LUẬN văn LUẬT tư PHÁP VAI TRÒ của KIỂM sát VIÊN TRONG vụ án HÌNH sự

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT
BỘ MÔN TƯ PHÁP

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP
NIÊN KHÓA (2006-2010)

Đề tài:

VAI TRÒ CỦA KIỂM SÁT VIÊN TRONG
VỤ ÁN HÌNH SỰ

Giáo viên hướng dẫn
ThS. Mạc Giáng Châu

Sinh viên thực hiện
Lê Ngọc Ấn
MSSV: 5062235
Lớp Tư pháp 1- K32

Cần Thơ, tháng 4 năm 2010


NHẬN XÉT CỦA GIẢNG VIÊN
--------- – J — --------..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................

..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................
..........................................................................................................................

Cần Thơ, Ngày …. Tháng ….Năm 2010


Luận văn tốt nghiệp

Vai trò của Kiểm sát viên trong vụ án hình sự

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1
CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ KIỂM SÁT VIÊN ...........................4
VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN.................................................................................4
1.1 Khái niệm chung...............................................................................................4
1.1.1 Khái niệm Kiểm sát viên..............................................................................4
1.1.2 Tiêu chuẩn để trở thành Kiểm sát viên .........................................................8
1.1.3 Nhiệm vụ, quyền hạn của Kiểm sát viên ....................................................12
1.1.3.1 Nhiệm vụ.............................................................................................12
1.1.3.2 Quyền hạn ...........................................................................................14
1.2 Vai trò của Kiểm sát viên trong tố tụng hình sự ...........................................16
1.2.1 Thực hành quyền công tố trong tố tụng hình sự..........................................17

1.2.1.1 Khái niệm quyền công tố.....................................................................17
1.2.1.2 Ý nghĩa của việc thực hành quyền công tố trong tố tụng hình sự .........18
1.2.2 Kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong tố tụng hình sự .............................19
1.2.2.1 Khái niệm kiểm sát..............................................................................20
1.2.2.2 Ý nghĩa của kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong tố tụng hình sự...21
CHƯƠNG 2: NHỮNG QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT HIỆN HÀNH VỀ VAI
TRÒ CỦA KIỂM SÁT VIÊN TRONG VỤ ÁN HÌNH SỰ.....................................23
2.1 Giai đoạn khởi tố............................................................................................23
2.1.1 Khái niệm chung về giai đoạn khởi tố........................................................24
2.1.1.1 Khái niệm khởi tố................................................................................24
2.1.1.2 Nhiệm vụ.............................................................................................24
2.1.2 Vai trò của Kiểm sát viên trong giai đoạn khởi tố.......................................24
2.1.2.1 Thực hành quyền công tố.....................................................................24
2.1.3.2 Kiểm sát việc tuân theo pháp luật ........................................................28
2.2 Giai đoạn điều tra...........................................................................................30
2.2.1 Khái niệm chung về giai đoạn điều tra .......................................................31
2.2.1.1 Khái niệm điều tra ...............................................................................31
2.2.1.2 Nhiệm vụ.............................................................................................31
2.2.2 Vai trò của Kiểm sát viên trong giai đoạn điều tra ......................................32
2.2.2.1 Thực hành quyền công tố.....................................................................32
2.2.3.1 Kiểm sát việc tuân theo pháp luật ........................................................36
2.3 Giai đoạn truy tố ............................................................................................40
2.3.1 Khái niệm chung về giai đoạn truy tố.........................................................41
2.3.1.1 Khái niệm truy tố.................................................................................41
2.3.1.2 Nhiệm vụ.............................................................................................41
2.3.2 Vai trò của Kiểm sát viên trong giai đoạn truy tố........................................41
2.3.2.1 Thực hành quyền công tố.....................................................................41
2.3.2.2 Kiểm sát việc tuân theo pháp luật ........................................................44
2.4 Giai đoạn xét xử.............................................................................................45
GVHD: ThS. Mạc Giáng Châu

SVTH: Lê Ngọc Ấn


Luận văn tốt nghiệp

Vai trò của Kiểm sát viên trong vụ án hình sự

2.4.1 Chuẩn bị xét xử..........................................................................................45
2.4.1.1 Thực hành quyền công tố.....................................................................45
2.4.1.2 Kiểm sát việc tuân theo pháp luật ........................................................46
2.4.2 Thủ tục bắt đầu phiên Tòa..........................................................................47
2.4.3 Thủ tục xét hỏi tại phiên tòa.......................................................................48
2.4.3.1 Thực hành quyền công tố.....................................................................48
2.4.3.2 Kiểm sát việc tuân theo pháp luật ........................................................49
2.4.4 Tranh luận..................................................................................................49
2.4.4.1 Thực hành quyền công tố.....................................................................50
2.4.4.2 Kiểm sát việc tuân theo pháp luật ........................................................52
2.4.5 Nghị án và tuyên án................................................................................53
2.5 Giai đoạn thi hành án.....................................................................................54
2.6 Thủ tục xét lại bản án, quyết định của Tòa án..............................................54
CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG VÀ HƯỚNG HOÀN THIỆN .................................56
3.1 Một số tồn tại và giải pháp về mặt pháp lý ............................................................ 56
3.1.1 Một số quy định trong Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003...........................56
3.1.1.1 Quyền hạn và nhiệm vụ của Kiểm sát viên ..........................................56
3.1.1.2 Thay đổi Kiểm sát viên......................................................................................58
3.1.1.3 Khởi tố theo yêu cầu của người bị hại...............................................................59
3.1.1.4 Trình tự xét hỏi trong vụ án hình sự..................................................................60
3.1.1.5 Bản luận tội của Kiểm sát viên..........................................................................61

