như tổng số tiền phải trả.

- Điều khoản về mục đích sử dụng vốn vay. Mục đích sử dụng vốn vay cần được ghi
rõ trong hợp đồng, mục đích này trước tiên là phải hợp pháp và phù hợp với đạo đức xã
hội. Mục đích sử dụng vốn vay do bên khách hàng đưa ra và được bên cho vay xem xét
nhằm tránh trường hợp khách hàng vay đầu tư vào những lĩnh vực có độ rủi ro cao, vốn
khó thu hồi hoặc thu hồi chậm. Các bên có quyền thỏa thuận lại mục đích sử dụng vốn
vay nếu các điều kiện sử dụng vốn đã thay đổi.
- Điều khoản về thời hạn sử dụng vốn vay. Thời hạn sử dụng vốn vay có thể được ấn
định tại một thời điểm (ghi rõ ngày, tháng, năm hợp đồng đáo hạn) hoặc quy định một
khoản thời gian sau khi ký kết hợp đồng (ví dụ, hợp đồng đáo hạn sau 12 tháng kể từ ngày
ký kết). Các bên cũng có thể tiên liệu trước khả năng cho gia hạn hợp đồng và nên thỏa
thuận khoảng thời gian gia hạn cũng như số lần tối đa được gia hạn.
- Điều khoản về phương thức hoàn trả tiền vay. Đây là điều khoản có ý nghĩa quan
trọng cho việc thu hồi nợ của tổ chức tín dụng nên cũng cần phải quy định rõ việc số tiền
sẽ được hoàn trả theo kỳ (tháng, quý,…) hay là hoàn trả một lần khi đáo hạn hợp đồng.
Việc quy định phương thức hoàn trả cần dự trên cơ sở đã tính toán đến khả năng kinh tế
cũng như điều kiện riêng của bên khách hàng, tạo điều kiện thuận lợi cho bên khách hàng
GVHD: ThS.Lê Huỳnh Phương Chinh

-21-

SVTH: Nguyễn Thị Đoan Trang


Đề tài: Bảo lãnh trong hợp đồng tín dụng ngân hàng

có thể hoàn thành nghĩa vụ của mình đồng thời cũng giúp tổ chức tín dụng giảm thiểu rủi
ro khi thu hồi nợ. Hơn nữa, các bên có thể thỏa thuận thêm về khả năng điều chỉnh
phương thức hoàn trả tiền vay nếu các điều kiện liên quan đến khả năng hoàn trả của bên
khách hàng có sự thay đổi nhất định.
- Điều khoản về giải quyết tranh chấp hợp đồng tín dụng. Điều khoản này mang tính

chất thường lệ, theo đó các bên có quyền thỏa thuận về biện pháp giải quyết tranh chấp
bằng con đường thương lượng, hòa giải hoặc lựa chọn cơ quan tài phán sẽ giải quyết tranh
chấp cho mình. Nếu trong hợp đồng tín dụng không đề cập đến điều khoản này, nghĩa là
các bên không thỏa thuận thì việc xác định thẫm quyền, thủ tục giải quyết tranh chấp phát
sinh từ hợp đồng tín dụng đó sẽ được thực hiện theo quy định của pháp luật.
- Ngoài những điều khoản vừa nêu, nếu các bên có thỏa thuận về việc hợp đồng
được giao kết kèm theo điều kiện về cầm cố, thế chấp tài sản hoặc bảo lãnh của một
người thứ ba thì các bên có thể thỏa thuận thêm điều khoản liên quan đến biện pháp bảo
đảm này trong hợp đồng tín dụng hoặc có thể lập riêng thành một hợp đồng phụ kèm theo
hợp đồng tín dụng.
Tổ chức tín dụng có quyền được lựa chọn hình thức cho khách hàng vay có bảo đảm
hoặc không có bảo đảm bằng tài sản tùy thuộc vào đối tượng vay vốn. Những khách hàng
được vay không có bảo đảm bằng tài sản thường là những tổ chức, cá nhân có tín nhiệm
với tổ chức tín dụng, có khả năng kinh doanh tốt hoặc có tiềm lực kinh tế mạnh. Cho vay
không có bảo đảm về tài sản nghĩa là tổ chức tín dụng vẫn ký kết hợp đồng tín dụng với
khách hàng nhưng không đòi hỏi việc khách hàng phải có tài sản dùng để thế chấp, cầm
cố hay phải có một bên thứ ba đứng ra bảo lãnh cho khoản vay đó bằng tài sản của bên
thứ ba. Có thể nói, trong các hợp đồng tín dụng không có biện pháp bảo đảm thực hiện
nghĩa vụ thì niềm tin vào việc khách hàng sẽ hoàn trả nợ đúng hạn là rất cao, niềm tin này
chủ yếu dựa vào nhân thân của bên khách hàng vay.
Hoạt động cho vay không có bảo đảm bằng tài sản góp phần giải phóng vốn huy động
của tổ chức tín dụng, mở rộng phạm vi kinh doanh, thỏa mãn nhu cầu về vốn vay của các
doanh nghiệp. Tuy nhiên, nó chứa đựng quá nhiều nguy cơ từ việc hoàn trả cả vốn và lãi
từ phía khách hàng vay và đối tượng có thể trở thành khách hàng quá hẹp, hơn nữa tổ
chức tín dụng phải bỏ ra rất nhiều thời gian, công sức để thẫm định về các điều kiện vay
vốn của khách hàng bởi khâu thẫm định, đánh giá này rất quan trọng nó là khâu chủ yếu
làm giảm rủi ro tín dụng nhưng để thẫm định có chất lượng thì cần phải có một đội ngũ
GVHD: ThS.Lê Huỳnh Phương Chinh

