LUẬN văn LUẬT tư PHÁP tìm HIỂU về THỦ tục ĐĂNG ký kết hôn ở địa bàn THÀNH PHỐ cần THƠ

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT
BỘ MÔN LUẬT TƯ PHÁP

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT
KHÓA HỌC 2009 - 2013

ĐỀ TÀI

TÌM HIỂU VỀ THỦ TỤC ĐĂNG KÝ KẾT HÔN
Ở ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ CẦN THƠ

Giảng viên hướng dẫn:

Sinh viên thực hiện:

HUỲNH THỊ TRÚC GIANG

HUỲNH THỊ KIM NI
MSSV: 5095544
Lớp: Luật tư pháp 2 – K35

Cần Thơ, tháng 5/ 2013


LỜI CẢM ƠN
Với vốn kiến thức tích lũy qua bốn năm học tại trường Đại học Cần Thơ, không
những giúp người viết hoàn thành luận văn tốt nghiệp mà còn là hành trang quý báu cho
người viết trong công việc và cuộc sống sau này. Trong quá trình nghiên cứu luận văn
của người viết dù gặp nhiều khó khăn do điều kiện thời gian, khả năng nghiên cứu, kiến
thức cũng còn nhiều hạn chế về kinh nghiệm nên để hoàn thành được luận văn này, người

viết nhận được nhiều sự quan tâm giúp đỡ của mọi người, qua đây người viết xin gửi lời
cảm ơn chân thành đến gia đình người viết luôn yêu thương, chăm sóc và luôn hỗ trợ
người viết về vật chất cũng như tinh thần cho người viết trong khi học tập tại trường.
Đồng thời, người viết xin gởi lời cám ơn đến quý Thầy Cô khoa Luật- Trường Đại học
Cần Thơ là những người trực tiếp truyền đạt, giảng dạy kiến thức, kinh nghiệm cho người
viết, cũng như Cán bộ công tác tại Ủy ban nhân dân phường Xuân Khánh, quận Ninh
Kiều, thành phố Cần Thơ và bạn bè, những người đã giúp đỡ người viết hoàn thành luận
văn tốt nghiệp của người viết. Đặc biệt, người viết xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến
Cô Huỳnh Thị Trúc Giang, người đã tận tình giúp đỡ, hướng dẫn, chỉ dạy người viết
trong quá suốt trình nghiên cứu để hoàn thành luận văn tốt nghiệp này.
Người viết xin kính chúc quý Thầy Cô nhiều sức khoẻ, hạnh phúc và thành đạt trong
công tác giảng dạy và trong cuộc sống.
Người viết xin chân thành cảm ơn!


NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN

........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................

........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
Cần Thơ, ngày 15 tháng 5 năm 2013


NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN PHẢN BIỆN

........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................

........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
........................................................................................................................................
Cần Thơ, ngày 15 tháng 5 năm 2013


MỤC LỤC
LỜI NÓI ĐẦU................................................................................................................ 1
1. Lý do chọn đề tài................................................................................................... 1
2. Phạm vi nghiên cứu .............................................................................................. 2
3. Mục tiêu nghiên cứu ............................................................................................. 2
4. Phương pháp nghiên cứu...................................................................................... 2
5. Kết cấu đề tài ........................................................................................................ 2
CHƯƠNG 1: KHÁI QUÁT VỀ THỦ TỤC ĐĂNG KÝ KẾT HÔN ............................ 4
1.1 Các khái niệm chung .......................................................................................... 4
1.1.1 Khái niệm về kết hôn ................................................................................. 4
1.1.2 Khái niệm về đăng ký kết hôn.................................................................... 4
1.1.3 Khái niệm về thủ tục đăng ký kết hôn........................................................ 5

1.2 Lịch sử hình thành và phát triển của các quy định về thủ tục
đăng ký kết hôn......................................................................................................... 5
1.2.1 Luật cổ và tục lệ......................................................................................... 5
1.2.2 Luật cận đại ............................................................................................... 8
1.2.3 Luật hiện đại............................................................................................ 12
1.3 Sự cần thiết để ban hành các quy định về thủ tục đăng ký kết hôn ............... 17
CHƯƠNG 2: THỦ TỤC ĐĂNG KÝ KẾT HÔN THEO QUY ĐỊNH CỦA
PHÁP LUẬT VIỆT NAM ..................................................................................... 19
2.1 Thẩm quyền đăng ký kết hôn........................................................................... 19
2.2 Hồ sơ đăng ký kết hôn ...................................................................................... 22
2.2.1 Tờ khai đăng ký kết hôn .......................................................................... 23
2.2.2 Giấy xác nhận tình trạng hôn nhân ........................................................ 24
2.2.3 Giấy chứng minh nhân dân..................................................................... 27
2.3 Trình tự, thủ tục đăng ký kết hôn.................................................................... 28
2.3.1 Nộp hồ sơ đăng ký kết hôn....................................................................... 28
2.3.2 Xác minh và niêm yết công khai.............................................................. 30
2.3.3 Từ chối đăng ký kết hôn .......................................................................... 31
2.3.4 Lễ kết hôn ................................................................................................ 33
2.3.4.1 Ngày và nơi đăng ký kết hôn ......................................................... 33
2.3.4.2 Lễ đăng ký kết hôn ........................................................................ 34
2.3.4.3 Lễ cưới.......................................................................................... 35
2.3.4.4 Bằng chứng hôn nhân ................................................................... 36


CHƯƠNG 3: TÌNH HÌNH ĐĂNG KÝ KẾT HÔN Ở ĐỊA BÀN
THÀNH PHỐ CẦN THƠ ............................................................................................ 38
3.1 Tình hình giải quyết đăng ký kết hôn ở địa bàn thành phố Cần Thơ ............ 38
3.2 Một số vướng mắc về việc áp dụng thủ tục đăng ký kết hôn ở địa bàn
thành phố Cần Thơ................................................................................................. 40
3.2.1 Vướng mắc về thẩm quyền đăng ký kết hôn............................................ 40

3.2.2 Vướng mắc về hồ sơ đăng ký kết hôn ...................................................... 41
3.2.3 Vướng mắc về trình tự, thủ tục đăng ký kết hôn ..................................... 45
3.3 Phương pháp hoàn thiện .................................................................................. 50
3.3.1 Tăng cường hoàn thiện về đăng ký kết hôn............................................. 50
3.3.2 Tăng cường đào tạo, nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ cho
Cán bộ tư pháp hộ tịch ........................................................................................... 52
3.3.3 Tuyên truyền, vận động nhân dân chấp hành các quy định của
pháp luật về đăng ký kết hôn ................................................................................... 53
KẾT LUẬN .................................................................................................................. 55


Tìm hiểu về thủ tục đăng ký kết hôn ở địa bàn Thành phố Cần Thơ

LỜI NÓI ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Hôn nhân và gia đình là một trong những lĩnh vực gần gũi và quan trọng trong đời
sống con người. Qua nhiều giai đoạn khác nhau, Luật hôn nhân gia đình có nhiều thay đổi
nhằm phù hợp với hoàn cảnh xã hội. Bởi đây là lĩnh vực quan trọng, đòi hỏi không ngừng
nghiên cứu tìm hiểu, trên góc độ thực tiễn và góc độ pháp lý. Sự phát triển của xã hội cũng
làm ảnh hưởng đến việc tuân thủ pháp luật hôn nhân và gia đình, bởi khi xã hội phát triển
kéo theo hàng loạt vấn đề phát sinh như cách suy nghĩ, nhận thức của mọi người cũng có
phần thay đổi. Vì thế, sự điều chỉnh của pháp luật liên quan đến vấn đề này là hết sức cần
thiết. Bên cạnh sự điều chỉnh của pháp luật, thì việc thay đổi cách suy nghĩ của mọi người
về quan hệ hôn nhân cũng như thay đổi cách làm việc của một số cán bộ thực hiện công
tác Tư pháp hộ tịch cũng quan trọng, bởi đây cũng làm cơ sở để hôn nhân hình thành theo
đúng quy định của pháp luật.
Để góp phần xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam ngày càng vững mạnh, thì
trước tiên, mỗi cá nhân của xã hội phải là những công dân tốt. Như vậy, để thực hiện mục
đích cao cả này, điều quan trọng mà nhà nước phải thực hiện là bằng cách nào để mọi
người được một gia đình hạnh phúc, đây là nhu cầu cơ bản của con người. Ta có thể thấy

gia đình là hệ quả tất yếu của quá trình tìm hiểu và kết hôn. Để có một gia đình hạnh phúc
thì cuộc hôn nhân đó phải được xác lập theo đúng quy định của pháp luật, các bên phải
đáp ứng được tất cả các điều kiện kết hôn và phải đảm bảo quan hệ hôn nhân đó được xác
lập theo trình tự thủ tục do luật định. Việc xác lập quan hệ hôn nhân theo cách truyền
thống của mọi người trong xã hội như theo phong tục cưới mà không có đăng ký trước cơ
quan nhà nước có thẩm quyền cho dù quan hệ đó được mọi người công nhận nhưng pháp
luật lại không thừa nhận, như thế ảnh hưởng trực tiếp đến những người trong cuộc là điều
không tránh khỏi.
Dù luật quy định rõ ràng như thế, tuy nhiên trên thực tế có một số người lại xem
thường pháp luật, dẫn đến sự vi phạm. Tuy nhiên, cũng cần nhìn nhận rõ trách nhiệm của
cơ quan nhà nước trong lĩnh vực hôn nhân và gia đình. Sự hạn chế trong công tác ban
hành văn bản pháp luật, với nhiều quy định còn thể hiện nhiều thiếu sót. Đồng thời sự
quản lý của một số cơ quan nhà nước về đăng ký kết hôn chưa thật sự chặt chẽ, tạo điều
kiện để người dân vi phạm mà pháp luật chưa kịp thời xử lý. Ta có thể thấy vai trò của
Cán bộ tư pháp hộ tịch khi tiến hành đăng ký kết hôn cho đương sự rất quan trọng. Bởi
đây là giai đoạn để Cán bộ tư pháp hộ tịch kiểm tra các bên có đáp ứng đủ điều kiện kết
hôn theo quy định của pháp luật hay không. Tuy nhiên, giai đoạn này lại thể hiện nhiều bất
cập như trong quá trình kiểm tra các bên có đủ điều kiện kết hôn hay có rơi vào những
GVHD: Huỳnh Thị Trúc Giang

