LUẬN văn LUẬT tư PHÁP bán đấu GIÁ tài sản TRONGTHI HÀNH án dân sự

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.44 MB, 79 trang )

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT
BỘ MÔN LUẬT TƯ PHÁP



LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT
KHÓA 35 (2009 – 2013)

Đề tài:

BÁN ĐẤU GIÁ TÀI SẢN
TRONG THI HÀNH ÁN DÂN SỰ

Giảng viên hướng dẫn:
Trần Khắc Qui

Sinh viên thực hiện:
Nguyễn Thị Diệu Ni

MSCB: 002285

MSSV: 5095638

Bộ môn: Luật Tư Pháp

Lớp: Luật Tư Pháp 3 - K35
Cần Thơ, 01/2013

NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG PHẢN BIỆN

------- ........................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
............................................................................................................................
Cần Thơ, ngày ..…tháng…..năm…….

NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG PHẢN BIỆN


Trang

LỜI MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài........................................................................................................ 1
2. Mục tiêu nghiên cứu .................................................................................................. 2
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ............................................................................. 3
4. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................................... 3
5. Bố cục đề tài ............................................................................................................... 3

CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ BÁN ĐẤU GIÁ TÀI SẢN
TRONG THI HÀNH ÁN DÂN SỰ
1.1. Khái quát chung về thi hành án dân sự ................................................................. 5
1.1.1. Khái niệm, đặc điểm thi hành án ...................................................................... 5
1.1.1.1. Khái niệm thi hành án.................................................................................... 5
1.1.1.2. Đặc điểm thi hành án.................................................................................... 7
1.1.2. Khái niệm, vai trò của thi hành án dân sự......................................................... 8
1.1.2.1. Khái niệm thi hành án dân sự ........................................................................ 8
1.1.2.2. Vai trò của thi hành án dân sự....................................................................... 9
1.2. Khái quát chung về tài sản ................................................................................... 10
1.2.1. Khái niệm về tài sản......................................................................................... 10
1.2.2. Đặc điểm của tài sản ........................................................................................ 11
1.2.2.1. Tài sản là vật............................................................................................... 11
1.2.2.2. Tài sản là tiền............................................................................................. 13
1.2.2.3. Giấy tờ có giá .............................................................................................. 13
1.2.2.4. Các quyền tài sản ........................................................................................ 14
1.2.3. Phân loại tài sản .............................................................................................. 14
1.2.3.1. Phân loại theo kiểu truyền thống ................................................................. 14
1.2.3.2. Một số cách phân loại khác ......................................................................... 18

1.3. Khái niệm, đặc điểm, vai trò, lịch sử hình thành và phát triển của bán đấu
giá tài sản trong thi hành án dân sự ................................................................... 19
1.3.1. Khái niệm, đặc điểm của bán đấu giá tài sản trong thi hành án dân sự.......... 19
1.3.1.1. Khái niệm của bán đấu giá tài sản trong thi hành án dân sự ....................... 19
1.3.1.2. Đặc điểm của bán đấu giá tài sản trong thi hành án dân sự......................... 20

1.3.2. Lịch sử hình thành và phát triển của bán đấu giá tài sản trong thi hành
án dân sự Việt Nam......................................................................................... 21
1.3.2.1. Giai đoạn từ năm 1989 đến năm 1996 ......................................................... 21
1.3.2.2. Giai đoạn từ năm 1996 đến năm 2005 ......................................................... 22
1.3.2.3. Giai đoạn từ sau năm 2005 đến nay............................................................. 23
1.3.3. Vai trò của bán đấu giá tài sản trong thi hành án dân sự ............................... 24

CHƯƠNG 2
QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT VỀ BÁN ĐẤU GIÁ TÀI SẢN
TRONG THI HÀNH ÁN DÂN SỰ
2.1. Nguyên tắc bán đấu giá tài sản trong thi hành án dân sự................................... 26
2.1.1. Tính công khai ................................................................................................. 26
2.1.2. Tính khách quan, trung thực........................................................................... 26
2.1.3. Tính liên tục ..................................................................................................... 27
2.1.4. Tính bình đẳng, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của các bên tham gia ........... 27
2.2. Tài sản bán đấu giá trong thi hành án dân sự ..................................................... 28
2.2.1. Tài sản bán đấu giá là quyền sở hữu trí tuệ..................................................... 28
2.2.1.1. Quyền tác giả .............................................................................................. 28
2.2.1.2. Quyền sở hữu công nghiệp........................................................................... 29
2.2.1.3. Quyền đối với giống cây trồng..................................................................... 29
2.2.2. Tài sản bán đấu giá là vật ................................................................................ 30
2.2.3. Tài sản bán đấu giá là quyền sử dụng đất ....................................................... 32
2.3. Các chủ thể tham gia vào hoạt động bán đấu giá tài sản trong thi hành án

dân sự .................................................................................................................. 32
2.3.1. Người có tài sản bán đấu giá ........................................................................... 32
2.3.2. Người bán đấu giá tài sản thi hành án dân sự................................................. 33
2.3.2.1. Chấp hành viên của cơ quan thi hành án dân sự.......................................... 33
2.3.2.2. Đấu giá viên của tổ chức bán đấu giá.......................................................... 35
2.3.3. Người tham gia đấu giá tài sản........................................................................ 37
2.4. Quy trình bán đấu giá tài sản trong thi hành án dân sự..................................... 37
2.4.1. Kê biên tài sản để bán đấu giá ......................................................................... 37
2.4.1.1. Kê biên quyền sở hữu trí tuệ ........................................................................ 38
2.4.1.2. Kê biên tài sản là vật ................................................................................... 39
2.4.1.3. Tài sản bán đấu giá là quyền sử dụng đất.................................................... 42
2.4.2. Định giá tài sản đã kê biên............................................................................... 42
2.4.3. Bán đấu giá tài sản đã kê biên ......................................................................... 45

2.4.3.1. Niêm yết, thông báo công khai việc bán đấu giá tài sản............................... 45
2.4.3.2. Đăng kí tham gia bán đấu giá tài sản .......................................................... 46
2.4.3.3. Trưng bày, xem tài sản bán đấu giá ............................................................. 46
2.4.3.4. Trình tự tiến hành cuộc bán đấu giá ............................................................ 47
2.4.4.Giao tài sản đã được bán đấu giá thành ........................................................... 48
2.4.4.1. Đối với tài sản bán đấu giá là vật................................................................ 48
2.4.4.2. Đối với tài sản bán đấu giá là nhà............................................................... 49
2.4.4.3. Đối với tài sản là quyền sử dụng đất ........................................................... 49
2.4.5. Xử lý tài sản bán đấu giá không thành ............................................................ 50

CHƯƠNG 3
THỰC TIỄN VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP
NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ VIỆC BÁN ĐẤU GIÁ TÀI SẢN
TRONG THI HÀNH ÁN DÂN SỰ
3.1. Thực tiễn của việc bán đấu giá tài sản trong thi hành án dân sự ....................... 52

3.1.1. Những thuận lợi trong việc áp dụng pháp luật về bán đấu giá tài sản
trong thi hành án dân sự ................................................................................... 52
3.1.1.1. Những thuận lợi trong việc kê biên tài sản để bán đấu giá........................... 52
3.1.1.2. Những thuận lợi trong việc định giá tài sản để bán đấu giá......................... 53
3.1.1.3. Những thuận lợi trong việc bán tài sản đã kê biên ....................................... 54
3.1.2. Những bất cập của việc áp dụng pháp luật về bán đấu giá tài sản trong thi
hành án dân sự .................................................................................................. 54
3.1.2.1. Khách hàng ngại mua tài sản vì sợ không được xem trước tài sản............... 54
3.1.2.2. Dừng bán đấu giá do người phải thi hành án nhận lại tài sản theo quy
định tại Điều 101 Luật thi hành án dân sự năm 2008.................................. 55
3.1.2.3. Bất cập từ việc kê biên quyền sử dụng đất ................................................... 57
3.1.2.4. Bất cập về quy định yêu cầu định giá lại tài sản .......................................... 58
3.1.2.5. Hạn chế trong trường hợp không có người đăng kí tham gia đấu giá .......... 60
3.1.2.6. Xử lý tài sản bán đấu giá không thành......................................................... 63
3.2. Một số giải pháp nhằm khắc phục những bất cập trong việc bán đấu giá tài
sản để thi hành án dân sự.................................................................................... 64
3.2.1. Trường hợp khách hàng ngại mua tài sản để thi hành án dân sự .................. 64
3.2.2. Dừng bán đấu giá do người phải thi hành án nhận lại tài sản ....................... 65
3.2.3. Bất cập từ việc kê biên quyền sử dụng đất....................................................... 66
3.2.4. Bất cập về quy định yêu cầu định giá lại tài sản.............................................. 67
3.2.5. Hạn chế trong trường hợp không có người đăng kí tham gia đấu giá ............ 68

