LUẬN văn LUẬT THƯƠNG mại HOẠT ĐỘNG lấy PHIẾU tín NHIỆM, bỏ PHIẾU tín NHIỆM của QUỐC hội

Luận văn tốt nghiệp

Hoạt động lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm của Quốc hội

TRƢỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT
----------

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP
KHÓA 35 (2009-2013)
ĐỀ TÀI

HOẠT ĐỘNG LẤY PHIẾU TÍN NHIỆM,
BỎ PHIẾU TÍN NHIỆM CỦA QUỐC HỘI

Giáo viên hƣớng dẫn:
ThS. Đinh Thanh Phương
Bộ môn: Luật Hành Chính

Sinh viên thực hiện:
Trần Thị Ấm
MSSV: 5095495
Lớp: Luật Thương Mại 2-k35

Cần Thơ, Tháng 4 /2013
GVHD: ThS. Đinh Thanh Phương

1

SVTH: Trần Thị Ấm

Luận văn tốt nghiệp

Hoạt động lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm của Quốc hội

NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN



 ..................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................

.........................................................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................................................................

GVHD: ThS. Đinh Thanh Phương

2

SVTH: Trần Thị Ấm


Luận văn tốt nghiệp

Hoạt động lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm của Quốc hội

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
1. Nghị quyết 35 về việc lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm: Nghị quyết số
35/2012/QH13 ngày 21/11/2012 của Quốc hội về việc lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu
tín nhiệm đối với người giữ chức vụ do Quốc hội, Hội đồng nhân dân bầu hoặc phê
chuẩn
2. UBTVQH: Uỷ ban thường vụ Quốc hội
3. ĐBQH: Đại biểu Quốc hội

GVHD: ThS. Đinh Thanh Phương

3

SVTH: Trần Thị Ấm


Luận văn tốt nghiệp

Hoạt động lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm của Quốc hội

MỤC LỤC
Trang

PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................................ 1
2. Mục tiêu nghiên cứu ...................................................................................................... 2
3. Phạm vi nghiên cứu........................................................................................................ 2
4. Phƣơng pháp nghiên cứu .............................................................................................. 2
5. Kết cấu đề tài .................................................................................................................. 3

CHƢƠNG 1
KHÁI QUÁT CHUNG VỀ QUỐC HỘI,
LẤY PHIẾU TÍN NHIỆM VÀ BỎ PHIẾU TÍN NHIỆM
1.1 KHÁI QUÁT CHUNG VỀ QUỐC HỘI .................................................................... 4
1.1.1 Vị trí pháp lý của Quốc hội ...................................................................................... 4
1.1.2 Tính chất pháp lý của Quốc hội ............................................................................... 5
1.1.3 Chức năng của Quốc hội .......................................................................................... 6
1.1.4 Cơ cấu tổ chức của Quốc hội ................................................................................... 7
1.1.4.1 Uỷ ban thường vụ Quốc hội ..................................................................................... 7
1.1.4.2 Hệ thống các cơ quan chuyên môn .......................................................................... 8
1.2 KHÁI QUÁT CHUNG VỀ LẤY PHIẾU TÍN NHIỆM, BỎ PHIẾU TÍN NHIỆM
1.2.1 Khái niệm hoạt động lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm ............................ 9
1.2.1.1 Lấy phiếu tín nhiệm .................................................................................................. 9
1.2.1.2 Bỏ phiếu tín nhiệm ................................................................................................. 10
1.2.2 Tính chất của hoạt động lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm…………….11
1.2.3 Sự khác biệt và mối quan hệ giữa lấy phiếu tín nhiệm và bỏ phiếu tín nhiệm
1.2.3.1 Phân biệt lấy phiếu tín nhiệm và bỏ phiếu tín nhiệm ............................................. 12

1.2.3.2 Mối quan hệ giữa lấy phiếu tín nhiệm và bỏ phiếu tín nhiệm ............................... 14
1.2.4 Lịch sử hình thành của hoạt động lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm ..... 15

CHƢƠNG 2
QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VỀ LẤY PHIẾU TÍN NHIỆM
GVHD: ThS. Đinh Thanh Phương

4

SVTH: Trần Thị Ấm


Luận văn tốt nghiệp

Hoạt động lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm của Quốc hội

VÀ BỎ PHIẾU TÍN NHIỆM CỦA QUỐC HỘI
2.1 HOẠT ĐỘNG LẤY PHIẾU TÍN NHIỆM .............................................................. 19
2.1.1 Chủ thể và đối tƣợng của hoạt động lấy phiếu tín nhiệm ................................... 19
2.1.1.1 Chủ thể của hoạt động lấy phiếu tín nhiệm ........................................................... 19
2.1.1.2 Đối tượng của hoạt động bỏ phiếu tín nhiệm ........................................................ 21
2.1.2 Nguyên tắc và căn cứ lấy phiếu tín nhiệm ............................................................ 22
2.1.2.1 Nguyên tắc lấy phiếu tín nhiệm .............................................................................. 22
2.1.2.2 Căn cứ lấy phiếu tín nhiệm .................................................................................... 23
2.1.3 Mục đích của việc lấy phiếu tín nhiệm .................................................................. 24
2.1.4 Điều kiện phát sinh hoạt động lấy phiếu tín nhiệm ............................................. 25
2.1.5 Trình tự và thủ tục lấy phiếu tín nhiệm ............................................................... 26
2.1.6 Hệ quả pháp lý của hoạt động lấy phiếu tín nhiệm ............................................. 28
2.2 HOẠT ĐỘNG BỎ PHIẾU TÍN NHIỆM ................................................................. 29
2.2.1 Chủ thể và đối tƣợng của hoạt động bỏ phiếu tín nhiệm .................................. 29

2.2.1.1 Chủ thể ................................................................................................................... 29
2.2.1.2 Đối tượng ............................................................................................................... 30
2.2.2 Nguyên tắc và căn cứ bỏ phiếu tín nhiệm ............................................................. 31
2.2.2.1 Nguyên tắc bỏ phiếu tín nhiệm............................................................................... 31
2.2.2.2 Căn cứ bỏ phiếu tín nhiệm .................................................................................... 31
2.2.3 Ý nghĩa của hoạt động bỏ phiếu tín nhiệm ........................................................... 34
2.2.4 Điều kiện phát sinh hoạt động bỏ phiếu tín nhiệm .............................................. 34
2.2.4.1 Người giữ chức vụ do Quốc hội bầu hoặc phê chuẩn có hành vi vi phạm pháp luật
hoặc không thực hiện đúng và đầy đủ nhiệm vụ, quyền hạn được giao ............................ 35
2.2.4.2 Kiến nghị của chủ thể có quyền ............................................................................. 36
2.2.5 Trình tự và thủ tục bỏ phiếu tín nhiệm................................................................. 38
2.2.6 Hệ quả pháp lý của hoạt động bỏ phiếu tín nhiệm .............................................. 40

CHƢƠNG 3
HẠN CHẾ CỦA CHẾ ĐỊNH LẤY PHIẾU TÍN NHIỆM,
BỎ PHIẾU TÍN NHIỆM: NGUYÊN NHÂN VÀ GIẢI PHÁP
3.1 CƠ CHẾ GIÁM SÁT VIỆC THỰC THI VAI TRÕ CỦA CÁC ĐẠI BIỂU QUỐC
TRONG VIỆC LẤY PHIẾU TÍN NHIỆM .................................................................... 44
GVHD: ThS. Đinh Thanh Phương

5

SVTH: Trần Thị Ấm


Luận văn tốt nghiệp

Hoạt động lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm của Quốc hội

3.1.1 Hạn chế .................................................................................................................... 44

