LUẬN văn LUẬT tư PHÁP tội CHỐNG NGƯỜI THI HÀNH CÔNG vụ lý LUẬN và THỰC TIỄN

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (991.86 KB, 37 trang )

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT
NIÊN KHÓA 2009 – 2013

Đề tài:

TỘI CHỐNG NGƯỜI THI HÀNH CÔNG VỤ
LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN

Giảng viên hướng dẫn:

Sinh viên thực hiện:

Nguyễn Thu Hương

Nguyễn Chí Khánh
MSSV: 5095428
Lớp: Luật Tư pháp 2-K35

Cần Thơ, 11/2012

LVTN:

Tội chống người thi hành công vụ - Lý luận và thực tiễn

NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN HƯỚNG DẪN

 ...................................................................................................................

.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................

GVHD: Nguyễn Thu Hương

SVTH: Nguyễn Chí Khánh

LVTN:

Tội chống người thi hành công vụ - Lý luận và thực tiễn

NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG PHẢN BIỆN

 ...................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................
.......................................................................................................................................

BLTTHS
CSGT
Nxb
TAND
TP
VKSNDTC

GVHD: Nguyễn Thu Hương

Bộ luật Tố tụng Hình sự
Cảnh sát giao thông
Nhà xuất bản
Tòa án nhân dân
Thành phố
Viện kiểm sát nhân dân tối cao

SVTH: Nguyễn Chí Khánh

LVTN:

Tội chống người thi hành công vụ - Lý luận và thực tiễn

MỤC LỤC
LỜI MỞ ĐẦU ....................................................................................................................... 1
1. Lý do nghiên cứu........................................................................................................... 1
2. Phạm vi, mục tiêu nghiên cứu....................................................................................... 1
3. Phương pháp nghiên cứu .............................................................................................. 2
4. Cấu trúc của đề tài ........................................................................................................ 2

CHƯƠNG 1........................................................................................................................... 4
LÝ LUẬN CHUNG VÀ CƠ SỞ PHÁP LÝ.......................................................................... 4
CỦA TỘI CHỐNG NGƯỜI THI HÀNH CÔNG VỤ.......................................................... 4
1.1. Tổng quan về các tội xâm phạm trật tự quản lý hành chính.................................... 4
1.2. Khái niệm, lược sử phát triển trong xã hội hiện đại và ý nghĩa của quy định về tội
chống người thi hành công vụ........................................................................................... 5
1.2.1. Khái niệm tội chống người thi hành công vụ ....................................................... 5
1.2.2. Lược sử phát triển trong xã hội hiện đại tội chống người thi hành công vụ........ 7
1.2.3. Ý nghĩa của quy định về tội chống người thi hành công vụ ................................. 9
1.3. Dấu hiệu pháp lý của tội chống người thi hành công vụ theo Bộ luật Hình sự hiện
hành ................................................................................................................................... 9
1.3.1. Khách thể của tội chống người thi hành công vụ................................................. 9
1.3.2. Chủ thể của tội chống người thi hành công vụ .................................................. 10
1.3.3. Mặt khách quan của tội chống người thi hành công vụ..................................... 10
1.3.4. Mặt chủ quan của tội chống người thi hành công vụ......................................... 14
1.4. Các trường hợp phạm tội cụ thể.............................................................................. 16
1.4.1. Phạm tội chống người thi hành công vụ không có các tình tiết định khung tăng
nặng ............................................................................................................................. 16
1.4.2. Phạm tội thuộc các trường hợp quy định tại khoản 2 Điều 257 BLHS 1999 ..... 17
1.4.2.1. Phạm tội có tổ chức ...................................................................................... 17
1.4.2.2. Phạm tội nhiều lần........................................................................................ 20
1.4.2.3. Xúi giục, lôi kéo, kích động người khác phạm tội .......................................... 21
1.4.2.4. Gây hậu quả nghiêm trọng............................................................................ 21
1.4.2.5. Tái phạm nguy hiểm...................................................................................... 22
1.5. Phân biệt tội chống người thi hành công vụ với một số tội phạm khác.................. 23
1.5.1 Phân biệt tội chống người thi hành công vụ với tội giết người (Điều 93 BLHS
1999)............................................................................................................................. 23
1.5.1.1. Về khái niệm ................................................................................................. 23
1.5.1.2. Về dấu hiệu pháp lý....................................................................................... 24
GVHD: Nguyễn Thu Hương

SVTH: Nguyễn Chí Khánh

LVTN:

Tội chống người thi hành công vụ - Lý luận và thực tiễn

1.5.1.3. Về hình phạt.................................................................................................. 26
1.5.2. Phân biệt tội chống người thi hành công vụ với tội cố ý gây thương tích hoặc gây
tổn hại cho sức khỏe của người khác (Điều 104 BLHS 1999) ..................................... 26
1.5.2.1. Về khái niệm ................................................................................................. 26
1.5.2.2. Về dấu hiệu pháp lý....................................................................................... 27
1.5.2.3. Về hình phạt.................................................................................................. 28
CHƯƠNG 2......................................................................................................................... 30
TÌNH HÌNH, NGUYÊN NHÂN ......................................................................................... 30
VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP ĐẤU TRANH, PHÒNG CHỐNG........................................... 30
TỘI PHẠM CHỐNG NGƯỜI THI HÀNH CÔNG VỤ .................................................... 30
2.1. Tình hình tội phạm chống người thi hành công vụ ................................................. 30
2.1.2. Về mức độ phạm tội ............................................................................................ 31
2.1.3. Lĩnh vực phạm tội............................................................................................... 32
2.1.4. Đối tượng tác động của tội phạm........................................................................ 33
2.1.5. Hậu quả .............................................................................................................. 37
2.2. Nguyên nhân của tội phạm chống người thi hành công vụ..................................... 39
2.2.1. Nguyên nhân từ phía người thực hiện hành vi phạm tội ................................... 40
2.2.1.1. Thiếu ý thức pháp luật hoặc không hiểu biết pháp luật.................................. 40
2.2.1.2. Bản chất lưu manh, côn đồ, hung hãn của người phạm tội ............................ 41
2.2.1.3. Sợ sự trừng phạt của pháp luật nên tìm cách lẩn tránh.................................. 41
2.2.2. Nguyên nhân do người thi hành công vụ ........................................................... 41
2.2.2.1. Do đạo đức, tác phong của người thi hành công vụ....................................... 41

2.2.2.2. Do trình độ nghiệp vụ, công cụ hỗ trợ còn yếu và thiếu................................. 42
2.2.3. Những hạn chế của quy định pháp luật hiện hành ............................................ 42
2.2.3.1. Văn bản hướng dẫn Điều 257 BLHS 1999..................................................... 42
2.2.3.2. Quy định xử lý hình sự chưa chặt chẽ............................................................ 43
2.2.3.3. Hình phạt chưa đủ sức răn đe ....................................................................... 44
2.2.3.4. Hành lang pháp lý bảo vệ người thi hành công vụ chưa vững chắc ............... 45
2.3. Một số giải pháp đấu tranh, phòng chống tội phạm chống người thi hành công vụ
......................................................................................................................................... 47
2.3.1. Nâng cao ý thức pháp luật cho người dân.......................................................... 47
2.3.2. Đối với người thi hành công vụ .......................................................................... 50
2.3.2.1. Nâng cao đạo đức công vụ ............................................................................ 50
2.3.2.2. Nâng cao trình độ nghiệp vụ, trang bị cho người thi hành công vụ................ 51
2.3.3. Hoàn thiện những quy định của pháp luật......................................................... 53
2.3.3.1. Ban hành văn bản giải thích Điều 257 BLHS 1999........................................ 53
2.3.3.2. Sửa đổi ở khoản 1 Điều 105 Bộ luật Tố tụng Hình sự 2003 Khởi tố theo yêu
cầu người bị hại ........................................................................................................ 54
2.3.3.3. Bỏ hình phạt cải tạo không giam giữ ở khoản 1 Điều 257 BLHS 1999........... 55
2.3.3.4. Xây dựng hành lang pháp lý vững chắc bảo vệ người thi hành công vụ ......... 55
KẾT LUẬN ......................................................................................................................... 57

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
GVHD: Nguyễn Thu Hương

SVTH: Nguyễn Chí Khánh

LVTN:

Tội chống người thi hành công vụ - Lý luận và thực tiễn

LỜI MỞ ĐẦU
1. Lý do nghiên cứu
Trật tự quản lý hành chính là một lĩnh vực rộng lớn và phức tạp nhất của quản lý
nhà nước đối với xã hội. So với các lĩnh vực khác, quản lý hành chính chiếm một tỷ lệ
lớn trong toàn bộ quản lý nhà nước đối với xã hội. Những năm gần đây tình hình tội
phạm xâm phạm trật tự quản lý hành chính đang có chiều hướng gia tăng. Trong đó nổi
cộm nhất là tội phạm chống người thi hành công vụ. Tội phạm không những xâm phạm
đến trật tự quản lý hành chính mà còn xâm phạm đến tính mạng, sức khỏe của người
thi hành công vụ, làm mất lòng tin của nhân dân đối với các cơ quan nhà nước.
Hiện nay, tội phạm chống người thi hành công vụ gia tăng với nhiều tính chất,
mức độ, nhiều loại công cụ phương tiện khác nhau. Đe dọa đến tính mạng, sức khỏe
của người thi hành công vụ. Pháp luật hình sự hiện hành quy định về xử lý đối với tội
phạm này đã khá chặt chẽ, tuy nhiên vẫn còn tồn tại một số bất cập, hạn chế như hình
phạt còn nhẹ chưa đủ sức răn đe, quy định xử lý còn bỏ lọt tội phạm, văn bản hướng
dẫn không còn phù hợp… Vì vậy, nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực tiễn về
hành vi chống người thi hành công vụ trong Luật hình sự Việt Nam là thật sự cần thiết.
Thông qua việc nghiên cứu này có thể tìm ra hướng hoàn thiện những quy định của
pháp luật hình sự trong việc góp phần nâng cao hiệu quả công tác đấu tranh, phòng
chống tội phạm chống người thi hành công vụ và tiến tới hạn chế, đẩy lùi loại tội phạm
này có hiệu quả.
Với mong muốn nghiên cứu, tìm hiểu cơ sở lý luận cũng như thực tiễn áp dụng
về loại tội phạm này, đồng thời tìm hiểu những nguyên nhân khách quan, chủ quan của
nó cũng như đề xuất một số giải pháp đấu tranh, ngăn ngừa tội phạm này góp phần vào
việc phòng, chống những hành vi chống người thi hành công vụ, người viết đã chọn đề
tài “Tội chống người thi hành công vụ - Lý luận và thực tiễn” làm đề tài tốt nghiệp
cuối khóa.
2. Phạm vi, mục tiêu nghiên cứu
Nội dung nghiên cứu tập trung làm rõ cơ sở lý luận của tội chống người thi hành
công vụ, tìm hiểu tình hình tội phạm hiện nay, làm rõ nguyên nhân của tội phạm và từ
đó đề xuất một số giải pháp đấu tranh, phòng chống với tội phạm này.

GVHD: Nguyễn Thu Hương

1

SVTH: Nguyễn Chí Khánh

LVTN:

Tội chống người thi hành công vụ - Lý luận và thực tiễn

Như đã trình bày ở trên, tội phạm chống người thi hành công vụ ngày càng tăng
với tính chất, mức độ ngày càng nghiêm trọng. Vì vậy, người viết nghiên cứu về tội
phạm này nhằm tìm ra những nguyên nhân dẫn đến tội phạm. Từ đó đề xuất một số giải
pháp góp phần cho công tác đấu tranh, ngăn ngừa với loại tội phạm này có hiệu quả.
3. Phương pháp nghiên cứu
Dựa trên phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng, chủ nghĩa MácLênin, tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng để đưa ra quan điểm, lập luận của bản thân
về tội chống người thi hành công vụ.
Trong quá trình nghiên cứu người viết nhận thấy rằng có không ít tác giả đã
nghiên cứu, bình luận về tội phạm chống người thi hành công vụ như: Đinh Văn Quế,
Phạm Văn Beo, Phạm Văn Tỉnh… Tham khảo những ý kiến phân tích, bình luận của
các công trình nghiên cứu này, các sách, báo, tạp chí chuyên ngành và các tài liệu có
liên quan cùng với sự hiểu biết của bản thân để đi sâu phân tích, tìm hiểu tội phạm này.
Kết hợp phương pháp phân tích luật viết, dựa vào khả năng tư duy của bản thân
và dựa trên những quy định của pháp luật nhằm phân tích, làm rõ bản chất của tội
phạm.
Phân tích, so sánh quan điểm của một số nhà nghiên cứu để tìm ra quan điểm
mà người viết đồng tình nhất và nêu lên một số quan điểm của bản thân nhận xét, đánh
giá về tội phạm này.

Nghiên cứu tình hình thực tế của tội phạm để tìm ra nguyên nhân, từ đó đề xuất
một số giải pháp trong đấu tranh, phòng chống góp phần ngăn chặn và đẩy lùi tội phạm
này.
4. Cấu trúc của đề tài
Để đạt được mục đích nghiên cứu, luận văn được trình bày theo kết cấu gồm có:
Lời mở đầu, 2 chương và phần Kết luận. Ngoài ra còn có Mục lục, Danh mục từ viết tắt
và Danh mục tài liệu tham khảo.
Nội dung hai chương của luận văn bao gồm:
Chương 1: Lý luận chung và cơ sở pháp lý của tội chống người thi hành công vụ
Chương 2: Tình hình, nguyên nhân và một số giải pháp đấu tranh, phòng chống tội
phạm chống người thi hành công vụ
GVHD: Nguyễn Thu Hương

2

SVTH: Nguyễn Chí Khánh

LVTN:

Tội chống người thi hành công vụ - Lý luận và thực tiễn

Vì thời gian nghiên cứu có hạn, việc tìm kiếm tài liệu còn hạn chế, đây cũng là
lần đầu tiên người viết nghiên cứu một đề tài luận văn tốt nghiệp mang tính khoa học.
Do đó, cũng không tránh khỏi những thiếu sót về phân tích, tổng hợp, đánh giá các vấn
đề như các quy định của luật hay tình hình, nguyên nhân của tội phạm chống người thi
hành công vụ. Người viết mong nhận được ý kiến đánh giá, nhận xét từ phía quý Thầy,
Cô và các bạn sinh viên để luận văn được hoàn thiện hơn, có khả năng áp dụng vào
thực tế, góp phần hạn chế cũng như đấu tranh, phòng chống tội phạm nói chung và tội
phạm chống người thi hành công vụ nói riêng một cách có hiệu quả.

GVHD: Nguyễn Thu Hương

3

SVTH: Nguyễn Chí Khánh

LVTN:

Tội chống người thi hành công vụ - Lý luận và thực tiễn

CHƯƠNG 1
LÝ LUẬN CHUNG VÀ CƠ SỞ PHÁP LÝ
CỦA TỘI CHỐNG NGƯỜI THI HÀNH CÔNG VỤ
Khi tìm hiểu, nghiên cứu một vấn đề khoa học nào đó thì vấn đề đầu tiên cần
tìm hiểu là những cơ sở lý luận để thấy được những vấn đề chung nhất, khái quát nhất
nhằm giúp người đọc nắm được những phần cơ bản đầu tiên trong vấn đề nghiên cứu.
Vì vậy, nghiên cứu lý luận là một nền tảng vững chắc có vai trò quan trọng, tạo tiền đề
cho việc đưa ra các phương hướng, cách thức giải quyết các vấn đề cần hoàn thiện về
mặt pháp lý cũng như về thực tiễn một cách phù hợp nhất.
1.1. Tổng quan về các tội xâm phạm trật tự quản lý hành chính
Các tội xâm phạm trật tự quản lý hành chính được quy định tại Chương XX
BLHS 1999 là những hành vi nguy hiểm cho xã hội, xâm phạm đến hoạt động đúng
đắn của cơ quan, tổ chức, đến trật tự quản lý hành chính của cơ quan nhà nước trên một
số lĩnh vực cụ thể như: trật tự an toàn xã hội, bảo vệ rừng, tôn giáo, xuất cảnh, nhập
cảnh…1
Quản lý hành chính là chức năng cơ bản và là bộ phận quan trọng nhất của hoạt
động quản lý xã hội của nhà nước. Do đó, việc xử lý về mặt hình sự các hành vi xâm
phạm trật tự quản lý hành chính là rất cần thiết vì nó góp phần ổn định trật tự xã hội.