-22-

SVTH: Nguyễn Thị Đoan Trang


Đề tài: Bảo lãnh trong hợp đồng tín dụng ngân hàng

cán bộ chuyên nghiệp, có kinh nghiệm. Không phải bất kỳ một tổ chức tín dụng nào cũng
có thể trang bị cho mình một đội ngũ thẫm tra viên đáng tin cậy do đó trên thực tế việc
cho vay không có bảo đảm bằng tài sản chiếm tỷ lệ nhỏ hơn hoạt động cho vay có bảo
đảm bằng tài sản. Với tài sản bảo đảm tiền vay thì tổ chức tín dụng có thể thu hồi được
khoản vay mà không phụ thuộc vào khách hàng có ý định thực hiện nghĩa vụ trả nợ hay
không. Mặc khác, khi tổ chức tín dụng có tài sản bảo đảm của khách hàng thì tư cách của
tổ chức tín dụng lúc này là chủ nợ có bảo đảm nên được ưu tiên thanh toán so với các chủ
nợ trong trường hợp xử lý tài sản để thanh toán nợ. Pháp luật hiện hành chủ yếu ghi nhận
ba phương thức bảo đảm là cầm cố, thế chấp tài sản hoặc bảo lãnh của người thứ ba.
Trong đề tài này người viết chỉ đi sâu nghiên cứu về hình thức bảo đảm bằng bảo lãnh của
người thức ba.
Quan hệ giữa người bảo lãnh và người được bảo lãnh trong biện pháp bảo lãnh tiền
vay mang tính không chuyên thường là quan hệ gia đình hoặc quan hệ xã hội thân thiết và
việc đứng ra nhận làm người bảo lãnh nhằm mục đích giúp đỡ, tương trợ lẫn nhau. Biện
pháp bảo lãnh tiền vay đang có xu hướng ngày càng rộng rãi, ưu điểm của biện pháp này
so với biện pháp cầm cố hay thế chấp là việc không chỉ người có tài sản mới có thể có cơ
hội vay vốn ngân hàng, do đó nó mở rộng đối tượng được vay vốn tạo điều kiện để nhiều
người có vốn sản xuất, kinh doanh. Qua đó, đồng vốn giải ngân được luân chuyển trong
thị trường tạo ra được giá trị mới. Để hiểu rõ hơn, người viết sẽ giới thiệu sơ lược về biện
pháp bảo lãnh trong hợp đồng tín dụng ngân hàng.
1.2 Giới thiệu chung về biện pháp bảo lãnh
Bảo lãnh là một trong những biện pháp bảo đảm thực hiện nghĩa vụ dân sự được liệt
kê tại Phần thứ ba chương XVII mục 5 Bộ luật Dân sự 2005, bảo lãnh mang đầy đủ
những bản chất của biện pháp bảo đảm thực hiện nghĩa vụ dân sự và thêm một vài đặc

