Tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong dạy học ngoài giờ môn địa lí lớp 11 trung học phổ thông (tt)

ĐẠI HỌC HUẾ
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN THỊ PHƯƠNG LINH

TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM SÁNG TẠO
TRONG DẠY HỌC NGOÀI GIỜ MÔN ĐỊA LÍ
LỚP
11 TRUNG
HỌCSDK
PHỔ THÔNG
Demo
Version
- Select.Pdf

LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC

Thừa Thiên Huế, 2016


ĐẠI HỌC HUẾ
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN THỊ PHƯƠNG LINH

TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM SÁNG TẠO
TRONG DẠY HỌC NGOÀI GIỜ MÔN ĐỊA LÍ
LỚP 11 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
Demo Version - Select.Pdf SDK
CHUYÊN NGÀNH: LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC
BỘ MÔN ĐỊA LÝ

MÃ SỐ: 60140111

LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS.TS. NGUYỄN NGỌC MINH

Thừa Thiên Huế, 2016


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các
số liệu và kết quả nghiên cứu ghi trong luận văn là trung thực, được các
đồng tác giả cho phép sử dụng và chưa từng được công bố trong bất kỳ
một công trình nào khác.

Huế, tháng 09 năm 2013

Nguyễn Thị Phương Linh

Demo Version - Select.Pdf SDK


Lời cảm ơn
Để có thể hoàn thành đề tài luận văn Thạc sĩ một cách hoàn
chỉnh, bên cạnh sự nổ lực cố gắng của bản thân còn có sự hướng dẫn
nhiệt tình của quý Thầy Cô, cũng như sự động viên ủng hộ của gia
đình và bạn bè trong suốt thời gian học tập nghiên cứu và thực hiện luận
văn Thạc sĩ.
Xin chân thành bày tỏ lòng biết ơn đến Thầy giáo PGS.TS
Nguyễn Ngọc Minh, người đã hết lòng giúp đỡ và tạo mọi điều kiện

tốt nhất cho tôi hoàn thành luận văn này. Xin gởi lời tri ân nhất của tôi
đối với những điều mà Thầy đã dành cho tôi. Xin chân thành bày tỏ
lòng biết ơn đến toàn thể quý Thầy Cô trong tổ Địa Lí - Khoa Địa
Lí – Phòng Đào tạo sau Đại Học của Trường Đại Học Sư Phạm
Huế đã tận tình truyền đạt những kiến thức quý báu cũng như tạo mọi
điều kiện thuận lợi nhất cho tôi trong suốt quá trình học tập nghiên cứu
và cho đến Demo
khi thực
hiện đề tài luận văn.
Version - Select.Pdf SDK
Xin chân thành cảm ơn đến Ban giám hiệu, Thầy Cô trong tổ
Địa Lí và các em học sinh khối 11 ở 2 trường THPT Hương Trà
và THPT Hóa Châu đã tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình
nghiên cứu và dạy thực nghiệm tại trường.
Xin chân thành bày tỏ lòng biết ơn đến gia đình, những người đã
không ngừng động viên, hỗ trợ và tạo mọi điều kiện tốt nhất cho tôi trong
suốt thời gian học tập và thực hiện luận văn.
Cuối cùng, tôi xin chân thành bày tỏ lòng cảm ơn đến các anh chị
và các bạn đồng nghiệp đã hỗ trợ cho tôi rất nhiều trong suốt quá trình
học tập, nghiên cứu và thực hiện đề tài luận văn Thạc sĩ.
Huế, tháng 9 năm 2016
Học viên thực hiện
Nguyễn Thị Phương Linh


MỤC LỤC

Trang phụ bìa....................................................................................................................... i
Lời cam đoan .......................................................................................................................ii
Lời cảm ơn ......................................................................................................................... iii

MỤC LỤC ........................................................................................................................... 1
MỞ ĐẦU .............................................................................................................................. 6
1. Tính cấp thiết của đề tài ......................................................................................6
2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu .......................................................................7
3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu của đề tài ..........................................................7
4. Phương pháp nghiên cứu.....................................................................................8
5. Cấu trúc của luận văn ..........................................................................................9
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC TỔ CHỨC HOẠT
ĐỘNG TRẢI NGHIỆM SÁNG TẠO TRONG DẠY HỌC NGOÀI GIỜ MÔN
ĐỊA LÍ 11 THPT ..............................................................................................................10
1.1. Hoạt động trải nghiệm sáng tạo .....................................................................10
1.1.1. Khái
niệmVersion
..............................................................................................................
10
Demo
- Select.Pdf SDK
1.1.2. Đặc điểm của hoạt động trải nghiệm sáng tạo................................................... 12
1.1.3. Vai trò của hoạt động trải nghiệm sáng tạo......................................................... 13
1.1.4. Mục tiêu của hoạt động trải nghiệm sáng tạo ..................................................... 14
1.1.5. Các hình thức tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo ...................................... 14
1.2. Dạy học ngoài giờ ..........................................................................................15
1.2.1. Khái niệm dạy học ngoài giờ ............................................................................... 15
1.2.2. Đặc điểm của dạy học ngoài giờ ......................................................................... 15
1.2.3 Vai trò dạy học ngoài giờ. ..................................................................................... 16
1.2.4. Nguyên tắc của dạy học ngoài giờ....................................................................... 16
1.2.5. Các hình thức tổ chức dạy học ngoài giờ .......................................................... 18
1.3. Phân biệt giữa hoạt động trải nghiệm sáng tạo và hoạt động ngoài giờ lên lớp .... 18
1.4. Đặc điểm chương trình và sách giáo khoa Địa lí lớp 11 trung học phổ thông ...20
1.4.1. Mục tiêu của chương trình sách giáo khoa Địa lí lớp 11.................................. 20