3.2.6. Xử lý tài sản bán đấu giá không thành ............................................................ 68
KẾT LUẬN.................................................................................................................. 70
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

Đề tài: Bán đấu giá tài sản trong thi hành án dân sự

LỜI MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài
Thi hành án dân sự là một giai đoạn độc lập của quá trình tố tụng dân sự,
giai đoạn kết thúc quá trình bảo vệ quyền lợi của đương sự, trong đó các bản án,
quyết định của Toà án, trọng tài thương mại, Hội đồng xử lý vụ việc cạnh tranh
được đưa ra thi hành trên thực tế. Để góp phần duy trì ổn định trật tự xã hội, bảo vệ
quyền và lợi ích hợp pháp của nhân dân, mọi hành vi vi phạm pháp luật và tranh
chấp xảy ra khi có yêu cầu mà thuộc thẩm quyền của Toà án thì đều được xem xét
giải quyết, đồng thời nhà nước xây dựng một cơ chế đảm bảo cho việc thi hành các
phán quyết mà Toà án đã tuyên. Nếu bản án, quyết định của toà án có hiệu lực pháp
luật mà không được đưa ra thi hành thì quyền lợi của đương sự chưa được đảm bảo,
nguyên tắc pháp chế bị vi phạm. Mặt khác tranh chấp, mâu thuẫn dân sự không
được giải quyết kịp thời và triệt để sẽ dẫn đến niềm tin của quần chúng nhân dân
vào Đảng và nhà nước bị suy giảm.
Thực tế hiện nay, việc bán đấu giá tài sản trong thi hành án dân sự đã đóng
một vai trò khá quan trọng việc thi hành án. Hoạt động này diễn ra ngày càng phổ
biến, đã và đang nhận được nhiều sự quan tâm và chú ý của mọi người. Đa số các vụ
thi hành án dân sự mà người phải thi hành án không tự nguyện thi hành thì sẽ phải
qua thủ thục bán đấu giá tài sản. Hoạt động này cần có sự phối hợp chặt chẽ của
nhiều cơ quan, trong đó chủ yếu là giữa cơ quan thi hành án dân sự và tổ chức bán
đấu giá tài sản, do đó bao gồm nhiều nghĩa vụ, quan hệ pháp luật phát sinh như
nghĩa vụ trả nợ của người phải thi hành án đối với người được thi hành án; quan hệ
pháp luật phát sinh giữa Chấp hành viên và tổ chức bán đấu giá khi kí hợp đồng bán
đấu giá; quan hệ mua bán giữa tổ chức bán đấu giá và người mua được tài sản bán
đấu giá;…
Những năm qua công tác bán đấu giá tài sản trong thi hành án dân sự đã
từng bước được đẩy mạnh và đã thu được những kết quả to lớn, giúp cho công tác
thi hành án diễn ra nhanh chóng hơn và giải quyết được một lượng lớn án tồn đọng.
Pháp luật về hoạt động này đã và đang được củng cố và hoàn thiện ngày càng phù

hợp với những yêu cầu mới đặt ra của sự phát triển kinh tế, xã hội.
Tuy nhiên, tình hình kinh tế xã hội ngày càng phát triển, đặc biệt trong nền
kinh tế thị trường các giao lưu dân sự ngày một mở rộng thì số vụ việc tranh chấp
dân sự ngày càng gia tăng làm cho số lượng bản án, quyết định phải thi hành ngày
càng nhiều. Dẫn đến hoạt động bán đấu giá tài sản trong thi hành án dân sự cũng gia
tăng theo nhưng pháp luật về vấn đề này lại tồn tại nhiều bất cập cần giải quyết. Bên

GVHD: Trần Khắc Qui

1

SVTH: Nguyễn Thị Diệu Ni

Đề tài: Bán đấu giá tài sản trong thi hành án dân sự

cạnh đó, về mặt lý thuyết thì những quy định pháp luật về vấn đề này rất hoàn chỉnh,
bảo vệ quyền lợi của các chủ thể tham gia vào hoạt động, nhưng trên thực tế thi
hành thì không phải lúc nào quyền lợi của người tham gia vào hoạt động này cũng
được đảm bảo. Có rất nhiều bất cập phát sinh khi áp dụng vào thực tế các quy định
của pháp luật về bán đấu giá sản trong thi hành án dân sự.
Nguyên nhân do các qui định pháp luật chưa thật sự nghiêm minh khi áp
dụng vào thực tế nên dẫn đến sự chống đối, cản trở của những người phải thực hiện
nghĩa vụ về tài sản như người có tài sản bị bán đấu giá. Đồng thời, cũng do những
quy định của pháp luật còn những thiếu sót làm ảnh hưởng đến quyền lợi của những
người liên quan như người tham gia mua tài sản bán đấu giá, người mua được tài
sản bán đấu giá, người được thi hành án,.. nên làm hạn chế việc bán đấu giá tài sản
trong thi hành án dân sự trên thực tế. Bên cạnh những nguyên nhân trên thì còn
nhiều nguyên nhân khác, cho nên để hoạt động bán đấu giá tài sản thi hành án dân
sự phát huy hết được vai trò của mình thì cần tìm ra những bất cập của nó trong thực

tiễn áp dụng pháp luật và các biện pháp giải quyết.
Trước tình hình đó, cần phải hoàn thiện hơn nữa pháp luật bán đấu giá
trong thi hành án dân sự góp phần đẩy nhanh hoạt động thi hành án đạt hiệu quả hơn
về số lượng cũng như chất lượng, từng bước giảm dần số lượng bản án, quyết định
tồn đọng chưa được thi hành, đảm bảo tính nghiêm minh của pháp luật và tăng
cường tính pháp chế xã hội chủ nghĩa. Vì vậy việc nghiên cứu pháp luật về bán đấu
giá trong thi hành án dân sự trong giai đoạn hiện nay là một vấn đề cần thiết không
chỉ đối với các nhà lập pháp, tư pháp, các luật gia mà còn cần thiết đối với những
sinh viên khi nghiên cứu về pháp luật Việt Nam. Đây là một vấn đề lớn đòi hỏi phải
có trình độ nghiên cứu cũng như thời gian nghiên cứu nhất định. Do vậy, trong luận
văn tốt nghiệp của mình người viết đã chọn nghiên cứu đề tài “Bán đấu giá tài sản
sản trong thi hành án dân sự”, người viết hi vọng rằng qua luận văn mà mình đã
nghiên cứu sẽ giúp cho người đọc hiểu rõ hơn về hoạt động này. Đồng thời có thể
góp phần giải quyết được phần nào những bất cập đang tồn tại hiện nay.
2. Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu nghiên cứu đề tài là để tìm hiểu rõ các quy định của pháp luật về
bán đấu giá tài sản trong thi hành án dân sự hiện hành, thực tiễn áp dụng chúng tại
các cơ quan thi hành án dân sự, từ đó thấy được những bất cập trong thực tiễn áp
dụng và đề xuất một số kiến nghị nhằm hoàn thiện các quy định pháp luật về hoạt
động này. Tránh tình trạng cố tình lợi dụng kẽ hở của pháp luật để thực hiện những
hành vi nhằm có lợi cho bản thân mà xâm phạm đến lợi ích hợp pháp của người

GVHD: Trần Khắc Qui

2

SVTH: Nguyễn Thị Diệu Ni

Đề tài: Bán đấu giá tài sản trong thi hành án dân sự

khác. Đặc biệt, qua việc nghiên cứu đề tài người viết có thể hoàn thiện hơn kiến
thức pháp luật của mình và nâng cao năng lực của bản thân.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu đề tài là những cơ sở lý luận về bán đấu giá tài sản
trong thi hành án dân sự, một số quy định cơ bản của pháp luật về hoạt động này,
những bất cập khi áp dụng các quy định vào thực tế và một số biện pháp nhằm giải
quyết các bất cập này.
Phạm vi nghiên cứu: do thời gian nghiên cứu đề tài còn hạn chế nên người
viết chỉ có thể nghiên cứu một số quy định của pháp luật về bán đấu giá tài sản trong
thi hành án dân sự chủ yếu tại các Mục 5, 6, 8, 9 của Chương IV, Luật thi hành án
dân sự năm 2008 và một số quy định tại Nghị định 17/2010/NĐ-CP về tiêu chuẩn
Đấu giá viên, Tổ chức bán đấu giá tài sản thi hành án và quy trình tổ chức buổi bán
đấu giá tài sản. Và một số văn bản có liên quan như một vài Điều quy định về tài
sản của Bộ luật dân sự năm 2005.
4. Phương pháp nghiên cứu
Trong quá trình nghiên cứu, để có thể diễn đạt được nội dung của luận văn
người viết đã sử dụng nhiều phương pháp nghiên cứu khác nhau như phương pháp
luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng, duy vật lịch sử và quan điểm của chủ nghĩa
Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước và pháp luật. Đồng thời, trong quá
trình nghiên cứu, người viết còn sử dụng kết hợp nhiều phương pháp nghiên cứu
khoa học như phương pháp phân tích, phương pháp so sánh, phương pháp tổng hợp
và phương pháp thực tiễn. Trong đó:
- Phương pháp phân tích có vai trò phân tích để tìm hiểu, giải thích những
quy định của pháp luật.
- Phương pháp so sánh giữa luật cũ và luật mới trong quá trình nghiên cứu
nhằm đưa ra những điểm giống và khác giữa chúng, từ đó có thể chỉ ra những bất
cập hay tiến bộ khi áp dụng vào thực tế.
- Phương pháp tổng hợp để tổng hợp những gì đã phân tích, đưa ra kết quả
quá trình nghiên cứu đã đạt được.

