LUẬN văn LUẬT THƯƠNG mại HOẠT ĐỘNG CÔNG CHỨNG và GIÁ TRỊ PHÁP lý của CÔNG CHỨNG TRONG GIAO DỊCH bảo đảm
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (418.9 KB, 65 trang )
Hoạt động công chứng và giá trị pháp lý của công chứng trong giao dịch bảo đảm
TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT
BỘ MÔN TƯ PHÁP
-----⁂-----
LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT
NIÊN KHÓA 2007- 2011
ĐỀ TÀI
HOẠT ĐỘNG CÔNG CHỨNG VÀ GIÁ TRỊ PHÁP LÝ CỦA
CÔNG CHỨNG TRONG GIAO DỊCH BẢO ĐẢM
GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN
Nguyễn Thị Ngọc Tuyền
SINH VIÊN THỰC HIỆN
Lai Ngọc Trí
MSSV: 5075309
Lớp Luật Thương Mại 3 – Khóa33
Cần Thơ
Tháng 4/2011
GVHD Nguyễn Thị Ngọc Tuyền
1
SVTH Lai Ngọc Trí
Hoạt động công chứng và giá trị pháp lý của công chứng trong giao dịch bảo đảm
NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN
...................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
GVHD Nguyễn Thị Ngọc Tuyền
2
SVTH Lai Ngọc Trí
Hoạt động công chứng và giá trị pháp lý của công chứng trong giao dịch bảo đảm
NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG PHẢN BIỆN
....................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
.........................................................................................................................
GVHD Nguyễn Thị Ngọc Tuyền
3
SVTH Lai Ngọc Trí
Hoạt động công chứng và giá trị pháp lý của công chứng trong giao dịch bảo đảm
MỤC LỤC
LỜI NÓI ĐẦU...............................................................................................................6
1. Tính cấp thiết của đề tài.........................................................................................6
2. Mục đích nghiên cứu ...........................................................................................6
3. Phạm vi nghiên cứu..............................................................................................7
4. Phương pháp nghiên cứu......................................................................................7
5. Bố cục đề tài.........................................................................................................7
CHƯƠNG 1:KHÁI QUÁT CHUNG VỀ HOẠT ĐỘNG CÔNG CHỨNG VÀ
GIAO DỊCH BẢO ĐẢM.............................................................................................8
1.1 Khái quát chung về hoạt động công chứng trong giao dịch bảo đảm............8
1.1.1 Lịch sử phát triển của hoạt động công chứng giao dịch bảo đảm..............8
1.1.1.1 Sự phát triển của hoạt động công chứng giao dịch bảo đảm trước
năm 1991..........................................................................................................8
1.1.1.2 Sự phát triển của hoạt động công chứng giao dịch bảo đảm từ năm
1991 đến nay.....................................................................................................9
1.1.2 Khái niệm giao dịch bảo đảm và hoạt động công chứng giao dịch bảo
đảm......................................................................................................................11
1.1.2.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò của giao dịch bảo đảm......................11
1.1.2.2. Khái niệm, đặc điểm hoạt động công chứng giao dịch bảo đảm.....15
1.1.2.3 Vai trò hoạt động công chứng giao dịch bảo đảm...........................18
1.1.2.4 Chủ thể tham gia hoạt động công chứng.........................................19
1.2. Mối quan hệ giữa thủ tục công chứng và đăng ký giao dịch bảo đảm.......21
1.3. Giá trị pháp lý của việc đăng ký giao dịch bảo đảm...................................22
1.3.1 Những giao dịch bắt buộc phải công chứng..............................................22
1.3.2 Những giao dịch bảo đảm bắt buộc phải đăng ký.....................................23
1.3.2 Giá trị pháp lý của việc đăng ký trong giao dịch bảo đảm .......................23
CHƯƠNG 2: NHỮNG QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VỀ CÔNG CHỨNG
TRONG GIAO DỊCH BẢO ĐẢM HIỆN NAY........................................................25
2.1. Nguyên tắc trong hoạt động công chứng giao dịch bảo đảm ......................25
2.1.1 Nguyên tắc pháp chế xã hội chủ nghĩa ...................................................26
2.1.2 Nguyên tắc độc lập thực hiện công chứng và chịu trách nhiệm cá nhân
trước pháp luật về văn bản công chứng...............................................................26
2.1.3 Nguyên tắc giữ bí mật về nội dung công chứng và những thông tin có
liên quan đến việc công chứng............................................................................27
2.1.4 Nguyên tắc bảo đảm tính khách quan, trung thực, chính xác trong hoạt
động công chứng ................................................................................................27
2.1.5 Tuân theo quy tắc đạo đức hành nghề công chứng..................................29
2.2 Hoạt động công chứng giao dịch bảo đảm ...................................................30
2.2.1 Những yêu cầu chung khi tiến hành công chứng.....................................30
2.2.2 Công chứng hợp đồng, giao dịch bảo đảm...............................................30
2.3 Giá trị pháp lý của giao dịch bảo đảm ..........................................................32
2.3.1 Đặc điểm của văn bản công chứng...........................................................33
2.3.1.1 Sự chính xác về ngày tháng năm công chứng, chủ thể, địa điểm..33
2.3.1.2 Chính thức hoá các sự kiện pháp lý..............................................33
GVHD Nguyễn Thị Ngọc Tuyền
4
SVTH Lai Ngọc Trí
Hoạt động công chứng và giá trị pháp lý của công chứng trong giao dịch bảo đảm
2.3.1.3 Sự phù hợp giữa nội dung trong văn bản công chứng với pháp luật,
đạo đức xã hội.................................................................................................34
2.3.1.4 Sự tuân thủ về mặt hình thức của văn bản công chứng.................34
2.3.1.5 Sự tuân thủ các nguyên tắc và trình tự, thủ tục công chứng............34
2.3.2 Tính chất của văn bản công chứng...........................................................35
2.3.2.1 Tính xác thực...................................................................................35
2.3.2.2 Tính hợp pháp .............................................................................36
2.3.3 Giá trị pháp lý của Văn bản công chứng...................................................37
2.3.3.1 Giá trị thi hành đối với các bên .....................................................39
2.3.3.2 Giá trị chứng cứ..............................................................................40
2.4 Hiệu lực của giao dịch bảo đảm trong hoạt động công chứng......................42
2.4.1 Thời điểm có hiệu lực của giao dịch bảo đảm..........................................42
2.4.2 Giá trị pháp lý của hợp đồng có công chứng và đăng ký giao dịch bảo đảm
với hợp đồng có công chứng nhưng không đăng ký giao dịch bảo đảm..............43
CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG VỀ HOẠT ĐỘNG CÔNG CHỨNG TRONG GIAO
DỊCH BẢO ĐẢM HIỆN NAY VÀ HƯỚNG HOÀN THIỆN..................................45
3.1 Thực trạng hoạt động công chứng trong giao dịch bảo đảm hiện nay.........45
3.2 Một số bất cập, khó khăn trong hoạt động công chứng giao dịch bảo đảm
.................................................................................................................................49
3.2.1 Sự không thống nhất giữa các quy định của pháp luật trong công chứng
giao dịch bảo đảm...............................................................................................49
3.2.2 Thiếu sự liên kết thông tin giữa các cơ quan tổ chức.................................52
3.2.3 Về giá trị pháp lý của giao dịch bảo đảm....................................................54
3.3. Một số giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động công chứng và giá
trị pháp lý của công chứng trong giao dịch bảo đảm .........................................56
3.3.1. Thống nhất các quy định của pháp luật.....................................................56
3.3.2 . Tăng cường sự phối hợp, trao đổi thông tin giữa các cơ quan tổ chức....57
3.3.3. Giải pháp cho vấn đề giá trị pháp lý.........................................................58
3.3.4 Ban hành quy tắc đạo đức hành nghề công chứng.....................................60
KẾT LUẬN.................................................................................................................62
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
GVHD Nguyễn Thị Ngọc Tuyền
5
SVTH Lai Ngọc Trí
Hoạt động công chứng và giá trị pháp lý của công chứng trong giao dịch bảo đảm
LỜI NÓI ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Công chứng là hoạt động hỗ trợ tư pháp nhằm góp phần bảo đảm quyền lợi, lợi
ích hợp pháp của công dân, cơ quan nhà nước, tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội; có tác
dụng góp phần chủ động phòng ngừa các tranh chấp và vi phạm pháp luật, cung cấp tài
liệu có giá trị chứng cứ phục vụ việc giải quyết các tranh chấp, đồng thời góp phần vào
việc duy trì kỷ cương pháp luật trong xã hội. Việc tăng cường công tác công chứng
trong tình hình hiện nay là yêu cầu bức xúc của quản lý kinh tế, quản lý xã hội, hình
thành một bước quan trọng thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, giữ
vững ổn định chính trị và trật tự an toàn xã hội. Thực hiện luật công chứng và các văn
bản hướng dẫn thi hành, hoạt động công chứng ở nước ta trong thời gian qua có bước
phát triển đáng kể đóng góp một phần tích cực vào việc phát triển kinh tế xã hội, lập
lại trật tự trong lĩnh vực giao dịch dân sự, kinh tế, thương mại, đã đi vào cuộc sống và
có ý nghĩa thiết thực. Hoạt động công chứng khẳng định ngày càng rõ hơn vị trí, vai
trò trong đời sống xã hội, đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của nhân dân trong nền
kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, hoạt động công chứng hiện nay ngày
càng được mở rộng và được xã hội đón nhận. Hoạt động công chứng ở nước ta trong
những năm vừa qua, đã đóng góp một phần tích cực vào việc lập lại trật tự trong lĩnh
vực giao dịch dân sự, kinh tế, thương mại, đã đi vào cuộc sống và có ý nghĩa thiết
thực, đáp ứng yêu cầu của công cuộc đổi mới đất nước... Song, trong nền kinh tế thị
trường, trình độ xã hội hóa ngày càng cao, các quan hệ dân sự, kinh tế, thương mại
ngày càng trở nên phức tạp, đặc biệt là các giao dịch bảo đảm đòi hỏi hoạt động công
chứng cần phải đáp ứng kịp thời những nội dung của quá trình đổi mới trước sự phát
triển của xã hội và yêu cầu của công cuộc đổi mới đất nước hiện nay. Chính vì lý do
trên mà người viết chọn đề tài “ Hoạt động công chứng và giá trị pháp lý của công
chứng trong giao dịch bảo đảm” làm luận văn tốt nghiệp.