Các đặc điểm cơ bản của các tội xâm phạm trật tự quản lý hành chính:
- Ngoài việc gây nguy hiểm cho xã hội, xâm phạm đến hoạt động đúng đắn của
cơ quan, tổ chức, đến trật tự quản lý hành chính của cơ quan nhà nước trên một số lĩnh
vực cụ thể thì nhóm tội này còn gây thiệt hại đến tài sản, an ninh quốc gia, tính mạng
và sức khỏe của con người.
- Một số tội xâm phạm trật tự quản lý hành chính có cấu thành tội phạm về hình
thức, nghĩa là chỉ cần có hành vi mà không cần có hậu quả xảy ra2. Ví dụ như tội chống
người thi hành công vụ (Điều 257), tội trốn tránh nghĩa vụ quân sự (Điều 259), tội vô ý
làm lộ bí mật nhà nước, tội làm mất tài liệu bí mật nhà nước (Điều 264)…
1

Phạm Văn Beo: Luật Hình sự Việt Nam (Quyển 2 - Phần các tội phạm), Nxb Chính trị quốc gia – Sự thật, Hà
Nội, 2011, tr. 521.
2
Trường Đại học Luật Hà Nội: Giáo trình luật hình sự Việt Nam (tập 2), Nxb Công an nhân dân, Hà Nội, 2003,
tr. 259-260.

GVHD: Nguyễn Thu Hương

4

SVTH: Nguyễn Chí Khánh

LVTN:

Tội chống người thi hành công vụ - Lý luận và thực tiễn

Ở lần sửa đổi bổ sung vào năm 2009 ở chương này Bộ luật Hình sự năm 1999
cũng có một sự thay đổi. Đó là sửa đổi tên Điều 274: “Tội xuất cảnh, nhập cảnh trái

phép; tội ở lại nước ngoài hoặc ở lại Việt Nam trái phép” thành “Tội xuất cảnh, nhập
cảnh trái phép; tội ở lại Việt Nam trái phép”.
Tội chống người thi hành công vụ được quy định tại Điều 257 BLHS 1999 là
một tội thuộc nhóm tội xâm phạm trật tự quản lý hành chính, nhìn chung quy định của
tội này cũng mang một số đặc điểm cơ bản của nhóm. Tuy nhiên, nó cũng có một số
đặc điểm, tính chất riêng mang đặc điểm của nó.
1.2. Khái niệm, lược sử phát triển trong xã hội hiện đại và ý nghĩa của quy định về
tội chống người thi hành công vụ
1.2.1. Khái niệm tội chống người thi hành công vụ
Trong Bộ luật Hình sự đầu tiên của nước ta BLHS 1985, tội chống người thi
hành công vụ được quy định tại Chương VIII: Các tội xâm phạm an toàn, trật tự công
cộng và trật tự quản lý hành chính, mục C, Điều 205 như sau: “Người nào dùng vũ lực
hoặc đe dọa dùng vũ lực chống người thi hành công vụ cũng như dùng mọi thủ đoạn
cưỡng ép họ thực hiện những hành vi trái pháp luật, nếu không thuộc trường hợp quy
định ở Điều 101 và Điều 109…”
Trên cơ sở kế thừa tư tưởng của BLHS 1985, BLHS 1999 đã quy định tội chống
người thi hành công vụ tại Điều 257, Chương XX: Các tội xâm phạm trật tự quản lý
hành chính. BLHS 1999 quy định nhóm các tội xâm phạm trật tự quản lý hành chính
thành một chương riêng là sửa đổi mang tính tích cực so với BLHS 1985. Việc quy
định như vậy đã cụ thể hơn, rõ ràng hơn, thể hiện đầy đủ tính chất nguy hiểm của các
loại tội phạm này, từ đó đề ra đường lối xử lý phù hợp hơn, tương ứng với tính chất của
từng loại tội phạm cụ thể.
Khoản 1 Điều 257 BLHS 1999 quy định: “Người nào dùng vũ lực, đe dọa dùng
vũ lực hoặc dùng thủ đoạn khác cản trở người thi hành công vụ thực hiện công vụ của
họ hoặc ép buộc họ thực hiện hành vi trái pháp luật, thì bị phạt cải tạo không giam giữ
đến ba năm hoặc phạt tù từ sáu tháng đến ba năm”.
Qua đó, có thể hiểu tội chống người thi hành công vụ là hành vi dùng vũ lực, đe
dọa dùng vũ lực hoặc dùng các thủ đoạn khác nhằm cản trở người thi hành công vụ

GVHD: Nguyễn Thu Hương

5

SVTH: Nguyễn Chí Khánh

LVTN:

Tội chống người thi hành công vụ - Lý luận và thực tiễn

thực hiện công vụ của họ cũng như ép buộc họ phải thực hiện hành vi trái pháp luật,
gây trở ngại đến hoạt động quản lý hành chính của các cơ quan nhà nước.
Từ khi Bộ luật Hình sự năm 1999 ra đời đến nay chưa có văn bản ban hành kèm
theo nào hướng dẫn áp dụng tội chống người thi hành công vụ. Vì vậy, việc hướng dẫn
áp dụng tội này vẫn theo quy định của Nghị quyết 04/HĐTP ngày 29/11/1986 của Hội
đồng thẩm phán Toà án nhân dân tối cao hướng dẫn áp dụng một số quy định trong
phần các tội phạm của BLHS 1985. Nội dung của nghị quyết như sau: Người thi hành
công vụ là người có chức vụ, quyền hạn trong cơ quan nhà nước hoặc tổ chức xã hội
thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình và cũng có thể là những công dân được huy
động làm nhiệm vụ (như: tuần tra, canh gác...) theo kế hoạch của cơ quan có thẩm
quyền, phục vụ lợi ích chung của nhà nước, của xã hội. Và theo Luật Trách nhiệm bồi
thường của nhà nước năm 2009 thì: “Người thi hành công vụ là người được bầu cử,
phê chuẩn, tuyển dụng hoặc bổ nhiệm vào một vị trí trong cơ quan nhà nước để thực
hiện nhiệm vụ quản lý hành chính, tố tụng, thi hành án hoặc người khác được cơ quan
nhà nước có thẩm quyền giao thực hiện nhiệm vụ có liên quan đến hoạt động quản lý
hành chính, tố tụng, thi hành án”3.
Như vậy, để xác định là người thi hành công vụ cần thỏa mãn hai yếu tố:
- Một là, về chủ thể, người thi hành công vụ phải là cán bộ, công chức, viên
chức của cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức chính
trị - xã hội - nghề nghiệp, tổ chức xã hội hoặc cũng có thể là một công dân bất kỳ được

cơ quan nhà nước có thẩm quyền huy động, yêu cầu thực hiện nhiệm vụ.
- Hai là, về phạm vi nhiệm vụ thực hiện, chỉ có thể được coi là thi hành công vụ
khi công việc mà họ làm phải là thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của các cơ quan
nhà nước, các tổ chức nhằm phục vụ lợi ích chung của nhà nước, của xã hội. Như vậy,
thi hành công vụ tức là làm nhiệm vụ công, nghĩa là vì lợi ích chung của nhà nước, của
xã hội. Ví dụ như Cảnh sát giao thông đang làm nhiệm vụ điều tiết giao thông, kiểm
lâm đang tuần tra bảo vệ rừng.
Tuy nhiên, cũng cần lưu ý rằng người thi hành công vụ là người đã bắt đầu thực
hiện nhiệm vụ và chưa kết thúc nhiệm vụ đó, nếu chưa bắt đầu hoặc đã kết thúc nhiệm
vụ mà bị xâm phạm thì không thuộc trường hợp chống người thi hành công vụ và công
3

Khoản 1, Điều 3, Luật Trách nhiệm bồi thường của nhà nước năm 2009.