3.1.2 Nguyên nhân ........................................................................................................... 45
3.1.3 Giải pháp ................................................................................................................. 46
3.2 TRÁCH NHIỆM CỦA NGƢỜI ĐƢỢC ĐƢA RA BỎ PHIẾU ............................. 46
3.2.1 Hạn chế .................................................................................................................... 46
3.2.2 Nguyên nhân ........................................................................................................... 47
3.2.3 Giải pháp ................................................................................................................. 48
3.3 CƠ CHẾ KIẾN NGHỊ ............................................................................................... 49
3.3.1 Hạn chế .................................................................................................................... 49
3.3.1.1 Kiến nghị của đại biểu Quốc hội ........................................................................... 49
3.3.1.2 Kiến nghị của Hội đồng dân tộc và các Ủy ban của Quốc hội.............................. 50
3.3.2 Nguyên nhân ........................................................................................................... 51
3.3.3 Giải pháp ................................................................................................................. 52
3.4 XEM XÉT CỦA QUỐC HỘI.................................................................................... 53
3.4.1 Hạn chế .................................................................................................................... 53
3.4.2 Nguyên nhân ........................................................................................................... 54
3.4.3 Giải pháp ................................................................................................................. 54
3.5 QUY TRÌNH KHÔNG HOÀN HẢO ...................................................................... 54
3.5.1 Hạn chế .................................................................................................................... 54
3.5.2 Nguyên nhân ........................................................................................................... 55
3.5.3 Giải pháp ................................................................................................................. 55
3.6 CƠ QUAN CÓ THẨM QUYỀN KIẾN NGHỊ BỎ PHIẾU TÍN NHIỆM ............ 56
3.6.1 Hạn chế .................................................................................................................... 56
3.6.2 Nguyên nhân ........................................................................................................... 58
3.6.3 Giải pháp ................................................................................................................. 58
3.7 QUY ĐỊNH VỀ HỆ QUẢ ĐỐI VỚI NGƢỜI KHÔNG ĐƢỢC QUỐC HỘI TÍN
NHIỆM .............................................................................................................................. 58
3.7.1 Hạn chế .................................................................................................................... 58
3.7.2 Nguyên nhân ........................................................................................................... 59
3.7.3 Giải pháp ................................................................................................................. 59
3.8 MỘT SỐ Ý KIẾN ĐỀ XUẤT KHÁC ...................................................................... 60

KẾT LUẬN ....................................................................................................................... 62

GVHD: ThS. Đinh Thanh Phương

6

SVTH: Trần Thị Ấm


Luận văn tốt nghiệp

Hoạt động lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm của Quốc hội

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Nhà nước ta là Nhà nước của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân. Trong hệ thống tổ
chức bộ máy nhà nước, Quốc hội được xác định là cơ quan đại biểu cao nhất của nhân dân,
cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất của nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Quốc
hội là cơ quan duy nhất có quyền lập hiến, lập pháp, quyết định những vấn đề quan trọng của
đất nước và thực hiện quyền giám sát tối cao đối với toàn bộ hoạt động của Nhà nước. Việc
thực hiện quyền giám sát tối cao của Quốc hội có ý nghĩa hết sức quan trọng, thể hiện vai trò
của cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất, cơ quan đại biểu cao nhất của nhân dân, góp phần
nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của các cơ quan nhà nước, bảo đảm tôn trọng và phát
huy quyền dân chủ của nhân dân.
Một trong những phương thức thể hiện sự giám sát tối cao nói trên của Quốc hội đó
chính là bỏ phiếu tín nhiệm. Chế định bỏ phiếu tín nhiệm được Nghị quyết số 51/2001/QH10
ngày 25/12/2001 của Quốc hội khóa X đã bổ sung vào Hiến pháp 1992 với nội dung là
“Quốc hội có quyền bỏ phiếu tin nhiệm đối với những người giữ các chức vụ do Quốc hội
bầu hoặc phê chuẩn”. Việc ra đời chế định này như một lời nhắc nhở đối với các chức danh
chủ chốt trong các cơ quan nhà nước là phải có trách nhiệm trong khi thực hiện nhiệm vụ, là

một thước đo mức độ hoàn thành công việc mà người đang nắm giữ chức vụ cấp cao trong
bộ máy nhà nước phải biết để tự nhìn nhận lại mình mà làm tốt hơn. Tuy nhiên từ khi ra đời
đến nay đã hơn mười năm mà quy định này chưa một lần được thực hiện, dẫu rằng đã không
ít lần vấn đề này được đem ra thảo luận ở các kỳ họp của Quốc hội, điều này tạo ra nhiều
bức xúc trong các vị đại biểu Quốc hội cũng như trong dư luận xã hội.
Đáp ứng quyền của đại biểu Quốc hội cũng như mong mỏi của cử tri cả nước, Đảng
và nhà nước ta đã xây dựng nên giải pháp để thực hiện quyền hiến định này đó chính là sự ra
đời của Nghị quyết 35/2012/QH13 của Quốc hội về việc lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín
nhiệm đối với người giữ chức vụ do Quốc hội, Hội đồng nhân dân bầu hoặc phê chuẩn (Nghị
quyết 35 về lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm) có hiệu lực ngày 1/2/2013. Tuy nhiên
qua tìm hiểu, phân tích Nghị quyết kết hợp với nghiên cứu quy định cũ vẫn còn hiệu lực
GVHD: ThS. Đinh Thanh Phương

7

SVTH: Trần Thị Ấm


Luận văn tốt nghiệp

Hoạt động lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm của Quốc hội

người viết nhận thấy Nghị quyết vẫn chưa khắc phục được những hạn chế của các quy định
trước đây (Luật tổ chức Quốc hội năm 2001 sửa đổi, bổ sung năm 2007, Luật hoạt động
giám sát của Quốc hội 2003) mặc dù việc bỏ phiếu tín nhiệm sẽ được diễn ra vào tháng
5/2013 này. Đó là lý do người viết chọn đề tài “Hoạt động lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu
tín nhiệm của Quốc hội” làm đề tài nghiên cứu cho luận văn tốt nghiệp của mình.
2. Mục tiêu nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu những quy định của pháp luật hiện hành về hoạt động lấy phiếu tín
nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm của Quốc hội. Xem những quy định của pháp luật về bỏ phiếu tín

nhiệm hiện nay còn có những hạn chế gì, từ đó tìm ra nguyên nhân và có những giải pháp để
khắc phục những hạn chế đó. Đồng thời, qua đó đưa ra các ý kiến đề xuất để hoàn thiện
những quy định của pháp luật về lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm, để hoạt động lấy
phiếu tín nhiệm và bỏ phiếu tín nhiệm thật sự là một công cụ giúp cho Quốc hội thực hiện
hiệu quả hơn chức năng giám sát của mình.
3. Phạm vi nghiên cứu
Do thời gian nghiên cứu có giới hạn nên đề tài chủ yếu được tìm hiểu trong Hiến
pháp 1992 được sửa đổi bổ sung năm 2001, Luật tổ chức Quốc hội 2001 được sửa đổi bổ
sung năm 2007, Luật hoạt động giám sát của Quốc hội 2003, Nghị quyết 35 về việc lấy
phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm và một số văn bản pháp luật hiện hành quy định về hoạt
động lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm của Quốc hội.
4. Phƣơng pháp nghiên cứu
Trong đề tài, người viết đã sử dụng nhiều phương pháp. Phương pháp nghiên cứu và
tổng hợp những bài nghiên cứu, ý kiến của các đại biểu Quốc hội, quy định của pháp luật
Việt Nam,…kết hợp phương pháp phân tích, so sánh, đối chiếu những quy định của pháp
luật để tìm ra điểm mới, những mặt đã đạt được cũng như những mặt còn hạn chế để có thể
đưa ra những giải pháp cần thiết, từ đó có được một bài nghiên cứu hoàn chỉnh.

GVHD: ThS. Đinh Thanh Phương

8

SVTH: Trần Thị Ấm


Luận văn tốt nghiệp

Hoạt động lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm của Quốc hội

5. Kết cấu đề tài

Ngoài phần phần mở đầu và phần kết luận bố cục của đề tài gồm ba chương:
Chƣơng 1. Khái quát chung về Quốc hội và hoạt động lấy phiếu tín nhiệm, bỏ
phiếu tín nhiệm
Chƣơng 2. Các quy định của pháp luật về lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín
nhiệm của Quốc hội
Chƣơng 3. Hạn chế của chế định lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm:
nguyên nhân và giải pháp

GVHD: ThS. Đinh Thanh Phương

9

SVTH: Trần Thị Ấm


Luận văn tốt nghiệp

Hoạt động lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm của Quốc hội

CHƢƠNG 1
KHÁI QUÁT CHUNG VỀ QUỐC HỘI,
LẤY PHIẾU TÍN NHIỆM VÀ BỎ PHIẾU TÍN NHIỆM
Chương này người viết trình bày khái quát chung về Quốc hội,về lấy phiếu tín nhiệm
và bỏ phiếu tín nhiệm. Trước tiên là nêu khái quát chung về Quốc hội để biết vị trí pháp lý,
tính chất pháp lý, chức năng cũng như cơ cấu tổ chức của Quốc hội. Sau đó tìm hiểu về khái
niệm, tính chất lấy phiếu, bỏ phiếu tín nhiệm, làm rõ mối quan hệ giữa lấy phiếu tín nhiệm
và bỏ phiếu tín nhiêm, tiếp đến đi vào phân biệt lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm cũng
như làm rõ lịch sử hình thành của hoạt động này.
1.1 KHÁI QUÁT CHUNG VỀ QUỐC HỘI
1.1.1 Vị trí pháp lý của Quốc hội