3.1.2 Một số quy định trong Pháp lệnh Kiểm sát viên Viện Kiểm sát nhân dân năm
2002 ...................................................................................................................62
3.1.2.1 Nhiệm kỳ của Kiểm sát viên................................................................62
3.1.2.2 Thời gian bổ nhiệm những người ngoài ngành kiểm sát thành Kiểm sát
viên. ................................................................................................................62
3.2 Thực tiễn về vai trò của Kiểm sát viên trong vụ án hình sự.........................63
3.2.1 Một số tồn tại trên thực tế về vai trò của Kiểm sát viên trong vụ án hình sự
và giải pháp đề xuất............................................................................................63
3.2.1.1 Tồn tại.................................................................................................63
3.2.1.2 Nguyên nhân .......................................................................................67
3.2.2 Một số giải pháp nâng cao hiệu quả vai trò của Kiểm sát viên trong vụ án
hình ....................................................................................................................73
KẾT LUẬN ..............................................................................................................78
TÀI LIỆU THAM KHẢO

GVHD: ThS. Mạc Giáng Châu

SVTH: Lê Ngọc Ấn


Luận văn tốt nghiệp

Vai trò của Kiểm sát viên trong vụ án hình sự

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Đất nước ta đang trên đà hội nhập với nền kinh tế thế giới và ngày càng phát
triển về mọi mặt từ kinh tế, văn hóa, xã hội. Sự ảnh hưởng của nền kinh tế thị trường
có tác dụng thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế nhưng cũng kéo theo sự phát triển
những mặt tiêu cực. Khi nền kinh tế phát triển theo kinh tế thị trường thì đã thay đ ổi

lối sống của con người, tôn sùng giá trị đồng tiền, lối sống vị kỷ và phát sinh nhiều vấn
đề tiêu cực. Kinh tế thị trường tuy có nhiều điểm mạnh nhưng bản thân nó vốn có
những giới hạn, những khuyết tật mang tính tự phát hết sức bướng bỉnh. Hơn thế nữa,
quan hệ thị trường còn là môi trường thuận lợi để phát sinh nhiều tiêu cực và tệ nạn xã
hội. Kinh tế thị trường có những mặt tiêu cực mâu thuẫn với bản chất của chủ nghĩa xã
hội. Đó là xu thế phân hoá giàu nghèo quá mức, là tâm lý sùng bái đồng tiền, vì đồng
tiền mà chà đạp lên đạo đức, nhân phẩm. Một trong những mặt trái của nền kinh tế thị
trường là sự xuất hiện của tội phạm. Tội phạm xuất hiện ngày càng tinh vi, phức tạp
phá vỡ trật tự xã hội và gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng. Trước tình hình tội phạm
ngày càng gia tăng, dưới sự lãnh đạo của Đảng và Nhà nước đã kịp thời có những chủ
trương, chính sách kịp thời để khắc phục tội phạm. Do đó nhiệm vụ của các cơ quan tư
pháp được giao nhiệm vụ trong công tác đấu tranh phòng chống tội phạm được đặt ra
nặng nề và cấp bách. Trong đó Viện kiểm sát nhân dân là một trong những cơ quan tư
pháp thay mặt Nhà nước được giao nhiệm vụ thực hành quyền công tố và kiểm sát các
hoạt động tư pháp. Trong cơ cấu của Viện kiểm sát nhân dân có một chức danh tư pháp
thực hiện nhiệm vụ và quyền hạn của Viện kiểm sát đó là Kiểm sát viên. Kiểm sát viên
là người thay mặt nhà nước thực hiện nhiệm vụ và quyền hạn trong việc bảo vệ pháp
chế xã hội chủ nghĩa, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo đảm sự thực thi của pháp
luật được nghiêm minh và công bằng. Đối với vụ án hình sự Kiểm sát viên là người
thực hành quyền công tố và kiểm sát việc tuân theo pháp luật nhằm góp phần vào việc
phát hiện tội phạm để xử lý kịp thời, tránh bỏ lọt tội phạm và làm oan người vô tội.
Đồng thời Kiểm sát viên còn đảm bảo cho việc thực hiện có hoạt động tố tụng của các
chủ thể trong vụ án hình sự được chính xác và đúng pháp luật. Với vai trò quan trọng
và sự cần thiết của Kiểm sát viên nhưng hiện nay pháp luật quy định về Kiểm sát viên
còn nhiều thiếu sót và bất cập. Vì vậy nhằm đưa ra những giải pháp và phương hướng
và thể hiện nhận thức đúng đắn về Kiểm sát viên, để khẳng định vai trò quan trọng của
Kiểm sát viên trong công cuộc xây dựng đất nước, đấu tranh với các loại tội phạm,
GVHD: Ths Mạc Giáng Châu