2. Mục đích nghiên cứu
Trước yêu cầu của cuộc cải cách tư pháp nói chung và cải cách hệ thống các cơ
quan bổ trợ tư pháp nói riêng nhằm đáp ứng yêu cầu của đời sống xã hội trong việc
bảo đảm an toàn pháp lý cho các hoạt động kinh tế, thương mại, dân sự...và yêu cầu
cung cấp chứng cứ cho hoạt động xét xử của Tòa án. Mục đích của luận văn là làm rõ
những vấn đề pháp lý về hoạt động của công chứng và giá trị pháp lý của những hợp
đồng, giao dịch bảo đảm được công chứng, cũng như thời điểm phát sinh hiệu lực của
giao dịch đó. Từ đó góp phần giải quyết các vướng mắc trong hoạt động công chứng
GVHD Nguyễn Thị Ngọc Tuyền
6
SVTH Lai Ngọc Trí
Hoạt động công chứng và giá trị pháp lý của công chứng trong giao dịch bảo đảm
và làm rõ những quy định của pháp luật về hiệu lực, giá trị pháp lý của giao dịch bảo
đảm.
3. Phạm vi nghiên cứu
Luận văn nghiên cứu một cách hệ thống về các quy định của pháp luật về công
chứng hợp đồng, giao dịch bảo đảm. Đặc biệt luận văn tập trung đi sâu làm rõ những
vấn đề pháp lý về hoạt động công chứng giao dịch bảo đảm và giá trị pháp lý của hợp
đồng, giao dịch bảo đảm ( cầm cố, thế chấp, bảo lãnh) có công chứng trên cơ sở những
quy định của pháp luật về công chứng, về giao dịch bảo đảm và các văn bản khác có
liên quan. Trên cơ sở phân tích những quy định của pháp luật , tìm ra những khó khăn
vướng mắc, từ đó có những đánh giá và đưa ra kiến nghị, giải pháp góp phần hoàn
thiện các quy định của pháp luật về công chứng hợp đồng, giao dịch bảo đảm.
4. Phương pháp nghiên cứu
Luận văn được nghiên cứu thực hiện dựa trên cơ sở phương pháp luật duy vật
biện chứng của chủ nghĩa Mác-Lênin để khẳng định vị trí, vai trò hoạt động công
chứng trong giao dịch bảo đảm. Đồng thời trong quá trình nghiên cứu tác giả còn sử
dụng phương pháp phân tích luật viết, phương pháp tổng hợp, phương pháp so sánh và
kết hợp với thực tiễn.
5. Bố cục đề tài
Luận văn được kết cấu gồm: Lời nói đầu, ba chương và kết luận.
Chương 1: Khái quát chung về hoạt động công chứng và giao dịch bảo đảm
Chương 2: Những quy định của pháp luật về công chứng trong giao dịch bảo
đảm hiện nay
Chương 3: Thực trạng công chứng trong giao dịch bảo đảm hiện nay và hướng
hoàn thiện.
GVHD Nguyễn Thị Ngọc Tuyền
7
SVTH Lai Ngọc Trí
Hoạt động công chứng và giá trị pháp lý của công chứng trong giao dịch bảo đảm
CHƯƠNG 1
KHÁI QUÁT CHUNG VỀ HOẠT ĐỘNG CÔNG CHỨNG VÀ GIAO
DỊCH BẢO ĐẢM
1.1 Khái quát chung về hoạt động công chứng trong giao dịch bảo đảm
1.1.1 Lịch sử phát triển của hoạt động công chứng giao dịch bảo đảm
1.1.1.1 Sự phát triển của hoạt động công chứng giao dịch bảo đảm trước
năm 1991
Do Việt Nam từng là thuộc địa của Pháp ít nhiều chịu ảnh hưởng bởi hệ
thống pháp luật của Pháp. Trước đây, ở nước ta hoạt động công chứng được tổ chức
theo nguyên tắc cơ bản của pháp luật Cộng hoà Pháp. Cụ thể quy chế công chứng viên
do Nhà nước bổ nhiệm, công chứng viên sẽ do tổng thống Pháp bổ nhiệm và giữ chức
vụ suốt đời. Công chứng viên hoạt động với tư cách là người thi hành công vụ, hoạt
động mang tính chất của người hành nghề tự do.
Sau khi giành được độc lập vào ngày 13 tháng 11 năm 1945 chủ tịch chính phủ
lâm thời Việt Nam dân chủ cộng hòa ký ban hành sắc lệnh 59 về một số vấn đề liên
quan đến công chứng. Trong đó có đề cập đến vấn đề về thị thực, cụ thể “ Các Uỷ ban
thị thực phải chịu trách nhiệm về việc thị thực không đúng về căn cước người đương
sự, ngày tháng thị thực và quyền sở hữu trên bất động sản đem bán hay cầm cố. Nếu
xảy ra thiệt hại đến tư nhân vì sự thị thực không đúng, công quỹ của làng hay là của
thành phố phải bồi thường”1.
Trong giai đoạn này tình hình chính trị chưa ổn định, đất nước còn gặp nhiều khó
khăn, thêm vào đó nước ta tồn tại cơ chế kinh tế quan liêu bao cấp, quản lý cứng về
kinh tế chủ yếu sử dụng mệnh lệnh là chính cho nên nguyên tắc chủ đạo là tự nguyện
thỏa thuận không được đặt ra. Bên cạnh đó, tại thời điểm này hình thức sở hữu chủ yếu
là sở hữu toàn dân và sở hữu tập thể cho nên vấn đề đảm bảo cho các nghĩa vụ dân sự
chưa được đề cập nhiều, vì vậy những giao dịch diễn ra rất ít đặc biệt là các giao dịch
bảo đảm cho nên văn bản điều chỉnh chưa nhiều.
Tại đại hội Đảng lần thứ sáu với chủ trương cải các nền kinh tế, phát triển nền
kinh tế hàng hóa nhiều thành phần theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Từ thời điểm
này các giao dịch dân sự bắt đầu phát triển mạnh và các biện pháp bảo đảm thực hiện
nghĩa vụ mới được đặt ra. Tuy nhiên lúc bấy giờ này vẫn chưa có văn bản chính thức
điều chỉnh về công chứng các giao dịch bảo đảm.
1
Điều thứ ba sắc lệnh số 59- Sắc lệnh ấn định thể lệ về việc thị thực các giấy tờ của chủ tịch Chính Phủ lâm thời
Việt Nam dân chủ cộng hòa ngày 13 tháng 11 năm 1945
GVHD Nguyễn Thị Ngọc Tuyền
8
SVTH Lai Ngọc Trí
Hoạt động công chứng và giá trị pháp lý của công chứng trong giao dịch bảo đảm
1.1.1.2 Sự phát triển của hoạt động công chứng giao dịch bảo đảm từ năm
1991 đến nay
Ngày 27/7/1991 Hội đồng Bộ trưởng ban hành Nghị định số 45/HĐBT về tổ
chức và hoạt động công chứng nhà nước, đây là văn bản pháp quy đầu tiên về công
chứng ở nước ta nhằm đáp ứng nhu cầu của nền kinh tế xã hội chủ nghĩa, đảm bảo giá
trị pháp lý của các văn bản. Cụ thể tại khoản 1 Điều 15 Nghị định 45 quy định Công
chứng viên được thực hiện công chứng các loại hợp đồng dân sự, hợp đồng kinh tế và
các hợp đồng khác. Trong thời gian này pháp lệnh Hợp đồng dân sự có hiệu lực và đề
cập đến vấn đề công chứng hợp đồng thế chấp “ Việc thế chấp phải được lập thành văn
bản và được cơ quan Nhà nước chứng thực”2. Tuy nhiên trong thời gian này thuật ngữ
“ giao dịch bảo đảm” chưa được đề cập đến và hợp đồng thế chấp cũng được xem là
một hợp đồng dân sự thông thường. Vì vậy trong Nghị định này chỉ điều chỉnh việc
công chứng hợp đồng giao dịch nói chung, chưa đề cập đến việc công chứng giao dịch
bảo đảm.