GVHD: Nguyễn Thu Hương

6

SVTH: Nguyễn Chí Khánh

LVTN:

Tội chống người thi hành công vụ - Lý luận và thực tiễn

vụ đó phải hợp pháp, nghĩa là mọi trình tự, thủ tục thi hành phải bảo đảm đúng pháp
luật. Nếu người thi hành công vụ lại là người làm trái pháp luật mà bị xâm phạm thì
người có hành vi xâm phạm không phải là hành vi chống người thi hành công vụ4.
Tóm lại, chống người thi hành công vụ là hành vi dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ
lực hoặc các thủ đoạn khác nhằm cản trở người thi hành công vụ thực hiện công vụ

của họ hoặc ép buộc họ thực hiện hành vi trái pháp luật5.
1.2.2. Lược sử phát triển trong xã hội hiện đại tội chống người thi hành công vụ
Sau Cách mạng tháng Tám 1945, nước Việt Nam dân chủ cộng hòa ra đời, tình
hình chính trị, kinh tế, xã hội còn nhiều khó khăn. Tuy Đảng và Nhà nước đã rất quan
tâm đến vấn đề pháp luật song kỹ thuật lập pháp ở giai đoạn này còn nhiều hạn chế, từ
năm 1945 đến năm 1984 chưa ban hành được Bộ luật Hình sự nào. Đến năm 1985 khi
tình hình đất nước tương đối đi vào ổn định, công tác lập pháp mới được chú trọng.
Ngày 27/6/1985 tại kỳ họp Quốc hôi khóa VII đã thông qua Bộ luật Hình sự đầu tiên
của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam đó là BLHS 1985 và tiếp đó là Bộ luật
Hình sự năm 1999 được sửa đổi, bổ sung năm 2009. Cả hai Bộ luật Hình sự này đều có
quy định về tội chống người thi hành công vụ.
* Bộ luật Hình sự năm 1985
Bộ luật Hình sự năm 1985 được Quốc hội khóa VII thông qua ngày 27/6/1985,
có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/1986 gồm có 12 chương với 280 điều. Trong đó tội
chống người thi hành công vụ được quy định tại Điều 205, mục C, Chương VIII: Các
tội xâm phạm an toàn, trật tự công cộng và trật tự quản lý hành chính với nội dung
như sau:
“1. Người nào dùng vũ lực hoặc đe dọa dùng vũ lực chống người thi hành công
vụ cũng như dùng mọi thủ đoạn cưỡng ép họ thực hiện những hành vi trái pháp luật,
nếu không thuộc trường hợp quy định ở Điều 101 và Điều 109, thì bị phạt cải tạo
không giam giữ đến một năm hoặc bị phạt tù từ sáu tháng đến ba năm.
2. Phạm tội gây hậu quả nghiêm trọng thì bị phạt tù từ hai năm đến mười năm”.

4

Đinh Văn Quế: Bình luận khoa học Bộ luật Hình sự (Phần các tội phạm tập VIII), Nxb Tổng hợp thành phố Hồ
Chí Minh, TP. Hồ Chí Minh, 2005, tr. 14-15.
5
Nguyễn Ngọc Hòa, Lê Thị Sơn: Từ điển pháp lý hình sự, Nxb Tư pháp, Hà Nội, 2003, tr. 44-45.

GVHD: Nguyễn Thu Hương

7

SVTH: Nguyễn Chí Khánh

LVTN:

Tội chống người thi hành công vụ - Lý luận và thực tiễn

Bộ luật Hình sự năm 1985 quy định tội chống người thi hành công vụ thuộc tội
phạm rất nghiêm trọng là một điều hợp lý. Bởi lúc này đất nước ta mới vừa thống nhất
việc vì vậy việc răn đe những trường hợp chống lại những người thi hành công vụ, để
đảm bảo nhiệm vụ công được thực hiện, pháp luật được thực thi là một điều thực sự
cần thiết.
* Bộ luật Hình sự năm 1999
Sau nhiều năm xây dựng và phát triển, nước ta đã có những bước tiến quan
trọng về chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội. Do đó, để đáp ứng kịp thời với tình hình
thực tế của đất nước ngày 21/11/1999 Quốc hội nước ta đã thông qua Bộ luật Hình sự
mới thay thế cho BLHS 1985, Bộ luật Hình sự này gồm 24 chương với 344 điều. Trong
đó, tội chống người thi hành công vụ được quy tại Điều 257, Chương XX: Các tội xâm
phạm trật tự quản lý hành chính với nội dung như sau:
“1. Người nào dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực hoặc dùng thủ đoạn khác cản
trở người thi hành công vụ thực hiện công vụ của họ hoặc ép buộc họ thực hiện hành vi
trái pháp luật, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến ba năm hoặc phạt tù từ sáu tháng
đến ba năm.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ hai năm
đến bảy năm :
a) Có tổ chức;

b) Phạm tội nhiều lần;
c) Xúi giục, lôi kéo, kích động người khác phạm tội;
d) Gây hậu quả nghiêm trọng;
đ) Tái phạm nguy hiểm”.
Xuất phát từ thực tiễn xét xử cho thấy, nhiều trường hợp người phạm tội không
dùng vũ lực, cũng không đe dọa dùng vũ lực đối với người thi hành công vụ nhưng vẫn
cản trở được việc thi hành công vụ của họ mà không bị xử lý vì không được quy định
trong Điều 205 BLHS 1985 nên khi ban hành Bộ luật Hình sự năm 1999 các nhà làm
luật đã quy định thêm hành vi “dùng thủ đoạn khác” ở Điều 257 để xử lý các hành vi
này. Đây là một quy định tiến bộ của Bộ luật Hình sự năm 1999 so với BLHS 1985.

GVHD: Nguyễn Thu Hương

8

SVTH: Nguyễn Chí Khánh

LVTN:

Tội chống người thi hành công vụ - Lý luận và thực tiễn

Ở lần sửa đổi, bổ sung vào năm 2009 thì tội chống người thi hành công vụ được
giữ nguyên không được sửa đổi, bổ sung.
1.2.3. Ý nghĩa của quy định về tội chống người thi hành công vụ
Pháp luật là công cụ sắc bén, hữu hiệu nhất để duy trì sự tồn tại nhà nước. Vì
vậy, việc quy định hành vi chống người thi hành công vụ là tội phạm là điều thực sự
cần thiết nhằm bảo vệ những người thi hành nhiệm vụ công và thông qua đó bảo đảm
pháp luật được thi hành, duy trì sức mạnh và sự quản lý của nhà nước. Do ảnh hưởng
của mặt trái nền kinh tế thị trường và các yếu tố khác làm cho tình hình tội phạm ngày

càng biến đổi phức tạp theo chiều hướng gia tăng. Trong đó, tội phạm chống người thi
hành công vụ ngày càng xảy ra nghiêm trọng, tội phạm ngày càng trở nên liều lĩnh,
manh động xem thường pháp luật, đe dọa đến sức khỏe, tính mạng của người thi hành
công vụ, làm giảm lòng tin của nhân dân đối với các cơ quan nhà nước. Do đó, việc
quy định hành vi chống người thi hành công vụ là tội phạm là thực sự cần thiết.
1.3. Dấu hiệu pháp lý của tội chống người thi hành công vụ theo Bộ luật Hình sự
hiện hành
1.3.1. Khách thể của tội chống người thi hành công vụ
Khách thể của tội phạm này là xâm phạm đến các hoạt động của Nhà nước về
quản lý hành chính trong lĩnh vực thi hành nhiệm vụ mà trực tiếp đó là nhiệm vụ của
những người đang thi hành công vụ.
Do vậy, nhóm các quan hệ xã hội bị hành vi chống người thi hành công vụ xâm
hại là các quan hệ phát sinh trong lĩnh vực quản lý hành chính. Đó có thể là các quan
hệ xã hội phát sinh trong quá trình các cơ quan hành chính nhà nước thực hiện hoạt
động chấp hành, điều hành trên các lĩnh vực khác nhau của đời sống xã hội như người
tham gia giao thông với cảnh sát giao thông đang làm nhiệm vụ, các hộ buôn bán với
cán bộ quản lý thị trường đang làm công tác kiểm tra hàng hóa theo quy định của pháp
luật... hay các quan hệ phát sinh trong quá trình các cá nhân và tổ chức được nhà nước
trao quyền thực hiện hoạt động quản lý hành chính nhà nước trong những trường hợp
cụ thể do pháp luật quy định, như quan hệ phát sinh trong lĩnh vực giữ gìn trật tự
đường phố trên địa bàn các xã, phường, thị trấn mà Nhà nước trao cho các đội quản lý
trật tự, tổ dân phòng quản lý.