- Phương pháp thực tiễn nhằm tìm hiểu trong thực tế áp dụng, đưa ra những
ví dụ chứng minh để làm rõ vấn đề.
5. Bố cục đề tài
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, đề tài gồm 3
chương:
Chương 1. Cơ sở lý luận về bán đấu giá tài sản trong thi hành án dân sự.

GVHD: Trần Khắc Qui

3

SVTH: Nguyễn Thị Diệu Ni

Đề tài: Bán đấu giá tài sản trong thi hành án dân sự

Trong nội dung chương 1 người viết sẽ phân tích các cơ sở lý luận của bán
đấu giá tài sản trong thi hành án dân sự và một số lĩnh vực có liên quan như thi hành
án dân sự và bán đấu giá tài sản để tạo nền tảng lý luận của quy định pháp luật về
lĩnh vực này
Chương 2. Những quy định của pháp luật về bán đấu giá tài sản trong thi
hành án dân sự.
Ở nội dung chương 2 người viết sẽ trình bày các quy định của pháp luật và
phân tích chúng để hiểu rõ việc bán đấu giá tài sản trong thi hành án dân sự. Đồng
thời để hoạt động này được tiến hành một cách nhanh chóng, áp dụng chính xác
theo đúng trình tự pháp luật.
Chương 3. Thực tiễn và một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả của hoạt
động bán đấu giá tài sản trong thi hành án dân sự.
Sau khi đã biết được cơ sở lý luận và tìm hiểu các quy định của pháp luật
về bán đấu giá tài sản trong thi hành án dân sự nên trong chương 3 người viết sẽ tiếp

tục trình bày những thuận lợi của các quy định này khi áp dụng vào thực tế, đồng
thời chỉ ra một số bất cập và các biện pháp giải quyết nhằm hoàn thiện hơn những
quy định của pháp luật.
Đây là một đề tài hoàn toản mới đối với người viết và do những nguyên
nhân như nguồn tài liệu và thời gian nghiên cứu còn hạn chế,… nên trong quá trình
nghiên cứu không tránh được những sai sót nhất định. Chính vì vậy, người viết rất
mong nhận được những ý kiến đóng góp của quý thầy cô và các bạn để người viết
có thể hoàn thiện hơn về đề tài của mình.
Chân thành cảm ơn!

GVHD: Trần Khắc Qui

4

SVTH: Nguyễn Thị Diệu Ni

Đề tài: Bán đấu giá tài sản trong thi hành án dân sự

CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ BÁN ĐẤU GIÁ TÀI SẢN
TRONG THI HÀNH ÁN DÂN SỰ
Bán đấu giá tài sản trong thi hành án dân sự là một hoạt động diễn ra ngày
càng phổ biến đối với việc thi hành án dân sự, nó góp phần đảm bảo cho các bản án,
quyết định được thi hành trên thực tế. Tuy hoạt động này rất phổ biến nhưng không
phải người dân nào cũng hiểu chính xác về nó, bên cạnh đó hoạt động này lại có liên
quan đến việc bán đấu giá tài sản nên để hiểu rõ nó là một vấn đề không phải dễ
dàng. Chính vì thế trong chương 1 này người viết sẽ trình bày và phân tích các cơ sở
lý luận về hoạt động bán đấu giá tài sản trong thi hành án dân sự để có thể hiểu rõ
hơn về hoạt động này trước khi tìm hiểu những quy định của pháp luật có liên quan.

1.1. Khái quát chung về thi hành án dân sự
1.1.1. Khái niệm, đặc điểm thi hành án
1.1.1.1. Khái niệm thi hành án
Kể từ khi hoạt động thi hành án dân sự được chuyển giao từ Tòa án nhân
dân các cấp sang các cơ quan của Chính phủ thì khái niệm thi hành án (nhất là thi
hành án dân sự) trở thành đề tài tranh luận sôi nổi trên diễn đàn khoa học pháp lý.
Có nhiều quan điểm khác nhau dựa trên những lập luận và cách tiếp cận khác nhau
về thi hành án nhưng trong đó nổi lên hai quan điểm cơ bản, đó là quan điểm coi thi
hành án là giai đoạn tố tụng và quan điểm coi thi hành án là hoạt động hành chính tư pháp.
Theo quan điểm thứ nhất, thi hành án là giai đoạn cuối cùng của quá trình
tố tụng. Theo quan điểm này thì thi hành án là giai đoạn nằm trong quá trình giải
quyết vụ án, theo đó giai đoạn tố tụng trước của giai đoạn xét xử là giai đoạn chuẩn
bị xét xử, còn thi hành án là giai đoạn kế tiếp của giai đoạn xét xử, giai đoạn thực thi
các phán quyết của Tòa án trên thực tế. Căn cứ duy nhất để thi hành án là bản án,
quyết định của Tòa án nhân dân đã có hiệu lực pháp luật. Tính lệ thuộc của thi hành
án vào công tác xét xử được thể hiện ở việc khẳng định xét xử là tiền để của thi
hành án. Trong quá trình thi hành án, vai trò và trách nhiệm của Tòa án gắn chặt với
hoạt động thi hành án, thể hiện ở trách nhiệm của Tòa án trong việc "giải thích
những điểm chưa rõ, có sai sót hoặc sai lầm về số liệu" trong bản án, quyết định khi
cơ quan thi hành án yêu cầu, hoặc thẩm quyền của Tòa án trong việc hoãn thi hành
án theo thời gian luật định, hay "xem xét, kháng nghị để xét xử theo thủ tục giám
đốc thẩm, tái thẩm đối với bản án quyết định có vi phạm thủ tục tố tụng" khi cơ
quan thi hành án kiến nghị. Hậu quả pháp lý của việc xem xét theo trình tự này có

GVHD: Trần Khắc Qui

5

SVTH: Nguyễn Thị Diệu Ni

Đề tài: Bán đấu giá tài sản trong thi hành án dân sự

thể làm thay đổi kết quả thi hành án hay cách thức tiến hành thi hành án của cơ quan
thi hành án. Với quan điểm này, thi hành án được hiểu là giai đoạn kết thúc trình tự
tố tụng, là khâu cuối cùng kết thúc một vụ án được xét xử làm cho phán quyết của
Tòa án có hiệu lực pháp luật.
Theo quan điểm thứ hai, coi thi hành án là hoạt động hành chính - tư pháp.
Theo quan điểm này, quá trình tố tụng mà trọng tâm là việc xét xử của Tòa án chấm
dứt khi Tòa án ra phán quyết nhân danh Nhà nước, trong đó Tòa án đã xác định
quyền, nghĩa vụ các bên, còn việc thi hành phán quyết đó là giai đoạn khác, không
thuộc quá trình tố tụng. Thi hành án không phải là giai đoạn tố tụng, bởi vì "thi hành
án có mục đích khác với mục đích tố tụng, tố tụng là quá trình đi tìm sự thật của các
vụ việc đã diễn ra trên thực tế, trên cơ sở đó đưa ra phương án giải quyết vụ việc
theo đúng quy định của pháp luật, còn thi hành án là quá trình tiến hành các hoạt
động nhằm thực hiện các bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật".
Ngoài hai quan điểm cơ bản nêu trên, còn có quan điểm khác về thi hành án:
Theo quan điểm thứ ba, thi hành án là hoạt động tư pháp. Bởi vì, gốc của hoạt
động thi hành án là bản án, quyết định của Tòa án và các quyết định theo quy định
của pháp luật. Khi thực hiện nhiệm vụ, Cơ quan thi hành án phải thi hành theo đúng
quyết định của Tòa án chứ không phải theo mệnh lệnh hành chính. Thi hành án phần
lớn thông qua vai trò hoạt động của các cá nhân những người được Nhà nước giao
trách nhiệm thi hành các bản án, quyết định như Chấp hành viên, Giám thị viên hoặc
các cơ quan tổ chức và người có thẩm quyền khác. Hoạt động hành chính trong lĩnh
vực thi hành án chẳng qua cũng chỉ để đảm bảo phục vụ cho chức năng chính của cơ
quan thi hành án là tổ chức thi hành án theo quy định của pháp luật. Nếu cho rằng
thi hành án (nhất là thi hành án dân sự) là giai đoạn độc lập có tính hành chính - tư
pháp vì hoạt động thi hành án được thực hiện chủ yếu bởi các cơ quan của Chính
phủ là không hợp lý vì một hoạt động mang bản chất như thế nào không thể phụ
thuộc nhiều vào chủ thể thực hiện nó.