1

SVTH: Lê Ngọc Ấn


Luận văn tốt nghiệp

Vai trò của Kiểm sát viên trong vụ án hình sự

người viết đã chọn đề tài "Vai trò của Kiểm sát viên trong vụ án hình sự" làm luận
văn tốt nghiệp.
2. Phạm vi nghiên cứu
Trong phạm vi nghiên cứu của đề tài người viết chủ yếu tập trung nghiên cứu
nhũng quy định chung của pháp luật về Kiểm sát viên Viện kiểm sát nhân dân để làm
rõ khái niệm, nhiệm vụ, quyền hạn của Kiểm sát viên. Bên cạnh đó người viết còn đề
cập đến vai trò của Kiểm sát viên trong vụ án hình sự là thực hành quyền công tố và
kiểm sát việc tuân theo pháp luật. Trên cơ sở nghiên cứu các vấn đề trên người viết
còn làm rõ những tồn tại, vướng mắc của pháp luật và thực tiễn đối với Kiểm sát viên
nhằm đưa ra những giải pháp để khẳng định vai trò quan trọng của Kiểm sát viên.
3. Mục tiêu nghiên cứu
Đề tài chủ yếu là sáng tỏ những vấn đề về Kiểm sát viên và vai trò của Kiểm sát
viên trong vụ án hình sự. Từ đó nhằm tạo ra sự nhận thức đúng đắn về Kiểm sát viên
và vị trí của Kiểm sát viên trong công tác đấu tranh phòng chống tội phạm. Tìm hiểu
những quy định của pháp luật và thực trạng về Kiểm sát viên để tìm ra những thiếu sót
và hạn chế nhằm góp phần đề ra những giải pháp thiết thực nhằm hoàn thiện quy định
về Kiểm sát viên. Bên cạnh đó cũng góp phần vào việc nâng cao vai trò của Kiểm sát
viên trong vụ án hình sự.
4. Phương pháp nghiên cứu
Đề tài được nghiên cứu dựa trên những kiến thức đã học, thu thập, tổng hợp các
tài liệu tham khảo, sách, báo, tạp chí... và kết hợp với thực tiễn. Người viết sử dụng
phương pháp như phương pháp thu thập tài liệu, phương phân tích luật viết, phương

pháp tổng hợp.
5. Kết cấu đề tài
Ngoài phần mở đầu, kết luận, mục lục, tài liệu tham khảo, luận văn có kết cấu
gồm ba chương:
Chương 1: Những vấn đề chung về Kiểm sát viên Viện kiểm sát nhân dân
Chương 2: Những quy định của pháp luật hiện hành về vai trò của Kiểm sát
viên trong vụ án hình sự
Chương 3: Thực trạng và hướng hoàn thiện
Trong thời gian làm luận văn, tác giả đã cố gắng trong việc hoàn thành đề tài
nhưng có thể luận văn còn gặp nhiều thiếu sót. Có thể do thời gian thực hiện ngắn và
do trình độ của tác giả còn nhiều hạn chế nên luận văn chưa hoàn thiện được. Tác giả
rất mong được sự đóng góp ý kiến của quý thầy cô. Tác giả xin chân thành cảm ơn cô
Mạc Giáng Châu đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tác giả thời gian qua trong việc hoàn
GVHD: Ths Mạc Giáng Châu

2

SVTH: Lê Ngọc Ấn


Luận văn tốt nghiệp

Vai trò của Kiểm sát viên trong vụ án hình sự

thành luận văn tốt nghiệp. Đồng thời tác giả xin cảm ơn tất cả các quý thầy (cô) Khoa
Luật- Trường Đại học Cần Thơ đã giảng dạy trong thời gian qua. Cuối cùng tác giả xin
chúc quý thầy cô nhiều sức khỏe và hoàn thành tốt công việc. Trân trọng cám ơn.
Cần Thơ, tháng 04 năm 2010

GVHD: Ths Mạc Giáng Châu

3

SVTH: Lê Ngọc Ấn


Luận văn tốt nghiệp

Vai trò của Kiểm sát viên trong vụ án hình sự

CHƯƠNG 1
NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ KIỂM SÁT VIÊN
VIỆN KIỂM SÁT NHÂN DÂN
Chế định Kiểm sát viên được hình thành do yêu cầu của công tác đấu tranh
phòng chống tội phạm và cần phải có một chức danh thay mặt Nhà nước buộc tội
người phạm tội. Từ đó chế định Kiểm sát viên được xuất hiện trong nhiều văn bản quy
phạm pháp luật như Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân, Pháp lệnh Kiểm sát viên
Viện kiểm sát nhân dân. Điều này thể hiện được sự quan tâm sâu sắc của Nhà nước đối
với người làm công tác Kiểm sát. Trên cơ sở nhận thức đúng đắn về tầm quan trọng
của chế định Kiểm sát viên trong tố tụng hình sự, trong những năm qua pháp luật quy
định về Kiểm sát viên ngày càng được hoàn thiện hơn. Tìm hiểu rõ về chế định Kiểm
sát viên sẽ thấy được vị trí và vai trò quan trọng trong các hoạt động tố tụng hình sự,
cụ thể là trong vụ án hình sự. Để có nhận thức đúng đắn về vai trò và vị trí của Kiểm
sát viên thì phải có những cách nhìn đúng đắn và hành động thực tế nhằm đề cao vai
trò của Kiểm sát viên. Đi vào phân tích hai nội dung chính là khái niệm chung về
Kiểm sát viên và vai trò của Kiểm sát viên trong tố tụng hình sự trong Chương 1 sẽ
thấy được địa vị pháp lý của Kiểm sát viên.
1.1 Khái niệm chung
Trong tình hình hiện nay, hoạt động của tội phạm ngày càng đa dạng, phức tạp.
Nhiệm vụ của các cơ quan tư pháp ngày càng được nâng cao rõ rệt. Cụ thể là các cơ