Trên cơ sở đó ngày 18/5/1996 Chính phủ ban hành Nghị định 31 về tổ chức và
hoạt động công chứng nhà nước, theo tinh thần của Nghị định này thì việc thế chấp tài
sản, văn bản cầm cố, bảo lãnh được thực hiện tại phòng công chứng “ Đối với tài sản
có đăng ký quyền sở hữu thì việc chứng nhận văn bản thế chấp, cầm cố, bảo lãnh được
thực hiện tại Phòng Công chứng Nhà nước nơi đăng ký tài sản đó”3. Trong thời gian
này Bộ luật dân sự năm 1995 bắt đầu có hiệu lực,và có nhiều quy định điều chỉnh về
vấn đề công chứng đối với các giao dịch bảo đảm . Cụ thể, đối với hợp đồng cầm cố
“phải được lập thành văn bản và có chứng nhận của công chứng nhà nước”4.Tại điều
347 Bộ luật dân sự 1995 có quy định “ Hợp đồng thế chấp phải được lập thành văn bản
có thể lập thành văn bản riêng hoặc ghi trong hợp đồng chính và phải có chứng nhận
của công chứng nhà nước”. Đây là văn bản pháp quy đầu tiên trong lĩnh vực công
chứng trực tiếp điều chỉnh về vấn đề công chứng đối với các loại giao dịch bảo đảm và
được áp dụng rộng rãi trong các quy định của pháp luật.
Ngày 08/12/2000 Chính phủ ban hành Nghị định số 75 về công chứng, chứng
thực. Nghị định này quy định về phạm vi công chứng, chứng thực, nguyên tắc hoạt
động, thủ tục, trình tự thực hiện việc công chứng, chứng thực, tổ chức phòng công
chứng và công tác chứng thực của Uỷ ban nhân dân cấp huyện, quận, thị xã, thành phố
2
Khoản 1 Điều 31 Pháp lệnh hợp đồng dân sự 1991
Điều 27 Nghị định số 31/1996/NĐ-CP ngày 18 tháng 5 năm 1996 của Chính Phủ về tổ chức và hoạt động
công chứng nhà nước
4
Điều 330 Bộ luật dân sự 1995
3
GVHD Nguyễn Thị Ngọc Tuyền
9
SVTH Lai Ngọc Trí
Hoạt động công chứng và giá trị pháp lý của công chứng trong giao dịch bảo đảm
thuộc tỉnh và Uỷ ban nhân dân xã, phường, thị trấn. Theo nghị định này thì các loại
hợp đồng giao dịch nói chung và các loại giao dịch bảo đảm nói riêng liên quan đến
bất động sản thì phải được công chứng “ Công chứng hợp đồng, giao dịch liên quan
đến bất động sản thuộc thẩm quyền địa hạt của Phòng Công chứng”5. Bằng hoạt động
công chứng, chứng thực của mình, các cơ quan nhà nước có thẩm quyền thực thi công
tác công chứng, chứng thực đã góp phần cho việc bảo đảm an toàn pháp lý trong quan
hệ dân sự, kinh tế, thương mại và các quan hệ xã hội khác, phòng ngừa hành vi vi
phạm pháp luật, tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa. Đây là Nghị định có nhiều
điểm mới so với các văn bản trước đây, tuy nhiên vẫn chưa có nhiều quy định điều
chỉnh về việc công chứng các loại hợp đồng, giao dịch bảo đảm.
Ngày 29/11/2006 Luật Công chứng đã ra đời và có hiệu lực thi hành từ ngày
01/7/2007. Luật Công chứng là luật đầu tiên quy định về hoạt động công chứng ở
nước ta, gồm 8 chương, 67 điều với các nội dung về công chứng viên, tổ chức hành
nghề công chứng, thủ tục công chứng hợp đồng - giao dịch; lưu trữ hồ sơ, phí công
chứng, thù lao công chứng, xử lý vi phạm, khiếu nại, giải quyết tranh chấp. Trong đó
có quy định cụ thể việc công chứng giao dịch bảo đảm, mà cụ thể là hợp đồng thế chấp
tài sản. Tại điều 47 Luật công chứng quy định “ Công chứng viên của tổ chức hành
nghề công chứng thực hiện công chứng hợp đồng thế chấp bất động sản trong phạm vi
tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương nơi có bất động sản, trừ trường hợp quy định tại
khoản 2 Điều này. Nhiều bất động sản thuộc các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương
khác nhau cùng được thế chấp để bảo đảm thực hiện một nghĩa vụ thì việc công chứng
hợp đồng thế chấp đó do công chứng viên của tổ chức hành nghề công chứng có trụ sở
đặt tại tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương nơi có một trong số bất động sản thực
hiện. Một bất động sản đã được thế chấp để bảo đảm thực hiện một nghĩa vụ và hợp
đồng thế chấp đã được công chứng mà sau đó được tiếp tục thế chấp để bảo đảm cho
một nghĩa vụ khác trong phạm vi pháp luật cho phép thì các hợp đồng thế chấp tiếp
theo phải do công chứng viên đã công chứng hợp đồng thế chấp lần đầu thực hiện
công chứng. Trường hợp công chứng viên công chứng hợp đồng thế chấp lần đầu
chuyển sang tổ chức hành nghề công chứng khác, không còn hành nghề công chứng
hoặc không thể thực hiện việc công chứng thì công chứng viên thuộc tổ chức hành
nghề công chứng đang lưu trữ hợp đồng thế chấp công chứng hợp đồng đó”.
Ngoài các Nghị định và luật nêu trên quy định một cách tập trung hoạt động công
chứng, trong nhiều văn bản quy phạm pháp luật khác của Nhà nước ta, bao gồm cả
5
Điểm b Khoản 1 Điều 21 Nghị định 75/2000/NĐ-CP của Chính Phủ ngày 08 tháng 12 năm 2000 về công
chứng, chứng thực
GVHD Nguyễn Thị Ngọc Tuyền
10
SVTH Lai Ngọc Trí
Hoạt động công chứng và giá trị pháp lý của công chứng trong giao dịch bảo đảm
những bộ luật, đạo luật quan trọng như: Bộ luật dân sự, Bộ luật tố tụng dân sự, Luật
đất đai, Luật nhà ở v.v. và nhiều nghị định khác của Chính phủ đều có những quy định
liên quan đến hoạt động công chứng giao dịch bảo đảm, chẳng hạn như điều 330,347
Bộ luật dân sự 2005 quy định hợp đồng cầm cố, thế chấp phải có chứng nhận của công
chứng. Các văn bản trên là cơ sở pháp lý quan trọng góp phần cho việc xây dựng và
hoàn thiện hoạt động công chứng hợp đồng giao dịch.
Từ phân tích trên cho thấy hệ thống công chứng ở nước ta được chính thức thành
lập kể từ khi Hội đồng Bộ trưởng ban hành Nghị định số 45/HĐBT ngày 27 tháng 2
năm 1991 về Công chứng nhà nước. Có thể thấy rằng những quy đinh của pháp luật về
hoạt động công chứng giao dịch dân sự nói chung và giao dịch bảo đảm nói riêng được
hình thành song song với sự hình thành của những quy phạm pháp luật dân sự.
1.1.2 Khái niệm giao dịch bảo đảm và hoạt động công chứng giao dịch bảo
đảm
1.1.2.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò của giao dịch bảo đảm
* Khái niệm giao dịch bảo đảm
Thuật ngữ “giao dịch bảo đảm” lần đầu tiên được quy định tại Nghị định số
165//1999/NĐ-CP ngày 19 tháng 11 năm 1999 của Chính phủ về giao dịch bảo đảm “
Giao dịch bảo đảm là hợp đồng cầm cố, thế chấp, bảo lãnh bằng tài sản theo đó bên
bảo đảm cam kết với bên nhận bảo đảm về việc dùng tài sản để bảo đảm thực hiện
nghĩa vụ dân sự”6. Như vậy khái niệm về giao dịch bảo đảm theo quy định tại Nghị
định 165//1999/NĐ-CP chưa đầy đủ, nó không bao hàm tất cả các giao dịch dân sự
liên quan đến các biện pháp bảo đảm thực hiện nghĩa vụ dân sự được quy định trong
Bộ luật dân sự 1995 mà chỉ có một số giao dịch bảo đảm liên quan đến ba biện bảo
đảm là: cầm cố, thế chấp, bảo lãnh bằng tài sản.
Chính vì vậy đến Bộ luật dân sự 2005 đã bổ sung một số nội dung mới về giao
dịch bảo đảm và đưa ra khái niệm hoàn chỉnh hơn về giao dịch bảo đảm, theo đó
“Giao dịch bảo đảm là giao dịch dân sự do các bên thoả thuận hoặc pháp luật quy định
về việc thực hiện biện pháp bảo đảm được quy định tại khoản 1 Điều 318 của Bộ luật
này”7. Các biện pháp bảo đảm thực hiện nghĩa vụ dân sự được quy định tại khoản 1
Điều 318 của Bộ luật dân sự 2005 bao gồm: Cầm cố tài sản, Thế chấp tài sản, Đặt cọc,
Ký cược, Ký quỹ, Bảo lãnh và Tín chấp. Trong số bảy biện pháp bảo đảm nghĩa vụ nói
trên, các giao dịch bảo đảm: cầm cố, thế chấp, đặt cọc, ký cược, bảo lãnh là những loại
giao dịch thường được các bên thoả thuận và được thể hiện bằng hợp đồng. Còn các
6
7
Khoản 1 Điều 2 Nghị định 165//1999/NĐ-CP ngày 19 tháng 11 năm 1999 về giao dịch bảo đảm
Khoản 1 Điều 323 Bộ luật dân sự 2005
GVHD Nguyễn Thị Ngọc Tuyền
11
SVTH Lai Ngọc Trí
Hoạt động công chứng và giá trị pháp lý của công chứng trong giao dịch bảo đảm
loại giao dịch còn lại: ký quỹ, tín chấp thường được thực hiện theo quy định của pháp
luật, tính chất thỏa thuận hầu như không thấy, trên thực tế rất ít trường hợp áp dụng
các biện pháp ký quỹ hay tín chấp theo sự thỏa thuận của các bên.