1.4.2. Đặc điểm cấu trúc chương trình Địa lí 11 ....................................................... 21

1


1.4.3. Đặc điểm sách giáo khoa Địa lí 11 ...................................................................... 22
1.4.4. Tác động của chương trình và sách giáo khoa Địa lí lớp 11 đến các hoạt động
trải nghiệm sáng tạo ........................................................................................................ 23
1.5. Đặc điểm tâm sinh lý học sinh lớp 11 trung học phổ thông ..........................24
1.5.1. Đặc điểm tâm lý .................................................................................................... 24
1.5.2. Đặc điểm nhận thức.............................................................................................. 25
1.5.3. Tác động của đặc điểm tâm sinh lý học sinh lớp 11 đến việc tổ chức hoạt
động trải nghiệm sáng tạo............................................................................................... 26
1.6. Thực trạng tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo ở trung học phổ thông............26
1.6.1. Mục tiêu, phương pháp, thời gian và địa điểm, đối tượng khảo sát, điều tra.... 26
1.6.2. Phân tích thực trạng ............................................................................................. 27
1.6.3. Ưu điểm và nhược điểm thực trạng .................................................................... 34
1.6.4. Nguyên nhân thực trạng ...................................................................................... 36
1.6.5. Kết luận chung thực trạng ................................................................................... 38
CHƯƠNG 2. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM SÁNG TẠO TRONG
DẠY HỌC NGOÀI GIỜ MÔN ĐỊA LÍ LỚP 11 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG .40

Demo
Version
Select.Pdf
2.1. Cơ hội
môn Địa
lí lớp 11- để
tổ chức hoạtSDK
động trải nghiệm sáng tạo trong

dạy học ngoài giờ ..................................................................................................40
2.3. Điều kiện để tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong dạy học ngoài giờ
môn Địa lí lớp 11 THPT .......................................................................................42
2.4. Xác định cách thức tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong dạy học
ngoài giờ môn Địa lí lớp 11 trung học phổ thông .................................................43
2.4.1. Nguyên tắc xác định cách thức tổ chức chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo 43
2.4.2. Yêu cầu tổ chức dạy học ngoài giờ ..................................................................... 44
2.5. Cách thức tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong dạy học ngoài giờ
môn Địa lí lớp 11 trung học phổ thông. ................................................................45
2.5.1. Hoạt động câu lạc bộ ............................................................................................ 45
2.5.2. Tổ chức trò chơi .................................................................................................... 49
2.5.3. Tổ chức diễn đàn................................................................................................... 53
2.5.4. Sân khấu tương tác .............................................................................................. 56

2


2.5.5. Tham quan, dã ngoại ............................................................................................ 58
2.5.6. Hội thi, cuộc thi..................................................................................................... 61
2.5.7. Tổ chức sự kiện..................................................................................................... 64
2.5.8. Hoạt động giao lưu ............................................................................................... 67
2.5.9. Hoạt động chiến dịch............................................................................................ 70
2.5.10. Hoạt động nhân đạo............................................................................................ 73
CHƯƠNG 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ................................................................77
3.1. Mục tiêu thực nghiệm ....................................................................................77
3.2. Nội dung thực nghiệm ....................................................................................77
3.3. Tổ chức thực nghiệm......................................................................................77
3.3.1. Chọn lớp thực nghiệm .......................................................................................... 77
3.3.2. Phương pháp thực nghiệm ................................................................................... 77
3.3.3. Tiến hành thực nghiệm......................................................................................... 78

3.4. Kết quả thực nghiệm ......................................................................................79
3.4.1. Về mặt định tính ................................................................................................... 79
3.4.2. Về mặt định lượng ................................................................................................ 80

Demo
Version
- Select.Pdf
SDK
3.5. Kết luận
chung
về thực nghiệm
.....................................................................
82
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ........................................................................................83
1. Kết quả đề tài đạt được......................................................................................83
2. Hạn chế của đề tài .............................................................................................84
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO......................................................................85