GVHD: Nguyễn Thu Hương

9

SVTH: Nguyễn Chí Khánh

LVTN:

Tội chống người thi hành công vụ - Lý luận và thực tiễn

Đối tượng tác động của tội phạm là người thi hành công vụ và thông qua đó là
tác động gián tiếp đến công vụ mà người thi hành công vụ đó phải thực hiện. Trong
thực tiễn, đối tượng tác động của tội phạm này thường là cán bộ thuế, cảnh sát giao
thông, đội viên dân phòng, cán bộ công an, kiểm sát, toà án, thi hành án và các cán bộ
chính quyền địa phương... đang thực hiện nhiệm vụ công.
1.3.2. Chủ thể của tội chống người thi hành công vụ
Chủ thể của tội phạm này là chủ thể thường không phải là chủ thể đặc biệt, chỉ
cần hội đủ các điều kiện theo quy định của pháp luật là có thể trở thành chủ thể của tội
phạm này. Các điều kiện đó là tuổi chịu trách nhiệm hình sự theo quy định tại Điều 12
BLHS và điều kiện về không thuộc trường hợp không có năng lực chịu trách nhiệm
hình sự theo quy định tại Điều 13 BLHS.
Tội chống người thi hành công vụ quy định tại Điều 257 BLHS có hai khung
hình phạt. Khung hình phạt thứ nhất cao nhất là ba năm tù (tội phạm ít nghiêm trọng),
khung hình phạt thứ hai cao nhất là bảy năm tù (tội phạm nghiêm trọng). Như vậy, chủ
thể của tội chống người thi hành công vụ là người từ đủ 16 tuổi trở lên có khả năng
nhận thức, khả năng điều khiển hành vi và đã thực hiện hành vi chống người thi hành
công vụ quy định tại Điều 257 BLHS. Người dưới 16 tuổi không phải chịu trách nhiệm
hình sự về tội này6.
Theo nguyên tắc lãnh thổ quy định tại Điều 5 BLHS: “Bộ luật Hình sự áp dụng
đối với mọi hành vi phạm tội trên lãnh thổ nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt
Nam”. Do vậy khi người phạm tội không là công dân Việt Nam nhưng đã thực hiện
hành vi chống người thi hành công vụ trên lãnh thổ Việt Nam thì phải chịu trách nhiệm
hình sự theo pháp luật hình sự Việt Nam. Trong trường hợp người nước ngoài phạm tội
mà họ được hưởng các quyền miễn trừ tư pháp theo luật quốc tế thì vấn đề trách nhiệm
hình sự của họ được giải quyết theo con đường ngoại giao7.
1.3.3. Mặt khách quan của tội chống người thi hành công vụ

Mặt khách quan của tội phạm bao gồm những biểu hiện của tội phạm diễn ra
hoặc tồn tại bên ngoài thế giới khách quan. Thông qua những biểu hiện đó mà con
người có thể trực tiếp nhận biết được tội phạm.
6

Phạm Văn Beo: Luật hình sự Việt Nam, Quyển 1 (Phần chung), Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2009, tr. 194202.
7
Phạm Văn Beo: Luật hình sự Việt Nam, Quyển 1 (Phần chung), Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2009, tr. 102.

GVHD: Nguyễn Thu Hương

10

SVTH: Nguyễn Chí Khánh

LVTN:

Tội chống người thi hành công vụ - Lý luận và thực tiễn

Những biểu hiện đó là:
- Hành vi nguy hiểm cho xã hội.
- Hậu quả nguy hiểm cho xã hội và mối quan hệ giữa hành vi và hậu quả.
- Các điều kiện bên ngoài của việc thực hiện hành vi phạm tội (Thời gian, địa
điểm… và công cụ, phương tiện, thủ đoạn…)8.
Theo Điều 257 BLHS, hành vi chống người thi hành công vụ được biểu hiện tập
trung ở những dạng hành vi sau:
* Hành vi dùng vũ lực chống người thi hành công vụ
Dùng vũ lực chống người thi hành công vụ là hành vi dùng sức mạnh vật chất
tấn công người đang thi hành công vụ nhằm cản trở người thi hành công vụ thực hiện

công vụ của họ. Hành vi dùng vũ lực có thể bằng chân, tay để đá, đấm, trói hoặc cũng
có thể thông qua công cụ, phương tiện để thực hiện hành vi phạm tội như: gậy, dao,
kiếm, thanh sắt… làm cho người thi hành công vụ bị thương tổn đến sức khỏe nhưng
chưa gây thương tích hoặc thương tích không đáng kể (không có tỉ lệ thương tật).
Còn nếu hành vi dùng vũ lực đã gây ra thương tích cho người thi hành công vụ,
mà có tỉ lệ thương tật hoặc gây chết người thi hành công vụ, thì tùy theo trường hợp mà
có thể người phạm tội bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội cố ý gây thương tích hoặc
gây tổn hại cho sức khỏe của người khác theo Điều 104 BLHS hoặc tội giết người theo
Điều 93 BLHS với tình tiết là yếu tố định khung hình phạt “để cản trở người thi hành
công vụ hoặc vì lý do công vụ của nạn nhân” hoặc “giết người đang thi hành công vụ
hoặc vì lý do công vụ của nạn nhân”.
Vì vậy, tùy thuộc vào hậu quả xảy ra của hành vi chống người thi hành công vụ
mà hành vi này có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Người có hành vi dùng vũ lực
đối với người thi hành công vụ chỉ bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội chống người
thi hành công vụ khi chưa gây ra thương tích (không có tỉ lệ thương tật) hoặc thương
tích không đáng kể hay chưa gây ra chết người.
* Hành vi đe dọa dùng vũ lực chống lại người đang thi hành công vụ
Hành vi đe dọa dùng vũ lực chống lại người thi hành công vụ là việc dùng cử
chỉ, hoặc lời nói có tính đe dọa, uy hiếp khiến cho người thi hành công vụ sợ hãi phải
8

Phạm Văn Beo: Luật hình sự Việt Nam, Quyển 1 (Phần chung), Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2009, tr. 177.

GVHD: Nguyễn Thu Hương

11

SVTH: Nguyễn Chí Khánh

LVTN:

Tội chống người thi hành công vụ - Lý luận và thực tiễn

chấm dứt việc thi hành công vụ… sự đe dọa là thực tế và có cơ sở để người thi hành
công vụ tin rằng nếu không ngừng việc thực hiện công vụ sẽ bị dùng vũ lực ngay tức
khắc hoặc sau đó một thời gian.
Ví dụ: Đoàn cưỡng chế thi hành án do A dẫn đầu đến nhà B để thực hiện nhiệm
vụ cưỡng chế. B và nhiều người trong gia đình cầm dao, gậy đứng trận ở cửa, B nói
“đứa nào vào thì biết tay tao”. Thấy thái độ hung hăng của B đoàn cưỡng chế phải ra
về. Trong ví dụ này hành vi đe dọa dùng vũ lực của B là có cơ sở, để A và đoàn cưỡng
chế tin rằng B và những người trong gia đình B sẽ dùng vũ lực ngay tức khắc đối với A
và những người trong đoàn cưỡng chế khi họ vào nhà B để thi hành quyết định cưỡng
chế, bởi những hung khí và thái độ hung hăng của B.
* Hành vi ép buộc người thi hành công vụ phải thực hiện hành vi trái pháp luật
Ép buộc người thi hành công vụ phải thực hiện hành vi trái pháp luật là hành vi
khống chế người thi hành công vụ phải làm những việc trái với chức năng, nhiệm vụ,
quyền hạn của họ (buộc phải trả lại tang vật vi phạm, hủy biên bản xử phạt...) hoặc
không làm những việc thuộc chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của họ (để xe chở hàng
lậu đi qua trạm gác, cửa khẩu… ). Nếu chỉ căn cứ vào tính chất của hành vi ép buộc thì
không có liên quan gì đến tội danh “chống người thi hành công vụ”, bởi vì việc ép
buộc người khác thực hiện một hành vi trái pháp luật không phải là chống lại họ mà
buộc họ phải làm một việc sai trái ngoài ý muốn của họ. Ngay trong lĩnh vực này, cũng
chỉ giới hạn ở hành vi ép buộc người đang thi hành công vụ thực hiện hành vi trái pháp
luật. Tuy nhiên, do tính chất của việc bảo đảm việc thực hiện nhiệm vụ công và do
hành vi ép buộc mà làm cho nhiệm vụ không thực hiện được, do đó hành vi này vẫn
được xem là hành vi chống người thi hành công vụ9.
Trên thực tế, biểu hiện của hành vi ép buộc này thường là sử dụng những thông
tin có ảnh hưởng xấu đến danh dự, nhân phẩm, uy tín của người thi hành công vụ như
bí mật đời tư hoặc có thể là những hành vi vi phạm pháp luật của người đang thi hành

công vụ… nếu như người thi hành công vụ không làm theo yêu cầu của người kia đưa
ra nhằm giúp cho người đó thực hiện hành vi trái pháp luật như: không thực hiện việc
xử lý vi phạm, xử lý các hành vi vi phạm ở mức độ thấp, không thực hiện nghĩa vụ mà