* Đặc điểm
Mỗi biện pháp thực hiện nghĩa vụ dân sự, tùy thuộc vào tính chất, nội dung của
từng quan hệ pháp luật dân sự mà biện pháp đó có những đặc điểm riêng khác nhau.
Tuy nhien bên cạnh những đặc điểm riêng đó, giữa chúng còn có những đặc điểm
tương đồng nhau.
Nghĩa vụ trong quan hệ bảo đảm là nghĩa vụ phụ mang tính chất bổ sung cho
nghĩa vụ chính. Trong giao kết hợp đồng, yếu tố đầu tiên để đạt sự thoả thuận, giao
kết hợp đồng là sự tin tưởng, tín nhiệm của hai bên đối với nhau. Tuy nhiên, trong quá
trình thực hiện hợp đồng có thể có rất nhiều rủi ro, bất ngờ nảy sinh mà các bên hoàn
toàn không dự liệu trước được, dẫn tới vi phạm nghĩa vụ trong hợp đồng. Do đó, một
hợp đồng được giao kết không chỉ hoàn toàn dựa trên cơ sở lòng tin và sự tín nhiệm
mà cần phải tìm cơ sở cho lòng tin đó, cơ sở đó là bên có nghĩa vụ sẽ bảo đảm thực
hiện nghĩa vụ bằng chính tài sản của mình. Các biện pháp bảo đảm chỉ được đặt ra khi
các bên tham gia giao dịch cần bảo vệ lợi ích chính đáng của mình, nó chỉ là các biện
pháp phụ bổ sung cho thực hiện nghĩa vụ chính. Bảo đảm thực hiện nghĩa vụ dân sự
chỉ là biện pháp phụ áp dụng bên cạnh nghĩa vụ dân sự đã được xác lập trước đó. Tính
chất phụ thể hiện hiệu lực của quan hệ bảo đảm lệ thuộc vào hiệu lực của quan hệ
nghĩa vụ chính. Sự phụ thuộc được biểu hiện, hợp đồng bảo lãnh vô hiệu thì nó không
làm cho hợp đồng chính vô hiệu, tuy nhiên một khi hợp đồng chính vô hiệu nó có thể
làm hợp đồng bảo lãnh vô hiệu.
Quyền yêu cầu của bên nhận bảo đảm trong quan hệ bảo đảm chỉ phát sinh khi
nghĩa vụ chính không được chấp hành hay chấp hành không đầy đủ, trừ trường hợp
các bên có thỏa thuận khác. Vì là nghĩa vụ phụ được đặt ra bên cạnh nghĩa vụ chính, là
một biện pháp nhằm đảm bảo cho nghĩa vụ chính được thực hiện phòng ngừa tình
trạng vi phạm nghĩa vụ của người có nghĩa vụ. Cho nên nếu người có nghĩa vụ thực
hiện đúng và đầy đủ nghĩa vụ của mình thì quyền yêu cầu của bên nhận bảo đảm
không được đặt ra. Chính vì vậy quyền yêu cầu của bên có quyền trong quan hệ bảo
đảm thực hiện nghĩa vụ dân sự chỉ phát sinh khi có hành vi vi phạm của bên có nghĩa
vụ.
Phạm vi bảo lãnh do các bên giao kết thỏa thuận hoặc do pháp luật quy định,
trong trường hợp các bên không thỏa thuận và pháp luật không quy định thì coi như
GVHD Nguyễn Thị Ngọc Tuyền
12
SVTH Lai Ngọc Trí
Hoạt động công chứng và giá trị pháp lý của công chứng trong giao dịch bảo đảm
nghĩa vụ chính được bảo đảm toàn bộ. Xuất phát từ nguyên tắc tự do hợp đồng, các
bên được thỏa thuận về phạm vi bảo đảm thực hiện nghĩa vụ. Phạm vi đảm bảo thực
hiện nghĩa vụ dân sự là phạm vi mà pháp luật quy định hay do các bên thỏa thuận đối
với việc bảo đảm thực hiện một phần hay toàn bộ nghĩa vụ dân sự. Trong trường hợp
pháp luật quy định biện pháp bảo đảm được áp dụng là bảo đảm thực hiện toàn bộ
nghĩa vụ dân sự thì các bên không có quyền thỏa thuận biện pháp áp dụng biện pháp
bảo đảm đối với một phần nghĩa vụ. Ví dụ như thế chấp tài sản để vay vốn tại các ngân
hàng hoặc tổ chức tín dụng. Điều này có giá trị đảm bảo quyền của bên có quyền sẽ
được đảm bảo thực hiện và phạm vi bảo lãnh của các biện pháp bảo lãnh không vượt
quá phạm vi nghĩa vụ được xác định trong nội dung của quan hệ nghĩa vụ chính.
Các biện pháp đảm bảo thực hiện nghĩa vụ dân sự phát sinh từ sự thỏa thuận của
các bên.Trong một giao dịch dân sự, các biện pháp bảo đảm thực hiện nghĩa vụ chỉ có
thể phát sinh khi các bên có thoả thuận, pháp luật dân sự không quy định một cách bắt
buộc, cứng nhắc biện pháp bảo đảm thực hiện nghĩa vụ này phải áp dụng cho một giao
dịch dân sự cụ thể nào đó. Việc lựa chọn các biện pháp bảo đảm thực hiện nghĩa vụ
trong các giao dịch dân sự hoàn toàn phụ thuộc vào sự thoả thuận của các bên trong
phạm vi pháp luật cho phép. Tuy nhiên, trong quan hệ hợp đồng, có những trường hợp
mà pháp luật quy định bắt buộc phải có biện pháp bảo đảm. Ví dụ: Đối với hợp đồng
vay mà bên cho vay là Ngân hàng, biện pháp bảo đảm tiền vay là biện pháp thế chấp.
Nhưng dù pháp luật có quy định người vay phải có tài sản bảo đảm thì quyền thoả
thuận của các bên cũng không hề mất đi, các bên có thể cùng nhau thoả thuận về đối
tượng, phương thức xử lý tài sản bảo đảm đó. Như vậy mặc dù trong một số trường
hợp việc áp dụng các biện pháp bảo đảm là quy định bắt buộc của pháp luật dân sự,
nhưng việc bắt buộc đó không làm thay đổi tính chất thỏa thuận trong việc xác lập và
thực hiện các biện pháp bảo đảm thực hiện nghĩa vụ dân sự.
Đối tượng của các biện pháp bảo đảm là những lợi ích vật chất. Phần lớn các biện
pháp đảm bảo thực hiện nghĩa vụ được quy định trong Bộ luật dân sự (2005) là các
biện pháp mang tính chất tài sản, tức là phải được quy đổi ra vật chất, chỉ trừ biện
pháp tín chấp là dùng uy tính để đảm bảo thực hiện nghĩa vụ. Các bên giao dịch tự
thỏa thuận về việc bên có nghĩa vụ sẽ thực hiện nghĩa vụ của mình đối với bên có
quyền, hoặc trong trường hợp bên có nghĩa vụ không thực hiện nghĩa vụ của mình, thì
bên có quyền dùng tài sản bảo đảm đó để thay thế cho việc thực hiện nghĩa vụ dân sự
của bên có nghĩa vụ.
Các biện pháp bảo đảm đều nhằm mục đích ràng buộc và nâng cao trách nhiệm
GVHD Nguyễn Thị Ngọc Tuyền
13
SVTH Lai Ngọc Trí
Hoạt động công chứng và giá trị pháp lý của công chứng trong giao dịch bảo đảm
của các bên trong quan hệ nghĩa vụ dân sự. Ví dụ như biện pháp đặt cọc buộc các bên
phải giao kết hợp đồng, nếu không thì tài sản đặt cọc sẽ bị xử lí. Xuất phát từ mục
đích, ý nghĩa của chế định bảo đảm thực hiện nghĩa vụ dân sự là nhằm đảm bảo cho
việc bên có nghĩa vụ phải có trách nhiệm thực hiện nghĩa vụ của mình đối với bên có
quyền, nếu không thì tài sản bảo đảm sẽ được xử lí để thực hiện nghĩa vụ.
* Vai trò của giao dịch bảo đảm
Các quan hệ dân sự luôn được hình thành và diễn ra liên tục trong đời sống kinh
tế, xã hội. Không phải lúc nào người ta cũng đáp ứng được nhu cầu vốn để sản xuất,
kinh doanh, sinh hoạt và tiêu dùng. Do đó, luôn luôn hiện hữu nhu cầu vay vốn xuất
phát từ bản thân mỗi cá nhân, tổ chức, ở những hoàn cảnh cụ thể nên quan hệ vay
mượn là mối quan hệ khá phổ biến trong các quan hệ dân sự. Các giao dịch bảo đảm
thực chất là các giao dịch dân sự liên quan đến biện pháp bảo đảm thực hiện nghĩa vụ
dân sự. Vì vậy các giao dịch này bao gồm tất cả các giao dịch dân sự có sử dụng biện
pháp bảo đảm.
Việc xác lập các giao dịch bảo đảm trước hết hướng tới mục tiêu bảo vệ quyền
lợi của các bên tham gia giao dịch dân sự, đặc biệt là quyền lợi của bên có quyền trong
giao dịch này. Với ý nghĩa đó, việc xác lập các giao dịch bảo đảm đã góp phần không
nhỏ vào sự ổn định của các quan hệ dân sự, kinh tế, tránh các tranh chấp phát sinh từ
việc không thực hiện hoặc có thực hiện nhưng không đúng nghĩa vụ dân sự, kinh tế
của bên có nghĩa vụ gây ra.