Theo quan điểm thứ tư, coi thi hành án là thủ tục tố tụng tư pháp. Theo quan
điểm này thì không nên hiểu "tố tụng" chỉ là "thưa kiện tại Tòa án nói chung", là hoạt
động của cơ quan Tòa án xét xử để đi tìm "chân lý", mà cần xem xét đến bản chất
của tố tụng. Đó là việc thực hiện các quy định của pháp luật hình thức theo thủ tục
nhất định để giải quyết các quan hệ xã hội theo đúng sự điều chỉnh của pháp luật nội
dung nhằm đảm bảo lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của công dân.
Tố tụng được thực hiện bởi nhiều cơ quan, hoạt động nào tuân theo thủ tục do pháp
luật hình thức quy định là hoạt động tố tụng. Do đó có nhiều loại tố tụng: tố tụng
dân sự, tố tụng hình sự, tố tụng hành chính, tố tụng thi hành án. Ngoài ra, khi xem

GVHD: Trần Khắc Qui

6

SVTH: Nguyễn Thị Diệu Ni

Đề tài: Bán đấu giá tài sản trong thi hành án dân sự

xét về tính chất của việc thi hành án, thì tất cả các bản án, quyết định của Tòa án và
của Trọng tài đều có tính chất tư pháp hiểu theo nghĩa rộng, tức không chỉ là việc
xét xử mà bao gồm cả lĩnh vực bổ trợ tư pháp. Vì tất cả những lý do nêu trên thi
hành án được hiểu theo nghĩa rộng là thủ tục tố tụng tư pháp.
Mỗi quan điểm trên đều có những lập luận và cơ sở khoa học riêng. Tuy nhiên,
theo người viết, quan điểm thứ hai coi thi hành án là hoạt động hành chính - tư pháp là
có nhiều điểm hợp lý hơn cả. Bởi vì, thi hành án không chỉ đơn thuần là hoạt động
mang tính tư pháp, hay là giai đoạn cuối cùng của hoạt động tố tụng, cũng không nên
hiểu tố tụng theo một nghĩa không truyền thống như quan điểm thứ tư để coi thi hành
án là hoạt động tố tụng tư pháp. Mà bản chất thi hành án thể hiện cả hai đặc điểm rất rõ
đó là tính hành chính và tính tư pháp trong hoạt động của mình. Vì thế nên coi thi hành

án là hoạt động hành chính - tư pháp.
1.1.1.2. Đặc điểm thi hành án
Thi hành án với những đặc điểm của hoạt động quản lý hành chính
Thi hành án là một hoạt động diễn ra sau quá trình xét xử của Tòa án. Các
bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật là cơ sở để tiến hành các hoạt
động thi hành án. Do đó, không có kết quả của hoạt động xét xử thì không có hoạt
động thi hành án. Là một dạng hoạt động hành chính nhà nước, thi hành án thể hiện
tính chấp hành, quản lý rất rõ "bởi toàn bộ quá trình thi thành án với những hoạt
động, biện pháp, cách thức khác nhau đều nhằm thực hiện những nội dung đã được
thể hiện trong các bản án, quyết định của Tòa án và theo các quy định cụ thể của
pháp luật".
Trong quá trình thi hành án, Cơ quan thi hành án tác động tới đối tượng
phải thi hành án để họ tự giác thi hành hoặc cơ quan thi hành án áp dụng các biện
pháp buộc họ phải thực hiện nghĩa vụ đã được xác định trong bản án, quyết định của
Tòa án, quyết định khác theo quy định của pháp luật. Qua đó, giáo dục họ và những
người xung quanh về ý thức tôn trọng pháp luật, tôn trọng lợi ích của tập thể và cá
nhân, kỷ cương của Nhà nước. Để thực hiện được điều đó, yêu cầu của hoạt động thi
hành án phải có tính kế hoạch, tổ chức, đôn đốc, kiểm tra,... đó là những tính chất
của hoạt động quản lý.
Đối với thi hành án, phương pháp giáo dục, thuyết phục là cần thiết nhưng
phương pháp mệnh lệnh, bắt buộc phải thực hiện lại mang tính đặc trưng (đặc biệt là
trong thi hành án hình sự). Tuy nhiên, thi hành án không chỉ mang tính hành chính
đơn thuần mà nó còn thể hiện tính hành pháp.

GVHD: Trần Khắc Qui

7

SVTH: Nguyễn Thị Diệu Ni

Đề tài: Bán đấu giá tài sản trong thi hành án dân sự

Thi hành án với những đặc điểm của hoạt động tư pháp
Thi hành án chủ yếu do cơ quan tư pháp (theo nghĩa rộng) tiến hành. Có
nhiều cơ quan tham gia vào quá trình thi hành án, nhất là trong việc tổ chức thi hành
án các bản án và quyết định phức tạp. Nhưng thực tế đã chứng minh vai trò của các
cơ quan tư pháp là hết sức quan trọng. Trong hoạt động thi hành án dân sự, cơ quan
thi hành án là Phòng Thi hành án thuộc Sở Tư pháp, Đội Thi hành án thuộc phòng
Tư pháp,… Ngoài ra còn có sự phối hợp của các cơ quan, tổ chức khác như Công
an, tài chính,…
Hoạt động của cơ quan thi hành án phần lớn thông qua vai trò của Chấp
hành viên, những người được Nhà nước giao trách nhiệm thi hành các bản án, quyết
định của Tòa án. Khi thi hành nhiệm vụ họ chỉ tuân theo pháp luật, chịu trách nhiệm
trước pháp luật và được pháp luật bảo vệ. Điều đó thể hiện tính độc lập rất cao trong
hoạt động nghiệp vụ thi hành án.
Cơ sở để tiến hành các hoạt động thi hành án. Bao gồm các quy định của
pháp luật (được thể hiện trong các văn bản qui phạm pháp luật) và các bản án, quyết
định của Tòa án và các quyết định khác theo quy định của pháp luật (văn bản áp
dụng pháp luật).
Mục đích của hoạt động thi hành án là đảm bảo cho nội dung của các bản
án, quyết định nói trên được thực thi trên thực tế. Xuất phát từ những đặc điểm nêu
trên của thi hành án, có thể hiểu thi hành án là hoạt động hành chính - tư pháp của
Nhà nước, do các cơ quan Nhà nước, người có thẩm quyền tiến hành theo trình tự,
thủ tục luật định, nhằm đảm bảo thi hành các bản án, quyết định của Tòa án hoặc
quyết định khác của cơ quan có thẩm quyền.
1.1.2. Khái niệm, vai trò của thi hành án dân sự
1.1.2.1.Khái niệm thi hành án dân sự
Vì thi hành án dân sự là một loại hình của thi hành án, nên cũng có thể hiểu
thi hành án dân sự là hoạt động hành chính - tư pháp của Nhà nước, do cơ quan thi

hành án tiến hành theo một trình tự, thủ tục luật định, nhằm đảm bảo thi hành các
bản án, quyết định về dân sự của Tòa án hoặc quyết định khác của cơ quan có thẩm
quyền.
Hiện nay có hai ý kiến hiểu về nghĩa từ “dân sự” trong cụm từ thi hành án
dân sự:
Đầu tiên, "dân sự" được hiểu theo nghĩa hẹp. Cơ sở để đưa ra ý kiến này
xuất phát từ quy định của Điều 1 Bộ luật dân sự năm 2005 cho rằng, quan hệ dân sự
bao gồm địa vị pháp lý, chuẩn mực pháp lý cho cách ứng xử của cá nhân, pháp
nhân, chủ thể khác; quyền, nghĩa vụ của các chủ thể về nhân thân và tài sản trong