Vị trí pháp lí là một thuật ngữ chuyên ngành luật học dùng để khắc họa lên một cách
khái quát nhất mô hình cơ quan nhà nước, và mối quan hệ giữa cơ quan nhà nước với các cơ
quan nhà nước khác trong toàn bộ hệ thống các cơ quan Nhà nước, thông qua các quy định
của pháp luật. Hay nói một cách nôm na rằng bằng quy định của pháp luật cơ quan nhà nước
được nói đến là gì, nằm ở đâu trong hệ thống các cơ quan Nhà nước.1
Trong bộ máy nhà nước ta Quốc hội chiếm một vị trí đặc biêt quan trọng. Vị trí đó
được xác định trên cơ sở quy định của Hiến pháp. Theo Hiến pháp năm 1992, ở nước Cộng
hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam “tất cả quyền lực thuộc về nhân dân” 2 nhưng nhân dân
không thể trực tiếp sử dụng quyền lực nhà nước cho nên phải bầu ra các cơ quan đại biểu để
thay mặt mình sử dụng quyền lực nhà nước. Vì vậy các cơ quan này được gọi là cơ quan

1

Nguyễn Đăng Dung – Lê Hữu Thể, Nguyễn Thị Khế - Ngô Đức Tuấn, Giải đáp pháp luật – Luật hiến pháp Việt Nam,
Nxb T.p Hồ Chí Minh, T.p Hồ Chí Minh, 1995, tr. 157.
2
Hiến pháp năm 1992, điều 2.

GVHD: ThS. Đinh Thanh Phương

10

SVTH: Trần Thị Ấm


Luận văn tốt nghiệp

Hoạt động lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm của Quốc hội

quyền lực nhà nước. Ở nước ta cơ quan này gọi là Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp.3

Và theo quy định tại điều 83 của Hiến Pháp năm 1992 đã nêu rõ:
“Quốc hội là cơ quan đại biểu cao nhất của nhân dân và là cơ quan quyền lực nhà
nước cao nhất của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Quốc hội là cơ quan duy nhất
có quyền lập hiến và lập pháp. Quốc hội quyết định những chính sách cơ bản về đối nội và
đối ngoại, nhiệm vụ kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh của đất nước, những nguyên tắc
chủ yếu về tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước, về quan hệ xã hội và hoạt động của
công dân. Quốc hội thực hiện quyền giám sát tối cao đối với toàn bộ hoạt động của Nhà
nước”.
Như vậy ta đã thấy rõ Quốc hội chiếm vị trí cao nhất trong toàn bộ bộ máy nhà nước
Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Không một cơ quan nhà nước nào trong bộ máy các
cơ quan nhà nước của ta có được một vị trí như vậy. Sở dĩ, Quốc hội có một địa vị như vậy
vì Quốc hội là cơ quan duy nhất do nhân dân cả nước bầu ra một cách trực tiếp. Với cách
thành lập này cộng với quan điểm “tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân, nhân dân
thực hiện quyền lực của mình bằng cơ quan đại diện do nhân dân toàn quốc bầu ra” là cơ sở
cho Quốc hội có được vị trí cao nhất trong bộ máy nhà nước ta.
Việc Hiến pháp quy định như vậy là nhằm mục đích thể hiện rõ bản chất của Nhà
nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nhà nước của dân, do dân và vì dân theo quan
điểm của chủ nghĩa Mác-Lênin về một nhà nước kiểu mới, khác với các nhà nước trước đây.
Và đây cũng là đặc điểm nói lên sự khác nhau giữa mô hình tổ chức Nhà nước ta - Nhà nước
xã hội chủ nghĩa với các mô hình tổ chức nhà nước khác của chế độ tư bản chủ nghĩa. 4
1.1.2 Tính chất pháp lý của Quốc Hội
Chỉ riêng tại điều 83 của Hiến pháp năm 1992 đã thể hiện rõ vị trí và tính chất của
Quốc hội: “Quốc hội là cơ quan đại biểu cao nhất của nhân dân và là cơ quan quyền lực
nhà nước cao nhất của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam”. Như vậy, Quốc hội vừa
mang tính đại biểu cao nhất của nhân dân, có nghĩa rằng Quốc hội là “người” đại diện cho ý
chí, cho nguyện vọng, cho tiếng nói người dân và Quốc hội mang tính quyền lực nhà nước
có nghĩa rằng Quốc hội có khả năng áp đặt ý chí của mình đến các chủ thể khác. Tại sao nói
Quốc hội lại mang tính đại diện cao nhất của nhân dân? Sở dĩ nói Quốc hội mang tính đại
diện như thế là bởi các đặc điểm như sau:
3

Trường Đại Học Luật Hà Nội, Giáo trình luật hiến pháp Việt Nam, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội, 2004, tr. 359.
Xem Trung tâm bồi dưỡng Đại biểu dân cử, Địa vị pháp lý của Quốc hội, 2011,
[truy cập ngày 10-1-2013].
4

GVHD: ThS. Đinh Thanh Phương

11

SVTH: Trần Thị Ấm


Luận văn tốt nghiệp

Hoạt động lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm của Quốc hội

Thứ nhất, Quốc hội có cơ cấu thành phần đại biểu đại diện rộng rãi cho các tầng lớp nhân
dân và các dân tộc trong cả nước. Với cơ cấu này Quốc hội nước ta luôn phản ánh sự đoàn
kết rộng rãi các giai cấp, tầng lớp, dân tộc thể hiện tư tưởng của Hồ Chí Minh rằng “các đại
biểu trong Quốc hội này không phải đại diện cho Đảng phái nào mà là đại biểu cho toàn thể
quốc dân Việt Nam” và “Quốc hội là tiêu biểu ý chí thống nhất của dân tộc ta”.5
năng của cơ quan, tổ chức phù hợp, hiệu quả thì nó phản ánh đúng đắn và tác động
tích cực lên bản chất của cơ quan, tổ chức.6
Như vậy, chức năng của Quốc hội chính là các phương thức hoạt động, các mặt hoạt
động, các phương thức tác động của Quốc hội. Tại điều 83 của hiến pháp năm 1992 đã qui
định: “Quốc hội là cơ quan duy nhất có quyền lập hiến và lập pháp. Quốc hội quyết định
những chính sách cơ bản về đối nội và đối ngoại, nhiệm vụ kinh tế - xã hội, quốc phòng, an
ninh của đất nước, những nguyên tắc chủ yếu về tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước,
về quan hệ xã hội và hoạt động của công dân. Quốc hội thực hiện quyền giám sát tối cao đối

với toàn bộ hoạt động của Nhà nước”. Qua điều luật ta thấy Quốc hội có ba chức năng cơ
bản:
Thứ nhất là chức năng lập hiến và lập pháp. Quyền lập hiến và lập pháp của Quốc hội
xuất phát từ vị trí tính chất của cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất. Vì vậy chỉ có Quốc
hội có quyền định ra các quy định pháp luật có hiệu lực pháp lý cao nhất điều chỉnh các quan
hệ xã hội cơ bản nhất của xã hội ta. Các quy phạm pháp luật do các cơ quan nhà nước khác
ban hành không được trái với tinh thần và nội dung của Hiến pháp và luật.
Thứ hai là chức năng quyết định những vấn đề quan trọng của đất nước. Là cơ quan
quyền lực nhà nước cao nhất Quốc hội có quyền quyết định mục tiêu phát triển kinh tế, xã
hội những vấn đề quốc kế dân sinh, những vấn đề đối nội đối ngoại và anh ninh đất nước.
Trong lĩnh vực kinh tế, Quốc hội quyết định chính sách tiền tề quốc gia, quyết định
dự toán ngân sách nhà nước và phân bổ ngân sách trung ương, phê chuẩn quyết toán ngân
sách nhà nước.

5

Trần Ngọc Đường - Ngô Đức Mạnh, Mô hình tổ chức và phương thức hoạt động của Quốc hội, Chính phủ trong nhà
nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Nxb chính tri quốc gia, Hà Nội, 2008, tr. 266.
6

Mai

Hồng

Quỳ,

Quốc

hội

Việt

Nam,

Nâng

cao

hoạt

động

của

Quốc

hội,

[truy cập ngày 10-1-2013].