1

SVTH: Huỳnh Thị Kim Ni


Tìm hiểu về thủ tục đăng ký kết hôn ở địa bàn Thành phố Cần Thơ

trường hợp cấm kết hôn hay không. Do quy định của pháp luật về các loại giấy tờ khi xuất
trình khi đăng ký kết hôn kết là khá hạn chế, không thể chứng minh sự thật một cách chính
xác. Bên cạnh đó, ý thức làm việc của một số Cán bộ tư pháp hộ tịch tại một số địa

phương không cao, không có tinh thần trách nhiệm với công việc, nên dẫn đến nhiều
trường hợp đăng ký kết hôn vi phạm các điều kiện kết hôn. Chính vì những lý do trên,
người viết chọn đề tài “ Tìm hiểu về thủ tục đăng ký kết hôn ở địa bàn thành phố Cần
Thơ” để làm đề tài nghiên cứu cho luận văn tốt nghiệp của mình.
2. Phạm vi nghiên cứu
Khi nghiên cứu về đề tài này, người viết tập trung tìm hiểu về những quy định của
pháp luật về thủ tục đăng ký kết hôn cũng như tìm hiểu thực tế về thủ tục đăng ký kết hôn
giữa công dân Việt Nam với nhau trên lãnh thổ Việt Nam tại Ủy ban nhân dân phường
Xuân Khánh, quận Ninh Kiều, thành phố Cần Thơ. Từ đó, rút ra những điểm hạn chế cũng
như thiếu sót trong quá trình đăng ký kết hôn. Đồng thời, đưa ra những ý kiến của cá nhân
người viết, bên cạnh đó cũng học tập và rút ra những kinh nghiệm cho cá nhân nhằm phục
vụ tốt cho công việc sau này.
3. Mục tiêu nghiên cứu
Khi chọn đề tài “Tìm hiểu về thủ tục đăng ký kết hôn tại địa bàn thành phố Cần
Thơ” cho luận văn tốt nghiệp của mình. Người viết đã hướng đến việc tìm hiểu thủ tục
đăng ký kết hôn tại cơ quan nhà nước cụ thể nhằm tìm hiểu sâu hơn về đề tài của mình.
Qua những kiến thức học tập tại nhà trường và thực tiễn giải quyết đăng ký kết hôn trên
thực tế, người viết có thể vận dụng những hiểu biết của mình để đưa ra những ý kiến cá
nhân góp phần hoàn thiện pháp luật về hôn nhân và gia đình.
4. Phương pháp nghiên cứu
Để phục vụ cho quá trình nghiên cứu đề tài luận văn tốt nghiệp này, người viết đã
sử dụng một số phương pháp nghiên cứu như: phương pháp nghiên cứu và phân tích luật
viết, đồng thời kết hợp với các phương pháp như quy nạp, diễn dịch, phương pháp thu thập
tài liệu, quá trình tìm hiểu thực tế, phương pháp phân tích tổng hợp nhằm xử lý thông tin,
số liệu đã thu thập được.
5. Kết cấu đề tài
Đề tài nghiên cứu bao gồm các phần: mục lục, lời nói đầu, nội dung, kết luận, danh
mục tài liệu tham khảo.
Nội dung của đề tài được chia làm ba phần:
Chương 1: Khái quát chung về thủ tục đăng ký kết hôn

Chương 2: Thủ tục đăng ký kết hôn theo quy định của pháp luật Việt Nam
GVHD: Huỳnh Thị Trúc Giang

2

SVTH: Huỳnh Thị Kim Ni


Tìm hiểu về thủ tục đăng ký kết hôn ở địa bàn Thành phố Cần Thơ

Chương 3: Tình hình đăng ký kết hôn ở địa bàn thành phố Cần Thơ
Trong quá trình nghiên cứu đề tài này, mặc dù đã có sự hướng dẫn nhiệt tình của
giáo viên hướng dẫn và sự cố gắng của bản thân, nhưng điều đó không thể tránh khỏi
những thiếu sót, hạn chế nhất định. Do đó, người viết mong nhận được những ý kiến đóng
góp của quý thầy, cô và các bạn để đề tài này được hoàn thiện hơn.

GVHD: Huỳnh Thị Trúc Giang

3

SVTH: Huỳnh Thị Kim Ni


Tìm hiểu về thủ tục đăng ký kết hôn ở địa bàn Thành phố Cần Thơ

CHƯƠNG 1
KHÁI QUÁT CHUNG VỀ THỦ TỤC ĐĂNG KÝ KẾT HÔN
1.1 Các khái niệm chung
1.1.1 Khái niệm về kết hôn
Kết hôn là việc nam nữ xác lập quan hệ vợ chồng theo quy định của pháp luật về

điều kiện kết hôn và đăng kết hôn được quy định tại Khoản 2 Điều 8 Luật hôn nhân và gia
đình năm 2000. Kết hôn được xem như một giao dịch pháp lý được tiến hành một cách
long trọng, giao dịch này khi xác lập phải tuân theo các quy định nghiêm ngặt của pháp
luật về kết hôn. Trước khi xác lập một quan hệ hôn nhân, các điều kiện về nội dung của
việc kết hôn phải được cơ quan nhà nước kiểm tra một cách chặt chẽ thông qua các thủ tục
về đăng ký kết hôn.
Việc xác định các điều kiện về kết hôn có ý nghĩa rất quan trọng. Trong khung cảnh
luật Việt Nam quy định thì các điều kiện về kết hôn là những quy tắc mang tính mệnh
lệnh, bắt buộc phải tuân theo những điều kiện đó. Việc không tuân thủ theo các quy định
về điều kiện kết hôn, thì hôn nhân đó bị coi là trái pháp luật và có thể bị hủy, quan hệ hôn
nhân sẽ không được thừa nhận. Vì thế, sẽ không làm phát sinh các hệ quả pháp lý của
quan hệ hôn nhân.
1.1.2 Khái niệm về đăng ký kết hôn
Hiện nay, trong hệ thống pháp luật Việt Nam chưa có điều khoản nào nêu lên khái
niệm về đăng ký kết hôn. Dù luật không có định nghĩa về đăng ký kết hôn nhưng ta có thể
hiểu: đăng ký kết hôn là việc cơ quan nhà nước có thẩm quyền ghi nhận sự kiện kết hôn
vào sổ đăng ký kết hôn và trao cho mỗi bên nam, nữ kết hôn một bản chính Giấy chứng
nhận kết hôn. Việc kết hôn sẽ thực hiện theo nghi thức được thể hiện trong các quy định
về kết hôn. Khoản 3, Điều 18, Nghị định số 158/2005/NĐ-CP Về đăng ký và quản lý hộ
tịch quy định: “ Khi đăng ký kết hôn, hai bên nam, nữ phải có mặt. Đại diện Ủy ban nhân
dân cấp xã yêu cầu hai bên cho biết ý muốn tự nguyện kết hôn”. Sự có mặt của họ khi
đăng ký kết hôn là bắt buộc, vì chỉ khi có mặt của họ mới biết được sự tự nguyện kết hôn
có được đảm bảo hay không, và sự tự nguyện này phải được thể hiện trước sự có mặt
người đại diện của cơ quan nhà nước có thẩm quyền về đăng ký kết hôn. Chỉ khi như vậy
thì pháp luật mới có đủ căn cứ để xác định và bảo vệ quyền, nghĩa vụ của vợ, chồng và các
thành viên trong gia đình. Tuy nhiên, có trường hợp ngoại lệ, tại c2, Điều 2, Nghị quyết
02/2000/NQ-HĐTP thì trong một số trường hợp vì những khách quan hay chủ quan mà
khi tổ chức đăng ký kết hôn chỉ có mặt một bên nam hoặc nữ. Theo quy định tại Khoản 1,
Điều 11, Luật hôn nhân gia đình Việt Nam năm 2000 thì: “Nam, nữ không đăng ký kết hôn
mà chung sống với nhau như vợ chồng thì không được pháp luật công nhận là vợ chồng;