GVHD: Trần Khắc Qui

8

SVTH: Nguyễn Thị Diệu Ni

Đề tài: Bán đấu giá tài sản trong thi hành án dân sự

các quan hệ dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh doanh, thương mại, lao động. Vì
vậy, những bản án, quyết định dân sự trong thi hành án bao gồm bản án, quyết định
liên quan đến quan hệ tài sản và nhân thân phi tài sản (như bản án, quyết định về
tranh chấp các loại hợp đồng dân sự, về hôn nhân gia đình và một số loại bản án,
quyết định có tính chất dân sự).
Ý kiến thứ hai hiểu "dân sự" theo nghĩa rộng. Theo pháp luật của nhiều nước
trên thế giới, việc tổ chức thi hành các bản án có nguồn gốc pháp luật về nội dung là
luật tư (luật dân sự, luật kinh doanh, thương mại, lao động) được thực hiện theo một
thủ tục chung qui định trong bộ luật tố tụng dân sự.
Người viết đồng ý với quan điểm thứ hai. Tuy nhiên, theo pháp luật Việt
Nam thì "dân sự" trong thi hành án cần được hiểu một cách cụ thể. Đó là: “Bản án,

quyết định dân sự, hình phạt tiền, tịch thu tài sản, truy thu tiền, tài sản thu lợi bất
chính, xử lý vật chứng, tài sản, án phí và quyết định dân sự trong bản án, quyết định
hình sự, phần tài sản trong bản án, quyết định hành chính của Toà án, quyết định xử
lý vụ việc cạnh tranh có liên quan đến tài sản của bên phải thi hành án của Hội
đồng xử lý vụ việc cạnh tranh và quyết định của Trọng tài thương mại (sau đây gọi
chung là bản án, quyết định); hệ thống tổ chức thi hành án dân sự và Chấp hành
viên; quyền, nghĩa vụ của người được thi hành án, người phải thi hành án, người có
quyền lợi, nghĩa vụ liên quan; nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan, tổ chức, cá nhân
trong hoạt động thi hành án dân sự1”.
1.1.2.2. Vai trò của thi hành án dân sự
Thi hành án dân sự góp phần giữ gìn trật tự, kỷ cương an toàn xã hội,
tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa. Công tác thi hành án nói chung, thi hành
án dân sự nói riêng có một ý nghĩa, vai trò quan trọng trong hoạt động Nhà nước.
Thông qua hoạt động thi hành án, những phán quyết của Tòa án nhân danh Nhà
nước, thể hiện ý chí của Nhà nước được trở thành hiện thực, công lý xã hội được
thực hiện. Quá trình giải quyết một vụ án chỉ kết thúc khi bản án quyết định của Tòa
án được thi hành kịp thời và đầy đủ. Nếu công tác thi hành án dân sự không được
quan tâm và không có hiệu quả thì sẽ ảnh hưởng tiêu cực, tác động đến toàn bộ hoạt
động của cơ quan điều tra, truy tố, xét xử, trật tự kỷ cương xã hội bị vi phạm, quyền
lực nhà nước bị xem thường, quyền và lợi ích hợp pháp của công dân bị xâm hại.
Thi hành án dân sự đạt hiệu quả sẽ mang lại niềm tin cho nhân dân đối với tính
nghiêm minh của pháp luật, góp phần lập lại kỷ cương, tăng cường pháp chế xã hội
chủ nghĩa. Ngược lại, một bản án, quyết định của Tòa án có hiệu lực pháp luật mà

1

Điều 1 Luật thi hành án dân sự năm 2008

GVHD: Trần Khắc Qui

9

SVTH: Nguyễn Thị Diệu Ni

Đề tài: Bán đấu giá tài sản trong thi hành án dân sự

không được thi hành trên thực tế cho thấy sự thiếu nghiêm minh của pháp luật, dễ
gây ra sự mất đoàn kết, xung đột kéo dài trong nhân dân, tạo kẽ hở để các phần tử
phản động lợi dụng tuyên truyền lôi kéo nói xấu chế độ, kích động thù hận, gây chia
rẽ trong nội bộ nhân dân.
Thi hành án là thước đo hiệu quả hoạt động xét xử của Tòa án và hoạt
động tư pháp khác. Với ý nghĩa đó, thi hành án dân sự là một hoạt động không thể
thiếu được trong quá trình bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự. Thông
qua thi hành án, kết quả của công tác xét xử được củng cố, hiệu lực các bản án,
quyết định của Tòa án được đảm bảo. Mặt khác, thi hành án dân sự còn là giai đoạn
kiểm nghiệm qua thực tiễn những phán quyết của Tòa án, phản ánh, trung thực chất
lượng và hiệu quả của hoạt động xét xử. Vì nếu như bản án tuyên đúng với bản chất,
hiện thực khách quan, có lý, có tình thì trong quá trình thi hành án sẽ thuận lợi hơn
những trường hợp bản án, quyết định của Tòa án không đúng sự thật, không phù
hợp với thực tế khách quan. Thực tế cho thấy có nhiều vụ việc đương sự không tự
nguyện thi hành hoặc gửi đơn khiếu nại, tố cáo đi nhiều nơi không phải vì cơ quan
thi hành án làm sai mà vì không đồng tình với quyết định của Tòa án nên cố tình trì
hoãn việc thi hành án.
Thi hành án dân sự góp phần nâng cao ý thức pháp luật của nhân dân. Đặc
thù của thi hành án dân sự là sự kết hợp chặt chẽ giữa vai trò chủ động, phát huy
trách nhiệm của Chấp hành viên, cơ quan thi hành án và sự chỉ đạo của chính quyền
địa phương, sự phối hợp các cơ quan tổ chức có liên quan và sự đồng tình của quần
chúng, tạo ra sức mạnh tổng hợp, nâng cao ý thức trách nhiệm của cộng đồng. Trong
hoạt động thi hành án dân sự, thi hành án không chỉ là hoạt động nghiệp vụ riêng của

cơ quan thi hành án, Chấp hành viên mà còn là trách nhiệm của các cấp ủy Đảng, chính
quyền địa phương, đoàn thể xã hội và mọi thành viên trong cộng đồng. Thông qua
công tác thi hành án, ý thức pháp luật của nhân dân, vai trò, trách nhiệm của các cơ
quan, tổ chức được nâng lên.
1.2. Khái quát chung về tài sản
1.2.1. Khái niệm về tài sản
Tài sản là vấn đề trung tâm, là cốt lõi của mọi quan hệ xã hội nói chung và
quan hệ pháp luật nói riêng. Theo như cách hiểu thông thường, tài sản chính là của
cải vật chất do con người tạo ra hoặc sử dụng trong quá trình sống, lao động và tồn
tại. Với sự phát triển của loài người, cuộc sống ngày được nâng cao và tiến bộ hơn,
khái niệm về của cải luôn có sự thay đổi và hoàn thiện theo sự phát triển đó.
Những quy định về tài sản lần đầu tiên được đề cập một cách tương đối
đầy đủ trong Bộ luật dân sự (BLDS) của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam

GVHD: Trần Khắc Qui

10

SVTH: Nguyễn Thị Diệu Ni

Đề tài: Bán đấu giá tài sản trong thi hành án dân sự

năm 1995 với khái niệm về tài sản (Điều 172), về bất động sản và động sản (Điều
181), về hoa lợi, lợi tức (Điều 182) và về vật (Điều 183 đến Điều 187) lần lượt được
trình bày cùng với định nghĩa. Tài sản là một thuật ngữ vừa mang tính phổ thông
vừa mang tính pháp lý sâu sắc. Trong ngôn ngữ thông dụng hằng ngày, tài sản là
một vật cụ thể mà có thể nhận biết bằng các giác quan và được con người sử dụng
trong đời sống của mình. Về phương diện pháp lý theo quy định BLDS năm 1995
thì: “Tài sản bao gồm các vật có thực, tiền, giấy tờ trị giá được bằng tiền và các