9

Đinh Văn Quế: Bình luận khoa học Bộ luật Hình sự (Phần các tội phạm tập VIII), Nxb Tổng hợp thành phố Hồ
Chí Minh, TP. Hồ Chí Minh, 2005, tr. 19.

GVHD: Nguyễn Thu Hương

12

SVTH: Nguyễn Chí Khánh

LVTN:

Tội chống người thi hành công vụ - Lý luận và thực tiễn

người thi hành công vụ phải thực hiện và có điều kiện để thực hiện, thì họ sẽ công khai
những thông tin gây ảnh hưởng xấu đến người thi hành công vụ.
* Dùng thủ đoạn khác cản trở người thi hành công vụ
Thực tiễn nhận thấy rằng thủ đoạn chống người thi hành công vụ hết sức phức
tạp, với rất nhiều thủ đoạn khác nhau. Vì vậy, một điều luật trong phạm vi giới hạn của
nó không thể liệt kê được đầy đủ tất cả thủ đoạn đó. Tuy nhiên, để đảm bảo việc xử lý
nghiêm minh mọi hành vi vi phạm pháp luật, đặc biệt là hành vi phạm tội thì cần phải
có quy định các hành vi này trong Bộ luật Hình sự và các văn bản hướng dẫn thi hành.
Xuất phát từ thực tiễn xét xử cho thấy, nhiều trường hợp người phạm tội không dùng
vũ lực, cũng không đe dọa dùng vũ lực đối với người thi hành công vụ nhưng vẫn cản

trở được việc thi hành công vụ của họ nên các nhà làm luật đã đưa ra quy định chung
có thể coi là một dạng của hành vi chống người thi hành công vụ: “Thủ đoạn khác cản
trở người thi hành công vụ thực hiện công vụ”. Đây là điểm mới bổ sung so với BLHS
1985 về cấu thành tội phạm nhằm mô tả bao quát và đầy đủ hơn các dạng hành vi phạm
tội trên thực tế. “Dùng thủ đoạn khác” cũng là một dạng hành vi chống người thi hành
công vụ hành vi tương tự như các dạng hành vi đã phân tích ở trên nhưng không thuộc
những hành vi đó. Ví dụ như: bôi nhọ, vu khống, nằm trước đầu xe đoàn cưỡng chế, tự
gây thương tích hoặc giả gây thương tích để vu khống cho cán bộ hành hung… hoặc sử
dụng súc vật để cản trở việc thi hành công vụ như việc đuổi chó ra cắn chiến sĩ công an
đến bắt người…
Ví dụ: Lúc 10h, 28/3/2012, tổ tuần tra giao thông Công an thành phố Buôn Ma
Thuột phát hiện mô tô không có gương chiếu hậu. Khi đơn vị yêu cầu dừng xe để kiểm
tra, thì Nguyễn Hồng C đã phóng xe bỏ chạy. Sau một lúc rượt đuổi, C đã bị bắt, C
khai trú tại phường Thành Nhất, thành phố Buôn Ma Thuột, nhưng không xuất trình
được giấy tờ xe. Thế nhưng, khi tổ tuần tra yêu cầu đưa xe về trụ sở Công an thành phố
để giải quyết, thì C chống đối quyết liệt, rồi nằm dưới lườn xe ô tô tổ tuần tra, cản trở
tổ tuần tra thi hành công vụ. Chỉ đến khi có sự hỗ trợ của Cảnh sát cơ động 113 mới
đưa được Nguyễn Hồng C về trụ sở giải quyết 10.
Ở ví dụ trên ta có thể thấy hành vi nằm dưới lườn xe ô tô tổ tuần tra của C đã
cản trở tổ tuần tra đưa xe vi phạm về trụ sở để xử lý. Hành vi của C có thể bị truy cứu
10

Kim Chi: Bị bắt xe đối tượng nằm dưới gầm xe cảnh sát, 2012, [ngày truy cập 14/10/2012].

GVHD: Nguyễn Thu Hương

13

SVTH: Nguyễn Chí Khánh

LVTN:

Tội chống người thi hành công vụ - Lý luận và thực tiễn

về tội chống người thi hành công vụ được quy định tại Điều 257 BLHS 1999. Nếu đối
chiếu với Điều 205 BLHS 1985 thì ta thấy rằng không thể truy cứu C về tội này được,
vì ở điều luật này không quy định hành vi “nằm dưới lườn xe” để cản trở người thi
hành công vụ thực hiện nhiệm vụ công là tội phạm. Như vậy, đây là một điểm rất tiến
bộ và rất thực tế của Điều 257 BLHS 1999 so với Điều 205 BLHS 1985 về tội chống
người thi hành công vụ nhằm không bỏ sót lọt tội phạm.
Qua thực tế, chúng ta có thể thấy thủ đoạn mà người thực hiện hành vi phạm tội
thực hiện rất đa dạng và phức tạp. Tuy nhiên, cần phải lưu ý rằng những thủ đoạn đó
phải thực sự làm cho người thi hành công vụ khó có khả năng thực hiện và hoàn thành
được nhiệm vụ của mình. Tránh trường hợp người phạm tội có những hành vi tác động
nhưng không đủ khả năng cản trở người thi hành công vụ, người thi hành công vụ vẫn
khắc phục được tình trạng đó để hoàn thành công vụ. Nhưng họ đã lợi dụng sự việc đó
để không thi hành đúng công vụ dẫn đến không hoàn thành được nhiệm vụ được giao,
thì cần xem xét để xử lý hành vi đó của người thi hành công vụ. Nếu gây ra hậu quả
nghiêm trọng (như thiệt hại về tài sản hoặc làm cho uy tín của cơ quan nhà nước, tổ
chức xã hội bị giảm sút) có thể bị xử lý về tội thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm
trọng (Điều 285 BLHS).
Tóm lại, các dạng hành vi khách quan của tội chống người thi hành công vụ
biểu hiện rất phức tạp trên thực tế. Vì vậy, việc xem xét để đánh giá đúng mức độ của
tội phạm để truy cứu trách nhiệm hình sự hoặc áp dụng các biện pháp xử lý khác gặp
rất nhiều khó khăn. Tuy nhiên, có thể thấy rằng theo quy định tại khoản 1, Điều 257
BLHS thì tội phạm được xem là hoàn thành kể từ khi người phạm tội đã thực hiện một
trong các hành vi kể trên11.
1.3.4. Mặt chủ quan của tội chống người thi hành công vụ
Xét về mặt lý luận thì tội phạm là một thể thống nhất giữa mặt khách quan và

chủ quan. Mặt khách quan là biểu hiện bên ngoài của tội phạm mà ta có thể nhận biết
được. Mặt chủ quan là biểu hiện tâm lý bên trong của người phạm tội. Với ý nghĩa là
một mặt của hiện tượng thống nhất, mặt chủ quan của tội phạm không tồn tại độc lập
mà nó luôn gắn liền với mặt khách quan của tội phạm. Thông qua mặt khách quan ta có
thể đánh giá nhận biết được thái độ chủ quan của người phạm tội.
11

Nguyễn Hữu Minh: Về mặt khách quan của tội chống người thi hành công vụ trong Bộ luật Hình sự 1999, Tạp
chí Tòa án nhân dân, số 24, 2005.