Giao dịch bảo đảm nhằm mục đích phòng ngừa và khắc phục những hạn chế rủi
ro, vi phạm, bội ước và tranh chấp.
Đảm bảo cho nghĩa vụ chính được thực nhanh chóng, đầy đủ và nghiêm túc. Các
biện pháp bảo đảm đều có mục đích chung là nâng cao trách nhiệm của các bên trong
quan hệ nghĩa vụ dân sự, đặc biệt là trách nhiệm thực hiện nghĩa vụ của người có
nghĩa vụ. Nếu không thực hiện nghĩa vụ thì tài sản bảo đảm sẽ bị xử lý, vì thế các bên
sẽ có trách nhiệm trong việc thực hiện nghĩa vụ của mình.
Các giao dịch bảo đảm còn tạo điều kiện khắc phục những thiệt hại cho bên có
quyền một cách nhanh chóng và hiệu quả. Khi bên có nghĩa vụ không thực hiện hoặc
thực hiện không đầy đủ nghĩa vụ của mình gây thiệt hại cho bên có quyền. Trong
trường hợp đó bên có quyền sẽ có quyền xử lý tài sản đó để bù đắp thiệt hại.
Tăng cường đầu tư trong nhân dân thông qua việc mở rộng cơ hội tiếp cận tín
dụng. Trong lĩnh vực tín dụng ngân hàng, vấn đề bảo đảm thực hiện nghĩa vụ dân sự
còn có sự tác động trực tiếp, mạnh mẽ tới quyết định cấp tín dụng của các tổ chức tín
GVHD Nguyễn Thị Ngọc Tuyền
14
SVTH Lai Ngọc Trí
Hoạt động công chứng và giá trị pháp lý của công chứng trong giao dịch bảo đảm
dụng, điều này góp phần tạo điều kiện thuận lợi cho thị trường tín dụng phát triển
nhanh. Đặc biệt, đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ, giao dịch bảo đảm chính là giải
pháp cho việc tiếp cận tín dụng vì để nâng cao sự an toàn cho việc thu hồi vốn, các tổ
chức tín dụng thường yêu cầu có biện pháp bảo đảm bằng tài sản khi cấp tín dụng cho
các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Dưới góc độ này, các giao dịch bảo đảm đã trở thành
công cụ hữu hiệu để các doanh nghiệp vừa và nhỏ tiếp cận tín dụng ngân hàng. Bên
cạnh đó việc cho vay có bảo đảm bằng tài sản sẽ bảo đảm quyền ưu tiên của tổ chức
tín dụng trong việc thu hồi nợ trong trường hợp doanh nghiệp vay vốn gặp khó khăn
trong thanh toán, đặc biệt trong trường hợp doanh nghiệp bị lâm vào tình trạng phá
sản. Việc cho vay có bảo đảm bằng tài sản của doanh nghiệp sẽ bảo đảm cho tổ chức
tín dụng quản lý, theo dõi được hoạt động của doanh nghiệp một cách chặt chẽ hơn, từ
đó bảo đảm an toàn cho tổ chức tín dụng trong việc thu hồi vốn vay. Những khía cạnh
kinh tế, pháp lý của giao dịch bảo đảm cho thấy thiết chế này đóng vai trò rất quan
trọng trong việc mở rộng tín dụng cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ nói riêng, các
doanh nghiệp nói chung.
1.1.2.2. Khái niệm, đặc điểm hoạt động công chứng giao dịch bảo đảm
* Khái niệm công chứng
Theo Thông tư số 574/QLTPK ngày 10/10/1987 của Bộ Tư pháp thông tư có ý
nghĩa đặc biệt quan trọng, khai sinh hệ thống công chứng nhà nước ở Việt Nam. Theo
đó “ Công chứng Nhà nước là một hoạt động của Nhà nước nhằm giúp công dân, các
cơ quan, tổ chức lập và xác nhận các văn bản, sự kiện có ý nghĩa pháp lý, hợp pháp
hóa các văn bản, sự kiện đó có hiệu lực thực hiện. Bằng hoạt động trên, công chứng
Nhà nước tạo ra những bảo đảm pháp lý để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công
dân, các cơ quan, tổ chức phù hợp với Hiến pháp và pháp luật của nước Cộng hòa xã
hội chủ nghĩa Việt Nam, ngăn ngừa vi phạm pháp luật, giúp cho việc giải quyết tranh
chấp được thuận lợi, góp phần tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa”. Đây là lần đầu
tiên kể từ khi thành lập Nhà nước Việt Nam dân chủ cộng hoà (1945), khái niệm công
chứng nhà nước được đưa ra ở Việt Nam, đánh dấu sự đổi mới về tư duy pháp lý, bước
đầu đáp ứng yêu cầu của nền kinh tế ở giai đoạn đầu của thời kỳ chuyển đổi.
Theo Nghị định số 45/HĐBT ngày 27 tháng 02 năm 1991, công chứng nhà nước
được xác định “Công chứng Nhà nước là việc chứng nhận tính xác thực các hợp đồng
và giấy tờ theo quy định của pháp luật, nhằm bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của công
dân và cơ quan Nhà nước, tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội (sau đây gọi chung là các tổ
chức), góp phần phòng ngừa vi phạm pháp luật, tăng cường pháp chế xã hội chủ
GVHD Nguyễn Thị Ngọc Tuyền
15
SVTH Lai Ngọc Trí
Hoạt động công chứng và giá trị pháp lý của công chứng trong giao dịch bảo đảm
nghĩa”8.
Điều 1 Nghị định của chính phủ số 31/CP ngày 18 tháng 5 năm 1996 về tổ chức
và hoạt động công chứng nhà nước “Công chứng là việc chứng nhận tính xác thực của
các hợp đồng và giấy tờ theo quy định của pháp luật, nhằm bảo vệ quyền, lợi ích hợp
pháp của công dân và cơ quan Nhà nước, tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội (sau đây gọi
chung là tổ chức), góp phần phòng ngừa vi phạm pháp luật, tăng cường pháp chế xã
hội chủ nghĩa. Các hợp đồng và giấy tờ đã được Công chứng Nhà nước chứng nhận
hoặc Uỷ ban nhân dân cấp có thẩm quyền chứng thực có giá trị chứng cứ, trừ trường
hợp bị Toà án Nhân dân tuyên bố là vô hiệu”. Trong nghị định lần đầu tiên thuật ngữ “
chứng thực” được đề cập đến để chỉ hai hành vi của hai loại cơ quan khác nhau, bước
đầu có sự phân biệt giữa công chứng và chứng thực. Chủ thể thực hiện hành vi công
chứng cũng được xác định cụ thể là cơ quan công chứng Nhà nước và chứng thực do
Ủy ban nhân dân có thẩm quyền tiến hành.
Đến nghị định 75/2000/NĐ-CP ngày 08 tháng 12 năm 2000 của chính phủ về
công chứng, chứng thực quy định “Công chứng là việc Phòng Công chứng chứng nhận
tính xác thực của hợp đồng được giao kết hoặc giao dịch khác được xác lập trong quan
hệ dân sự, kinh tế, thương mại và quan hệ xã hội khác (sau đây gọi là hợp đồng, giao
dịch) và thực hiện các việc khác theo quy định của Nghị định này”9. Đến Nghị định số
75/2000/NĐ-CP thì việc phân định chủ thể của hành vi công chứng, chứng thực đã
được phân định một các rõ nét. Cơ quan công chứng là chủ thể duy nhất có quyền
công chứng, Ủy ban nhân dân cấp huyện, xã là chủ thể có quyền chứng thực.
Đến Luật công chứng 2006, được Quốc hội khóa XI kỳ họp thứ 10 thông qua
ngày 29 tháng 11 năm 2006 có hiệu lực ngày 01 tháng 7 năm 2007 quy định “ Công
chứng là việc công chứng viên chứng nhận tính xác thực, tính hợp pháp của hợp đồng,
giao dịch khác (sau đây gọi là hợp đồng, giao dịch) bằng văn bản mà theo quy định
của pháp luật phải công chứng hoặc cá nhân, tổ chức tự nguyện yêu cầu công
chứng”10. Điểm mới của Luật công chứng so với các nghị định trước đây của Chính
phủ là Luật chỉ quy định các vấn đề về công chứng, không quy định các vấn đề về
chứng thực.Việc tách biệt công chứng và chứng thực như vậy vừa là đáp ứng yêu cầu
cải cách hành chính đồng thời cũng là điều kiện để chuyển tổ chức công chứng sang
chế độ dịch vụ công. Như vậy, Luật công chứng chỉ điều chỉnh các quan hệ xã hội
8
Điều 1 Nghị định số 45-HĐBT ngày 27-2-1991 của hội đồng bộ trưởng về tổ chức và hoạt động công chứng
nhà nước
9
Khoản 1 điều 2 nghị định 75/2000/NĐ-CP ngày 08 tháng 12 năm 2000 về công chứng, chứng thực
10
Điều 2 Luật công chứng 2006
GVHD Nguyễn Thị Ngọc Tuyền
16
SVTH Lai Ngọc Trí
Hoạt động công chứng và giá trị pháp lý của công chứng trong giao dịch bảo đảm
trong lĩnh vực hoạt động công chứng nhằm phục vụ cho các hoạt động giao dịch dân
sự, kinh tế, thương mại v.v. còn lại vấn đề chứng thực sẽ được quy định trong một nghị
định của Chính phủ.