GVHD: Huỳnh Thị Trúc Giang

4

SVTH: Huỳnh Thị Kim Ni


Tìm hiểu về thủ tục đăng ký kết hôn ở địa bàn Thành phố Cần Thơ

vợ chồng đã ly hôn mà muốn kết hôn lại với nhau cũng phải đăng ký kết hôn”. Quan hệ
hôn nhân phát sinh khi việc kết hôn này phải được tiến hành tại Cơ quan nhà nước có thẩm
quyền về đăng ký kết hôn theo một trình tự, thủ tục do luật quy định. Những trường hợp
mà việc đăng ký kết hôn không do Cơ quan nhà nước có thẩm quyền tiến hành thì không
có giá trị pháp lý và các bên sẽ không được pháp luật bảo vệ, ví dụ: tổ chức kết hôn có sự
chứng kiến của nhiều người nhưng không đăng ký kết hôn theo quy định của pháp luật, kết
hôn theo phong tục, tập quán có sự đồng ý của trưởng làng, già làng.
Để phát sinh quan hệ giữa vợ và chồng thì các bên phải có đủ điều kiện để kết hôn
theo quy định của pháp luật. Ngoài việc đảm bảo các điều kiện kết hôn, thì việc đăng ký
kết hôn phải tiến hành theo trình tự, thủ tục theo quy định của pháp luật.
1.1.3 Khái niệm về thủ tục đăng ký kết hôn
Kết hôn và đăng ký kết hôn là những vấn đề luôn đi đôi với nhau mỗi khi cá nhân
muốn tạo lập gia đình riêng cho mình. Giai đoạn cuối cùng để làm phát sinh quan hệ hôn
nhân là phải trải qua quá trình đăng ký kết hôn, vì thế, thủ tục đăng ký kết hôn đóng vai trò
rất quan trọng mà mỗi cá nhân cần phải nắm vững để đảm bảo quyền và lợi ích của mình,
cũng như phục vụ cho công việc có liên quan. Dù luật chưa có định nghĩa như thế nào là
thủ tục đăng ký kết hôn, nhưng ta có thể hiểu: thủ tục đăng ký kết hôn là việc đăng ký kết
hôn phải được tiến hành theo một trình tự nhất định, những trình tự để tiến hành đăng ký
kết hôn này được đảm bảo thực hiện bởi pháp luật. Các quy định của pháp luật Việt Nam
về thủ tục đăng ký kết hôn không chỉ nằm ở văn bản Luật hôn nhân và gia đình Việt Nam
năm 2000, mà hầu như nó nằm rải rác ở nhiều văn bản khác nhau, nó được quy định một

cách chặt chẽ và rõ ràng, đảm bảo việc kết hôn được tiến hành một cách nhanh chóng, đáp
ứng được yêu cầu của người dân và phù hợp với sự phát triển của xã hội hiện nay.
1.2 Lịch sử hình thành và phát triển của các quy định về thủ tục
đăng ký kết hôn
1.2.1 Luật cổ và tục lệ
Ở nước ta dưới thời phong kiến trước đây, pháp luật của nhà nước phong kiến quy
định về thủ tục đăng ký kết hôn rất hạn chế. Trong luật cổ phong kiến Việt Nam có nhiều
tục lệ đính hôn, cuộc hôn nhân có giá trị pháp lý sau lễ đính hôn, sau khi nhà gái nhận sính
lễ của nhà hỏi cưới. Pháp luật hôn nhân và gia đình thời phong kiến quy định hạn chế cũng
bởi vì trong giai đoạn này quyền tự do kết hôn không được nhắc đến. Áp dụng theo đường
lối Nho giáo của phong kiến phương Đông thì hôn nhân trong thời kỳ này phải được thực
hiện theo nguyên tắc “không tự nguyện, một chồng nhiều vợ, vợ chồng không bình đẳng”
Các chế định về hôn nhân và gia đình trong luật cổ được quy định chủ yếu trong hai
bộ luật, đó là Bộ luật Hồng Đức và Bộ luật Gia Long. Trong hai luật này chúng ta sẽ tìm
GVHD: Huỳnh Thị Trúc Giang

5

SVTH: Huỳnh Thị Kim Ni


Tìm hiểu về thủ tục đăng ký kết hôn ở địa bàn Thành phố Cần Thơ

hiểu về thủ tục kết hôn hay còn gọi là nghi thức kết hôn cũng như một số đặc điểm nổi bật
về hôn nhân trong thời kỳ này.
Nghi thức kết hôn trong thời kỳ này phải được thực hiện trang trọng, phải thông
qua bốn lễ, với lễ vật theo luật định. Ngày 23 tháng chạp năm Mậu Tuất vua Lê Thánh
Tông đã quy định về việc kết hôn phải qua bốn lễ đó là Nghị hôn (nhờ mối lái bàn định),
Định thân (đem lễ vật vấn danh đến nhà gái), Nạp trưng (đem đủ sính lễ dẫn cưới đến nhà
gái), Thân nghinh (đón dâu). Lễ vật đem đến nhà gái được quy định khác nhau đối với

quan viên và thường dân.
Điều 314 Bộ luật Hồng Đức quy định ai muốn cưới vợ thì phải đưa sính lễ đến nhà
cha mẹ đàng gái, trong trường hợp cha mẹ nhà gái chết hết thì đem đến nhà người trưởng
tộc hay trưởng làng để xin cưới. Việc đính hôn thông qua nạp trưng sính lễ có giá trị pháp
lý ràng buộc trách nhiệm của hai bên trong việc hứa hôn. Ngoài ra ở Điều 314 còn quy
định nếu thành hôn cẩu thả thì bị biếm một tư và phải nộp tiền tạ còn gọi là tiền xin lỗi cho
bên đàng gái theo luật sang hèn. Còn nếu thành hôn mà cha mẹ chết hết thì phải nộp tiền tạ
lỗi ấy cho người trưởng tộc hay trưởng làng, ngoài ra, người con gái còn bị đánh 50 roi.
Bộ luật Hồng Đức chú trọng về mặt hình thức đó là việc bên muốn cưới vợ phải đưa sính
lễ và đây là thủ tục bắt buộc.
Ngoài ra Điều 315 còn quy định nếu đã gả con gái mà nhận đồ sính lễ rồi, ví dụ
như: các món vàng vòng, tiền bạc, lụa, heo, rượu mà lại thôi không chịu gả nữa thì bị đánh
80 trượng. Trong xã hội phong kiến này, việc nhà gái đồng ý gả và đã nhận các món sính
lễ mà trả lại thì danh dự bên hỏi cưới sẽ bị tổn thất. Nếu đem gả cho người đã có vợ thì xử
đồ làm khao đinh. Không biết thì sẽ không bị tội, con gái ấy phải gả cho người hỏi cưới
trước, nếu người hỏi cưới trước không cưới thì phải đền sính lễ gấp đôi cho nhà gái, người
con gái ấy sẽ được gả cho người hỏi cưới sau, nếu đàng trai không cưới thì bị phạt 80
trượng và bị mất sính lễ. Điều 94 Bộ luật Gia Long cũng quy định tương tự.
Con gái hứa gả nhưng chưa làm lễ cưới, nếu người con trai có ác tật hay phạm tội
nào đó, hoặc chơi bời lêu lổng, phá gia sản thì người con gái được phép báo lên quan ti để
trả đồ lễ cưới. Nếu người con gái bị ác tật hay phạm tội thì khỏi phải trả đồ lễ. Nếu làm
trái luật này thì đánh 80 trượng được quy định tại Điều 322 Bộ luật Hồng Đức. Trường
hợp đôi nam nữ tự ý chung sống với nhau như vợ chồng mà không qua lễ nghi theo luật
định thì họ được coi như “cẩu hợp” khi đó người con trai phải nộp tiền tạ lỗi cho cha mẹ
người con gái, đồng thời người con gái phải bị phạt 50 roi, như thế cuộc hôn nhân của họ
mới xem là hợp pháp và được xã hội chấp nhận. Nếu người con trai và người con gái
thông dâm trước với nhau “tiền dâm hậu thú” thì người con trai sẽ bị luận tội đồ và bị
đánh 80 trượng, người con gái sẽ bị đánh 50 roi và không được xem là hôn nhân hợp pháp.

GVHD: Huỳnh Thị Trúc Giang

6

SVTH: Huỳnh Thị Kim Ni


Tìm hiểu về thủ tục đăng ký kết hôn ở địa bàn Thành phố Cần Thơ

Trong giai đoạn này, pháp luật nhà nước phong kiến đã phản ánh chân thật và sâu
sắc xã hội lúc bấy giờ, trong bộ luật này, thông qua những thủ tục kết hôn cho thấy nhà
làm luật đã xem trọng cá nhân và vai trò của người phụ nữ. Sự bình đẳng giữa vợ chồng
được thể hiện một cách rõ nét như Điều 322. Ngoài ra, trong hôn nhân người phụ nữ cũng
có thể yêu cầu xin ly hôn trong trường hợp người chồng không chăm nom, săn sóc vợ
trong năm năm hoặc một năm nếu vợ đã có con. Điều 108 Bộ luật Gia Long quy định nếu
chồng mất tích hoặc bỏ trốn ba năm thì người vợ được trình quan xin phép được cải giá.
Chồng được lấy vợ lẽ và có thể lấy nàng hầu đối với các gia đình giàu có, quan lại, nhưng
nếu lấy nàng hầu và quá say đắm với nàng hầu mà thờ ơ với vợ thì bị phạt được quy định
tại Điều 309 Bộ luật Hồng Đức. Luật Gia Long cũng quy định phạt cả gian phu, dâm phụ
nhưng có một điều bất công là cho phép người chồng có quyền gả bán vợ (đã phạt gian)
cho người khác được quy định tại Điều 320 Bộ luật Hồng Đức
Ngoài ra, quyền bình đẳng giữa vợ và chồng thể hiện khá rõ nét trong việc phân
chia tài sản. Điều 375 Luật Hồng Đức quy định người vợ góa được hưởng hoa lợi suốt đời
đối với phần tài sản được chia từ tài sản mà chồng được thừa kế, đối với tài sản do vợ
chồng làm ra thì được chia đôi, vợ được một phần làm của riêng, phần của chồng được
chia ra làm ba, một để lo cho phần tế tự và mộ phần, hai phần để lại cho vợ hưởng hoa lợi.
Nếu vợ chết hay tái giá thì hai phần này đưa về lo cho tế tự và mộ phần của chồng.
Bên cạnh đó Bộ luật Hồng Đức và Bộ luật Gia Long cũng có quy định về các
trường hợp mà người chồng được quyền bỏ vợ, phụ vợ, trả về gia đình vợ, đó là: không có
con, dâm đảng, không phụng sự bố mẹ chồng, lắm lời, trộm cắp, ghen tuông, bị ác tội.
Luật cũng quy định các trường hợp mà chồng không được bỏ vợ đó là: khi vợ đã để tang