3


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Viết tắt

Viết đầy đủ

CLB

Câu lạc bộ

GV

Giáo viên

HĐGD

Hoạt động giáo dục

HĐGDNGLL

Hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp

HĐTNST

Hoạt động trải nghiệm sáng tạo

HS

Học sinh

SGK

Sách giáo khoa

THPT

Trung học phổ thông

Demo Version - Select.Pdf SDK

4


DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ
Bảng
Bảng 1.1. Bảng phân biệt giữa hoạt động trải nghiệm sáng tạo và hoạt động ngoài giờ
lên lớp ..................................................................................................................................18
Bảng 1.2. Cấu trúc nội dung sách giáo khoa Địa lý lớp 11 .............................................22
Bảng 1.3. Thực trạng việc tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong dạy học ngoài
giờ môn Địa lý 11 của GV ở trường phổ thông................................................................27
Bảng 2.1. Các chủ đề nội dung trải nghiệm sáng tạo Địa lí lớp 11. ................................41
Bảng 3.1. Danh sách GV và các lớp thực nghiệm ở các trường phổ thông....................77
Bảng 3.2. Bảng phân phối tần suất điểm bài trắc nghiệm về tình trạng nhận thức của
lớp đối chứng và lớp thực nghiệm.....................................................................................80
Bảng 3.3. Bảng phân phối tần suất tổng hợp điểm bài trắc nghiệm của lớp đối chứng và
lớp thực nghiệm. .................................................................................................................81
Bảng 3.4. Bảng tổng hợp điểm trung bình và độ lệch chuẩn giữa lớp đối chứng và lớp
thực nghiệm. .......................................................................................................................82
Biểu đồ

Demo
Version
- Select.Pdf
Biểu đồ 3.1. Biểu
đồ thể
hiện trình
độ nhận thức SDK
ở lớp thực nghiệm và ........................81
lớp đối chứng. .....................................................................................................................81

5


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Nâng cao chất lượng dạy học là vấn đề cấp thiết của giáo dục Việt Nam trong
giai đoạn hiện nay. Những năm qua, nước ta đã có những đổi mới mạnh mẽ về nội
dung, phương pháp dạy học. Chất lượng dạy học sẽ nâng cao khi nó kích thích được
hứng thú, nhu cầu, sở thích và khả năng độc lập, tích cực tư duy của học sinh. Để thực
hiện điều đó, bên cạnh việc đổi mới nội dung, phương pháp, hình thức tổ chức dạy học
thì tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo là một việc làm rất cần thiết. Đặc biệt, sau
năm 2015, theo yêu cầu của đổi mới giáo dục có nội dung bắt buộc phải tổ chức hoạt
động trải nghiệm sáng tạo.
Hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong dạy học nói chung và môn Địa lí nói
riêng được cho là có thể mang lại cho học sinh cơ hội và điều kiện phát triển năng
lực, phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng. Với
hoạt động trải nghiệm sáng tạo, hình thức và không gian dạy học được đổi mới, lực
lượng tham gia quá trình dạy học không chỉ là giáo viên trong trường mà có sự

Version
Select.Pdf SDK
tham gia củaDemo
các thành
phần xã-hội.
Hoạt động trải nghiệm sáng tạo nhằm định hướng, tạo điều kiện cho học sinh
quan sát, suy nghĩ và tham gia được các hoạt động thực tiễn. Qua đó, giáo viên tổ
chức khuyến khích, động viên và tạo điều kiện cho các em tích cực nghiên cứu. Học
sinh sẽ tìm ra những giải pháp mới, sáng tạo những cái mới trên cơ sở kiến thức đã
học trong nhà trường và những gì đã trải qua trong thực tiễn cuộc sống. Từ đó, giáo
viên có thể hình thành ý thức, phẩm chất, kĩ năng sống và năng lực cho học sinh.

Việc đưa hoạt động trải nghiệm sáng tạo vào trong chương trình giáo dục của
nhà trường góp phần khắc phục những tồn tại của chương trình giáo dục hiện nay,
đáp ứng yêu cầu cấp thiết của đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục.
Để thực hiện tốt phong trào thi đua “ Xây dựng trường học thân thiện, học
sinh tích cực”. Mỗi thầy cô giáo là người hướng dẫn học sinh khám phá, tổ chức
hoạt động dạy học bằng nhiều hình thức phong phú, trong đó không thể thiếu hình
thức tổ chức dạy học ngoài trời .