GVHD: ThS. Đinh Thanh Phương

12

SVTH: Trần Thị Ấm


Luận văn tốt nghiệp

Hoạt động lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm của Quốc hội

Quốc hội quyết định những vấn đề hệ trọng đối với vận mệnh của đất nước như vấn
đề chiến tranh và hòa bình, quy định về tình trạng khẩn cấp, quyết định chính sách dân tộc,
chính sách tôn giáo của nhà nước.
Quốc hội còn có nhiệm vụ và quyền hạn quan trọng là quyết định chính sách cơ bản
về đối ngoại, phê chuẩn hoặc bãi bỏ các điều ước quốc tế.
Thứ ba là chức năng giám sát tối cao. Trong từ điển tiếng việt “giám sát” là sự theo
dõi, xem xét làm đúng hoặc sai những điều đã quy định hoặc được hiểu là kiểm tra theo dõi
có thực hiện đúng những điều quy định không. Theo chức năng nhiệm vụ của mình giám sát
việc thực hiện Hiến pháp và pháp luật do nhiều cơ quan nhà nước tiến hành nhưng sự giám
sát của Quốc hội là sự giám sát cao nhất. Quốc hội thực hiện quyền giám sát nhằm làm cho
những quy định của Hiến pháp, pháp luật được thi hành triệt để, nghiêm minh và thống nhất.
Quốc hội giám sát hoạt động của các cơ quan nhà nước nhằm đảm bảo cho các cơ quan này
hoàn thành nhiệm vụ, quyền hạn đã được quy định, làm cho bộ máy nhà nước ta hoạt động
nhịp nhàng, có hiệu lực, không chồng chéo, chống các biểu hiện tham nhũng, quan liêu,
hách dịch và cửa quyền.7 Các hình thức giám sát chủ yếu của Quốc hội là xét báo cáo công
tác của các cơ quan chịu sự giám sát, chất vất các vấn đề có liên quan. Thông qua giám sát
mà các văn bản trái với Hiến pháp, luật và nghị quyết của Quốc hội của các cơ quan trên sẽ
bị bãi bỏ đồng thời xét trách nhiệm của những người do Quốc hội bầu.8 Ngoài ra bỏ phiếu
tín nhiệm cũng là một hình thức giám sát của Quốc hội.
1.1.4 Cơ cấu tổ chức của Quốc Hội
Tổ chức của Quốc hội là cơ cấu bên trong được lập ra để giúp Quốc hội thực hiện
chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của mình. Tổ chức của Quốc hội do Hiến pháp và luật tổ
chức Quốc hội quy định. Tổ chức Quốc hội là một trong những yếu tố bảo đảm hiệu quả
hoạt động của Quốc hội. Việc xây dựng tổ chức của Quốc hội theo Hiến pháp năm 1992
được đặt ra với yêu cầu bảo đảm hoạt động của Quốc hội, nhưng không làm thay đổi hoạt
động của Quốc hội. Theo tinh thần đó tổ chức của Quốc hội được quy định gồm có Uỷ ban
thường vụ Quốc hội (UBTVQH), Hội đồng dân tộc và các ủy ban của Quốc hội.9
1.1.4.1 Uỷ ban thường vụ Quốc hội

7

Trường Đại Học Luật Hà Nội, Giáo trình luật hiến pháp Việt Nam, Nxb Công an nhân dân, Hà Nội, 2004, tr. 361-365.
Luật hoạt động giám sát của Quốc hội năm 2003, Điều 9 đến Điều 12.
9
Quốc
hội
Viêt
Nam,
Tổ
chức
bộ
máy
của
Quốc
hội,
[truy cập ngày 10-3-2013].
8

GVHD: ThS. Đinh Thanh Phương

13

SVTH: Trần Thị Ấm


Luận văn tốt nghiệp

Hoạt động lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm của Quốc hội

UBTVQH là cơ cấu có sức mạnh và quyền điều hành cũng như quyết định các vấn
đề, chính sách của cả Quốc hội. Điều 90 Hiến pháp Việt Nam năm 1992 quy định:
"UBTVQH là cơ quan thường trực của Quốc hội".
UBTVQH là cơ quan thường trực để thực thi những nhiệm vụ và quyền hạn của Quốc
hội trong thời gian Quốc hội không họp. Điều này có nguyên nhân chủ yếu ở chỗ Quốc hội
hoạt động không thường xuyên và để đảm bảo hoạt động của Quốc hội thì việc thành lập cơ
quan như vậy là hết sức cần thiết. Trên thực tế vai trò của cơ quan thường trực là khá quan
trọng trong tổ chức và hoạt động của Quốc hội đó là UBTVQH còn có quyền ban hành pháp
lệnh, giải thích hiến pháp, luật và pháp lệnh, giám sát việc thi hành Hiến pháp, luật, nghị
quyết của Quốc hội v.v..hoặc có quyền giám sát hoạt động của chính phủ, giám sát hoạt
động của Tòa án nhân dân tối cao và Viện kiểm sát tòa án nhân dân tối cao như Hiến Pháp
đã quy định.10
Là cơ quan thường trực của Quốc hội nên trước hết cơ quan này có nhiệm vụ là thực
hiện các công việc để bảo đảm hoạt động của Quốc hội như chuẩn bị và triệu tập các kỳ họp,
điều hành các phiên họp của Quốc hội và điều hòa phối hợp hoạt động của cơ quan của
Quốc hội.
Thứ hai, cơ quan thường trực của Quốc hội có một số thẩm quyền quan trọng, chứng
tỏ đây không phải đơn thuần là cơ quan bảo đảm và duy trì các hoạt động trong thời gian
giữa hai kỳ họp mà còn là thiết chế thực thi quyền lực nhà nước về lập pháp, giám sát và
quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước.
Uỷ ban thường vụ quốc hội gồm có:
-

Chủ tịch Quốc hội

-

Các phó chủ tịch Quốc hội

-

Các ủy viên
Số thành viên của UBTVQH do Quốc hội quy định. Để bảo đảm cho hoạt động giám

sát của UBTVQH được khách quan, Luật tổ chức Quốc hội còn quy định thành viên của
UBTVQH không thể đồng thời là thành viên của chính phủ.
1.1.4.2 Hệ thống các cơ quan chuyên môn của Quốc hội
Cơ cấu tiếp theo trong tổ chức của Quốc hội là các cơ quan chuyên môn. Hiến pháp
năm 1992 quy định Quốc hội bầu Hội đồng dân tộc và các Ủy ban của Quốc hội. Hiện nay
10

Luật tổ chức Quốc hội năm 2001, sửa đổi, bổ sung năm 2007, điều 7.

GVHD: ThS. Đinh Thanh Phương

14

SVTH: Trần Thị Ấm


Luận văn tốt nghiệp

Hoạt động lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm của Quốc hội

theo luật sửa đổi bổ sung một số điều của luật tổ chức Quốc hội năm 2007 thì Quốc hội có
Hội đồng dân tộc và chín Ủy ban: Uỷ ban pháp luật, Ủy ban tư pháp, Uỷ ban quốc phòng và
an ninh, Ủy ban kinh tế, Ủy ban tài chính, ngân sách, Uỷ ban văn hóa, giáo dục, thanh thiếu
niên và nhi đồng, Uỷ ban các vấn đề xã hội, Uỷ ban khoa học công nghệ và môi trường và
Uỷ ban đối ngoại.11
Về cơ bản nhiệm vụ và quyền hạn của Hội đồng dân tộc và các Ủy ban của Quốc hội

là giống nhau và có thể được phân định thành ba lĩnh vực chính: thẩm tra các dự án luật,
pháp lệnh, giám sát việc thực hiện pháp luật và kiến nghị về các vấn đề thuộc lĩnh vực hoạt
động của mình. Điểm khác biệt giữa Hội đồng dân tộc và các ủy ban là ở Hội đồng dân tộc
có thể thẩm tra mọi dự án luật, dự án pháp lệnh vì tấc cả các dự án đều “liên quan đến vấn đề
dân tộc” trong khi đó mỗi ủy ban có lĩnh vực hoạt động được xác định cụ thể.
Một xu hướng phát triển mới trong hoạt động của Hội đồng dân tộc và các Ủy ban
của Quốc hội là phải vừa phát huy vai trò của mỗi cơ quan đồng thời tăng cường sự phối hợp
giữa các cơ quan này trong việc xem xét thẩm tra các vấn đề trình Quốc hội hoặc Uỷ ban
thường vụ Quốc hội. Đồng thời xu hướng chuyên môn hóa hoạt động của Hội đồng dân tộc
và các Ủy ban cũng đang ngày càng trở nên hiện thực. Hiện nay Hội đồng dân tộc và các Ủy
ban của Quốc hội đều thành lập các tiểu ban thể hiện xu hướng chuyên môn hóa hoạt động
của các cơ quan này.12
Ngoài ra Quốc hội còn có cơ cấu thành viên đó chính là các Đại biểu Quốc hội
(ĐBQH). ĐBQH giữ vị trí trung tâm trong toàn bộ hoạt động của Quốc hội, ĐBQH vừa
tham gia với tư cách là thành viên của cơ quan của Quốc hôi, vừa với tư cách cá nhân phản
ánh ý chí và nguyện vọng của người dân của cử tri. Quốc hội có không quá 500 ĐBQH 13
trong đó có những đại biểu hoạt động chuyên trách và những đại biểu hoạt động không
chuyên trách. Số lượng đại biểu chuyên trách chiếm ít nhất hai mươi lăm phần trăm tổng số
ĐBQH.14
1.2 KHÁI QUÁT CHUNG VỀ LẤY PHIẾU TÍN NHIỆM, BỎ PHIẾU TÍN NHIỆM
1.2.1. Khái niệm hoạt động lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm
1.2.1.1. Lấy phiếu tín nhiệm
11