quan như Công an, Viện kiểm sát, Tòa án. Trong đó Viện Kiểm sát đóng một vai trò rất
quan trọng trong cuộc đấu tranh phòng chống tội phạm. Pháp luật đã quy đ ịnh cụ thể
nhiệm vụ, quyền hạn của Viện kiểm sát nhân dân trong hệ thống tư pháp như Luật hiến
pháp 1992 (sửa đổi bổ sung năm 2001), Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân 2002. Sự
ra đời của Viện kiểm sát do yêu cầu của cuộc đấu tranh phòng chống tội phạm, cần
phải có một cơ quan thay mặt nhà nước trong việc đấu tranh phòng chống tội phạm.
Khi nói đến Viện kiểm sát nhân dân thì cần phải nhắc đến sự cần thiết của một cá nhân
cụ thể trong Viện kiểm sát nhân dân. Do khi thực hiện các nhiệm vụ và quyền hạn của
Viện kiểm sát thì cần phải có những cá nhân thay mặt cho Viện kiểm sát thực hiện một
số công việc nhất định. Vì vậy, sự hình thành của Viện Kiểm song song cùng với sự
xuất hiện của chức danh Kiểm sát viên, một chức danh tư pháp tồn tại trong hệ thống
Viện kiểm sát.
1.1.1 Khái niệm Kiểm sát viên
Kiểm sát viên là người được bổ nhiệm theo quy định của pháp luật để làm
GVHD: Ths Mạc Giáng Châu

4

SVTH: Lê Ngọc Ấn


Luận văn tốt nghiệp

Vai trò của Kiểm sát viên trong vụ án hình sự

nhiệm vụ thực hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp1. Kiểm sát viên
trước tiên là cá nhân có đầy đủ các tiêu chuẩn do pháp luật quy định sẽ được xem xét
để bổ nhiệm. Bổ nhiệm là việc giao cho một người giữ chức vụ trong bộ máy Nhà
nước bằng quyết định của người có thẩm quyền bổ nhiệm. Riêng đối với Kiểm sát viên
thì việc bổ nhiệm phụ thuộc vào cấp hành chính của Kiểm sát viên mà pháp luật quy

định người có thẩm quyền bổ nhiệm. Ví dụ: Kiểm sát viên Viện kiểm sát nhân dân tối
cao do Chủ tịch nước bổ nhiệm, Kiểm sát viên cấp tỉnh và cấp huyện do Viện trưởng
Viện kiểm sát nhân dân tối cao bổ nhiệm. Kiểm sát viên thực hành quyền công tố và
kiểm sát là thực hiện nhiệm vụ và quyền hạn, nhà nước đã trao cho Kiểm sát viên
quyền được làm những hoạt động liên quan đến nghiệp vụ và những việc phải làm
trong phạm vi nhiệm vụ. Kiểm sát viên là một công chức nhà nước nhưng không phải
là công chức lãnh đạo, quản lý mà chỉ là công chức nghiệp vụ, thực hiện nhiệm vụ và
quyền hạn trong một lĩnh vực chuyên môn thuộc phạm vi và quyền hạn của Viện kiểm
sát mà Kiểm sát viên là thành viên.
Khái niệm Kiểm sát viên được sử dụng như là một phạm trù để chỉ ra một chức
danh cụ thể. Sự xuất hiện khái niệm Kiểm sát viên là vấn đề đòi hỏi cấp bách trong
công tác đấu tranh tội phạm. Sự ra đời của Viện kiểm sát nhân dân chính là kết quả kéo
theo của sự ra đời của Kiểm sát viên. Do Kiểm sát viên là một trong các yếu tố cấu
thành nên Viện kiểm sát nhân dân, nếu chức danh Kiểm sát viên không tồn tại thì khó
thực hiện nhiệm vụ và quyền hạn của Viện kiểm sát. Viện Kiểm sát nhân dân là cơ
quan được Nhà nước giao nhiệm vụ thực hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt
động tư pháp. Nhưng Viện kiểm sát là cơ quan Nhà nước, mà hoạt động thực hành
quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp cần phải trực tiếp thực hiện. Vì vậy
cần phải có chức danh Kiểm sát viên mang quyền lực của Nhà nước và thực hiện
nhiệm vụ và quyền hạn trong phạm vi của Viện kiểm sát nhân dân. Pháp luật quy định
Kiểm sát viên với lí do là thay mặt Nhà nước đấu tranh chống lại tội phạm và giám sát
các hoạt động của cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng. Chức danh Kiểm
sát viên mang hai yếu tố tư pháp và xã hội. Yếu tố tư pháp là sự xuất hiện chức danh
Kiểm sát viên tạo cho cơ chế hoạt động của Viện kiểm sát được đồng bộ và đầy đủ.
Nếu như không có chức danh Kiểm sát viên thì sẽ rất khó khăn trong việc phân công
nhiệm vụ trong thực hành quyền công tố và kiểm sát. Sự hình thành chức danh Kiểm
sát viên và việc đào tạo nghiệp vụ chuyên về lĩnh vực thực hành quyền công tố và
kiểm sát sẽ tạo điều kiện tốt cho Viện kiểm sát nhân dân thực hiện tốt quyền hạn và
nhiệm vụ được pháp luật quy định. Đối với yếu tố xã hội, chức danh Kiểm sát viên là
1