bố mẹ chồng ba năm; khi lấy nhau, vợ chồng nghèo, sau đó giàu có; khi lấy nhau, vợ còn
bà con, họ hàng, nay vợ không còn bà con họ hàng nào để trở về. Vì thế, dù vợ có phạm
vào một trong các điều thất xuất mà người vợ nằm trong ba trường hợp người chồng
không thể bỏ, nếu người chồng cố tình bỏ vợ thì bị phạt 60 trượng.
Về việc thuận tình ly hôn, Bộ luật Gia Long quy định nếu vợ, chồng không cùng
sống vui vẻ, hòa thuận mà cả hai muốn ly dị thì họ có thể bỏ nhau mà không bị pháp luật
buộc tội.
Nhìn chung, qua các quy định về hôn nhân, người phụ nữ Việt Nam cũng như
người phụ nữ phương Đông luôn phải sống khép mình trong các quan điểm và lễ nghĩa
khắt khe của phong kiến. Trong Bộ luật Hồng Đức có những điều luật sáng tạo nhằm tạo
điều kiện cho người phụ nữ được một phần nào đó chủ động trong việc kết hôn, trong thời
gian chung sống với chồng cũng như trong việc ly hôn. Luật nhà Lê luôn tạo điều kiện
nâng cao sự bình đẳng giữa nam và nữ trong cái xã hội lúc nào cũng theo quan niệm
“trọng nam khinh nữ”.
GVHD: Huỳnh Thị Trúc Giang

7

SVTH: Huỳnh Thị Kim Ni


Tìm hiểu về thủ tục đăng ký kết hôn ở địa bàn Thành phố Cần Thơ

Pháp luật về hôn nhân và gia đình ở nước ta thời xưa đại bộ phận chịu ảnh hưởng
của nền văn hóa và pháp luật phương Bắc, trong quá trình tiếp thu các nhà làm luật đã biết
kế thừa có chọn lọc và có nhiều sáng tạo. Đồng thời nó cũng đi sâu vào đời sống người
dân qua quá trình áp dụng lâu dài và một bộ phận nào đó nó đã trở thành phong tục tập
quán của nước ta. Qua các thời kỳ sau, pháp luật lại có sự thay đổi do xã hội thay đổi,
pháp luật thời trước đó không còn hiệu lực thi hành, nhưng nó vẫn được mọi người làm
theo trong cách xử sự. Pháp luật nhà nước Pháp thuộc và các chế độ sau này vẫn dựa vào

Bộ luật Hồng Đức, Bộ luật Gia Long và các tục lệ để giải quyết các vấn đề phát sinh trong
lĩnh vực hôn nhân và gia đình.
1.2.2 Luật cận đại
Năm 1858, thực dân Pháp tiến hành xâm lược nước ta. Nam kỳ là thuộc địa của
Pháp, Trung kỳ và Bắc kỳ nằm dưới sự bảo hộ của Pháp. Trong thời kỳ này, các văn bản
luật điều chỉnh các quan hệ phát sinh trong lĩnh vực hôn nhân và gia đình chủ yếu là nhà
nước thực dân phong kiến ban hành nhằm tăng cường bộ máy cai trị của chúng trên đất
nước chúng ta. Song song đó, nhà nước thực dân phong kiến vẫn tiếp tục duy trì một phần
pháp luật của nhà nước phong kiến trước đó. Vì thế, chế độ hôn nhân và gia đình cũng
thay đổi theo vừa thể hiện bản chất Tây phương theo Pháp vừa giữ lại những luật lệ của lễ
giáo phong kiến trong lĩnh vực hôn nhân và gia đình.
Pháp luật hôn nhân và gia đình thời Pháp thuộc bao gồm ba Bộ luật dân sự lần lượt
ra đời ở ba kỳ. Ở Nam kỳ và ba thành phố được gọi là nhượng địa bao gồm Hà Nội, Hải
Phòng, Đà Nẵng thì có Bộ Dân luật giản yếu (Precis de la legislation civile annamite). Bộ
luật này phỏng theo Bộ luật dân sự của Pháp năm 1804, tuy nhiên, Bộ luật này có nhiều
thiếu sót trong lĩnh vực hôn nhân và gia đình, nên chủ yếu là áp dụng đến tục lệ, Bộ luật
Hồng Đức, Bộ luật Gia Long. Bộ Dân luật Bắc hay còn gọi là Bộ dân luật thi hành tại các
tòa Nam án Bắc kỳ ban hành năm 1931. Chế định hôn nhân và gia đình nằm trong quyển
thứ nhất được biên soạn năm 1917. Bộ luật Hoàng Việt Trung Kỳ Hộ luật thường được gọi
tắt là Bộ luật Trung kỳ ban hành năm 1936 đến năm 1939, ở bộ luật này các chế định về
hôn nhân và gia đình có một số thay đổi nhưng cơ bản nó cũng gần giống như Bộ Dân luật
Bắc.
Quan hệ hôn nhân thời Pháp thuộc là quan hệ hôn nhân được xác lập theo nguyên
tắc không có sự tự nguyên hoàn toàn, quan hệ hôn nhân một chồng nhưng người chồng có
thể có nhiều vợ, vợ chồng không bình đẳng. Cả ba bộ luật thời Pháp thuộc đều công nhận
một chồng nhưng nhiều vợ. Một người đàn ông có thể có một vợ cả và sau đó có thể cưới
thêm nhiều vợ lẽ, nhưng khi cưới vợ lẽ thì phải có vợ cả và phải được sự đồng ý của người
vợ cả. Đây là chế độ hôn nhân gia đình theo thời quân chủ phong kiến của nước ta trước
đây pha lẫn một phần pháp luật của phương Tây, cụ thể là nước Pháp.
GVHD: Huỳnh Thị Trúc Giang

8

SVTH: Huỳnh Thị Kim Ni


Tìm hiểu về thủ tục đăng ký kết hôn ở địa bàn Thành phố Cần Thơ

Nghi thức kết hôn trong thời kỳ này được tiến hành hai bước.
Thứ nhất, phải làm lễ hỏi (ước hôn). Lễ hỏi được tiến hành là thời điểm trao nhận
sính lễ. Lễ hỏi cưới chỉ có giá trị pháp lý khi nào mà cha mẹ người con trai đã đưa lễ vật
đến nhà của cha mẹ người con gái một cách long trọng. Sau đó, hai bên định ngày cưới
trong một thời gian nhất định. Bộ Dân luật Trung quy định, từ ngày làm lễ hỏi đến ngày
làm lễ cưới thì không được quá 6 tháng, trừ khi có lý do chính đáng mà không tiến hành lễ
cưới được, ví dụ như: đau ốm hay gia đình có tang.
Nghi thức kết hôn ở nước ta vào thời kỳ này chưa thống nhất bởi phần nào chịu ảnh
hưởng của tục lệ phong kiến và chịu ảnh hưởng của nền văn hóa phương Tây. Theo Dân
luật giản yếu thì không công nhận lễ hỏi có giá trị pháp lý, tức lễ hỏi sẽ không thể hiện
được sự ràng buộc giữa hai bên nam và nữ, sau đó hai bên phải làm giá thú.
Thứ hai, phải làm lễ cưới hay còn gọi là hôn lễ. Hôn lễ phải được tiến hành theo
phong tục tập quán của chế độ quân chủ phong kiến trước đây. Ngoài ra, cần phải khai báo
với chính quyền nơi nhà trai và nhà gái cư trú để làm các thủ tục về công bố để mọi người
biết về quan hệ hôn nhân giữa hai người này. Trong 8 ngày phải làm thủ tục công bố, sau
đó phải đăng ký vào sổ hộ tịch hay còn gọi là bộ giá thú.
Điểm nổi bật trong nghi thức kết hôn khi chịu ảnh hưởng của pháp luật phương Tây
là hai bên muốn kết hôn thì phải đến chính quyền địa phương làm thủ tục đăng ký kết hôn
hay còn gọi là làm giấy hôn thú. Ở Việt Nam, đây là lần đầu tiên mà việc kết hôn phải
thông qua thủ tục đăng ký tại chính quyền.
Dân luật giản yếu quy định có hai cách thức kết hôn. Đó là khi kết hôn thì bắt buộc
phải tiến hành hôn lễ theo tục lệ hay còn gọi là hình thức kết hôn theo kiểu Việt Nam.