Luật tổ chức Quốc hội năm 2001, sửa đổi, bổ sung năm 2007, điều 22.
Trần Ngọc Đường - Ngô Đức Mạnh, Mô hình tổ chức và phương thức hoạt động của Quốc hội, Chính phủ trong nhà
nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, Nxb chính tri quốc gia, Hà Nội, 2008, tr. 302-308.
13
Kết quả bầu cử Quốc hội khóa XIII, ,
[truy cập ngày 10-3-2013].

14
Luật tổ chức Quốc hội 2001, sửa đổi, bổ sung 2007, điều 45.
14

GVHD: ThS. Đinh Thanh Phương

15

SVTH: Trần Thị Ấm


Luận văn tốt nghiệp

Hoạt động lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm của Quốc hội

Ở nước ta chế định lấy phiếu tín nhiệm không được quy định trực tiếp trong Hiến
pháp nhưng chế định này đã được một văn bản pháp lý của UBTVQH đề cập và lần đầu tiên
chế định lấy phiếu tín nhiệm đã được quy định trong văn bản này đó chính là Pháp lệnh số
34/2007/PL-UBTVQH11 của UBTVQH về thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn. Tại
điều 26 của Pháp lệnh này quy định về việc lấy phiếu tín nhiệm ở cấp xã, tuy nhiên trong
văn bản không có điều nào làm rõ khái niệm lấy phiếu tín nhiệm là gì.
Như vậy qua phân tích câu chữ ta thấy từ “lấy” theo Đại từ điển tiếng Việt được dịch
chính xác trong cụm từ “lấy phiếu tín nhiệm” có nghĩa là xin, từ “phiếu” có nghĩa là mảnh
giấy ghi tên người mình tín nhiệm khi bầu cử hoặc ý kiến, còn “tín nhiệm” có nghĩa là tin
tưởng mà giao phó, trông cậy vào nhiệm vụ, sự việc cụ thể nào đó. 15 Như vậy theo cách hiểu
thông thường ta thấy lấy phiếu tín nhiệm là xin ý kiến bằng cách ghi vào mảnh giấy có tên
người mình đã tín nhiệm để xem xét mức độ tín nhiệm của mình đối với người được lấy
phiếu như thế nào.
Tuy nhiên, hiện nay lấy phiếu tín nhiệm đã được định nghĩa một cách cụ thể. Bởi vì
theo tinh thần của Nghị quyết Hội nghị lần thứ 4 Ban chấp hành Trung ương Đảng (Khóa

XI) bàn về một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay đã nêu rằng để tạo chuyển
biến mạnh mẽ về công tác xây dựng Đảng trong thời gian tới thì phải thực hiện tốt các giải
pháp trong đó có giải pháp lấy phiếu tín nhiệm mà trước tiên là phải có hướng dẫn để sớm
thực hiện quy định việc lấy phiếu tín nhiệm đối với người giữ chức vụ do Quốc hội, Hội
đồng nhân dân bầu hoặc phê chuẩn. Trên tinh thần đó UBTVQH đã trình Quốc hội dự thảo
Nghị quyết về việc lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm đối với người giữ chức vụ do
Quốc hội, Hội đồng nhân dân bầu hoặc phê chuẩn (Nghị quyết 35 về lấy phiếu tín nhiệm, bỏ
phiếu tín nhiệm) và đã được Quốc hội thông qua kỳ họp thứ 4 ngày 21 tháng 11 năm 2012.
Ngay tại điều 2 của nghị quyết này đã làm rõ khái niệm thế nào là lấy phiếu tín nhiệm.
Như vậy, lấy phiếu tín nhiệm được khái niệm như sau: “Lấy phiếu tín nhiệm là việc
Quốc hội, Hội đồng nhân dân thăm dò mức độ tín nhiệm đối với người giữ chức vụ do Quốc
hội, Hội đồng nhân dân bầu hoặc phê chuẩn để làm cơ sở cho việc xem xét đánh giá, bố trí, sử
dụng cán bộ của cơ quan, tổ chức có thẩm quyền‟‟.
1.2.1.2 Bỏ phiếu tín nhiệm
Ở nước ta, quy định về việc bỏ phiếu tín nhiệm không phải là điều mới lạ vì trước đây
trong Hiến pháp năm 1946 - Bản Hiến pháp đầu tiên của Nhà nước ta đã có Điều thứ 39 và
15

Nguyễn Như Ý, Đại từ điển Tiếng Việt, Nxb. Văn hóa-Thông tin, Tp. Hồ Chí Minh, 1998, tr.1001, 1335, 1646.

GVHD: ThS. Đinh Thanh Phương

16

SVTH: Trần Thị Ấm


Luận văn tốt nghiệp

Hoạt động lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm của Quốc hội

Điều thứ 54 quy định khá chi tiết và cụ thể vấn đề này. Tuy nhiên, những quy định trên đây
trong Hiến pháp năm 1946 không được kế thừa và phát huy trong các bản Hiến pháp năm
1959, 1980 và 1992 trước khi được sửa đổi, bổ sung một số điều vào cuối năm 2001. Chế
định bỏ phiếu tín nhiệm đã được bổ sung vào điểm 7 Điều 84 của Hiến pháp năm 1992 và
sau đó được các văn bản khác quy định chi tiết đó là Luật Tổ chức Quốc hội 2001 được sửa
đổi, bổ sung năm 2007 (sau đây gọi là Luật Tổ chức Quốc hội 2001) tại các Điều 2, 12, 21,
50, 88 và Điều 89; Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội 2003 tại Điều 13, 26, 34 và Điều
44. Song trong các văn bản này không có một định nghĩa nào về bỏ phiếu tín nhiệm đầy đủ
và cụ thể.
Như vậy cũng qua việc phân tích câu chữ ta có thể hiểu được nghĩa đơn giản của nó.
Thứ nhất, từ “bỏ” theo Đại từ điển tiếng Việt với nghĩa gần nhất trong câu “bỏ phiếu tín
nhiệm” có nghĩa là để vào đâu với mục đích nào đó và từ “tín nhiệm” được dịch từ tiếng anh
“confidence” có nghĩa là niềm tin; còn theo Đại từ điển tiếng Việt như đã trình bày ở phần
trên có nghĩa là tin tưởng mà giao phó, trông cậy vào nhiệm vụ, sự việc cụ thể nào đó. Do
đó, ta có thể hiểu một cách đơn giản từ câu chữ bỏ phiếu tín nhiệm là bỏ lá phiếu vào thùng
để biểu thị việc tin tưởng hay không còn tin tưởng đối với một người nào đó.
Cũng như lấy phiếu tín nhiệm, hiện nay bỏ phiếu tín nhiệm đã có định nghĩa rõ ràng
kể từ khi có sự xuất hiện của Nghị quyết của Quốc hội về việc lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu
tín nhiệm đối với những người giữ chức vụ do Quốc hội, Hội đồng nhân dân bầu hoặc phê
chuẩn để đáp ứng theo tinh thần của Nghị quyết hội nghị trung ương 4 khóa XI ký ban hành
ngày 16/1/2012 một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay.
Chế định bỏ phiếu tín nhiệm cũng được định nghĩa ngay tại điều 2 của Nghị quyết
này. Chế định này được định nghĩa như sau: “Bỏ phiếu tín nhiệm là việc Quốc hội, Hội đồng
nhân dân thể hiện sự tín nhiệm hoặc không tín nhiệm đối với người giữ chức vụ do Quốc
hội, Hội đồng nhân dân bầu hoặc phê chuẩn để làm cơ sở cho việc miễn nhiêm, bãi nhiệm
hoặc phê chuẩn việc miễn nhiệm, cách chức người được Quốc hội, Hội đồng nhân dân tín
nhiệm”.
1.2.2 Tính chất của hoạt động lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm
Hoạt động lấy phiếu tính nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm mang hai tính chất đó là tính

quyền lực nhà nước và tính dân chủ.
Tính chất thứ nhất, lấy phiếu tính nhiệm mang tính quyền lực nhà nước. Sở dĩ nói
chúng mang tính quyền lực nhà nước là bởi vì chủ thể thực hiện quyền này đó chính là Quốc
GVHD: ThS. Đinh Thanh Phương