quyền tài sản”2. Như vậy, BLDS năm 1995 đã dựa vào tiêu chí tài sản là đối tượng
của quyền sở hữu phải trị giá bằng tiền và có thể được đưa vào giao lưu dân sự để
định nghĩa về tài sản. Trên tinh thần đó BLDS năm 2005 quy định: “Tài sản bao
gồm vật, tiền, giấy tờ có giá và quyền tài sản”3. Đây là cách định nghĩa tài sản mang
tính cách liệt kê chứ không mang tính khái quát như các khái niệm pháp lý thông
thường. Theo quy định này thì tài sản được liệt kê một cách khép kín chỉ tồn tại một
trong bốn loại là: vật, tiền, giấy tờ có giá và các quyền tài sản. So với BLDS năm
1995, thì BLDS năm 2005 có nhiều điểm tiến bộ hơn khi định nghĩa về tài sản. Khái
niệm tài sản theo BLDS năm 2005 đã mở rộng hơn BLDS năm 1995 về những đối
tượng nào được coi là tài sản, theo đó, không chỉ những “vật có thực” mới được gọi
là tài sản mà cả những vật được hình thành trong tương lai cũng được gọi là tài sản.
1.2.2. Đặc điểm của tài sản
Tùy vào tài sản thuộc loại nào mà đặc điểm của những tài sản có những nét
riêng biệt của loại đó. Theo quy định tại Điều 163 BLDS năm 2005 thì tài sản tồn tại
một trong bốn dạng sau: vật, tiền, giấy tờ có giá và các quyền tài sản.
1.2.2.1. Tài sản là vật
Vật là bộ phận của thế giới vật chất, bao gồm cả động vật và thực vật. Vật
được coi là tài sản phải là vật hữu hình, cảm nhận được bởi các giác quan của con
người và chiếm giữ một phần nào trong không gian. Ngoài ra, vật được coi là tài sản
khi nó đáp ứng một nhu cầu nào đó về vật chất hoặc tinh thần của con người.
Theo quy định tại Điều 172 BLDS năm 1995 thì chỉ những vật có thực mới
được coi là tài sản, là đối tượng của quyền sở hữu. Tuy nhiên, BLDS năm 2005
không chỉ hạn chế vật có thực mới được coi là tài sản, là đối tượng của quyền sở
hữu mà đã mở rộng tài sản còn có thể là vật được hình thành trong tương lai. Trong
thực tế các giao dịch dân sự, ngoài đối tượng của các giao dịch là vật có thực mà

2
3

Điều 172 BLDS năm 1995

Điều 163 BLDS năm 2005

GVHD: Trần Khắc Qui

11

SVTH: Nguyễn Thị Diệu Ni

Đề tài: Bán đấu giá tài sản trong thi hành án dân sự

con người đang có quyền sở hữu, thì cũng có thể sử dụng chính tài sản hình thành
trong tương lai để làm đối tượng giao dịch.
Như vậy, muốn trở thành vật trong dân sự phải thỏa mãn những đặc điểm
sau: vật là bộ phận của thế giới vật chất; con người có thể chiếm hữu được và mang
lại lợi ích, đáp ứng được một nhu cầu nào đó cho con người; có thể đang tồn tại
hoặc sẽ hình thành trong tương lai.
Phân loại vật bao gồm:
Vật chính và vật phụ4. BLDS năm 2005 quy định: vật chính là vật độc lập,
có thể khai thác công dụng theo tính năng sử dụng của nó. Vật chính được sử dụng
mà không cần có vật phụ. Vật phụ là vật phục vụ trực tiếp cho việc khai thác công
dụng cũng như tính năng của vật chính, là bộ phận của vật chính nhưng có thể tách
rời vật chính. Ví dụ: máy vi tính xách tay (Laptop) và chuột ngoài của laptop, như
vậy laptop là vật chính còn chuột ngoài là vật phụ vì chuột ngoài có vai trò phục vụ
cho laptop hoạt động nhưng khi tách rời chuột ra khỏi laptop thì laptop vẫn có thể
hoạt động bình thường bởi theo cấu tạo của laptop thì đã có chuột. Kính lọc của màn
hình máy vi tính cũng là một ví dụ về vật phụ.
Căn cứ vào tính chất vật lý và tính năng sử dụng của vật mà có thể chia vật
thành vật chia được và vật không chia được5. Vật chia được là vật sau khi phân chia
vẫn giữ nguyên tính chất và tính năng sử dụng ban đầu. Ví dụ như gạo, xăng, dầu là

vật chia được. Những vật mà khi phân chia nó mất đi hoặc không giữ được tính chất
và tính năng ban đầu thì gọi là vật không chia được. Ví dụ nhà, tivi,…
Vật tiêu hao và vật không tiêu hao6. Về phương diện vật lý, mọi vật khi sử
dụng đều bị hao mòn. Chính vì vậy, việc phân chia vật thành vật tiêu hao và vật
không tiêu hao chỉ mang tính chất tương đối. Đối với những vật mà qua một lần sử
dụng thì mất đi hoặc không còn giữ nguyên được hình dáng, tính chất, tính năng sử
dụng ban đầu (vật có thể bị giảm về số lượng, chất lượng, trọng lượng,...) thì được
gọi là vật tiêu hao. Ví dụ như thực phẩm, xà phòng,... Đối với vật tiêu hao thì chủ sở
hữu có thể bán hoặc cho tài sản này. Tuy nhiên, vật tiêu hao không thể là đối tượng
của hợp đồng cho thuê hoặc hợp đồng mượn tài sản. Vật không tiêu hao là vật mà
khi qua nhiều lần sử dụng mà cơ bản vẫn giữ nguyên được tính chất, hình dáng và
tính năng sử dụng ban đầu. Ví dụ như nhà, xe máy, tủ lạnh,...

4

Điều 176 BLDS năm 2005
Điều 177BLDS năm 2005
6
Điều 178 BLDS năm 2005
5

GVHD: Trần Khắc Qui

12

SVTH: Nguyễn Thị Diệu Ni

Đề tài: Bán đấu giá tài sản trong thi hành án dân sự

Vật cùng loại và vật đặc định7. Vật cùng loại là vật có cùng hình dáng, tính
chất, tính năng sử dụng và xác định được bằng những đơn vị đo lường. Vật cùng
loại có cùng tính chất có thể thay thế cho nhau. Ví dụ như gạo, muối, xăng,... Vật
đặc định là vật phân biệt được với các vật khác bằng những đặc điểm riêng về ký
hiệu, hình dáng, màu sắc, chất liệu, đặc tính. Khi thực hiện chuyển giao vật đặc định
thì phải chuyển giao cho đúng vật đó. Ví dụ xe máy, laptop,…
Vật đồng bộ8. Vật đồng bộ là vật gồm các phần, các bộ phận ăn khớp, liên
hệ với nhau thành chỉnh thể mà nếu thiếu một trong các phần, các bộ phận hoặc có
phần, bộ phận không đúng quy cách, chủng loại thì không sử dụng được hoặc giá trị
sử dụng của vật đó bị giảm sút. Khi thực hiện việc chuyển giao vật đồng bộ thì phải
chuyển giao toàn bộ các phần hoặc các bộ phận hợp thành, trừ trường hợp các bên
có thỏa thuận khác. Ví dụ máy tính để bàn
1.2.2.2. Tài sản là tiền
Tiền theo kinh tế chính trị học là vật ngang giá chung được sử dụng làm
thước đo giá trị của các loại tài sản khác nhau. Theo quy định của pháp luật Việt
Nam, tiền là một loại tài sản riêng biệt. Tuy nhiên, một điểm cần lưu ý, tiền chỉ
được coi là tài sản riêng biệt trong trường hợp đó là loại tiền đang được lưu thông ở
một quốc gia tại thời điểm hiện hành. Còn nếu đó là đồng tiền cổ, không có giá trị
lưu thông tại thời điểm hiện hành thì đồng tiền đó được xem là vật. Tiền theo như
quy định của BLDS năm 2005 có thể được hiểu là nội tệ hoặc là ngoại tệ. Tuy
nhiên, ngoại tệ là loại tài sản hạn chế lưu thông chứ không được lưu hành rộng rãi
như tiền Việt Nam.
1.2.2.3. Giấy tờ có giá
Giấy tờ có giá là loại tài sản rất phổ biến trong giao lưu dân sự hiện nay,
đặc biệt là các giao dịch trong hệ thống ngân hàng và tổ chức tín dụng. Giấy tờ có
giá là bằng chứng xác nhận nghĩa vụ trả nợ giữa tổ chức phát hành giấy tờ có giá với
người sở hữu giấy tờ có giá trong một thời hạn nhất định, điều kiện trả lãi và các
điều kiện khác9. Giá tờ có giá hiện nay tồn tại rất nhiều dạng khác nhau như cổ
phiếu, tín phiếu, trái phiếu, hối phiếu, công trái, séc,... Khác với tiền, tiền chỉ do cơ
quan duy nhất là Ngân hàng Nhà nước ban hành thì giấy tờ có giá có thể do nhiều cơ

quan ban hành như Chính phủ, ngân hàng, các tổ chức tín dụng, kho bạc, các công
ty cổ phần,... Giấy tờ có giá có thể có mệnh giá hoặc không có mệnh giá, có thể có

7

Điều 179 BLDS năm 2005
Điều 180 BLDS năm 2005
9
Khoản 8, Điều 6 Luật ngân hàng nhà nước Việt Nam năm 2010
8