Trong khi đó việc kết hôn mà thủ tục kết hôn không cần tiến hành theo tục lệ hay còn gọi
là kết hôn theo kiểu Pháp (do ảnh hưởng bởi pháp luật nước Pháp)
Theo Dân luật giản yếu, sau khi hai bên đã định ngày cưới, hai người chủ hôn phải
thông báo cho người tiến hành đăng ký vào sổ hộ tịch (viên hộ lại) của địa phương nơi nhà
trai và nhà gái cư trú, sau đó họ sẽ khai một số thông tin về tên, tuổi, nơi ở, cha mẹ, người
chủ hôn và người mai mối để viên hộ lại niêm yết và treo trước phòng hộ tịch và công bố
trong thời hạn 8 ngày. Làm xong tất cả các thủ tục đăng ký này mới tiến hành làm lễ kết
hôn (cử hành hôn lễ). Sau đó hai vợ chồng cùng cha mẹ, người chủ hôn, người mai mối
đến phòng hộ tịch để khai với viên hộ lại và họ phải cùng ký tên vào sổ giá thú.
Thủ tục đăng ký kết hôn như trên thì bắt buộc phải tiến hành lễ cưới theo tục lệ, bởi
không có lễ cưới theo tục lệ thì không thể lập hôn thú được. Nhưng nếu chỉ có lễ cưới thôi
thì cũng không thể chứng minh được việc kết hôn được thực hiện đúng pháp luật. Có thể

GVHD: Huỳnh Thị Trúc Giang

9

SVTH: Huỳnh Thị Kim Ni


Tìm hiểu về thủ tục đăng ký kết hôn ở địa bàn Thành phố Cần Thơ

nói giấy hôn thú là cơ sở để công nhận tính hợp pháp của hôn nhân, nếu không có giấy hôn
thú thì quan hệ vợ chồng chưa thiết lập.
Tuy nhiên, Dân luật giản yếu cũng thừa nhận trong trường hợp nếu các nghi lễ theo
phong tục như tiến hành lễ cưới không được diễn ra thì cuộc hôn nhân giữa nam và nữ
cũng được công nhận. Điều này chỉ đúng trong trường hợp khi hai người chủ hôn báo cho
viên hộ lại về một số chi tiết liên quan đến nam nữ, viên hộ tịch sẽ niêm yết và công bố
trong thời hạn 8 ngày. Giá thú sẽ được làm trước mặt viên hộ lại của địa phương nơi cư trú
của bên nam hoặc bên nữ. Viên hộ tịch đọc những thông tin liên quan đến hai bên nam nữ

trước mặt họ cũng như trước mặt những người thân của họ tại phòng hộ tịch, sau đó viên
hộ lại hỏi cả lần lượt cả nam và nữ có đồng ý lấy nhau không. Nếu cả hai người trả lời
đồng ý thì viên hộ lại tuyên bố họ là vợ chồng.
Dân luật giản yếu năm 1884 ở Nam kỳ khi tiến hành thủ tục kết hôn, mà hôn lễ
được tiến hành có làm lễ nghi theo tục lệ hay không, hay chỉ đăng ký với chính quyền khi
đã công khai hợp pháp thì nó cũng được mọi người áp dụng. Tuy luật quy định hai trường
hợp như thế nhưng ở Nam Kỳ thì trên thực tế người dân chỉ áp dụng thủ tục kết hôn theo
kiểu Việt Nam, tức việc kết hôn phải tiến hành theo tục lệ mà xưa nay Việt Nam áp dụng.
Còn hình thức kết hôn theo kiểu Pháp thường ít được áp dụng, bởi pháp luật Việt Nam chỉ
mới bị ảnh hưởng trong khoảng thời gian không gọi là dài; do đó, nó khó có thể làm thay
đổi cách sống trong xã hội người Việt Nam.
Trong khi đó, ở Bắc kỳ và Trung kỳ theo Điều 91 của Dân luật Bắc và Dân luật
Trung thì quan hệ hôn nhân được thiết lập khi hai bên nam nữ khai báo đăng ký kết hôn.
Đây là điều kiện bắt buộc và là cơ sở để xác định họ có phải là vợ chồng hay không.
Từ thế kỷ XIX, khi thực dân Pháp tiến hành đô hộ nước ta, sau đó cho ra đời ba bộ
luật ở ba miền Bắc – Trung – Nam. Tuy ở mỗi miền đều có bộ luật riêng để áp dụng,
nhưng ta có thể thấy điểm giống nhau trong ba bộ luật này ở nghi thức kết hôn. Ảnh
hưởng của nền văn hóa phương Tây, điều kiện để cuộc hôn nhân có giá trị pháp lý là phải
đăng ký với chính quyền địa phương. Thủ tục đăng ký này được xem là điểm mới trong
quan hệ hôn nhân và gia đình của nước ta cho tới thời điểm bấy giờ. Sau này pháp luật
Việt Nam cũng kế thừa điểm này để hoàn thiện hơn trong hệ thống pháp luật về Hôn nhân
và gia đình.
Bên cạnh những điểm khác biệt về nghi thức kết hôn giữa luật quân chủ phong kiến
và luật nước ta thời Pháp thuộc, thì luật nước ta trong giai đoạn này còn có một số quy
định mà luật trước đó không có quy định cũng không có đề cập đến.
Để quan hệ hôn nhân phát sinh, thì luật trong giai đoạn này quy định phải có sự ưng
thuận của cả hai bên nam nữ. Một phần nào đó đôi nam nữ có thể thể hiện ý chí của mình
GVHD: Huỳnh Thị Trúc Giang

10

SVTH: Huỳnh Thị Kim Ni


Tìm hiểu về thủ tục đăng ký kết hôn ở địa bàn Thành phố Cần Thơ

về cuộc hôn nhân này. Quan hệ hôn nhân giữa hai bên nam nữ sẽ không được chấp nhận
nếu cả hai người này thể hiện rõ ràng sự không ưng thuận. Điều 76 Dân luật Bắc quy định:
“kết hôn phải có hai bên nam nữ bằng lòng mới được”, Điều 76 Dân luật Trung quy định:
“trước khi làm chứng thư giá thú, hương bộ phải xét qua hai bên đều thuận tình nhau mới
được”. Đây cũng là điểm tiến bộ của pháp luật về hôn nhân và gia đình cho tới thời điểm
bấy giờ. Điều này cũng thể hiện phần nào quyền tự do của con người trong quan hệ hôn
nhân. Tuy nhiên, nó chỉ giới hạn ở một mức độ nào đó, cũng dễ hiểu bởi trong giai đoạn
này thực dân Pháp đã tiến hành đô hộ nước ta thì không có lý do gì thực dân Pháp lại mở
rộng quyền tự do cho người dân Việt Nam. Cụ thể của việc giới hạn này là bên cạnh sự
ưng thuận của hai bên nam, nữ thì phải có sự ưng thuận của cha, mẹ thì hôn nhân mới
thành. Ở Dân luật Bắc, Dân luật Trung quy định: “nếu cha mẹ không cùng quan điểm về
cuộc hôn nhân của con thì sẽ theo ý kiến của cha, nếu không còn cha thì theo ý kiến của
ông bà nội, nếu cũng không còn ông bà nội mà người con trai hoặc con gái này chưa đủ
21 tuổi thì theo ý kiến của người giám hộ”. Còn riêng Dân luật giản yếu quy định: “nếu
không còn ông bà nội thì hỏi ý kiến của chú bác, nếu không còn chú bác thì hỏi ý kiến của
các anh, nếu cũng không còn anh mà hai người nam hoặc nữ này chưa đủ 21 tuổi thì phải
hỏi ý kiến của hội đồng gia tộc”. Nếu người muốn kết hôn đã thành niên thì chỉ hỏi ý kiến
của những người nói trên, không cần có sự ưng thuận cũng sẽ thành hôn được mà không bị
pháp luật ngăn cấm. Người phụ nữ góa chồng muốn kết hôn với người khác thì cũng phải
có sự đồng ý của cha mẹ chồng trong trường hợp còn sống chung với cha mẹ chồng, hoặc
cha mẹ ruột nếu đã về nhà cha mẹ ruột.
Điểm mới trong các bộ luật ở thời kỳ này đối với quan hệ hôn nhân và gia đình là
có quy định cụ thể về độ tuổi kết hôn trong khi đó Bộ luật Hồng Đức và Bộ luật Gia Long
không có quy định rõ ràng. Dân luật Bắc, Dân luật Trung và Dân luật giản yếu ở Nam Kỳ

quy định độ tuổi kết hôn ở nam là 16 tuổi, nữ là 14 tuổi. Ngoài ra, trong trường hợp người
con gái chưa có chồng mà đã có thai, Dân luật Bắc và Dân luật Trung quy định tối thiểu
thì nữ phải đủ 12 tuổi, nam phải đủ 15 tuổi.
Trong thời kỳ hôn nhân, luật đặt ra những quy định về các nghĩa vụ của chồng và
vợ khi chung sống cùng nhau. Các ví dụ điển hình như: vợ chồng có nghĩa vụ làm cho gia
đình hưng thịnh, chung sống với nhau ở một nơi, vợ chồng phải để tang cho nhau. Tuy
nhiên, ở ba bộ luật quy định chung thủy là nghĩa vụ của vợ, đối với chồng thì không bắt
buộc, vợ có nghĩa vụ phục tùng chồng. Trong khi đó luật chỉ quy định các quyền của
chồng mà không có đề cập đến quyền của vợ như: chồng có quyền lựa chọn chỗ ở, kiểm
sót hành vi của vợ, đại diện cho vợ, trừ trường hợp vợ phạm tội hình sự, chồng được hành
các quyền giống như quyền của cha mẹ đối với con…