17

SVTH: Trần Thị Ấm


Luận văn tốt nghiệp

Hoạt động lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm của Quốc hội

hôi - một chủ thể đặc biệt: “Quốc hội là cơ quan đại biểu cao nhất của nhân dân, cơ quan
quyền lực nhà nước cao nhất, Quốc hội là cơ quan duy nhất có quyền lập hiến và lập pháp.
Quốc hội thực hiện quyền giám sát tối cao đối với toàn bộ hoạt động nhà nước”.16 Như vậy
Quốc hội thực hiện hoạt động lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm là Quốc hội thay mặt
nhân dân thực hiện quyền giám sát hay nói đúng hơn Quốc hội đang thực hiện quyền lực nhà
nước mà nhân dân trao cho qua đó ta thấy quyền giám sát tối cao của Quốc hội là một hoạt
động mang tính quyền lực nhà nước, một bộ phận không thể tách rời quyền lực nhà nước.
Quốc hội thông qua hoạt động lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm để thực hiện
chức năng đại diện cao nhất, để giám sát việc thực hiện nhiệm vụ của các chủ thể được Quốc
hội bầu hoặc phê chuẩn là Quốc hội đang thực hiện quyền giám sát tối cao và quyền giám
sát đó mang tính quyền lực nhà nước.
Thứ hai lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm còn thể hiện tính dân chủ. Phải nói
rằng dân chủ là mục tiêu của công cuộc đổi mới, cũng đồng thời là mục tiêu và bản chất của
chủ nghĩa xã hội. Vì thế trong mọi hoạt động nhà nước đều đề cao tính dân chủ mà dân chủ
về chính trị là điều cần quan tâm. Tính dân chủ thể hiện ở việc nhân dân tham gia ngày càng
nhiều vào công việc của nhà nước và việc lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm là một

trong những cách thức thể hiện tính dân chủ, ĐBQH sẽ thay mặt nhân dân thực hiện tinh
thần dân chủ đó thông qua sự đánh giá toàn diện để có được tính dân chủ triệt để.
Có hai hình thức thực hiện dân chủ của nhân dân là dân chủ trực tiếp và dân chủ gián
tiếp (hay đại diện). Như vậy, qua hoạt động này nhân dân thực hiện vai trò làm chủ của
mình, “Nhân dân thực hiện quyền lực nhà nước thông qua Quốc hội…” bằng việc thông qua
Quốc hội - cơ quan đại diện cho ý chí của mình, nhân dân thực hiện các quyền của mình như
là quyền giám sát hoạt động của các cá nhân, cơ quan, tổ chức và quyền bãi nhiệm, miễn
nhiệm, cách chức các chức danh chủ chốt trong bộ máy nhà nước ở Trung ương khi những
người này không còn xứng đáng với sự tín nhiệm của nhân dân. Việc thông qua Quốc hội để
thực hiện quyền của mình đó được xem là hình thức dân chủ đại diện.
1.2.3 Sự khác biệt và mối quan hệ giữa lấy phiếu tín nhiệm và bỏ phiếu tín nhiệm
1.2.3.1 Phân biệt lấy phiếu tín nhiệm và bỏ phiếu tín nhiệm
Quy trình, thủ tục lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm là kết quả của quá trình cụ
thể hóa quy định bỏ phiếu tín nhiệm tồn tại trong hơn 10 năm chưa một lần được thực hiện

16

Hiến pháp năm 1992, điều 83.

GVHD: ThS. Đinh Thanh Phương

18

SVTH: Trần Thị Ấm


Luận văn tốt nghiệp

Hoạt động lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm của Quốc hội

trên thực tế, mỗi quy trình sẽ mang đến một hệ quả pháp lý khác nhau vì thế nó sẽ có những
đặc điểm khác nhau.
Sự khác biệt đầu tiên đó chính là về mặt câu chữ. Khi đọc vào hai quy trình này ta đã
có sự khác nhau ngay từ câu chữ. Một bên là lấy phiếu, còn một bên là bỏ phiếu trong khi
tính chất của chúng lại giống nhau như đã phân tích ở trên. 17 Tại sao lại có sự khác biệt như
vậy? Theo người viết có sự khác biệt như thế là do mỗi quy trình có một ý nghĩa khác nhau
mà phân tích từ câu chữ ta có thể nhận ra được. Thứ nhất lấy phiếu tín nhiệm, động từ lấy ở
đây có nghĩa là lấy vào một thứ gì đó, nghĩa ở đây chính là việc lấy ý kiến của những người
đã từng trao niềm tin của mình vào một người, người này trước kia được sự tín nhiệm của
những người bầu chọn ra mình và bây giờ qua thực tiễn công tác của họ những người trước
đây bầu chọn đánh giá thế nào về họ. Lấy phiếu tín nhiệm mới chỉ là sự đánh giá. Thứ hai,
bỏ phiếu tín nhiệm, từ “bỏ” nghe nặng nề hơn vì nó biểu thị thái độ dứt khoát. Theo Đại từ
điển tiếng Việt từ “bỏ” còn có nghĩa là không thu nhận, loại ra coi như không có giá trị.18
Như vậy, bỏ phiếu tín nhiệm có nghĩa là loại ra những người mà mình không còn tín nhiệm
nữa.
Sự khác biệt thứ hai đó chính là căn cứ để để làm phát sinh hai hoạt động này. Lấy
phiếu tín nhiệm được tổ chức định kì hằng năm, “đến hẹn lại lên” khác với bỏ phiếu tín
nhiệm phát sinh khi có kiến nghị của các chủ thể có quyền được Uỷ ban thường vụ xem xét
trình Quốc hội bỏ phiếu hoặc dựa vào kết quả của lấy phiếu tín nhiệm, nếu như không đạt số
lượng như luật đã quy định thì sẽ tiến hành bỏ phiếu tín nhiệm.
Sự khác biệt thứ ba đó chính là về nội dung thể hiện của quy trình. Lấy phiếu tín
nhiệm chỉ mới là giai đoạn xem xét nhằm thăm dò mức độ tín nhiệm của tất cả các chức danh
lãnh đạo chủ chốt hay gọi là giai đoạn khảo sát nhằm đánh giá sự tín nhiệm của ĐBQH xem
người được lấy phiếu có được mức độ tín nhiệm là bao nhiêu, là cao hay thấp và qua kết quả
này có thể thấy rằng đối tượng được lấy phiếu đã được đánh giá như thế nào qua quá trình
thực hiện trách nhiệm, công tác của mình và nhìn nhận lại rằng với mức độ tín nhiệm như vậy
họ có thể đảm nhiệm được vị trí mà họ đương nhiệm không hay cần thay thế họ bằng một
chức vụ khác, bố trí công việc khác cho phù hợp với năng lực của họ. Còn bỏ phiếu tín nhiệm
là việc Quốc hôi thể hiện sự tín nhiệm hoặc không tín nhiệm đối với những người giữ chức vụ
do Quốc hội bầu hoặc phê chuẩn. Bỏ phiếu tín nhiệm là sự thể hiện thái độ của chủ thể bỏ

17
18

Xem mục 1.2.2 về tính chất của lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm.
Nguyễn Như Ý, Đại từ điển Tiếng Việt, Nxb. Văn hóa -Thông tin, Tp. Hồ Chí Minh, 1998, tr. 173.