Pháp lệnh kiểm sát viên Viện kiểm sát nhân dân 2002

GVHD: Ths Mạc Giáng Châu

5

SVTH: Lê Ngọc Ấn


Luận văn tốt nghiệp

Vai trò của Kiểm sát viên trong vụ án hình sự

con người cụ thể mang quyền lực của Nhà nước góp phần bảo vệ pháp chế xã hội chủ
nghĩa, bảo đảm sự nghiêm minh của pháp luật. Kiểm sát viên thực hiện tốt nhiệm vụ,
quyền hạn góp phần đấu tranh chống lại các loại tội phạm, bảo đảm cho trật tự xã hội
đi vào khuôn mẫu.
Kiểm sát viên được bổ nhiệm theo quy định của pháp luật với những trình tự
thủ tục do pháp luật quy định. Kiểm sát viên là một cán bộ công chức, ngoài việc tuân
theo các quy định của pháp luật về Kiểm sát viên còn phải chịu sự điều chỉnh của Luật
cán bộ công chức nhà nước năm 2008.
Theo tư tưởng Hồ Chí Minh, bản lĩnh chính trị của người cán bộ Kiểm sát
không thể tách rời bản lĩnh chung của người cán bộ cách mạng, người cán bộ Kiểm
sát còn phải có bản lĩnh chính trị riêng được biểu hiện với năm đức tính “Công minh,
chính trực, khách quan, thận trọng, khiêm tốn”2.
Trước tiên nói đến công minh chính trực nghĩa là khi xử lý hành vi vi phạm
pháp luật cán bộ Kiểm sát phải đúng người đúng tội không được làm oan người vô
tội, không được bỏ lọt tội phạm ngoài vòng pháp luật, đảm bảo mọi công dân đều
bình đ ẳng trước pháp luật. Để đảm bảo tính công minh, chính trực phải chống chủ

nghĩa cá nhân không nể nang, không khiếp sợ trước các thế lực quyền uy hay sự cám
dỗ của vật chất, cảm tình với họ hàng, tình cảm thân thiết bạn bè, không được đặt
tình cảm cá nhân lên trên ý chí, không vì tư lợi cá nhân sợ mất quyền lợi địa vị, bị
sức ép từ phía này hay phía khác mà không dám đấu tranh bảo vệ chân lý, bảo vệ cái
tốt chống lại hành vi sai trái, không dám nhận khuyết điểm sai lầm để sữa chữa hoặc
vì tự ái cá nhân mà lạm quyền trừng phạt trái pháp luật đối với những người dám đấu
tranh bảo vệ chân lý hoặc dùng thủ đoạn vặn vẹo gây khó khăn trì hoãn cho đương
sự, tìm cách xử lý nặng khi họ có thái độ không đúng với mình. Đ ối với bản thân
Kiểm sát viên đây là đạo đức chủ yếu, vì bản thân Kiểm sát viên là người thay mặt
Nhà nước để buộc tội tội phạm thì tính công minh, chính trực phải được đề cao. Mọi
hoạt động của Kiểm sát viên cần phải lấy tiêu chí công minh, chính trực đi đầu. Kiểm
sát viên không có đức tính này thì sẽ không hoàn thành tốt nhiệm vụ và công tác đấu
tranh chống tội phạm bị giảm sút. Hơn thế nữa Kiểm sát viên sẽ đánh mất niềm tin
với quần chúng nhân dân vào Viện kiểm sát và Kiểm sát viên. Kiểm sát viên nhận
thức đúng đắn và thường xuyên rèn luyện tính công minh, chính trực thì chẳng
những góp phần tích cực và đấu tranh phòng chống tội phạm mà còn tạo được niềm
tin của nhân dân vào pháp luật.
2

Học tập và làm theo lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh đối với cán bộ Kiểm sát “ Công minh, chính trực, khách
quan, thận trọng, khiêm tốn”, Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Hà Nội (2007)