GVHD: Huỳnh Thị Trúc Giang

11

SVTH: Huỳnh Thị Kim Ni


Tìm hiểu về thủ tục đăng ký kết hôn ở địa bàn Thành phố Cần Thơ

Trong trường hợp vợ chồng không thể sống chung với nhau được nữa nhưng có ly
hôn thì họ có thể làm thủ tục ly thân. Đây là điểm mới trong luật về hôn nhân và gia đình
thời pháp thuộc. Dân luật giản yếu quy định: “trong trường hợp có thể xin ly hôn được, vợ
chồng cũng có thể xin ly thân”. Trong Dân luật Bắc và Dân luật Trung thì chưa có quy
định rõ ràng, nhưng chế định về ly thân cũng được áp dụng thông qua án lệ xét xử, họ có
thể sống riêng với nhau trong trường hợp không thể sống chung, Tòa án sẽ có quyền xét
xử trong trường hợp này. Ngoài ra, Tòa án cũng giải quyết các vấn đề liên quan đến nghĩa
vụ chăm sóc và cấp dưỡng cho con.
Có thể nói, chế độ hôn nhân và gia đình nước ta thời kỳ này là công cụ pháp lý mà

thực dân Pháp dùng để cai trị xã hội, dựa trên các tục lệ, tập quán mà nhà nước quân chủ
phong kiến trước đây đã áp dụng và theo Bộ luật dân sự Pháp.
1.2.3 Luật hiện đại
Sau cách mạng tháng Tám thành công năm 1945, ngày 2 tháng 9 năm 1945 nước
Việt Nam dân chủ cộng hòa ra đời. Ngay khi ra đời, Nhà nước ta đã tiến hành nghiên cứu
để ban hành một hệ thống pháp mới để điều chỉnh lại các quan hệ xã hội, trong đó có quan
hệ Hôn nhân và gia đình mà trước đây người dân đã bị chế độ xã hội cũ áp đặt. Đây được
xem là nhiệm vụ cấp thiết hàng đầu mà Nhà nước ta phải thực hiện. Nhiệm vụ này được
đặt ra không những phục vụ cho đời sống nhân dân mà còn nhằm củng cố, bảo vệ và đẩy
mạnh vai trò của Đảng. Nhìn thấy được vai trò của gia đình (là cái nôi nuôi dưỡng con
người), là nền tảng của xã hội, nhà nước ta đã ban hành các văn bản điều chỉnh trong lĩnh
vực hôn nhân và gia đình nói riêng nhằm cải thiện đời sống người dân, không còn bó hẹp
trong những tập tục phong kiến lạc hậu, phù hợp với việc xây dựng và bảo vệ nước Việt
Nam Xã Hội Chủ Nghĩa. Hệ thống pháp luật về Hôn nhân và gia đình cũng được hoàn
thiện hơn so với trước đây, đảm bảo các quyền và lợi ích chính đáng cho người dân đặt
biệt là người phụ nữ Việt Nam.
Việc xóa bỏ chế độ Hôn nhân và gia đình phong kiến lạc hậu không phải là vấn đề
đơn giản. Cần có thời gian bởi chúng ta không thể chỉ ban hành luật bằng mệnh lệnh bắt
buộc. Những phong tục, tập quán lạc hậu của thời kỳ phong kiến đã ăn sâu vào tiềm thức
của người dân, việc xóa bỏ những phong tục, tập quán đã được coi là “phép nước” này
cần phải nhẫn nại. Tuy nước ta đã giành thắng lợi trong cuộc cách mạng tháng Tám,
nhưng nước ta chưa ban hành một văn bản nào để điều chỉnh các quan hệ về Hôn nhân và
gia đình, vì trong thời gian ngắn khó có thể đưa ra một văn bản pháp luật phù hợp với xã
hội mới này, mà trong giai đoạn này nhà nước chỉ vận động người dân xóa bỏ những hủ
tục phong kiến lạc hậu trong quan hệ Hôn nhân và gia đình.

GVHD: Huỳnh Thị Trúc Giang

12

SVTH: Huỳnh Thị Kim Ni


Tìm hiểu về thủ tục đăng ký kết hôn ở địa bàn Thành phố Cần Thơ

Năm 1950, Nhà nước ta mới ban hành hai sắc lệnh để điều chỉnh quan hệ Hôn nhân
và gia đình. Đó là sắc lệnh 97 - SL ngày 22/5/1950 về sửa đổi một số quy lệ và chế định
trong dân luật và sắc lệnh 159 - SL ngày 17/11/1950 các điều khoản về ly hôn.
Tuy hai sắc lệnh này không đề cập đến thủ tục kết hôn, nhưng đã thể hiện nhiều sự
thay đổi theo hướng tích cực trong quan hệ Hôn nhân và gia đình. Sắc lệnh 97 - SL ngày
22/5/1950 có quy định về việc xóa bỏ việc cấm kết hôn trong thời kỳ chịu tang, Điều 3 sắc
lệnh quy định: “trong thời kỳ tang chế vẫn có thể lấy vợ, lấy chồng được”. Điều 2 quy
định: “người con đã thành niên không bắt buộc phải có cha me bằng lòng mới được kết
hôn”. Ngoài ra sắc lệnh này còn quy định: “người đàn bà ly dị có thể lấy chồng khác ngay
sau khi có án tuyên ly dị, nếu chứng minh rằng mình không có thai hoặc đương có thai”.
Vợ chồng có địa vị bình đẳng trong gia đình được quy định tại Điều 5. Người đàn bà có
chồng, có toàn năng lực về mặt hộ được quy định tại Điều 6. Sắc lệnh 159 – SL ngày
17/11/1950 đã công nhận nguyên tắc tự do hôn nhân, đó là quyền tự do kết hôn và tự kết
hôn và tự do ly hôn. Điều 2 sắc lệnh quy định: “Tòa án có quyền cho phép vợ hoặc chồng
ly hôn trong các trường hợp ngoại tình, một bên can án phát giam, một bên bị điên hoặc
mắc bệnh khó chữa, một bên bỏ nhà đi quá hai năm mà không có lý do, vợ chồng có tính
tình không hợp đến nổi không thể sống chung”. Ngoài ra, sắc lệnh còn quy định: “vợ
chồng có thể xin thuận tình ly hôn”. Điều này đã thể hiện quyền tự do người dân trong
việc quyết định vấn đề hôn nhân của mình. Quy định trong sắc lệnh này còn nhằm bảo vệ
người phụ nữ đặc biệt là người phụ nữ đang mang thai, điều này được quy định tại Điều 5:
“nếu người vợ có thai thì vợ hay chồng có thể xin tòa hoãn đến sau kỳ sinh nở mới xử việc
ly hôn”.
Như vậy, sự ra đời của hai sắc lệnh này đã thúc đẩy quá trình xóa bỏ chế độ Hôn
nhân và gia đình của chế độ phong kiến lạc hậu, đã góp phần giải phóng người phụ nữ ra
khỏi chế độ bất bình đẳng, góp phần đẩy mạnh công bằng xã hội. Tuy nhiên, do hai sắc

lệnh này ra đời trong hoàn cảnh đất nước mới ra đời chưa bao lâu, nên những quy định
trên cũng còn nhiều hạn chế nhất định, chưa thể xóa bỏ chế độ Hôn nhân và gia đình
phong kiến một cách triệt để.
Ở miền Nam Việt Nam năm 1955 đế quốc Mỹ thay thực dân Pháp tiến hành xâm
lược miền Nam, chúng tiến hành chiến tranh xâm lược, thực hiện âm mưu chia cắt đất
nước ta ra hai miền Nam Bắc với hai chế độ chính trị khác nhau. Đế quốc Mỹ liên kết với
bọn tay sai phản động Sàn Gòn đã ban hành hệ thống pháp luật về Hôn nhân và gia đình
để áp dụng trên đất nước ta. Hệ thống pháp luật này bao gồm:
Luật gia đình số 1/59 ngày 2/1/1959 dưới thời Ngô Đình Diệm.
Sắc lệnh số 15/64 ngày 23/7/1964 dưới thời Nguyễn Khánh.