Mặc dù Nghị định số 75/2000/NĐ-CP của Chính Phủ ngày 08 thánh 12 năm
2000 về công chứng, chứng thực và Luật công chứng 2006 đã quy định tách bạch và
phân định một cách cụ thể giữa công chứng và chứng thực. Tuy nhiên trên thực tế
hiện nay hai thuật ngữ này vẫn chưa được hiểu một cách rõ ràng. Phần lớn vẫn hiểu
nhầm công chứng và chứng thực là giống nhau, tuy nhiên hai khái niệm này hoàn toàn
khác nhau.
Theo quy định tại Điều 2 Luật Công chứng thì công chứng là việc công chứng
viên chứng nhận tính xác thực, tính hợp pháp của hợp đồng, giao dịch khác (sau đây
gọi là hợp đồng, giao dịch) bằng văn bản mà theo quy định của pháp luật phải công
chứng hoặc cá nhân, tổ chức tự nguyện yêu cầu công chứng.
Chứng thực là là việc cơ quan nhà nước có thẩm quyền theo quy định của pháp
luật căn cứ vào bản chính để chứng thực bản sao là đúng với bản chính hoặc chứng
thực chữ ký trong giấy tờ, văn bản là chữ ký của người đã yêu cầu chứng thực11.
Chứng thực bản sao từ bản chính” là việc cơ quan nhà nước có thẩm quyền theo quy
định căn cứ vào bản chính để chứng thực bản sao là đúng với bản chính. Chứng thực
chữ ký” là việc cơ quan nhà nước có thẩm quyền theo quy định chứng thực chữ ký
trong giấy tờ, văn bản là chữ ký của người đã yêu cầu chứng thực.
Công chứng là hành vi của công chứng viên công nhận tính xác thực của giao
dịch, hoạt động này mang tính chất là một dịch vụ công không mang tính quyền lực
nhà nước. Đối tượng của công chứng là các hợp đồng giao dịch dân sự, kinh tế, thương
mại. . Như vậy, việc chứng sao từ bản chính hay chứng thực chữ ký của UBND cấp xã
là hoạt động chứng thực chứ không phải là công chứng. Hoạt động này mang tính chất
thủ tục hành chính, nó là hành vi của cơ quan nhà nước có thẩm quyền bao gồm:
Trưởng, Phó phòng Tư pháp, Chủ tịch, Phó chủ tịch UBND cấp xã, viên chức lãnh sự,
viên chức ngoại giao của cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài12 .
* Khái niệm công chứng giao dịch bảo đảm
Thuật ngữ giao dịch bảo đảm xuất hiện và được quy định lần đầu tiên trong Nghị
định 165/1999/NĐ-CP, nhưng cho đến hiện nay chưa có văn bản nào đưa ra một định
11
Điều 5 Nghị định 79/NĐ-CP của chính phủ Về cấp bản sao từ sổ gốc, chứng thực bản sao từ bản chính,
chứng thực chữ ký
12
Điều 5 Nghị định 79/NĐ-CP của chính phủ Về cấp bản sao từ sổ gốc, chứng thực bản sao từ bản chính, chứng
thực chữ ký
GVHD Nguyễn Thị Ngọc Tuyền
17
SVTH Lai Ngọc Trí
Hoạt động công chứng và giá trị pháp lý của công chứng trong giao dịch bảo đảm
nghĩa chính thức về công chứng giao dịch bảo đảm. Tuy nhiên dựa vào khái niệm công
chứng có thể rút ra được định nghĩa công chứng giao dịch bảo đảm. Theo đó “ Công
chứng giao dịch bảo đảm là việc công chứng viên công nhận tính xác thực, tính hợp
pháp của hợp đồng, giao dịch bảo đảm bằng văn bản mà theo quy định của pháp luật
phải công chứng hoặc cá nhân, tổ chức tự nguyện yêu cầu công chứng”.
* Khái niệm và đặc điểm hoạt động công chứng giao dịch bảo đảm
Hoạt động công chứng bao gồm một chuỗi các thủ tục rất phức tạp kể từ khi công
chứng viên tiếp nhận ý chí của các bên giao kết hợp đồng như: xác định tư cách chủ
thể của các bên, kiểm tra năng lực hành vi dân sự của chủ thể, tính tự nguyện của các
bên hợp đồng, xác định nguồn gốc hợp pháp của đối tượng hợp đồng, kiểm tra tính
hợp pháp của nội dung của hợp đồng, thời gian, địa điểm giao kết hợp đồng v.v.
Những tình tiết này là rất quan trọng, bảo đảm cho hợp đồng không bị vô hiệu và có ý
nghĩa chứng cứ về sau nếu xảy ra tranh chấp giữa các bên cũng như với bên thứ ba. Từ
đó có thể rút ra định nghĩa về hoạt động công chứng giao dịch bảo đảm “Hoạt động
công chứng giao dịch bảo đảm là hành vi của công chứng viên công nhận tính xác
thực, hợp pháp của các loại giao dịch bảo đảm bằng văn bản”.
- Tính xác thực của các tình tiết, sự kiện trong hợp đồng, giao dịch nói chung và
giao dịch bảo đảm nói riêng là vô cùng quan trọng nhằm bảo đảm cho chúng có giá trị
chứng cứ. Tính xác thực này được công chứng viên kiểm chứng và xác nhận khi nó
xảy ra trong thực tế và xảy ra trước sự chứng kiến của công chứng viên, những tình
tiết, sự kiện chỉ xảy ra một lần, không để lại hình dạng, dấu vết về sau và do đó, nếu
không có công chứng viên xác nhận thì khi giải quyết tranh chấp phát sinh Toà án
không thể xác minh được.
- Tính hợp pháp của hợp đồng, giao dịch được công chứng viên xác nhận. Với
đặc điểm này thì chỉ các giao dịch hợp pháp mới được công chứng viên xác nhận, còn
các giao dịch bất hợp pháp sẽ bị từ chối công chứng. Điều đó phòng ngừa sự vi phạm
pháp luật của các bên khi giao kết hợp đồng, giao dịch và các hợp đồng, giao dịch đã
qua công chứng sẽ hạn chế xảy ra tranh chấp về sau.
1.1.2.3 Vai trò hoạt động công chứng giao dịch bảo đảm
Hoạt động công chứng là một hoạt động trong đó công chứng viên là người được
Nhà nước giao quyền, thay mặt Nhà nước chứng nhận tính xác thực và tính hợp pháp
của các hợp đồng, giao dịch bằng văn bản mà theo quy định của pháp luật phải công
chứng hoặc tổ chức, cá nhân tự nguyện yêu cầu công chứng. Thông qua hoạt động
nghề công chứng, công chứng viên là người góp phần bảo vệ pháp luật, bảo vệ các
GVHD Nguyễn Thị Ngọc Tuyền
18
SVTH Lai Ngọc Trí
Hoạt động công chứng và giá trị pháp lý của công chứng trong giao dịch bảo đảm
quyền và lợi ích hợp pháp của người yêu cầu công chứng khi tham gia giao kết các
hợp đồng, giao dịch tại tổ chức hành nghề công chứng.
Công chứng giao dịch bảo đảm đem đến sự an toàn pháp lý, phòng ngừa tranh
chấp, khiếu kiện, không phải xét xử, gây tốn kém, lãng phí và như thế đã đóng góp vào
sự phát triển kinh tế thông qua việc tạo ra một môi trường lành mạnh, ổn định trong
quan hệ. Công chứng giao dịch bảo đảm được thực hiện bởi một nhà chuyên môn của
nghề luật có chức danh là công chứng viên. Công chứng viên hành nghề công chứng
tại tổ chức hành nghề công chứng (Phòng công chứng hoặc Văn phòng công chứng).
Người muốn hành nghề công chứng bên cạnh điều kiện về phẩm chất đạo đức tốt thì
còn phải có trình độ từ cử nhân luật trở lên, đào tạo nghề công chứng, tập sự hành
nghề công chứng, có thâm niên nhất định về công tác pháp luật và được Nhà nước bổ
nhiệm. Có thể nói công chứng viên là chuyên gia về luật có kỹ năng công chứng, được
Nhà nước giao cho nhiệm vụ công chứng hợp đồng, giao dịch, đảm bảo an toàn về
pháp lý đối với các giao dịch về bất động sản.
Ngoài ra hoạt động công chứng giao dịch bảo đảm còn tạo môi trường thuận lợi,
an toàn cho các giao dịch trên thị trường đất đai, bất động sản. Trong nền kinh tế thị
trường thì bất động sản đóng vai trò quan trọng, bởi vì bất động sản là một loại tài sản
đặc biệt, hàng hoá đặc biệt, có giá trị lớn, do đó cần có sự bảo vệ đặc biệt. Cho nên,
bất động sản cũng như giao dịch về bất động sản cần có cơ chế kiểm soát của Nhà
nước bằng các thiết chế phù hợp. Để nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước đối với bất
động sản, Nghị quyết Hội nghị lần thứ sáu Ban chấp hành Trung ương khoá X về tiếp
tục hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa đã có chủ
trương: “ Phát triển đồng bộ các dịch vụ tư vấn pháp luật, công chứng, thẩm định, đấu
giá, đăng ký giao dịch”13. Bên cạnh đó trong những trường hợp nhất định tổ chức hành
nghề công chứng gửi Phiếu xác minh đến cơ quan đăng ký bất động sản nơi có bất
động sản để kiểm tra tình trạng bất động sản. Vì vậy hoạt động công chứng giao dịch
bảo đảm góp phần nâng cao tính an toàn cho các giao dịch.