GVHD: ThS. Đinh Thanh Phương

19

SVTH: Trần Thị Ấm


Luận văn tốt nghiệp

Hoạt động lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm của Quốc hội

phiếu (đại biểu Quốc hội) khẳng định người được bỏ phiếu có còn được mình tín nhiệm hay
không được tín nhiệm với những công việc mà mình đã làm, với „chiếc ghế‟ mình đang ngồi.
Sự khác biệt thứ tư đó là về mức độ đánh giá. Đối với lấy phiếu tín nhiệm có 3 mức
đánh giá: tín nhiệm cao, tín nhiệm và tín nhiệm thấp còn bỏ phiếu tín nhiệm thì chỉ có 2
mức: tín nhiệm hoặc không tín nhiệm.
Sự khác nhau thứ năm đó chính là hệ quả mang lại. Hệ quả (kết quả không tốt) bỏ
phiếu tín nhiệm đem lại nặng nề hơn so với lấy phiếu tín nhiệm đó có thể là một kết cục kết
thúc sinh mạng chính trị của người được bỏ phiếu bằng việc người này bị miễn nhiệm, bãi
nhiệm, cách chức còn hệ quả của việc lấy phiếu tín nhiệm có thể dẫn tới là việc bị bỏ phiếu tín
nhiệm.
Tóm lại, lấy phiếu tín nhiệm là nhằm thăm dò mức độ tín nhiệm của tất cả các chức
danh lãnh đạo chủ chốt, làm cơ sở cho việc thực hiện công tác cán bộ. Còn bỏ phiếu tín

nhiệm chỉ thực hiện đối với những cán bộ lãnh đạo có tín nhiệm thấp để tiến đến miễn nhiệm
chức vụ. Như vậy, có thể xem lấy phiếu tín nhiệm là bước thăm dò, chuẩn bị nhằm bổ sung
cơ chế để lấp đầy khoảng trống trong quy định về bỏ phiếu tín nhiệm của Hiến pháp và pháp
luật hiện hành. Chính vì vậy, quy trình thăm dò có thể làm đơn giản hơn song quy trình bỏ
phiếu thì phải làm chặt chẽ và “hậu quả” cũng nặng nề hơn.19
1.2.3.2 Mối quan hệ giữa lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm
Lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm có mối quan hệ liên quan, gắn kết và hỗ trợ
với nhau.
Thứ nhất, lấy phiếu tín nhiệm và bỏ phiếu tín nhiệm đều là phương thức giám sát của
Quốc hội, hơn nữa nó có chung tính chất với nhau vì vậy chúng cũng có cùng chung căn cứ
đánh giá mức độ tín nhiệm đó chính là chúng đều dựa vào kết quả thực hiện nhiệm vụ,
quyền hạn và phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống của đối tượng được lấy phiếu.
Thứ hai, kết quả của quy trình lấy phiếu tín nhiệm sẽ là cơ sở, là tiền đề cho việc bỏ
phiếu tín nhiệm. Trước đây quy định bỏ phiếu tín nhiệm đã có tồn tại các căn cứ để tiến hành
bỏ phiếu tín nhiệm tuy nhiên các điều kiện để được tổ chức bỏ phiếu tín nhiệm lại không khả
thi do những "lấn cấn” về quy trình, thủ tục, cách thức- nói tóm lại là do một số khúc mắc ở
những "công đoạn” quan trọng nhất, nên chưa thể thực hiện được, vì thế sự ra đời của lấy
phiếu tín nhiệm đã kịp thời tạo cơ hội cho bỏ phiếu tín nhiệm được thực thi trên thực tế. Bởi
19

Ngọc Lê, Đừng lo bỏ phiếu làm cán bộ “chết oan”, Báo điện tử Vietnamnet, 2012, [ngày truy cập 20-2-2013].

GVHD: ThS. Đinh Thanh Phương

20

SVTH: Trần Thị Ấm


Luận văn tốt nghiệp

Hoạt động lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm của Quốc hội

vì lấy phiếu tín nhiệm sẽ diễn ra hằng năm, những ai đạt tỉ lệ tín nhiệm thấp theo quy định
của luật sẽ bước tới quy trình bỏ phiếu tín nhiệm, không như quy định trước đây và cho đến
bây giờ vẫn còn tồn tại đó chính là phải có yêu cầu của các chủ thể có quyền mà đây phải là
yêu cầu của một số lượng nhất định và phải qua một chủ thể nữa xem xét mới trình lên Quốc
hội bỏ phiếu tín nhiệm. Vì vậy quy định bỏ phiếu tín nhiệm chưa một lần được thực hiện do
gặp phải vướng mắc này.
Thứ ba, bỏ phiếu tín nhiệm là một trong các kết quả của hoạt động lấy phiếu tín
nhiệm. Khi lấy phiếu tín nhiệm nếu đối tượng được lấy phiếu đạt số lượng tín nhiệm thấp
theo quy định sẽ tiến đến quy trình bỏ phiếu tín nhiệm.
Thật ra để hai quy trình có được mối liên hệ gắn kết như trên đó là do yêu cầu, mục
đích đặt ra cần phải đạt được trong tờ trình của UBTVQH về Nghị quyết lấy phiếu tín
nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm trình Quốc hội theo tinh thần của Nghị quyết hội nghị trung ương
lần thứ 4. Như vậy, có thể nói rằng lấy phiếu tín nhiệm là một trong các căn cứ để dẫn đến
việc bỏ phiếu tín nhiệm và bỏ phiếu tín nhiệm cũng chính là một trong các kết quả của việc
lấy phiếu tín nhiệm.
1.2.4 Lịch sử hình thành của hoạt động lấy phiếu tín nhiệm và bỏ phiếu tín nhiệm
Nói đến sự hình thành của hoạt động lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm không
thể không nhắc đến sự ra đời của chế định bỏ phiếu tín nhiệm. Vì chính sự xuất hiện của chế
định này cùng với nhiều nguyên nhân khác nhau đã dẫn đến sự ra đời của hoạt động lấy
phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm.
Chế định bỏ phiếu tín nhiệm lần đầu tiên được quy định trong Hiến Pháp năm 1946.
Sau khi đọc bản “Tuyên ngôn độc lập” ngày 02 tháng 9 năm 1945 khai sinh nước Việt Nam
dân chủ cộng hòa, trong phiên họp đầu tiên của Chính phủ ngày 03 tháng 9 năm 1945 Hồ
Chí Minh đã đề ra sáu nhiệm vụ cấp bách của Chính phủ: một trong những nhiệm vụ cấp
bách đó là xây dựng Hiến pháp. Về vấn đề Hiến pháp Người viết: “Trước chúng ta đã bị chế
độ quân chủ cai trị, rồi đến chế độ thực dân không kém phần chuyên chế nên nước ta không
có Hiến pháp, nhân dâ ta không được hưởng quyền tự do, dân chủ. Chúng ta phải có một

hiến pháp dân chủ”.20
Ngày 20 tháng 9 năm 1945 Chính phủ lâm thời ra Sắc lệnh thành lập Ủy ban dự thảo
Hiến pháp do Chủ tịch Hồ Chí Minh đứng đầu. Dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Người, công
việc soạn thảo được tiến hành rất khẩn trương. Đến tháng 12 năm 1945, Chính phủ lâm thời
20

Hồ Chí Minh Tuyển tập, Tập I, Nxb. Sự thật, Hà Nội, 1980, tr. 356.

GVHD: ThS. Đinh Thanh Phương

21

SVTH: Trần Thị Ấm


Luận văn tốt nghiệp

Hoạt động lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm của Quốc hội

đã công bố bản Dự thảo Hiến pháp đầu tiên của nước nhà để lấy ý kiến của nhân dân. Chính
trong Dự thảo này, những ý tưởng đầu tiên về quyền giám sát của Quốc hội đã được đề cập
đến.
Tại kỳ họp thứ hai của Quốc hội (Khóa I) diễn ra từ ngày 28 tháng 10 đến ngày 09
tháng 11 năm 1946, Quốc hội đã thông qua bản Hiến pháp đầu tiên của nước ta. Tư tưởng về
quyền giám sát của Quốc hội thể hiện qua các văn kiện, các quyết định của Chính phủ lâm
thời, của Quốc hội trước đó đã được đưa vào nội dung của các điều khoản của Hiến pháp
1946.21
Hiến pháp 1946 ghi nhận quyền giám sát của Quốc hội (Nghị viện) được thực hiện
bằng nhiều hình thức khác nhau và một trong các hình thức đó là biểu quyết tín nhiệm đối
với Ban thường vụ, Nội các và Bộ trưởng. Theo đó, Điều 39 Hiến pháp quy định “Đầu mỗi