điểm riêng, do đó trước khi tìm hiểu về biện pháp bảo lãnh, người viết sẽ khái quát một
cách chung nhất về các biện pháp bảo đảm thực hiện nghĩa vụ.
1.2.1 Khái quát chung về các biện pháp bảo đảm thực hiện nghĩa vụ dân sự
1.2.1.1 Khái niệm16
Bảo đảm thực hiện nghĩa vụ dân sự là các biện pháp do pháp luật quy định và do các
bên tham gia quan hệ nghĩa vụ thỏa thuận xác lập nhằm thúc đẩy người có nghĩa vụ thực
16

Đoàn Thị Phương Diệp: Giáo trình Bảo đảm nghĩa vụ, Khoa Luật - Trường Đại học Cần Thơ, 2009, tr. 1

GVHD: ThS.Lê Huỳnh Phương Chinh

-23-

SVTH: Nguyễn Thị Đoan Trang


Đề tài: Bảo lãnh trong hợp đồng tín dụng ngân hàng

hiện nghĩa vụ của mình vì lợi ích của người có quyền đồng thời tạo điều kiện cho người
có quyền trực tiếp thực hiện các quyền của mình trong trường hợp người có nghĩa vụ
không thực hiện hoặc thực hiện không đúng nghĩa vụ của mình, bằng cách dựa vào luật
hoặc vào sự thỏa thuận của các bên để thêm vào nghĩa vụ bổ sung bên cạnh nghĩa vụ
chính.
Như định nghĩa trên thì bảo đảm thực hiện nghĩa vụ dân sự chỉ là một nghĩa vụ phụ
tồn tại bên cạnh một nghĩa vụ chính đã được xác lập với mục đích hướng tới là bảo vệ
quyền và lợi ích cho cả hai bên kết ước, nhìn ở một góc độ bao quát hơn việc bảo đảm
thực hiện nghĩa vụ dân sự còn góp phần tạo một môi trường pháp lý lành mạnh cho việc
xác lập và thực hiện các giao dịch dân sự, thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế.
Quan hệ pháp luật dân sự về bảo đảm chỉ được xác lập sau khi các bên đã thỏa thuận

hoặc xác lập một quan hệ nghĩa vụ dân sự trước đó và việc thỏa thuận thêm nghĩa vụ bổ
sung này không phải là trường hợp bắt buộc, nó phụ thuộc vào sự tin tưởng lẫn nhau của
các bên trong mối quan hệ dân sự. Khi mà lòng tin vào người có nghĩa vụ tỏ ra không
vững chắc thì người có quyền yêu cầu buộc phải tìm cho mình lòng tin đó ở một cơ sở
khác: một tài sản cụ thể trong khối tài sản của người có nghĩa vụ hoặc một người khác
bên cạnh người có nghĩa vụ. Do chỉ là một nghĩa vụ bổ sung nên dẫn đến hiệu lực của bảo
đảm thực hiện nghĩa vụ dân sự phát sinh phụ thuộc vào thời điểm phát sinh quan hệ nghĩa
vụ dân sự chính.
1.2.1.2 Đặc điểm17
Mỗi biện pháp bảo đảm thực hiện nghĩa vụ dân sự tùy thuộc vào tính chất, nội dung
của từng quan hệ pháp luật dân sự mà có những đặc điểm riêng, tuy nhiên tựu chung lại
thì tất cả các biện pháp bảo đảm thực hiện nghĩa vụ đó cũng có những điểm chung nhất
định.
- Nghĩa vụ trong quan hệ bảo đảm là nghĩa vụ phụ mang tính chất bổ sung cho nghĩa
vụ chính. Các biện pháp bảo đảm thực hiện nghĩa vụ dân sự không tồn tại một cách độc
lập mà có quan hệ lệ thuộc vào quan hệ dân sự mà nó bổ sung. Sự lệ thuộc này thể hiện ở
nội dung và hiệu lực của hợp đồng bảo đảm, việc giao kết hợp đồng bảo đảm có thể diễn
ra trước hoặc sau khi giao kết hợp đồng chính nhưng hiệu lực của nó phụ thuộc vào hợp
đồng chính.
17