6


Thực tiễn giảng dạy từ trước đến nay, xuất phát từ nhiều lí do (bao gồm cả
chủ quan lẫn khách quan) cho thấy việc tổ chức, triển khai hoạt động ngoài giờ lên
lớp tương đối. Tuy nhiên, việc tổ chức các hoạt động ngoài giờ lên lớp vẫn luôn
được coi là vấn đề khá phức tạp, chưa hiệu quả và khó thực hiện, đặc biệt laftoor
chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo.
Từ các lí do nêu trên và nhằm tìm hiểu cách thức tổ chức hoạt động trải
nghiệm sáng tạo trong dạy học ngoài giờ một cách hiệu quả nhất trong dạy học môn
Địa lí ở trường phổ thông, chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Tổ chức hoạt
động trải nghiệm sáng tạo trong dạy học ngoài giờ môn Địa lí lớp 11 trung học phổ
thông”.
2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu
2.1 Mục tiêu nghiên cứu
Nghiên cứu tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong dạy học ngoài giờ
lên lớp môn Địa lí lớp 11. Qua đó, nhằm thực hiện đổi mới giáo dục sau năm 2015
ở trường trung học phổ thông và nâng cao chất lượng dạy học Địa lí.
2.2 Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lí luận về hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong dạy học

Demo Version - Select.Pdf SDK

ngoài giờ trong môn Địa lí ở trung học phổ thông.

- Nghiên cứu thực trạng tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong môn

Địa lí ở trường phổ thông.
- Nghiên cứu tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong dạy học ngoài

giờ môn Địa lí lớp 11 trung học phổ thông.
- Tiến hành thực nghiệm sư phạm.

3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu của đề tài
3.1 Đối tượng nghiên cứu
Nghiên cứu nội dung hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong dạy học ngoài giờ
môn Địa lí lớp 11 trung học phổ thông.
3.2 Phạm vi nghiên cứu của đề tài
- Địa điểm nghiên cứu: Địa bàn nghiên cứu tập trung chủ yếu ở các trường

trung học phổ thông tỉnh Thừa Thiên Huế.
- Thời gian nghiên cứu: Thời gian thực hiện đề tài, từ tháng 01 đến tháng 7

7


năm 2016.
- Giới hạn nội dung nghiên cứu: Đề tài này tập trung nghiên cứu về nội

dung hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong dạy học ngoài giờ môn Địa lí lớp 11
trung học phổ thông.
4. Phương pháp nghiên cứu

4.1. Phương pháp nghiên cứu lí thuyết
4.1.1. Phương pháp phân tích, tổng hợp tài liệu
- Đọc các tài liệu liên quan đến đề tài để chọn lọc những kiến thức cơ bản để
phục vụ cho việc nghiên cứu đề tài.
4.1.2. Phương pháp phân loại, hệ thống hóa
- Nghiên cứu các tài liệu, phân chia thành những mục theo mục đích mà
mình nghiên cứu.
4.1.3. Phương pháp lịch sử
- Qua việc tiếp thu và kế thừa từ các đề tài tài liệu trước đây làm cơ sở để
hoàn thiện đề tài này.
4.1.4. Phương pháp phân tích, tổng kết kinh nghiệm
- TiếnDemo
hành so
sánh, đối- chiếu
các tài liệu
Version
Select.Pdf
SDKvà các nội dung, hoạt động thực
tiễn có liên quan để phục vụ cho quá trình nghiên cứu.
4.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
4.2.1. Phương pháp khảo sát, điều tra
- Tiến hành trao đổi, phỏng vấn, điều tra, mạn đàm với giáo viên và học sinh về
thực trạng tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo ở một số trường THPT.
- Điều tra bằng phiếu trên đối tượng GV, HS.
4.2.2. Phương pháp quan sát
- Quan sát quá trình tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong dạy học
ngoài môn Địa lí ở một số trường THPT để nghiên cứu, từ thực tế để rút ra những
nhận xét, những ưu điểm và hạn chế việc tự học.
4.2.3. Phương pháp thực nghiệm sư phạm
- Sử dụng phương pháp này bằng cách xây dựng các mẫu giáo án về hoạt

động trải nghiệm sáng tạo trong dạy học ngoài giờ. Sau đó, tiến hành thực nghiệm,
xử lí kết quả thực nghiệm và rút ra nhận xét.
8


4.2.4. Phương pháp sử dụng toán thống kê
- Là phương pháp sử dụng công thức toán học thống kê để xử lý các kết quả
thực nghiệm sư phạm và qua việc điều tra ở một số trường THPT.
5. Cấu trúc của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, kiến nghị, phần nội dung của đề tài được xây
dựng theo 3 chương sau đây:
Chương 1. Cơ sở lí luận và thực tiễn của việc tổ chức hoạt động trải nghiệm
sáng tạo trong dạy học ngoài giờ môn Địa lí 11 THPT
Chương 2. Tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo trong dạy học ngoài giờ
môn Địa lí lớp 11 THPT
Chương 3. Thực nghiệm sư phạm

Demo Version - Select.Pdf SDK

9