GVHD: Nguyễn Thu Hương

14

SVTH: Nguyễn Chí Khánh

LVTN:

Tội chống người thi hành công vụ - Lý luận và thực tiễn

Những hoạt động tâm lý đó bao gồm những nội dung chủ yếu sau:
- Lý trí và ý chí của người phạm tội đối với những biểu hiện bên ngoài của tội
phạm như thế nào (lỗi).
- Điều gì thúc đẩy người đó thực hiện hành vi phạm tội (động cơ).
- Người phạm tội nhằm đạt được điều gì qua việc thực hiện hành vi gây nguy
hiểm cho xã hội (mục đích).
Trong các nội dung biểu hiện của mặt chủ quan thì lỗi là biểu hiện cơ bản được
phản ánh trong tất cả các cấu thành tội phạm. Nó có ý nghĩa quyết định trong việc xác
định trách nhiệm hình sự của một người. Mục đích và động cơ tuy là dấu hiệu của mặt

chủ quan nhưng không phải luôn có ý nghĩa quyết định đối với tính chất, mức độ nguy
hiểm cho xã hội của tội phạm. Ở tội chống người thi hành công vụ, động cơ và mục
đích là một trong những dấu hiệu để phân biệt tội phạm này với một số tội phạm khác.
* Lỗi của người phạm tội
Lỗi là trạng thái tâm lý của một người đối với hành vi nguy hiểm cho xã hội của
mình và hậu quả do hành vi đó gây ra và được biểu hiện dưới hình thức cơ bản là lỗi cố
ý hoặc vô ý.
Đối với tội chống người thi hành công vụ, lỗi được xác định trong mặt chủ quan
của cấu thành tội phạm là cố ý trực tiếp, tức là người phạm tội nhận thức rõ hành vi của
mình là hành vi chống người thi hành công vụ, thấy trước hậu quả của hành vi đó và
mong muốn hậu quả xảy ra.
Trong trường hợp người phạm tội không biết hoặc có nghi ngờ về tính hợp pháp
của người đang thi hành công vụ, thì tùy từng trường hợp cụ thể mà xác định người đó
có lỗi hay không. Tuy nhiên, việc xem xét nhận thức của người phạm tội trong những
trường hợp này cần phải cẩn trọng. Bởi nhiều trường hợp người phạm tội tuy nhận thức
được rõ là người thi hành công vụ nhưng vẫn cố tình thể hiện là mình không biết.
* Động cơ và mục đích của tội phạm
Động cơ của tội phạm là động lực bên trong thúc đẩy người phạm tội thực hiện
hành vi phạm tội (có thể hiểu là nguyên nhân tinh thần của tội phạm)12. Đối với tội
12

Phạm Văn Beo: Luật Hình sự Việt Nam (Quyển 1 - Phần chung), Nxb Chính trị quốc gia , Hà Nội, 2009, tr.
222.

GVHD: Nguyễn Thu Hương

15

SVTH: Nguyễn Chí Khánh

LVTN:

Tội chống người thi hành công vụ - Lý luận và thực tiễn

chống người thi hành công vụ thì động cơ cũng rất đa dạng nhưng thường mang tính
chất cá nhân, riêng lẻ như là sợ bị nộp phạt hoặc sợ bị tịch thu hàng hóa… nên chống
người thi hành công vụ.
Mục đích của tội phạm là kết quả cuối cùng tội phạm muốn hướng đến. Đối với
tội chống người thi hành công vụ thì mục đích của tội phạm là công vụ. Nghĩa là tội
phạm mong muốn nhiệm vụ công không được thực hiện. Vì vậy, nếu căn cứ vào mục
đích phạm tội thì người phạm tội đối với người đang thi hành công vụ có thể bị truy
cứu trách nhiệm hình sự về tội khác mà không bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội
chống người thi hành công vụ. Ví dụ như dùng gậy đập vào đầu của người đang thi
hành công vụ nhằm cướp tài sản, thì bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội cướp tài
sản. Hoặc trường hợp người thực hiện tội phạm có hành vi chống lại nhân viên nhà
nước, cán bộ chính quyền đang thi hành công vụ nhưng nhằm mục đích chống lại chính
quyền nhân dân thì có thể phạm tội khủng bố nhằm chống chính quyền nhân dân (Điều
84 BLHS)13. Vì chúng ta có thể thấy rằng mục đích của tội phạm lúc này không nhằm
vào công vụ đang được thi hành.
Động cơ và mục đích đều là những yếu tố, dấu hiệu không bắt buộc phải có
trong mặt chủ quan của tội phạm. Trên thực tế để xác định rõ chính xác động cơ, mục
đích hay nói một cách khác là làm rõ ý chí chủ quan của người phạm tội cũng không hề
đơn giản. Khó xác định vì nhiều khi sự việc diễn biến rất nhanh, kẻ phạm tội bên cạnh
việc thực hiện các hành vi nguy hiểm cho xã hội bởi ý chí chủ quan của chính mình
còn hành động theo bản năng tự nhiên mà đôi khi sau này họ cũng không hiểu vì sao
mình lại làm như vậy14. Tuy nhiên, người viết cho rằng để xác định được có hành vi
chống người thi hành công vụ hay không thì cần phải chứng minh được nó.
1.4. Các trường hợp phạm tội cụ thể
1.4.1. Phạm tội chống người thi hành công vụ không có các tình tiết định khung

tăng nặng
Đây là cấu thành tội phạm cơ bản của tội chống người thi hành công vụ được
quy định tại khoản 1 Điều 257 BLHS 1999 “Người nào dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ
13

Nguyễn Ngọc Anh: Một số vấn đề về xây dựng Luật Phòng, chống khủng bố, Học viện Cảnh sát nhân dân,
2010,
[ngày truy cập 14/10/2012].
14
Trần Mỹ Sơn: Bình luận “Phan Tấn Tài phạm tội gì” , Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh Hòa Bình, 2012,
[ngày truy cập 27/10/2012].

GVHD: Nguyễn Thu Hương

16

SVTH: Nguyễn Chí Khánh

LVTN:

Tội chống người thi hành công vụ - Lý luận và thực tiễn

lực hoặc dùng thủ đoạn khác cản trở người thi hành công vụ thực hiện công vụ của họ
hoặc ép buộc họ thực hiện hành vi trái pháp luật, thì bị phạt cải tạo không giam giữ
đến ba năm hoặc phạt tù từ sáu tháng đến ba năm”, theo khoản này thì người phạm tội
có thể bị phạt cải tạo không giam giữ đến ba năm hoặc bị phạt tù từ sáu tháng đến ba
năm là tội phạm ít nghiêm trọng.
Về hình phạt, theo khoản này thì người phạm tội có thể bị áp dụng một trong hai
loại hình phạt đó là phạt cải tạo không giam giữ đến ba năm hoặc phạt tù từ sáu tháng

đến ba năm. Tuy nhiên, người phạm tội có thể được áp dụng hình phạt cải tạo không
giam giữ hoặc dưới sáu tháng tù giam trong trường hợp người phạm tội có từ hai tình
tiết giảm nhẹ quy định tại Điều 46 BLHS 1999 15 nhưng không được dưới ba tháng tù vì
đối với hình phạt tù mức thấp nhất là ba tháng. Hoặc người phạm tội có thể bị phạt đến
ba năm tù nếu như không có các tình tiết giảm nhẹ quy định tại Điều 46 BLHS 1999.
Như vậy, so với khoản 1 Điều 205 BLHS 1985 “Người nào dùng vũ lực hoặc đe dọa
dùng vũ lực chống người thi hành công vụ cũng như dùng mọi thủ đoạn cưỡng ép họ
thực hiện những hành vi trái pháp luật, nếu không thuộc trường hợp quy định ở Điều
101 và Điều 109 thì bị phạt cải tạo giam giữ đến một năm hoặc phạt tù từ sáu tháng
đến ba năm” thì khoản 1 Điều 257 BLHS 1999 nặng hơn (hình phạt cải tạo giam giữ là
ba năm so với một năm).
1.4.2. Phạm tội thuộc các trường hợp quy định tại khoản 2 Điều 257 BLHS 1999
Điều 257 BLHS 1999 đã kế thừa tình tiết định khung tăng nặng “gây hậu quả
nghiêm trọng” của Điều 205 BLHS 1985, đồng thời quy định thêm một số tình tiết tăng
nặng định khung: “Phạm tội có tổ chức; phạm tội nhiều lần; xúi giục, lôi kéo, kích
động người khác phạm tội; tái phạm nguy hiểm”, nhằm quy định một cách đầy đủ hơn
tính nguy hiểm cho xã hội của hành vi, từ đó đề ra mức hình phạt tương xứng với mức
độ nguy hiểm cho xã hội mà người phạm tội thực hiện.
1.4.2.1. Phạm tội có tổ chức
“Phạm tội có tổ chức là hình thức đồng phạm có sự câu kết chặt chẽ của những
người cùng thực hiện tội phạm”16. Như vậy, phạm tội chống người thi hành công vụ có
tổ chức là trường hợp nhiều người cố ý cùng bàn bạc, câu kết chặt chẽ với nhau, vạch
ra kế hoạch để thực hiện việc chống người thi hành công vụ, dưới sự điều khiển, thống
15
16