1.1.2.4 Chủ thể tham gia hoạt động công chứng
* Chủ thể tiến hành công chứng
“Công chứng là việc công chứng viên chứng nhận tính xác thực, tính hợp pháp
của hợp đồng, giao dịch khác (sau đây gọi là hợp đồng, giao dịch) bằng văn bản mà
theo quy định của pháp luật phải công chứng hoặc cá nhân, tổ chức tự nguyện yêu cầu
công chứng”. Như vậy công chứng viên là chủ thể thực hiện hành vi công chứng chứ
13
Nghị quyết Hội nghị lần thứ sáu Ban chấp hành Trung ương khoá X
GVHD Nguyễn Thị Ngọc Tuyền
19
SVTH Lai Ngọc Trí
Hoạt động công chứng và giá trị pháp lý của công chứng trong giao dịch bảo đảm
không phải là Phòng công chứng hay Văn phòng công chứng. Trước đây các Nghị
định của Chính phủ quy định về công chứng chưa làm rõ được vị trí của công chứng
viên, thậm chí vai trò, vị trí của công chứng viên mờ nhạt với Phòng công chứng. Cách
thức tổ chức công chứng nhà nước như trước đây khiến cho người dân và các cơ quan,
tổ chức chỉ nghĩ đến Phòng công chứng như là chủ thể duy nhất của hoạt động công
chứng, còn công chứng viên chỉ là một công chức hành chính làm việc trong Phòng
công chứng.
Theo quy định của điều 7 Luật công chứng 2006 thì công chứng viên là chủ thể
hành nghề công chứng chứ không phải là Phòng công chứng hay Văn phòng công
chứng. Phòng công chứng hay Văn phòng công chứng chỉ là tổ chức hành nghề của
Công chứng viên. Tại Điều 22 cũng quy định: Công chứng viên có quyền lựa chọn tổ
chức hành nghề công chứng.Việc đề cao vị trí của công chứng viên là cơ sở để xác
định quyền, nghĩa vụ, trách nhiệm của công chứng viên.
Điểm mới cơ bản của Luật công chứng so với các Nghị định trước đây của Chính
phủ về công chứng đó là chế định Công chứng viên “ Công chứng viên là người đủ
tiêu chuẩn theo quy định của Luật công chứng, được bổ nhiệm hành nghề công
chứng”14. Công chứng viên không nhất thiết phải là công chức nhà nước. Đây là điểm
rất mới của luật so với quy định trước đây, nhưng ở nước ngoài thì đây là điều phổ
biến. Xét về lịch sử hình thành nghề công chứng ở các nước châu Âu thì công chứng
viên chưa bao giờ là công chức hưởng lương từ nhà nước. Công chứng viên là một
người đặc biệt được nhà nước bổ nhiệm chức danh, được thay mặt nhà nước nhưng
không hưởng lương từ ngân sách nhà nước. Tại Chương II của Luật công chứng quy
định về công chứng viên không hề có quy định nào nói rằng công chứng viên phải là
công chức nhà nước. Trên thực tế, khi thực hiện Luật công chứng thì sẽ tồn tại hai loại
công chứng viên: Nếu công chứng viên làm việc trong các Phòng công chứng nhà
nước thì họ là viên chức nhà nước, vì Phòng công chứng sẽ chuyển sang chế độ đơn vị
sự nghiệp chứ không phải là cơ quan hành chính như hiện nay; công chứng viên nào
làm việc trong các Văn phòng công chứng thì họ không phải là công chức hay viên
chức nhà nước. Mặc dù có hai loại công chứng viên làm việc ở hai loại tổ chức hành
nghề công chứng khác nhau nhưng về địa pháp lý của họ trong hành nghề công chứng
thì hoàn toàn không khác nhau. Họ có quyền công chứng các loại hợp đồng, giao dịch
như nhau, giá trị pháp lý của văn bản công chứng do họ lập ra là như nhau.
14
Điều 7 Luật công chứng 2006
GVHD Nguyễn Thị Ngọc Tuyền
20
SVTH Lai Ngọc Trí
Hoạt động công chứng và giá trị pháp lý của công chứng trong giao dịch bảo đảm
* Cơ quan tiến hành công chứng
Nếu như trước đây ở nước ta chỉ có một hình thức tổ chức công chứng duy nhất
là công chứng nhà nước thì hiện nay theo Luật công chứng đã có hai hình thức tổ chức
hành nghề công chứng cùng hoạt động dưới sự quản lý và giám sát của sở tư pháp là
Phòng công chứng do Nhà nước thành lập và Văn phòng công chứng do các công
chứng viên đầu tư thành lập. Những quy định của Luật công về tổ chức hành nghề
công chứng đã thể hiện rất rõ nét tinh thần đổi mới hình thức tổ chức công chứng theo
hướng xã hội hoá và dịch vụ hoá.
Mô hình Văn phòng công chứng là một hình thức mới của tổ chức hành nghề
công chứng. Về lâu dài hình thức Văn phòng công chứng sẽ là hình thức phổ biến của
tổ chức hành nghề công chứng ở nước ta. Mô hình phòng công chứng nhà nước trước
mắt là cần thiết, đặc biệt là ở các địa phương miền núi, vùng sâu, vùng xa nhưng trong
tương lai khi nền kinh tế thị trường ở nước ta phát triển mạnh thì mô hình này sẽ thu
hẹp dần. Đây cũng là kinh nghiệm chuyển đổi từ hệ thống công chứng nhà nước sang
công chứng “phi nhà nước hoá” của các nước xã hội chủ nghĩa cũ như Trung Quốc,
Nga, Ba Lan, v.v.
1.2. Mối quan hệ giữa thủ tục công chứng và đăng ký giao dịch bảo đảm
Công chứng giao dịch bảo đảm là một thủ tục pháp lý cần thiết để đảm bảo an
toàn pháp lý cho các giao dịch bảo đảm. Theo đó các bên giao kết trong giao dịch bảo
đảm phải đến cơ quan công chứng để xác nhận tính chính xác và tính hợp pháp của
giao dịch được giao kết. Các bên chủ thể trong giao dịch phải trực tiếp có mặt trước
công chứng viên thể hiện ý và kiểm tra năng lực chủ thể để đảm bảo hợp đồng được
thực hiện theo đúng quy định của pháp luật, hạn chế tình trạng vi phạm pháp luật.
Đăng ký giao dịch bảo đảm là một thủ tục pháp lý bắt buộc đối với một số loại
giao dịch bảo đảm. Theo đó các bên giao kết trong giao dịch bảo đảm đó đến cơ quan
có thẩm quyền để thực hiện việc đăng ký bảo đảm cho việc giao kết giao dịch bảo
đảm đó. Theo quy định của pháp luật thì đối với những giao dịch bảo đảm liên quan
đến biện pháp thế chấp, cầm cố các tài sản “Thế chấp quyền sử dụng đất; Thế chấp
rừng sản xuất là rừng trồng; Cầm cố tàu bay, thế chấp tàu bay; Thế chấp tàu biển” thì
bắt buộc phải tiến hành đăng ký giao dịch bảo đảm.
Công chứng giao dịch bảo đảm và đăng ký giao dịch bảo đảm là hai thủ tục pháp
lý cần thiết cùng tồn tại song song trong một giao dịch bảo đảm. Pháp luật quy định
một số giao dịch bảo đảm bắt buộc phải được công chứng để đảm bảo sự an toàn cho
giao dịch đó, việc công chứng giao dịch bảo đảm là yếu tố tiên quyết tạo nên hiệu lực
GVHD Nguyễn Thị Ngọc Tuyền
21
SVTH Lai Ngọc Trí
Hoạt động công chứng và giá trị pháp lý của công chứng trong giao dịch bảo đảm
của giao dịch bảo đảm ( đối với giao dịch bảo đảm bắt buộc phải đăng ký) và là điều
kiện để tiến hành đăng ký giao dịch bảo đảm cho giao dịch đó. Việc đăng ký giao dịch
bảo đảm chỉ được tiến hành khi giao dịch đó hợp pháp và đã có hiệu lực pháp luật, mà
tính hợp pháp của giao dịch bảo đảm đó được xác định thông qua hoạt động công
chứng.
Hoạt động công chứng giao dịch bảo đảm và đăng ký giao dịch bảo đảm giữa
chúng có mối quan hệ mật thiết, tác động qua lại lẫn nhau. Công chứng là điều kiện
cần để tạo nên hiệu lực cho giao dịch bảo đảm, vì trong một số trường hợp giao dịch
bảo đảm chỉ phát sinh hiệu lực tại thời điểm hoàn tất việc công chứng. Còn đăng ký
giao dịch bảo đảm là điều kiện đủ để tạo ra giá trị pháp lý cho giao dịch bảo đảm đó.
Bởi vì theo quy định của pháp luật “ Giao dịch bảo đảm có giá trị pháp lý đối với
người thứ ba kể từ thời điểm đăng ký” 15. Nếu hoạt động công chứng giao dịch bảo
đảm là nhằm đảm bảo cho nội dung, hình thức của giao dịch đó là hợp pháp, chính xác
thì việc đăng ký giao dịch bảo đảm là để xác minh lại tình trạng thực tế của tài sản.