GVHD: Ths Mạc Giáng Châu

6

SVTH: Lê Ngọc Ấn


Luận văn tốt nghiệp

Vai trò của Kiểm sát viên trong vụ án hình sự

Tính khách quan chính là xuất phát từ thực tế không suy diễn bừa bãi, nhìn
nhận sự việc một cách phiến diện, chủ quan duy ý chí, xuyên tạc sự thật. Khi xem xét
giải quyết một vụ việc nào đó phải nhìn toàn diện, đi sâu vào bản chất, không dừng
lại ở một hiện tượng, không thành kiến, định kiến. Tính khách quan là phương pháp
duy vật biện chứng của chủ nghĩa Mác- Lê nin biết đi sâu phân tích cụ thể từng vấn
đề cụ thể đi sâu vào bản chất mới có đủ căn cứ khoa học giúp ta kết luận vấn đề một
cách khách quan, toàn diện, chính xác. “Nguyên tắc là trong mọi hoạt động nhận
thức và thực tiễn đòi hỏi phải xuất phát từ thực tế khách quan, tôn trọng sự thật
khách quan đồng thời phát huy tính năng động chủ quan. Theo nguyên tắc phương
pháp luận này, mọi hoạt động nhận thức và thực tiễn của con người chỉ có thể đúng
đắn, thành công và có hiệu quả khi và chỉ khi thực hiện đồng thời giữa việc xuất phát
từ thực tế khách quan, tôn trọng sự thật khách quan với tính năng động chủ quan phải
là trên cơ sở và trong phạm vi điều kiện khách quan chống chủ quan, duy ý chí trong
nhận thức và thực tiễn” 3. Kiểm sát viên cần rèn luyện tính khách quan, vì khi thực
hiện nhiệm vụ và quyền hạn Kiểm sát viên phải đối mặt và phân tích những tình
huống xảy ra trong thực tế. Có thể có những tình huống khó khăn, phức tạp đối với
Kiểm sát viên và Kiểm sát viên cần phải nhìn nhận vấn đề và giải quyết vấn đề. Nếu
Kiểm sát viên kết luận vấn đề ngay sẽ có sai sót xảy ra. Vì vậy, Kiểm sát viên phải
thường xuyên trao dồi tính khách quan để khi gặp những tình huống, vấn đề thì sẽ
nhìn nhận vấn đề một cách toàn diện và chính xác.
Tính thận trọng là khi xem xét một sự việc, một con người phải nhìn nhận
toàn diện, không tùy tiện, không vội vàng, hời hợt, giản đơn mà phải suy tính cân
nhắc thật kỹ lưỡng và phải phân tích theo quan điểm lịch sử, quan điểm thực tiễn và
toàn diện. Tính thận trọng thể hiện tinh thần trách nhiệm cao và ý thức tổ chức kỷ
luật, vì mỗi sự việc xảy ra thường có mối quan hệ nhân quả, giữa quá khứ và hiện tại
trong một hoàn cảnh cụ thể đòi hỏi người cán bộ kiểm sát phải đi sâu nghiên cứu
điều tra thật chu đáo có đầy đủ cơ sở khoa học giúp cho việc xử lý được chính xác

đúng đường lối chính sách của pháp luật. Để đảm bảo tính thận trọng phải chống
bệnh qua loa, ngại khó, tắc trách khi đi sâu xem xét thật kỹ lưỡng chu đáo trước khi
kết luận và quyết định. Thận trọng nhưng phải kiên quyết không chủ quan nóng vội,
không chần chừ do dự. Đối với cán bộ kiểm sát thận trọng là yếu tố rất quan trọng
nếu cán bộ kiểm sát không thận trọng dễ dàng bỏ lọt tội phạm hoặc làm oan người vô
tội gây ra hậu quả pháp lý nghiêm trọng. Khi thực hiện nhiệm vụ và quyền hạn của
Kiểm sát viên thì việc xử lý vấn đề kỹ càng, chu đáo là điều nên có ở Kiểm sát viên.
3

Giáo trình những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác-Lênin, Nhà xuất bản chính trị quốc gia, Hà nội, 2009

GVHD: Ths Mạc Giáng Châu

7

SVTH: Lê Ngọc Ấn


Luận văn tốt nghiệp

Vai trò của Kiểm sát viên trong vụ án hình sự

Kiểm sát viên với những hành vi và quyết định có ảnh hưởng lớn đến sinh mạng và
tài sản của công dân, lợi ích của Nhà nước nên cần có sự xem xét, phân tích, đánh
giá cụ thể từng chi tiết của vấn đề. Để tránh những sai lầm và thiếu sót trong nhận
thức và hành động thì Kiểm sát viên nên tự tìm hiểu và học tập để củng cố và tích
lũy tính thận trọng trong từng công việc. Kiểm sát viên có được tính thận trọng trong
đạo đức nghề nghiệp thì mọi nhận thức và hành động của Kiểm sát viên sẽ được đảm
bảo trong mọi mặt của công việc.
Tính khiêm tốn là thể hiện đúng mức không tự cao, tự đại, không ỷ lại mình là