GVHD: Trần Khắc Qui

13

SVTH: Nguyễn Thị Diệu Ni

Đề tài: Bán đấu giá tài sản trong thi hành án dân sự

thời gian sử dụng hoặc không có thời gian sử dụng và việc định đoạt đối với giấy tờ
có giá cũng không bị hạn chế.
1.2.2.4. Các quyền tài sản
Quyền tài sản là quyền trị giá được bằng tiền và có thể được chuyển giao
trong giao dịch dân sự, kể cả quyền sở hữu trí tuệ10. Theo đó thì quyền tài sản trước
tiên phải được là xử sự được phép của chủ thể mang quyền. Quyền ở đây là quyền
năng dân sự chủ quan của chủ thể được pháp luật ghi nhận và bảo vệ. Quyền này trị
giá được bằng tiền hay nói cách khác là phải tương đương với một đại lượng vật
chất nhất định. Đây là những quyền gắn với tài sản mà khi thực hiện quyền đó thì
chủ sở hữu sẽ có được một tài sản. Như vậy một quyền dân sự được coi là quyền tài

sản khi hội tụ đủ hai yếu tố: thứ nhất, quyền đó phải trị giá được bằng tiền; thứ hai,
quyền đó chuyển giao được trong giao lưu thông dân sự. Quyền tài sản có thể được
chia thành hai loại là quyền đối vật và quyền đối nhân. Quyền đối vật được biểu
hiện như quyền cầm đồ, quyền thế chấp, quyền hưởng hoa lợi, lợi tức,... Quyền đối
nhân thường tương ứng với nghĩa vụ tài sản đối với người khác. Ví dụ như quyền
yêu cầu người khác phải làm một việc hoặc không được làm một việc,... Hiện nay,
pháp luật dân sự Việt Nam công nhận một số quyền tài sản như: quyền sử dụng đất,
quyền đòi nợ, các quyền liên quan đến sở hữu trí tuệ như quyền tác giả, quyền sở
hữu công nghiệp, quyền đối với cây trồng,...
1.2.3. Phân loại tài sản
1.2.3.1. Phân loại theo kiểu truyền thống
Tài sản được chia thành bất động sản và động sản. Dựa vào các thuộc
tính tự nhiên của tài sản, tài sản được chia thành động sản và bất động sản. Khoản
1 Điều 181 BLDS năm 1995 khẳng định: “Bất động sản là các tài sản không di
dời được”. Tính chất không di dời được theo quy định này là tài sản không thể
chuyển dịch một cách cơ học trong không gian. Các tài sản là bất động sản không
phải là đất đai thì có một điểm chung đó là tài sản đó gắn một cách trực tiếp hoặc
gián tiếp với đất đai. Tài sản gắn trực tiếp với đất đai như nhà, công trình xây
dựng, cây cối gắn với đất. Tài sản gắn gián tiếp vào đất đai là các tài sản gắn vào
nhà và công trình xây dựng.
Trong quá trình xây dựng BLDS năm 2005, có nhiều ý kiến cho rằng nên
bỏ đi cụm từ “không di dời được” vì nó đã thể hiện rõ trong cách liệt kê sau đó.
Ngoài ra, không chỉ có nhà được sử dụng vào mục đích ở mới là bất động sản, mà
bất cứ nhà được sử dụng để ở hoặc kinh doanh hay làm văn phòng, trụ sở làm việc
10

Điều 181 BLDS năm 2005

GVHD: Trần Khắc Qui

14

SVTH: Nguyễn Thị Diệu Ni

Đề tài: Bán đấu giá tài sản trong thi hành án dân sự

gắn cố định với đất đều được khẳng định là bất động sản. Do đó, BLDS năm 2005
có sự thay đổi tiến bộ hơn so với quy định ở BLDS năm 1995. Cụ thể như sau:
“Bất động sản là các tài sản bao gồm:
- Đất đai;
- Nhà, công trình xây dựng gắn liền với đất đai, kể cả các tài sản gắn liền
với nhà, công trình xây dựng đó;
- Các tài sản khác gắn liền với đất đai;
- Các tài sản khác do pháp luật quy định.”11
Cũng giống như cách định nghĩa tài sản, BLDS cũng đã sử dụng cách liệt
kê để định nghĩa về bất động sản. Theo đó đất đai và các tài sản gắn liền với đất đai
như nhà, công trình xây dựng, cây cối, tài nguyên,... sẽ được coi là bất động sản.
Ngoài ra, những tài sản do pháp luật chuyên ngành khác quy định cũng được coi là
bất động sản. Như theo Điều 6 luật kinh doanh bất động sản năm 2006 thì quyền sử
dụng đất cũng là bất động sản.
Đất đai được hiểu là một diện tích đất nhất định bao gồm cả chiều rộng,
chiều dài, chiều cao và chiều sâu. Đất đai bao gồm cả đất, đá, cát, sỏi, phù sa khi
chúng ta chưa khai thác tách rời khỏi đất. Đất đai không thể di dời từ địa giới hành
chính này sang địa giới hành chính khác, từ quốc gia này sang quốc gia khác, vì vậy
đất đai luôn được coi là bất động sản.
Tài sản gắn liền với đất đai như nhà, công trình xây dựng và tài sản gắn liền
với nhà, công trình xây dựng đó. Những tài sản này phải liên hệ chặt chẽ với đất đai,
nhà, công trình xây dựng và không thể tách rời. Những vật khác như lều tạm, giàn
giáo, công trình ngắn ngày,... không thường xuyên gắn liền với đất, do đó chúng

không được xem là bất động sản. Những tài sản khác gắn liền với đất đai như tài
nguyên khoáng sản trong lòng đất chưa được phát hiện hoặc chưa được khai thác
khỏi lòng đất, cũng được coi là bất động sản.
Ở cả hai Bộ luật dân sự đều không đưa ra khái niệm về động sản, mà chỉ
liệt kê tài sản nào là bất động sản, sau đó phải sử dụng phương pháp loại trừ để quy
định về động sản. “Động sản là những tài sản không phải là bất động sản”12. Như
vậy, dựa theo tiêu chí phân loại này tài sản chỉ có thể tồn tại ở hai dạng hoặc là động
sản, hoặc là bất động sản.
Tài sản gốc và hoa lợi, lợi tức. Việc phân chia tài sản thành tài sản gốc và
hoa lợi, lợi tức dựa trên nguồn gốc và cách thức hình thành tài sản. Hoa lợi và lợi
11
12

Khoản 1, Điều 174 BLDS năm 2005
Khoản 2, Điều 174 BLDS năm 2005

GVHD: Trần Khắc Qui

15

SVTH: Nguyễn Thị Diệu Ni

Đề tài: Bán đấu giá tài sản trong thi hành án dân sự

tức đều là những tài sản được sinh ra hay thu được từ một tài sản khác (được gọi là
tài sản gốc). Tài sản gốc được hiểu là tài sản khi sử dụng, khai thác công dụng thì
sinh ra lợi ích vật chất nhất định. Điều 175 BLDS năm 2005 quy định:
“Hoa lợi là sản vật tự nhiên mà tài sản mang lại.
Lợi tức là các khoản lợi thu được từ việc khai thác tài sản”.

Quy định về hoa lợi và lợi tức tại điều luật này vẫn giữ nguyên quy định tại
Điều 182 của BLDS năm 1995. Hoa lợi là sản vật tự nhiên mà tài sản mang lại. Ví
dụ như: trứng do gia cầm đẻ ra; hoa màu có được khi trồng các loại cây lương thực,
thực phẩm; hoa quả có được khi trồng cây ăn trái,… Ngay sau khi được tách khỏi
vật, hoa lợi được trở thành vật độc lập, từ thời điểm đó, hoa lợi thuộc quyền sở hữu
của chủ sở hữu vật, trừ khi trong giao dịch dân sự các bên có quy định khác. Lợi tức
là các khoản lợi thu được từ việc khai thác tài sản. Thông thường lợi tức được tính
thành một số tiền nhất định.
Chỉ được gọi là hoa lợi, lợi tức khi những tài sản sinh ra từ tài sản gốc mà
không làm giảm súc chất liệu của tài sản gốc (ở mức có thể nhận thấy được).
Việc phân loại tài sản thành tài sản gốc và hoa lợi, lợi tức có ý nghĩa pháp
lý trong một số trường hợp sau:
Một là có ý nghĩa trong việc xác định chủ sở hữu của tài sản. Về nguyên tắc
thì hoa lợi thuộc quyền sở hữu của chủ sở hữu tài sản, còn lợi tức sẽ thuộc về người
có quyền sử dụng hợp pháp tài sản đó. Do đó, khi thuê hay mượn tài sản thì hoa lợi
sẽ thuộc về chủ sở hữu tài sản còn lợi tức sẽ thuộc về người sử dụng tài sản đó.
Hai là để xác định trong một số trường hợp người chiếm hữu tài sản gốc
chỉ được hưởng hoa lợi sinh ra từ tài sản mà không được khai thác công dụng của tài
sản để thu lợi tức. Ví dụ như trường hợp chiếm hữu hợp pháp gia súc, gia cầm thất
lạc thì người chiếm hữu được hưởng một nửa số gia súc hoặc toàn bộ số gia cầm
sinh ra13; trường hợp cầm giữ tài sản trong hợp đồng song vụ thì bên cầm giữ tài sản
có quyền thu hoa lợi từ tài sản cầm giữ và được dùng để bù trừ nghĩa vụ14.
Tài sản có đăng ký quyền sở hữu, tài sản không có đăng ký quyền sở
hữu. Căn cứ vào giá trị của tài sản, vào vai trò và ý nghĩa của tài sản đối với chính
trị, kinh tế, an ninh quốc phòng và quản lý Nhà nước mà pháp luật có quy định về
việc có đăng ký quyền sở hữu đối với một số loại tài sản nhất định. Tài sản có đăng
ký quyền sở hữu là tài sản mà pháp luật bắt buộc phải đăng ký, nếu việc đăng ký
không được thực hiện thì sẽ không được công nhận quyền sở hữu đối với tài sản đó.
Tài sản có đăng ký quyền sở hữu hiện nay như nhà, tàu thuyền, ô tô,… tài sản sản
13