Trong một số trường hợp có thể xảy ra tình trạng cùng một tài sản được sử dụng để thế
chấp cho nhiều chủ thể khác nhau và được công chứng ở các tổ chức hành nghề công
chứng khác nhau. Do đó, việc đăng ký giao dịch bảo đảm là một thủ tục quan trọng
đảm bảo cho sự an toàn cho các giao dịch, cơ quan đăng ký giao dịch bảo đảm là nơi
theo dõi tình trạng pháp lý của bất động sản mọi thế chấp đều phải được đăng ký ở đây
và cung cấp các thông tin về bất động sản trong phạm vi địa hạt. Từ đó cho thấy hoạt
động công chứng giao dịch bảo đảm và đăng ký giao dịch bảo đảm có mối quan hệ hỗ
tương, tác động lẫn nhau. Cả hai hoạt động này đều hướng đến mục đích cơ bản là bảo
đảm tính hợp pháp, an toàn cho các giao dịch dân sự nói chung và giao dịch bảo đảm
nói riêng.
1.3. Giá trị pháp lý của việc đăng ký giao dịch bảo đảm
1.3.1 Những giao dịch bắt buộc phải công chứng
Việc công chứng giao dịch bảo đảm do các bên thỏa thuận, trong trường hợp
pháp luật có quy định thì giao dịch bảo đảm bắt buộc phải công chứng. Theo quy định
của pháp luật thì các loại giao dịch bảo đảm bắt buộc phải công chứng “ Hợp đồng thế
chấp, bảo lãnh bằng quyền sử dụng đất phải có chứng nhận của công chứng nhà nước;
trường hợp hợp đồng thế chấp, bảo lãnh bằng quyền sử dụng đất của hộ gia đình, cá
nhân thì được lựa chọn hình thức chứng nhận của công chứng nhà nước hoặc chứng
15
Khoản 1 Điều 112 Nghị định 163/2006/NĐ-CP của Chính Phủ ngày 29 tháng 12 năm 2006 về giao dịch bảo
đảm
GVHD Nguyễn Thị Ngọc Tuyền
22
SVTH Lai Ngọc Trí
Hoạt động công chứng và giá trị pháp lý của công chứng trong giao dịch bảo đảm
thực của Uỷ ban nhân dân xã, phường, thị trấn nơi có đất”16.
1.3.2 Những giao dịch bảo đảm bắt buộc phải đăng ký
Đăng ký giao dịch bảo đảm là việc cơ quan đăng ký giao dịch bảo đảm ghi vào
sổ Đăng ký giao dịch bảo đảm là việc bên bảo đảm dùng tài sản thế chấp để bảo đảm
thực hiện nghĩa vụ dân sự đối với bên nhận bảo đảm. Thông thường trong đời sống xã
hội, việc các cá nhân, tổ chức thực hiện các giao dịch có dùng biện pháp bảo đảm dân
sự là bình thường và phổ biến. Tuy nhiên, trong một số trường hợp và đối với một số
loại tài sản - chủ yếu là bất động sản và các loại tài sản có giá trị lớn, việc thế chấp tài
sản bắt buộc phải được đăng ký qua cơ quan quản lý Nhà nước . Theo quy định của
pháp luật các loại giao dịch bảo đảm bắt buộc phải đăng ký là “ thế chấp quyền sử
dụng đất, thế chấp rừng sản xuất là rừng trồng, cầm cố tàu bay tàu biển, thế chấp tàu
biển và các trường hợp khác nếu pháp luật có quy định”17.
1.3.2 Giá trị pháp lý của việc đăng ký trong giao dịch bảo đảm
Theo quy định tại khoản 3 điều 323 Bộ luật dân sự thì “ trường hợp giao dịch bảo
đảm được đăng ký theo quy định của pháp luật thì giao dịch bảo đảm đó có giá trị
pháp lý đối với người thứ ba, kể từ thời điểm đăng ký. Về nguyên tắc đăng ký giao
dịch bảo đảm làm phát sinh hiệu lực pháp lý đối với người thứ ba.Tuy nhiên, trên thực
tế từ trước đến nay quy định này vẫn hoàn toàn bị hiểu là đăng ký giao dịch bảo đảm là
bắt buộc để có giá trị pháp lý đối chính hai bên trong giao dịch là bên bảo đảm và bên
nhận bảo đảm.
So với nhiều quốc gia khác thì ở Việt Nam mô hình công chứng hình thành muộn
hơn. Mô hình công chứng dần dần hình thành và đi vào đời sống từ sau những năm
1945, nhưng mãi đến những năm 1990 kể từ sau đại hội Đảng lần thứ VI Việt Nam
chuyển từ kinh tế bao cấp sang nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ
nghĩa thì thuật ngữ công chứng mới thực sự khẳng định được vị trí và vai trò trong xã
hội. Ngày 29 tháng 11 năm 2006 Quốc hội đã thông qua Luật công chứng, sau khi
được ban hành Luật công chứng đã đánh dấu một bước chuyển biến quan trọng mang
tính đột phá trong quan niệm của các nhà làm luật về bản chất pháp lý và đặc biệt là
mô hình, hệ thống tổ chức hành nghề công chứng ở Việt Nam. Nếu như trước đây ở
nước ta chỉ tồn tại một mô hình công chứng duy nhất là công chứng nhà nước thì hiện
nay với xu thế phát triển của nền kinh tế và xã hội hóa thì bên cạnh các phòng công
chứng đã và đang hoạt động thì pháp luật đã thừa nhận thêm một hình thức tổ chức
16
Khoản 1 Điều 130 Luật đất đai
Khoản 1 Điều 3 Nghị định 83/2010/NĐ-CP của Chính Phủ ngày 09 tháng 9 năm 2010 về đăng ký giao dịch
bảo đảm
17
GVHD Nguyễn Thị Ngọc Tuyền
23
SVTH Lai Ngọc Trí
Hoạt động công chứng và giá trị pháp lý của công chứng trong giao dịch bảo đảm
hành nghề công chứng mới là văn phòng công chứng.
Sau năm năm kể từ khi ban hành Luật công chứng đã thực sự khẳng định vị trí và
tầm quan trọng trong việc đảm bảo an toàn cho các giao dịch dân sự nói chung và các
giao dịch bảo đảm nói riêng. Tạo nên môi trường pháp lý an toàn trong trong giao dịch
từ đó góp phần thúc đẩy nền kinh tế ngày càng phát triển.
GVHD Nguyễn Thị Ngọc Tuyền
24
SVTH Lai Ngọc Trí
Hoạt động công chứng và giá trị pháp lý của công chứng trong giao dịch bảo đảm
CHƯƠNG 2
NHỮNG QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VỀ CÔNG CHỨNG TRONG
GIAO DỊCH BẢO ĐẢM HIỆN NAY
2.1. Nguyên tắc trong hoạt động công chứng giao dịch bảo đảm
Luật Công chứng được Quốc hội khóa XI kỳ họp thứ 10 thông qua ngày
29/11/2006, có hiệu lực từ ngày 01/7/2007 đã quy định về nguyên tắc hành nghề công
chứng. Mục đích, nhằm xây dựng một đội ngũ công chứng viên khi hành nghề công
chứng phải luôn tuân thủ pháp luật, có đạo đức tốt, thành thạo về chuyên môn nghiệp
vụ, tận tụy với công việc, có đủ trình độ chuyên sâu và có đủ năng lực để thi hành tốt
nhiệm vụ được giao. Trong hoạt động công chứng hợp đồng, giao dịch dân sự nói
chung và giao dịch bảo đảm nói riêng phải tuân thủ theo những nguyên tắc nhất định.
Nguyên tắc hành nghề công chứng được quy định tại Điều 3 Luật Công chứng như
sau: Tuân thủ Hiến pháp và pháp luật; Khách quan, trung thực; Chịu trách nhiệm trước
pháp luật về văn bản công chứng; Tuân theo quy tắc đạo đức hành nghề công chứng.
Hiện nay chủ trương xã hội hóa hoạt động công chứng đang ngày càng phát triển
và mang lại nhiều kết quả trong quá trình thực hiện. Chính vì vậy, quy định về nguyên
tắc hành nghề công chứng lại càng cần thiết trong hoạt động công chứng. Bởi vì, hoạt
động công chứng trong đó công chứng viên là người được Nhà nước giao quyền, thay
mặt Nhà nước chứng nhận tính xác thực và tính hợp pháp của các hợp đồng, giao dịch
bằng văn bản mà theo quy định của pháp luật phải công chứng hoặc tổ chức, cá nhân
tự nguyện yêu cầu công chứng. Thông qua hoạt động nghề công chứng, công chứng
viên là người góp phần bảo vệ pháp luật, bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp của
người yêu cầu công chứng khi tham gia giao kết các hợp đồng, giao dịch tại tổ chức
hành nghề công chứng. Do vậy, việc tuân thủ hiến pháp, pháp luật; khách quan, trung
thực; chịu trách nhiệm trước pháp luật về văn bản công chứng; tuân theo đạo đức hành
nghề công chứng là nguyên tắc không thể thiếu đối với hoạt động hành nghề công
chứng trong giai đoạn hiện nay.
Theo đó nguyên tắc là “ Những quy định phép tắc làm cơ sở, chỗ dựa để xem xét
làm việc”18. Nguyên tắc hành nghề công chứng trong Luật công chứng quy định công
chứng viên phải chịu trách nhiệm trước pháp luật về văn bản công chứng. Nguyên tắc
này đề cao nhiệm vụ, trách nhiệm, vai trò của công chứng viên khi thi hành công việc
được giao. Đồng thời, đây cũng là nguyên tắc để công chứng viên cần thận trọng khi
xem xét ký vào văn bản công chứng.
18
Đại từ điển tiếng Việt – Nhà xuất bản văn hóa thông tin - 1998
GVHD Nguyễn Thị Ngọc Tuyền
25
SVTH Lai Ngọc Trí