GVHD: Huỳnh Thị Trúc Giang

13

SVTH: Huỳnh Thị Kim Ni


Tìm hiểu về thủ tục đăng ký kết hôn ở địa bàn Thành phố Cần Thơ

Bộ dân luật ngày 20/12/1972 dưới thời Nguyễn Văn Thiệu.
Về nghi thức kết hôn trong giai đoạn này, Luật gia đình số 1/59 quy định: Nghi
thức kết hôn gồm hai lễ, đó là lễ đính hôn và lễ cưới.
Lễ đính hôn phải được tiến hành một cách trọng thể, phải được sự ưng thuận của
hai bên nam nữ, nhà trai phải đưa sính lễ đến nhà gái. Tuy nhiên, lễ đính hôn đã được tiến
hành nhưng họ có thể thay đổi ý kiến, họ có thể quyết định không làm lễ kết hôn mà
không phải chịu chế tài nghiêm khắc như trong luật cổ.
Về hôn lễ: Điều 11 quy định: “việc kết hôn phải được Ủy ban hành chính cơ sở nơi
trú quán của bên người con trai hoặc bên người con gái công nhận và ghi vào sổ kết
hôn”, hôn lễ phải thông qua thủ tục niêm yết trong vòng 10 ngày tại nơi tiến hành lễ kết

hôn.
Mọi nghi thức kết hôn khác không có giá trị về mặt pháp lý. Do đó, pháp luật
nghiêm cấm chung sống như vợ chồng mà không đăng ký kết hôn (ngoại hôn). Trong
trường hợp phát hiện được có cặp vợ, chồng chung sống với nhau nhưng không làm hôn
thú thì họ phải làm các thủ tục kết hôn đã được luật quy định trong thời hạn 2 tháng và
phải đáp ứng đủ các điều kiện về kết hôn. Nếu họ không đủ điều kiện để kết hôn thì tùy
trường hợp mà xử lý. Ngoại hôn trong giai đoạn này thì không chấp nhận, nếu hai người
nam nữ đã ngoại hôn thì có thể bị xử lý về mặt hình sự về tội phạm gian, tội loạn luân hay
tội ngoại hôn.
Như vậy, nghi thức của việc kết hôn trong giai đoạn này được quy định khá đầy đủ
và rõ ràng hơn. Luật gia đình năm 1959 được áp dụng thống nhất ở hai miền của nước ta
sau khi đất nước được thống nhất. Tuy nhiên, trong quá trình áp dụng, có nhiều vấn đề
mới phát sinh cần phải điều chỉnh mà Luật gia đình năm 1959 chưa dự trù đến những
trường hợp đó. Đến giữa năm 1964, sắc luật 15/64 ra đời, nó kế thừa nhiều nội dung được
quy định trong Luật gia đình năm 1959, đồng thời cũng bãi bỏ một số quy định không phù
hợp với thực tiễn xã hội lúc bấy giờ.
Nhìn chung, sắc luật số 15/64 năm 1964 cũng giống như Luật gia đình năm 1959 về
điều kiện kết hôn cũng như thủ tục kết hôn. Tuy nhiên, đến thời điểm này sắc luật 15/64 đã
bãi bỏ toàn bộ các quy định của Luật gia đình năm 1959 về trường hợp chung sống như vợ
chồng mà không đăng ký kết hôn (ngoại hôn). Như vậy, sắc luật này đã không quy định
một cách khác nghiêm khắc về việc nam nữ chung sống với nhau như vợ chồng nhưng
không đăng ký kết hôn, trong bối cảnh xã hội Việt Nam lúc này thì quy định này phù hợp
hơn, bởi trong lúc này đất nước ta còn gặp nhiều khó khăn, chiến tranh giữa Việt Nam với
Mỹ còn đang diễn ra trên chiến trường miền Nam, như thế cuộc sống của người dân sẽ

GVHD: Huỳnh Thị Trúc Giang

14

SVTH: Huỳnh Thị Kim Ni

Tìm hiểu về thủ tục đăng ký kết hôn ở địa bàn Thành phố Cần Thơ

không ổn định nên việc kết hôn sẽ gặp nhiều khó khăn. Sắc luật 15/64 đã quy định thoáng
hơn nhằm tạo điều kiện cho người dân trong hôn nhân của mình.
Kế thừa sắc luật 15/64, Bộ dân luật năm 1972 có phần quy định về quan hệ Hôn
nhân với một số chi tiết tiến bộ hơn, phù hợp với tình hình xã hội.
Về nghi thức kết hôn cũng gồm hai lễ: lễ đính hôn và lễ kết hôn như Luật gia đình
năm 1959 và sắc luật 15/64.
Lễ đính hôn: lễ đính hôn phải tiến hành một cách trọng thể, bắt buộc phải có sự ưng
thuận của hai người đính hôn. Nếu người được đính hôn chưa đủ 21 tuổi thì phải có sự
ưng thuận của cha mẹ hoặc ông bà hoặc người giám hộ của người đính hôn. Trong trường
hợp người con trai chưa đủ 17 tuổi và người con gái chưa đủ 15 tuổi thì họ không được
tiến hành làm lễ đính hôn.
Lễ kết hôn: được tiến hành công khai tại công sở trước sự chứng kiến của viên hộ
lại tại nơi cư trú của một trong hai bên nam, nữ. Tuy nhiên, Bộ dân luật có phần quy định
mở hơn trong thủ tục kết hôn đó là nếu hôn lễ không tiến hành tại công sở thì hôn lễ cũng
có thể tiến hành tại chỗ ở của một trong hai bên nam nữ. Hôn lễ phải được tiến hành thông
qua thủ tục niêm yết bố cáo trong thời hạn 10 ngày. Trong giai đoạn này, hôn lễ chỉ có giá
trị pháp lý khi hai bên nam nữ thực hiện theo thủ tục đã được pháp luật quy định, các
trường hợp làm lễ kết hôn khác không theo quy định của nhà nước thì không được công
nhận, luật cũng không đề cập đến hôn lễ truyền thống. Như vậy, việc kết hôn theo phong
tục là không bắt buộc thực hiện.
Sau khi đất nước ta giành độc lập, các văn bản luật điều chỉnh về quan hệ Hôn nhân
và gia đình ra đời để điều chỉnh kịp thời các quan hệ mới phát sinh, trong khoảng thời gian
ngắn thì chưa thể nào điều chỉnh một cách toàn diện. Với lại sự vận động của xã hội là
không ngừng, như thế nhà nước phải luôn phải theo dõi để ngăn chặn những bất cập trong
phát sinh trong xã hội.
Đến cuối năm 1982, Hội đồng Bộ trưởng quyết định thành lập ban dự thảo Luật

hôn nhân và gia đình mới.
Luật hôn nhân và gia đình năm 1986 ra đời được kế thừa những nguyên tắc cơ bản
trong Luật hôn nhân và gia đình năm 1956, sắc luật 15/64, bộ Dân luật năm 1972. Đồng
thời cũng bổ sung những quy định mới phù hợp với xã hội.
Luật hôn nhân và gia đình năm 1986 có thêm quy định mới về nguyên tắc của Luật
hôn nhân và gia đình như: “hôn nhân giữa các dân tộc Việt Nam thuộc các dân tộc, tôn
giáo khác nhau được tôn trọng và bảo vệ” hay bổ sung một số quy định mà trong xã hội
trước chưa phát sinh như kết hôn giữa công dân Việt Nam với nhau ở nước ngoài.

GVHD: Huỳnh Thị Trúc Giang

15

SVTH: Huỳnh Thị Kim Ni


Tìm hiểu về thủ tục đăng ký kết hôn ở địa bàn Thành phố Cần Thơ

Về thủ tục kết hôn cũng giống như các quy định trước đây. Khi đăng ký kết hôn thì
đôi nam nữ đến Ủy ban nhân dân xã, phường nơi cư trú của một trong hai người. Khi đó
chính quyền địa phương hoặc thủ trưởng cơ quan đang thực hiện việc đăng ký kết hôn sẽ
xem xét các vấn đề liên quan, nếu không có vấn đề thì Ủy ban nhân dân tiến hành đăng ký
kết hôn cho họ và cấp Giấy chứng nhận đăng ký kết hôn. Về thủ tục cấp Giấy chứng nhận
đăng ký kết hôn, thì đôi nam nữ phải cùng đến. Chủ tịch hoặc một cán bộ thực hiện việc
đăng ký kết hôn sẽ cấp giấy kết hôn cho họ. Đây là thủ tục hành chính bắt buộc về mặt
pháp lý. Sau khi nhận giấy kết hôn thì quan hệ vợ chồng đã được hình thành, việc tổ chức
hay không tổ chức lễ cưới thì không bắt buộc. Tuy nhiên, do ảnh hưởng của phong tục
trước đây, hầu như mọi cặp vợ chồng đều tổ chức lễ cưới theo nghi lễ truyền thống.
Luật hôn nhân và gia đình quy định về thủ tục đăng ký kết hôn khá đơn giản, đã
hạn chế được những phong tục cổ truyền rườm rà không cần thiết, phù hợp với sự thay đổi

trong cách sống của người dân và phù hợp với sự phát triển của xã hội.
Luật hôn nhân và gia đình năm 2000 được Quốc hội khóa X thông qua ngày 9
tháng 6 năm 2000, gồm 13 chương, 110 điều. Luật này đã kế thừa những quy định trong
Luật hôn nhân và gia đình năm 1986 và bổ sung một số quy định mới nhằm phù hợp với
xã hội hiện nay.
Luật hôn nhân và gia đình năm 2000 đã quy định về điều kiện kết hôn tại Điều 9 và
Điều 10 nội dung chủ yếu cũng giống Luật hôn nhân và gia đình năm 1986, bổ sung quy
định “cấm kết hôn đồng giới”, đồng thời luật cũng xóa bỏ những quy định “cấm kết hôn
do mắc bệnh hoa liễu, bệnh hủi, người mất năng lực về sinh lý”.
Về thủ tục đăng ký kết hôn, luật quy định khá giống với luật trước đó. Tuy nhiên,
về thẩm quyền đăng ký kết hôn được quy định tại Điều 4, luật phân ra rõ ràng hơn, giải
quyết các vấn đề khi đăng ký kết hôn được quy định tại Điều 13.
Như vậy, theo sự thay đổi của xã hội, các quan hệ Hôn nhân và gia đình cũng thay
đổi theo nhằm đáp ứng cho cuộc sống của mọi người dân. Hệ thống pháp luật về Hôn nhân
và gia đình nước ta ngày càng hoàn thiện, nó là công cụ để nhà nước ta thực hiện quyền
quản lý xã hội và bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp của người dân, thúc đẩy xã hội
phát triển.
1.3 Sự cần thiết phải ban hành các quy định về thủ tục đăng ký kết hôn.
Xã hội ngày càng phát triển, các vấn đề phát sinh trong cuộc sống của chúng ta là
điều tất yếu. Bất kỳ lĩnh vực nào trong đời sống xã hội cũng có cần sự điều chỉnh của pháp
luật, pháp luật đưa ra nguyên tắc quy định cụ thể, để chủ thể có thể áp dụng trong khuôn
khổ pháp luật. Như chúng ta đã biết, hôn nhân và gia đình là một lĩnh vực quan trọng trong
đời xã hội, nó ảnh hưởng đến sự phát triển của xã hội. Có thể nói hôn nhân là bước ngoặc
GVHD: Huỳnh Thị Trúc Giang