cán bộ muốn làm gì thì làm, không khoe khoang, quan liêu, hống hách là cán bộ
kiểm sát phải khiêm tốn vì mỗi cá nhân dù học cao đến đâu, dù tài giỏi đến mức nào
cũng không sáng suốt bằng trí tuệ của tập thể vì khả năng của mỗi người đều có hạn
mà thực tiễn công việc lại rất phong phú đa dạng phức tạp đòi hỏi phải được xem xét
một cách sáng suốt biết lắng nghe ý kiến của quần chúng, biết sàng lọc tiếp thu
những ý kiến đúng đắn và phải có thái độ nhã nhặn nhưng không rụt rè, tự ti. Tính
khiêm tốn đòi hỏi Kiểm sát viên phải có thái độ nhã nhặn, lịch sự đối với mọi người
xung quanh không kiêu căng, cậy quyền. Kiểm sát viên tự rèn luyện bản thân luôn
phải khiêm tốn trong công việc và trong quan hệ với quần chúng nhân dân. Kiểm sát
viên có được đạo đức này sẽ tạo được niềm tin, sự gần gũi của nhân dân.
Đồng chí Hoàng Quốc Việt Viện trưởng Viện kiểm sát Nhân dân tối cao đầu
tiên của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam đã từng nói: “Cán bộ Kiểm sát
phải có đạo đức trong sáng như pha lê4”. Đạo đức là cái cốt lõi, quan trọng của tất cả
con người chứ không riêng gì cán bộ Kiểm sát. Đối với cán bộ Kiểm sát, là người công
chức nhà nước, thực hiện nhiệm vụ và quyền hạn nhân danh Nhà nước thì càng quan
trọng hơn đối với đạo đức. Người cán bộ Kiểm sát luôn luôn giữ cho đạo đức của bản
thân trong sáng và tự rèn luyện cho mình một phẩm chất đạo đức cách mạng.
1.1.2 Tiêu chuẩn để trở thành Kiểm sát viên
Kiểm sát viên là người đại diện cho Nhà nước thực hành quyền công tố và
kiểm sát các hoạt động tư pháp, một vai trò quan trọng trong việc thực thi và bảo vệ
pháp luật. Do đó việc tuyển chọn và bổ nhiệm một cá nhân để trở thành Kiểm sát
viên được pháp luật quy định theo một trình tự thủ tục một cách chặt chẽ.
Để trở thành Kiểm sát viên, cá nhân phải đáp ứng đầy đủ tiêu chuẩn được quy
định tại Điều 2 Pháp lệnh Kiểm sát viên Viện kiểm sát nhân dân 2002 quy định bảy
tiêu chuẩn để một người có thể trở thành Kiểm sát viên.
4

/>
GVHD: Ths Mạc Giáng Châu

8

SVTH: Lê Ngọc Ấn


Luận văn tốt nghiệp

Vai trò của Kiểm sát viên trong vụ án hình sự

· Công dân Việt Nam trung thành với Tổ quốc và Hiến pháp nước Cộng hoà
xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Kiểm sát viên phải là công dân Việt Nam,
người không phải là công dân Việt Nam sẽ không có tiêu chuẩn để trở
thành Kiểm sát viên. Việc này là nguyên tắc của nước ta trong việc bổ
nhiệm cá nhân trong hệ thống tư pháp và các lĩnh vực khác liên quan đến
bộ máy Nhà nước. Kiểm sát viên là một công chức của Nhà nước thực hiện
nhiệm vụ, quyền hạn liên quan đến quyền lực của Nhà nước. Quyết định
của Kiểm sát viên ảnh hưởng đến Nhà nước và công dân của đất nước mà
Kiểm sát viên mang quốc tịch. Ngoài ra người muốn trở thành Kiểm sát
viên phải trung thành với Tổ quốc và Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ
nghĩa Việt Nam. Đó là tiêu chuẩn quan trọng nhất đối với một con người,
mất đi yếu tố này sẽ không đạt được tiêu chuẩn để trở thành Kiểm sát viên.
Quy định này nhằm loại bỏ những cá nhân có hành vi phản bội Tổ quốc và
không tuân thủ đầy đủ Hiến pháp của Việt Nam khi xác định tiêu chuẩn
Kiểm sát viên.
· Có phẩm chất đạo đức tốt, liêm khiết và trung thực. Kiểm sát viên đại diện
cho nhà nước thực hiện nhiệm vụ quyền hạn thì phải có đạo đức tốt, mẫu
mực, không gian dối, thiên vị trong công việc...Nhiệm vụ của Kiểm sát
viên có nhiều áp lực, rủi ro nên yếu tố đạo đức là rất cần thiết. Quy định
này một mặt lựa chọn, tìm kiếm người có đạo đức tốt, mặt khác đề cao giá
trị đạo đức của con người là quan trọng nhất.