Điều 47 BLHS 1999.
Khoản 3, Điều 20 BLHS 1999.

GVHD: Nguyễn Thu Hương

17

SVTH: Nguyễn Chí Khánh

LVTN:

Tội chống người thi hành công vụ - Lý luận và thực tiễn

nhất của người cầm đầu17. Thậm chí ở đây còn có sự điều khiển chung thống nhất cho
phép người phạm tội có điều kiện chuẩn bị tốt hơn về mọi mặt, có khả năng thực hiện
tội phạm liên tục, lâu dài, cản trở triệt để hơn việc thi hành công vụ của người đang thi
hành công vụ. Trong đó, tùy thuộc vào quy mô, mức độ phạm tội mà có những người
giữ những vai trò khác nhau như: người tổ chức, người thực hành, người xúi giục,
người giúp sức.
- Người tổ chức tồn tại với nhiều dạng khác nhau như là: người chủ mưu, cầm
đầu, chỉ huy việc thực hiện tôi phạm. Là người giữ vai trò trọng tâm từ việc khởi
xướng, lập kế hoạch, lôi kéo, bố trí phân công nhiệm vụ cho từng đồng phạm khác đến
đôn đốc, thúc đẩy quá trình phạm tội và điều khiển hành động của các đồng phạm theo
đúng kế hoạch đã hoạch ra.
- Người thực hành là người trực tiếp thực hiện hành vi, giữ vai trò quyết định
đến việc thực hiện hành vi chống người thi hành công vụ. Những hành vi đó có thể là
trực tiếp dùng vũ lực hay đe dọa dùng vũ lực đối với người thi hành công vụ; cản trở
người thi hành công vụ hoặc dùng thủ đoạn ép buộc người thi hành công vụ thực hiện
hành vi trái pháp luật.
Như vậy, nếu không có người thực hành thì tội chống người thi hành công vụ
chỉ dừng lại ở giai đoạn chuẩn bị phạm tội, mục đích chống người thi hành công vụ
không được thực hiện, hậu quả chưa xảy ra vì thế trách nhiệm hình sự của các đồng
phạm khác phụ thuộc rất nhiều vào hành vi của người thực hành.

Trên thực tế, ít có trường hợp người thực hành thực hiện theo kế hoạch mà các
đồng phạm khác đặt ra, có trường hợp người thực hành tự ý không thực hiện tội phạm
hoặc tự ý nửa chừng chấm dứt việc thực hiện tội phạm, nhưng cũng có nhiều trường
hợp người thực hành tự ý thực hiện những hành vi vượt quá yêu cầu của các đồng
phạm khác đặt ra. Khoa học luật hình sự gọi đây là hành vi “thái quá” của người thực
hiện hành vi trong vụ án có đồng phạm. Ở nước ta, chế định này chưa được ghi nhận
trong BLHS 1985 cũng như BLHS 1999 nhưng về lý luận cũng như thực tiễn xét xử
đều thừa nhận chế định này khi cần phải xem xét đến trách nhiệm hình sự của người
thực hành cũng như những người đồng phạm khác trong vụ án có đồng phạm. Về lý
luận cũng như thực tiễn xét xử khẳng định, hành vi “thái quá” của người thực hành
17

Đinh Văn Quế: Bình luận khoa học Bộ luật Hình sự (Phần các tội phạm tập VIII), Nxb Tổng hợp thành phố Hồ
Chí Minh, TP. Hồ Chí Minh, 2005, tr. 24.

GVHD: Nguyễn Thu Hương

18

SVTH: Nguyễn Chí Khánh

LVTN:

Tội chống người thi hành công vụ - Lý luận và thực tiễn

trong vụ án có đồng phạm và hậu quả do hành vi “thái quá” đó gây ra, chỉ những người
thực hành phải chịu trách nhiệm hình sự còn những người đồng phạm khác không phải
chịu về việc “thái quá” đó18. Như vậy người thực hành phải chịu trách nhiệm về hành
vi “thái quá” đó còn những người đồng phạm khác sẽ được loại trừ trách nhiệm hình sự

đối với hành vi “thái quá” của người thực hành.
- Người xúi giục là người có hành vi kích động, mua chuộc, dụ dỗ, thúc đẩy
người khác thực hiện hành vi chống người thi hành công vụ. Hành vi này chỉ được xem
là đồng phạm trong vụ án có tổ chức, khi có căn cứ cho rằng các đồng phạm khác có ý
định phạm tội là do những lời xúi giục đó. Ngược lại nếu các đồng phạm khác đã có
sẵn ý định phạm tội và việc xúi giục không có liên quan gì đến việc phạm tội thì không
được xem là người xúi giục trong vụ án có đồng phạm.
Tuy nhiên, nếu xúi giục trẻ em dưới 14 tuổi, người không có năng lực trách
nhiệm hình sự thực hiện tội phạm, thì hành vi xúi giục được coi là hành vi thực hành
thông qua hành vi của người không chịu trách nhiệm hình sự. Trong trường hợp này,
người không phải chịu trách nhiệm hình sự trở thành công cụ để người xúi giục thực
hiện tội phạm. Nếu xúi giục trẻ em từ đủ 14 tuổi đến dưới 18 tuổi phạm tội thì người
xúi giục còn phải chịu tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự “xúi giục người chưa
thành niên phạm tội”(điểm n khoản 1 Điều 48 BLHS 1999 ). Trong trường hợp người
xúi giục lại là người tổ chức và cùng thực hiện tội phạm, thì họ trở thành người tổ chức
và nếu xúi giục người chưa thành niên phạm tội thì ngoài chịu tình tiết tăng nặng là
“phạm tội có tổ chức” còn phải chịu tình tiết tăng nặng “xúi giục người chưa thành
niên phạm tội”19.
- Người giúp sức là người tạo điều kiện về tinh thần hay vật chất cho việc chống
người thi hành công vụ. Hành vi của người giúp sức thể hiện ở hành vi tạo điều kiện về
vật chất và tinh thần, mục đích là tạo điều kiện thuận lợi cho việc chống người thi hành
công vụ. Hành vi tạo điều kiện về vật chất có thể là cung cấp công cụ, phương tiện cho
việc chống người thi hành công vụ. Hành vi tạo điều kiện về tinh thần có thể là góp ý,
chỉ dẫn thủ đoạn chống người thi hành công vụ.
18

Đinh Văn Quế: Một số vấn đề về đồng phạm quy định tại Điều 20 Bộ luật hình sự, Tòa án nhân dân tối cao,
/>&item_id=10931636, [ngày truy cập 14/10/2012].
19
Đinh Văn Quế: Một số vấn đề về “phạm tội có tổ chức”, Tòa án nhân dân tối cao,

/>&item_id=11094425, [ngày truy cập 18/8/2012].

GVHD: Nguyễn Thu Hương

19

SVTH: Nguyễn Chí Khánh

LUẬN văn LUẬT tư PHÁP tội CHỐNG NGƯỜI THI HÀNH CÔNG vụ lý LUẬN và THỰC TIỄN

Tài liệu liên quan

Tài liệu bạn tìm kiếm đã sẵn sàng tải về