16

SVTH: Huỳnh Thị Kim Ni

Tìm hiểu về thủ tục đăng ký kết hôn ở địa bàn Thành phố Cần Thơ

đầu tiên để xây dựng và phát triển gia đình, mà gia đình được xem là tế bào của xã hội.
Chính vì những lý do đó mà Luật hôn nhân và gia đình cần phải được quy định một cách
cụ thể và rõ ràng về tất cả các vấn đề liên quan đến hôn nhân và gia đình và vấn đề về thủ
tục đăng ký kết hôn nói riêng. Chỉ khi nào việc kết hôn đáp ứng đầy đủ các điều kiện về
kết hôn thì pháp luật sẽ bảo vệ những quan hệ hôn nhân đó.
Việc kết hôn phải được tiến thành theo trình tự thủ tục được pháp luật quy định
nhằm tạo điều kiện để Cán bộ tư pháp hộ tịch tiến hành đăng ký kết hôn cho hai bên, đây
cũng là cơ hội để Cán bộ tư pháp hộ tịch có thể kiểm tra lại các điều kiện về nội dung có
phù hợp với pháp luật hay không. Để đảm bảo cho cuộc hôn nhân hạnh phúc, để mọi
người có một gia đình ấm no, hạnh phúc, bình đẳng và tiến bộ thì đây là việc rất cần thiết.
Hơn nữa, trong các nghi thức kết hôn từ thời xa xưa phản ánh các tục lệ của xã hội
mà trong thời kỳ hiện hay sẽ không phù hợp, bởi đó chỉ là phong tục không có cơ sở rõ
ràng để ràng buộc trách nhiệm đối với các bên. Việc quy định các thủ tục kết hôn trong hệ
thống pháp luật về hôn nhân gia đình sẽ tạo nên sự thống nhất trong việc quản lý của nhà
nước về việc kết hôn, đảm bảo trật tự xã hội, cũng như thể hiện tầm quan trọng của nhà
nước đối với xã hội trong việc bảo vệ các giá trị truyền thống của dân tộc ta.
Như chúng ta đã biết, sự phát triển của nền kinh tế xã hội và sự mở rộng quan hệ
ngoại giao với nước ngoài, trong đó quan hệ hôn nhân có yếu tố nước ngoài cũng là điều
tất yếu, bởi quan hệ hôn nhân không bó hẹp trong phạm vi một quốc gia như trước đây
nữa, đây cũng là điều kiện thuận lợi để nước ta phát triển, nhưng đây cũng là cơ hội để các
đối tượng lợi dụng việc kết hôn thực hiện những ý đồ xấu. Thực tế cho thấy quan hệ hôn
nhân cũng bị ảnh hưởng bởi sự phát triển của xã hội. Vì thế, để có cuộc hôn nhân gọi là
đích thực thì điều quan trọng trước mắt là phải đảm bảo cuộc hôn nhân phải đáp ứng tất cả
các điều kiện về kết hôn. Việc quy định thẩm quyền đăng ký kết hôn tạo điều kiện thuận
để nhà nước dễ dàng quản lý, nhằm hạn chế những hậu quả không tốt đối với hai bên nam
nữ kết hôn. Đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho người muốn kết hôn với người nước
ngoài hoặc kết hôn có yếu tố nước ngoài được được tiến hành một cách nhanh chóng và dễ
dàng.

Ta có thể thấy quan hệ hôn nhân hiện nay khá phức tạp, cần có các quy định cụ thể
và rõ ràng hơn trong việc thực hiện đăng ký kết hôn, nhằm bảo vệ các giá trị đích thực của
cuộc hôn nhân, tạo điều kiện cho mỗi người có cuộc sống hạnh phúc, đảm bảo sự đình
đẳng giữa các thành viên trong gia đình, tạo nên sự công bằng trong xã hội, thúc đẩy xã
hội phát triển, đồng thời ngăn chặn những hành vi lợi dụng quan hệ hôn nhân để thực hiện
những việc trái đạo đức xã hội mà bị pháp luật ngăn cấm.

GVHD: Huỳnh Thị Trúc Giang

17

SVTH: Huỳnh Thị Kim Ni


Tìm hiểu về thủ tục đăng ký kết hôn ở địa bàn Thành phố Cần Thơ

GVHD: Huỳnh Thị Trúc Giang

18

SVTH: Huỳnh Thị Kim Ni


Tìm hiểu về thủ tục đăng ký kết hôn ở địa bàn Thành phố Cần Thơ

CHƯƠNG 2
THỦ TỤC ĐĂNG KÝ KẾT HÔN THEO QUY ĐỊNH CỦA
PHÁP LUẬT VIỆT NAM
2.1 Thẩm quyền đăng ký kết hôn
Cơ quan có thẩm quyền đăng ký kết hôn gọi chung là cơ quan đăng ký kết hôn.

Pháp luật về hôn nhân và gia đình nước ta quy định việc đăng ký kết hôn do nhiều cơ quan
khác nhau tiến hành. Việc xác định thẩm quyền đăng ký kết hôn phụ thuộc vào việc kết
hôn đó là giữa công dân Việt Nam với nhau ở Việt Nam, giữa công dân Việt Nam với
nhau ở nước ngoài, giữa công dân Việt Nam với người nước ngoài hoặc giữa người nước
ngoài với nhau trên lãnh thổ Việt Nam. Theo Khoản 1 Điều 17 Nghị định số 158 năm
2005 Về đăng ký và quản lý hộ tịch quy định: “Ủy ban nhân dân cấp xã, nơi cư trú của
bên nam hoặc bên nữ thực hiện việc đăng ký kết hôn”. Như vậy, khi công dân Việt Nam
kết hôn với nhau mà việc đăng ký kết hôn đó được tiến hành tại Việt Nam, thì thẩm quyền
đăng ký kết hôn đó thuộc Ủy ban nhân dân cấp xã nơi cư trú của hai bên nam hoặc nữ.
Thẩm quyền đăng ký kết hôn giữa công dân Việt Nam với nhau ở Việt Nam cũng
được quy định tại Điều 12 của Luật hôn nhân và gia đình Việt Nam năm 2000: “Ủy ban
nhân dân xã, phường, thị trấn nơi cư trú của một trong hai bên kết hôn là cơ quan đăng ký
kết hôn”. Theo đó nơi cư trú được xác định theo Luật cư trú. Khoản 1 Điều 12 Luật Cư trú
năm 2006 quy định: “Nơi cư trú của công dân là chỗ ở hợp pháp mà người đó thường
xuyên sinh sống. Nơi cư trú của công dân là nơi thường trú hoặc nơi tạm trú”. Theo quy
định, Ủy ban nhân dân cấp xã, nơi đăng ký hộ khẩu thường trú hoặc nơi đăng ký tạm trú
của một trong hai bên sẽ thực hiện việc đăng ký kết hôn cho họ. Nơi thường trú và nơi tạm
trú của cá nhân được xác định theo Luật Cư trú năm 2006. Theo Luật Cư trú quy định:
“Nơi thường trú là nơi công dân sinh sống thường xuyên, ổn định, không có thời hạn tại
một chỗ ở nhất định và đã đăng ký thường trú” còn “Nơi tạm trú là nơi công dân sinh
sống ngoài nơi đăng ký thường trú và đã đăng ký tạm trú”. Trong trường hợp không xác
định được nơi cư trú của công dân theo quy định trên thì nơi cư trú của công dân là nơi
người đó đang sinh sống. Việc xác định nơi cư trú của cá nhân cũng được quy định tại
Điều 52 Bộ luật Dân sự Việt Nam năm 2005. Theo Điều 52 Bộ luật Dân sự Việt Nam năm
2005 quy định: “Nơi cư trú của cá nhân là nơi người đó thường xuyên sinh sống, nếu
không xác định được nơi các nhân thường xuyên sinh sống thì nơi cư trú của cá nhân là
nơi người đó đang sinh sống”. Tuy nhiên, việc xác định nơi cư trú của cá nhân là của
người đang làm nghĩa vụ quân sự hoặc đang phục vụ có thời hạn trong Công an nhân dân
là nơi đơn vị của người đó đóng quân. Đối với sĩ quan, hạ sĩ quan, quân nhân chuyên
GVHD: Huỳnh Thị Trúc Giang

19

SVTH: Huỳnh Thị Kim Ni