14

Điều 242, 243 BLDS năm 2005
Điều 416 BLDS năm 2005

GVHD: Trần Khắc Qui

16

SVTH: Nguyễn Thị Diệu Ni

Đề tài: Bán đấu giá tài sản trong thi hành án dân sự

không có đăng ký quyền sở hữu là tài sản sản theo quy định của pháp luật không
buộc phải đăng ký tại cơ quan Nhà nước có thẩm quyền.
Việc phân loại tài sản thành tài sản có đăng ký quyền sở hữu và tài sản
không có đăng ký quyền sở hữu có ý nghĩa trong việc xác định thời điểm phát sinh
và chuyển giao quyền sở hữu. Theo đó, đối với tài sản có đăng ký quyền sở hữu thì
theo quy định của pháp luật quyền sở hữu chỉ phát sinh khi hoàn thành thủ tục đăng
ký không phụ thuộc vào tài sản đó là động sản hay bất động sản15.
Trường hợp chuyển rủi ro trong hợp đồng mua bán tài sản, đối với hợp
đồng mua bán tài sản mà pháp luật có quy định tài sản đó phải đăng ký quyền sở
hữu thì thời điểm chịu rủi ro của bên bán đến khi hoàn thành thủ tục đăng ký, bên
mua chịu rủi ro từ thời điểm hoàn thành thủ tục đăng ký, kể cả khi bên mua chưa
nhận được tài sản, nếu các bên không có thỏa thuận khác16.
Tài sản cấm lưu thông, hạn chế lưu thông và tự do lưu thông. Căn cứ vào
chế độ pháp lý đối với tài sản, người ta phân chia thành ba loại: Tài sản cấm lưu
thông, tài sản hạn chế lưu thông và tài sản tự do lưu thông.
Tài sản cấm lưu thông là tài sản mà vì lợi ích của nó đối với nền kinh tế

quốc dân, an ninh quốc phòng, lợi ích quốc gia mà Nhà nước cấm giao dịch như vũ
khí quân dụng, ma túy, động vật quý hiếm,…
Tài sản hạn chế lưu thông là tài sản khi dịch chuyển trong giao dịch dân sự
nhất thiết phải tuân thủ theo những quy định riêng của pháp luật. Trong đó một số
trường hợp phải có sự đồng ý, cho phép của cơ quan chức năng có thẩm quyền.
Tài sản tự do lưu thông là những tài sản mà không có quy định nào của
pháp luật cấm hoặc hạn chế lưu thông, dịch chuyển đối với các loại tài sản đó.
Trong giao dịch dân sự với các loại tài sản này, các chủ thể không cần phải xin
phép. Hầu hết các tài sản dùng trong sinh hoạt hằng ngày hiện nay đều là các tài sản
tự do lưu thông như xe máy, tivi, lương thực, thực phẩm,…
Việc xác định đúng loại tài sản này có ý nghĩa lớn trong việc xác định hiệu
lực pháp lý của giao dịch dân sự. Cụ thể, tài sản cấm lưu thông không thể trở thành
đối tượng của giao dịch dân sự. Vì vậy, nếu các bên vẫn xác lập các giao dịch này
thì giao dịch đó sẽ là giao dịch vô hiệu tuyệt đối do có nội dung vi phạm điều cấm
của pháp luật17. Còn đối với các loại tài sản hạn chế lưu thông thì khi xác lập các
giao dịch các bên phải tuân thủ chặt chẽ các điều kiện giao dịch, nếu pháp luật có
quy định phải đăng ký hoặc xin phép thì phải tuân theo các thủ tục đó.
15

Điều 439 BLDS năm 2005
Khoản 2, Điều 440 BLDS năm 2005
17
Điều 128 BLDS năm 2005
16

GVHD: Trần Khắc Qui

17

SVTH: Nguyễn Thị Diệu Ni

Đề tài: Bán đấu giá tài sản trong thi hành án dân sự

Tài sản hiện có và tài sản hình thành trong tương lai. Căn cứ vào thời
điểm hình thành tài sản và thời điểm xác lập quyền sở hữu cho chủ sở hữu, tài sản
sảm được phân loại thành tài sản hiện có và tài sản hình thành trong tương lai. Tài
sản hiện có là tài sản đã tồn tại vào thời điểm hiện tại và đã được xác lập quyền sở
hữu cho chủ sở hữu của tài sản đó.
Tài sản được hình thành trong tương lai được hiểu là tại thời điểm xác lập
nghĩa vụ hoặc giao dịch được giao kết, tài sản chưa tồn tại hoặc chưa hình thành
đồng bộ nhưng chắc chắn sẽ có hoặc được hình thành trong tương lai. Ví dụ như
tiền lương chưa nhận, hoa màu sẽ được thu hoạch,… Ngoài ra, tài sản hình thành
trong tương lai còn bao gồm tài sản đã được hình thành tại thời điểm giao kết giao
dịch nhưng sau thời điểm giao kết tài sản sản đó mới thuộc sở hữu của các bên. Như
tài sản có được do mua bán, trao đổi, tặng cho, cho vay, thừa kế nhưng chưa hoàn
thành thủ tục chuyển giao quyền sở hữu18.
1.2.3.2 Một số cách phân loại khác
Tài sản chung, tài sản riêng. Việc phân loại thành tài sản chung và tài sản
riêng được dựa trên số lượng chủ sở hữu của tài sản. Tài sản riêng là tài sản của một
chủ sở hữu tài sản thuộc sở hữu hợp pháp của mình. Chủ sở hữu ở đây có thể là cá
nhân hoặc chủ thể khác như Nhà nước, hợp tác xã, tổ chức xã hội… Tài sản chung
là tài sản của nhiều chủ sở hữu đối với tài sản. Sở hữu của các chủ sở hữu chung có
thể tồn tại ở dạng sở hữu chung hợp nhất hay sở hữu chung theo phần.
Tài sản xác định được chủ sở hữu, tài sản vô chủ, tài sản không xác định
được chủ sở hữu. Cách phân loại nay dựa trên mối liên hệ giữa đối tượng và chủ
thể quyền. Tài sản xác định chủ sở hữu là tài sản tại thời điểm xem xét có chủ sở
hữu đối với tài sản đó. Tài sản vô chủ là tài sản tại thời điểm xem xét thì chủ sở hữu
đã từ chối quyền sở hữu của mình đối với tài sản đó và chưa có ai xác lập quyền sở
hữu đối với tài sản đó. Tài sản không xác định được chủ sở hữu là tài sản mà vào

thời điểm xem xét không xác định được chủ sở hữu và cũng không có căn cứ để
chứng minh rằng chủ sở hữu đã từ bỏ quyền sở hữu đối với tài sản đó.
Tài sản hữu hình và tài sản vô hình là hai khái niệm được nhắc đến rất
nhiều trong khoa học pháp lý cũng như trong thực tiễn. Tuy nhiên, hai khái niệm
này vẫn chưa được đề cập chính thức trong BLDS năm 2005. Căn cứ để phân chia
hai loại tài sản này là dựa vào trạng thái tồn tại trên thực tế có tồn tại hay không. Tài
sản hữu hình được hiểu là những tài sản được tồn tại dưới dạng vật chất cụ thể mà
con người có thể dùng các giác quan của mình nhận biết được hoặc có thể dùng đơn

18

Lê Đình Nghị, Giáo trình luật dân sự Việt Nam – Tập 1, NXB Giáo dục Việt Nam, năm 2009, trang 179

GVHD: Trần Khắc Qui

18

SVTH: Nguyễn Thị Diệu Ni

LUẬN văn LUẬT tư PHÁP bán đấu GIÁ tài sản TRONGTHI HÀNH án dân sự

Tài liệu liên quan

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về