Đoàn Thị Phương Diệp: Giáo trình Bảo đảm nghĩa vụ, Khoa Luật - Trường Đại học Cần Thơ, 2009, tr. 3

GVHD: ThS.Lê Huỳnh Phương Chinh

-24-

SVTH: Nguyễn Thị Đoan Trang

Đề tài: Bảo lãnh trong hợp đồng tín dụng ngân hàng

-

Quyền yêu cầu của bên nhận bảo đảm trong quan hệ bảo đảm chỉ phát sinh khi

nghĩa vụ chính không được chấp hành hay chấp hành không đầy đủ, trừ trường hợp các
bên có thỏa thuận khác. Biện pháp bảo đảm chỉ mang tính chất bảo đảm thực hiện nghĩa
vụ dân sự nên nếu người có nghĩa vụ thực hiện đầy đủ nghĩa vụ của mình thì đương nhiên
hợp đồng phụ không có căn cứ để phát sinh, quan hệ bảo đảm thực hiện nghĩa vụ dân sự
xem như chấm dứt các bên sẽ tiến hành xóa đăng ký (nếu đã đăng ký giao dịch bảo đảm)
theo quy định của pháp luật. Tuy nhiên, do đây là quy định mang tính chất tùy nghi nên
pháp luật tôn trọng sự thỏa thuận của các bên, sự thỏa thuận này nếu hợp pháp và không
ảnh hưởng đến giá trị đạo đức, trật tự xã hội thì có giá trị cao hơn quy định cứng trong
luật.
- Phạm vi bảo đảm do các bên tự thỏa thuận hoặc do pháp luật quy định, trường hợp
pháp luật không có quy định và các bên cũng không có thỏa thuận thì xem như nghĩa vụ
chính được bảo đảm toàn bộ. Điều này có nghĩa là các bên có thể thỏa thuận phạm vi bảo
đảm nhỏ hơn phạm vi nghĩa vụ, nếu các bên không có thỏa thuận thì xem như nghĩa vụ
được đảm bảo toàn bộ, nếu người có nghĩa vụ đưa ra một tài sản có giá trị lớn hơn so với
giá trị của nghĩa vụ được bảo đảm để bảo đảm thực hiện nghĩa vụ thì người có quyền
cũng chỉ có quyền lấy đi phần quyền của mình ngang với nghĩa vụ được bảo đảm đã xác
định.
- Các biện pháp bảo đảm thực hiện nghĩa vụ dân sự phát sinh từ sự thỏa thuận của
các bên. Về nguyên tắc, các biện pháp bảo đảm chỉ phát sinh do sự thỏa thuận của các bên
trên cơ sở bình đẳng, tự nguyện mà không phải do phát sinh từ một sự kiện pháp lý như
một số giao dịch khác. Trong vài trường hợp đặc thù thì việc áp dụng các biện pháp bảo
đảm là quy định bắt buộc của pháp luật ví dụ như trường hợp bảo đảm bằng đặc quyền
của các chủ nợ chi phí bảo quản tài sản cầm cố, thế chấp, chủ nợ chi phí bán các tài sản
đó. Tuy là bảo đảm pháp định nhưng tính chất thỏa thuận của các bên không bị mất đi, cụ

thể các bên có quyền thỏa thuận về cách thức thực hiện nghĩa vụ thậm chí thay đổi thứ tự
ưu tiên thanh toán giữa các chủ nợ có đặc quyền và các chủ nợ có bảo đảm khác.
- Đối tượng của các biện pháp bảo đảm là lợi ích vật chất. Trong thực tế các biện
pháp bảo đảm chỉ dùng để bảo đảm cho những nghĩa vụ về tài sản mà thôi, lợi ích vật chất
sử dụng trong các giao dịch dân sự có đảm bảo thường là các tài sản hay quyền tài sản
hoặc một công việc phải làm(các tài sản hay quyền tài sản này phải đáp ứng được các yêu
cầu về mặt pháp lý đối với một đối tượng của nghĩa vụ dân sự nói chung và của từng giao
GVHD: ThS.Lê Huỳnh Phương Chinh

-25-

SVTH: Nguyễn Thị Đoan Trang