khóa họp, sau khi Ban thường vụ báo cáo công việc, vấn đề bỏ phiếu tín nhiệm Ban thường
vụ có thể nêu ra, nếu có một phần tư tổng số nghị viên yêu cầu. Toàn Ban Thường vụ phải từ
chức nếu không được tín nhiệm. Nhân viên Ban Thường vụ cũ có thể được bầu lại”. Và Điều
54 Hiến pháp quy định:
“Bộ trưởng nào không được Nghị viên tín nhiệm thì phải từ chức.
Toàn thể Nội các không phải chịu liên đới trách nhiệm về hành vi một Bộ trưởng.
Thủ tướng phải chịu trách nhiệm về con đường chính trị của Nội các. Nhưng Nghị viện chỉ
có thể biểu quyết về vấn đề tín nhiệm khi Thủ tướng, Ban thường vụ hoặc một phần tư tổng
số Nghị viện nêu vấn đề ấy ra.
Trong hạn 24 giờ sau khi Nghị viện biểu quyết không tín nhiệm Nội các thì Chủ tịch nước
Việt Nam có quyền đưa vấn đề tín nhiệm ra Nghị viện thảo luận lại. Cuộc thảo luận lần thứ
hai phải cách cuộc thảo luận lần thứ nhất là 48 giờ. Sau cuộc biểu quyết này, Nội các mất
tín nhiệm phải từ chức”.
Đó là những quy định đầu tiên về việc bỏ phiếu tín nhiệm của Quốc hội, nó là nguồn
cội cho sự ra đời của hoạt động lấy phiếu tín nhiệm. Quy định là như vậy, tuy nhiên do hoàn
cảnh kháng chiến, Hiến pháp 1946 chưa được công bố, Nghị viện cũng như Ban Thường vụ
không được lập ra như Hiến pháp đã quy định và vấn đề bỏ phiếu tín nhiệm cũng chưa một
lần được thực hiện.
21

Phan Trung Lý, Phạm Văn Hùng: Những quy định của Hiến pháp nước ta về chức năng giám sát của Quốc hội, Hiến
pháp năm 1946 và sự kế thừa, phát triển trong các hiến pháp Việt Nam, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1998, tr. 273294, tr. 274.

GVHD: ThS. Đinh Thanh Phương

22

SVTH: Trần Thị Ấm

Luận văn tốt nghiệp

Hoạt động lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm của Quốc hội

Các bản Hiến pháp tiếp theo Hiến pháp năm 1959, Hiến pháp năm 1980 cũng như
bản Hiến pháp 1992 không còn ghi nhận quyền bỏ phiếu tín nhiệm của Quốc hội, dẫu rằng
vấn đề này đã được nhắc đến ở Đại hội Đảng lần thứ VI năm 1986. Cho đến gần mười năm
sau kể từ khi Hiến pháp 1992 ra đời, với Nghị quyết số 51/2001/QH10 ngày 25 tháng 12
năm 2001 của Quốc hội khóa X sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp 1992, quyền bỏ
phiếu tín nhiệm của Quốc hội mới được bổ sung vào Hiến pháp bằng một điều khoản duy
nhất:
“Quốc hội có những nhiệm vụ và quyền hạn sau đây:
[…]
Bầu, miễn nhiệm, bãi nhiệm Chủ tich nước, Phó chủ tịch nước, Chủ tịch Quốc hội, các Phó
Chủ tịch Quốc hội và các Ủy viên Ủy ban thường vụ Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ, Chánh
án Tòa án nhân dân tối cao, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao; phê chuẩn của Thủ
tướng Chính phủ về việc bổ nhiệm, cách chức Phó Thủ tướng, Bộ trưởng và các thành viên
khác của Chính phủ; phê chuẩn đề nghị của Chủ tịch nước về danh sách thành viên Hội
đồng quốc phòng và an ninh; bỏ phiếu tín nhiệm đối với những người giữ các chức vụ do
Quốc hội bầu hoặc phê chuẩn.” 22
Theo người viết mặc dù các bản Hiến pháp 1959, Hiến pháp 1980, Hiến pháp 1992
không có sự kế thừa quy định bỏ phiếu tín nhiệm nhưng sau đó bằng một nghị quyết sửa đổi
bổ sung một số điều của Hiến Pháp năm 1992 đã kế thừa Hiến pháp năm 1946, ghi nhận lại
quy định bỏ phiếu tín nhiệm đã phần nào nói lên sự cần thiết cần phải có quy định này trong
xây dựng nhà nước pháp quyền, cho thấy rằng đây là quy định tiến bộ, quy định dân chủ cần
phải được phát huy để quy định này được đi vào đời sống.
Như vậy, kể từ Hiến pháp năm 1946 đã có quy định về bỏ phiếu tín nhiệm đến khi
Hiến pháp năm 1992 được sửa đổi, bổ sung ra đời cũng quy định lại việc bỏ phiếu tín nhiệm
cùng với các văn bản cụ thể hóa quy định này như luật hoạt động giám sát của Quốc hội, luật
tổ chức Quốc hội nhưng do nhiều nguyên nhân khách quan nên quy định bỏ phiếu tín nhiệm

không được thực hiện trên thực tế.
Hơn nữa, để cho một quy định hay, một quy định tiến bộ như thế này được thực thi
Đảng và nhà nước ta đã không ngừng phấn đấu xây dựng nhiều chủ trương và nghị quyết để
thực hiện đường lối đổi mới, để tạo thêm một phương thức góp phần nâng cao sự giám sát
của Quốc hội, Quốc hội đã ban hành nên nghị quyết hội nghị lần thứ tư ban chấp hành trung
22

Hiến pháp 1992, điều 84, khoản 7.

GVHD: ThS. Đinh Thanh Phương

23

SVTH: Trần Thị Ấm


Luận văn tốt nghiệp

Hoạt động lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm của Quốc hội

ương Đảng (Khóa XI) về một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay và một trong
những yêu cầu của nghị quyết đặt ra là phải có hướng dẫn để sớm thực hiện quy định việc
lấy phiếu tín nhiệm đối với người giữ chức vụ do Quốc hội, Hội đồng nhân dân bầu hoặc
phê chuẩn. Cùng với việc thực hiện chủ trương của nghị quyết này kết hợp với yêu cầu phải
đưa quy định bỏ phiếu tín nhiệm sớm đi vào đời sống do đó Quốc hội đã thông qua nghị
quyết về lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm đối với các chức danh do Quốc hội, Hội
đồng nhân dân bầu hoặc phê chuẩn như vậy hoạt động lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín
nhiệm ra đời từ đó.
Tóm lại, lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm là một cách thức mới, là bước tiến
quan trọng thực hiện dân chủ và là một giải pháp nâng cao chất lượng cán bộ, nâng cao

hiệu lực, hiệu quả hoạt động của các cơ quan nhà nước, góp phần đẩy nhanh quá trình hoàn
thiện công cuộc xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Việc lấy phiếu tín nhiêm,
bỏ phiếu tín nhiệm đặc biệt quan trọng vì liên quan tới sinh mệnh chính trị của cán bộ.Vậy,
Nhà nước ta có những quy định như thế nào về hoạt động này. Để tìm hiểu rõ hơn, người
viết sẽ trình bày cụ thể trong chương 2 – các quy định của pháp luật về lấy phiếu tín nhiệm,
bỏ phiếu tín nhiệm của Quốc hội.

GVHD: ThS. Đinh Thanh Phương

24

SVTH: Trần Thị Ấm


Luận văn tốt nghiệp

Hoạt động lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm của Quốc hội

CHƢƠNG 2
QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VỀ
LẤY PHIẾU TÍN NHIỆM VÀ BỎ PHIẾU TÍN NHIỆM
Hiến pháp 1992 sửa đổi, bổ sung năm 2001 không quy định về lấy phiếu tín nhiệm,
không quy định chi tiết các vấn đề liên quan đến bỏ phiếu tín nhiệm của Quốc hội. Tuy
nhiên, các vấn đề về chủ thể, đối tượng, quy trình thủ tục, các điều kiện phát sinh và hệ quả
pháp lý đối với người được đưa ra bỏ phiếu tín nhiệm lại được chi tiết hóa trong các văn
bản mang tính hiến định là Luật tổ chức Quốc hội 200,sửa đổi, bổ sung 2007, Luật hoạt
động giám sát của Quốc hội năm 2003 và sự ra đời của Nghị quyết số 35/2012/QH13 của
Quốc hội về việc lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm đối với người giữ chức vụ do Quốc
hội, Hội đồng Nhân dân bầu hoặc phê chuẩn đã cụ thể hóa quy định bỏ phiếu tín nhiệm
trong Hiến pháp năm 1992. Do đó, trong chương này người viết trình bày các quy định về

chủ thể, đối tượng, trình tự thủ tục cũng như điều kiện phát sinh và hệ quả pháp lý của hoạt
động lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm.
2.1 HOẠT ĐỘNG LẤY PHIẾU TÍN NHIỆM
2.1.1 Chủ thể và đối tƣợng của hoạt động lấy phiếu tín nhiệm
GVHD: ThS. Đinh Thanh Phương

25

SVTH: Trần Thị Ấm