· Có trình đ ộ cử nhân luật. Hiện nay do yêu cầu, nhiệm vụ thì năng lực,
trình độ của Kiểm sát viên ngày càng được nâng cao hơn. Một trong những
yêu cầu tiên quyết đó là tiêu chuẩn để một cá nhân có thể trở thành Kiểm
sát viên. Tiêu chuẩn đó là Kiểm sát viên phải có trình độ cử nhân luật được
đào tạo tại các trường đại học. Các trường này đào tạo những cử nhân luật
bổ sung cho các ngành tư pháp trong đó có ngành kiểm sát nhân dân. Tội
phạm ngày càng tinh vi, nhiều thủ đoạn xảo quyệt trong mọi lĩnh vực của
đời sống. Kiểm sát viên có trình đ ộ cử nhân luật sẽ nắm rõ các quy đ ịnh
của pháp luật trong các lĩnh vực của đời sống xã hội. Khi Kiểm sát viên
nắm rõ luật thì việc thực hiện nhiệm vụ và quyền hạn sẽ được thực hiện dễ
dàng, hoàn thành tốt nhiệm vụ và làm giảm đáng kể tội phạm.
· Đã đư ợc đào tạo về nghiệp vụ kiểm sát. Người muốn trở thành Kiểm sát
viên sẽ được đào tạo cách thức để tiến hành nhiệm vụ, quyền hạn của
mình. Học viện tư pháp là cơ quan đào tạo nghiệp vụ kiểm sát cho người
GVHD: Ths Mạc Giáng Châu

9

SVTH: Lê Ngọc Ấn


Luận văn tốt nghiệp

Vai trò của Kiểm sát viên trong vụ án hình sự

trở thành Kiểm sát viên. Quy định này tạo điều kiện cho người được đào
tạo am hiểu tất cả cách thức tiến hành, kiến thức cần thiết trong hoạt động
tố tụng nói chung. Kiểm sát viên là người thực thi pháp luật thì phải am
hiểu những cách thức cần thiết khi thực hiện nhiệm vụ quyền hạn được
giao.

· Có tinh thần kiên quyết bảo vệ pháp chế xã hội chủ nghĩa. Cá nhân là công
dân Việt Nam phải có tinh thần bảo vệ pháp luật của nhà nước xã hội chủ
nghĩa đư ợc thực hiện một cách triệt để và toàn diện. Cá nhân cần tự giác
chấp hành nghiêm chỉnh pháp luật của Nhà nước, chống lại những tư
tưởng phá hoại việc thực hiện pháp luật xã hội chủ nghĩa. Điều luật nhằm
hướng cho cá nhân hình thành tư tưởng kiên định vững chắc, ý thức pháp
luật cao. Do chính Kiểm sát viên là người đảm bảo cho pháp luật được
thực hiện thì yếu tố này không thể thiếu trong tiêu chuẩn Kiểm sát viên.
· Có thời gian làm công tác thực tiễn theo quy định của Pháp lệnh này.
Ngoài trình độ cử nhân luật, người muốn trở thành Kiểm sát viên còn phải
có thời gian công tác thực tiễn để được bổ nhiệm Kiểm sát viên. Điều 18
Pháp lệnh Kiểm sát viên Viện kiểm sát nhân dân 2002: "Người có đủ tiêu
chuẩn quy định tại Điều 2 Pháp lệnh này, có thời gian làm công tác pháp
luật từ bốn năm trở lên có năng lực thực hành quyền công tố và kiểm sát
các hoạt động tư pháp thuộc thẩm quyền của Viện kiểm sát nhân dân cấp
huyện thì được tuyển chọn, bổ nhiệm làm Kiểm sát viên Viện kiểm sát nhân
dân cấp huyện". Đối với Kiểm sát viên cấp tỉnh thì thời gian công tác pháp
luật là năm năm nếu đủ tiêu chuẩn, điều kiện thì cũng được tuyển chọn, bổ
nhiệm làm Kiểm sát viên cấp tỉnh. Điều 19 Pháp lệnh Kiểm sát viên quy
định thời gian tuyển chọn, bổ nhiệm Kiểm sát viên cấp tỉnh: "Người có đủ
tiêu chuẩn quy định tại Điều 2 của Pháp lệnh này và đã là Kiểm sát viên
Viện kiểm sát nhân dân cấp huyện, Kiểm sát viên Viện kiểm sát quân sự khu
vực ít nhất là năm năm, có năng lực thực hành quyền công tố và kiểm sát
các hoạt động tư pháp thuộc thẩm quyền của Viện kiểm sát nhân dân cấp
tỉnh, Viện kiểm sát quân sự cấp quân khu, có khả năng hướng dẫn nghiệp vụ
kiểm sát đối với Viện kiểm sát cấp dưới, thì có thể được tuyển chọn và bổ
nhiệm làm Kiểm sát viên Viện kiểm sát nhân dân cấp tỉnh; nếu người đó là
sĩ quan quân đội tại ngũ thì có thể được tuyển chọn và bổ nhiệm làm Kiểm
sát viên Viện kiểm sát quân sự cấp quân khu".
Đối với những người không phải là cán bộ trong ngành kiểm sát nhưng đủ tiêu

GVHD: Ths Mạc Giáng Châu

10

SVTH: Lê Ngọc Ấn


Luận văn tốt nghiệp

Vai trò của Kiểm sát viên trong vụ án hình sự

chuẩn quy định tại pháp lệnh này và đã công tác pháp luật từ mười năm trở lên
thì có thể được tuyển chọn và bổ nhiệm làm Kiểm sát viên cấp tỉnh. Những
người này có thể là người đã giảng dạy, nghiên cứu pháp luật chẳng hạn như
những người có học vị thạc sĩ, tiến sĩ, giáo sư.... Pháp luật quy định nhằm thu
hút nguồn nhân lực bổ sung cho ngành kiểm sát. Tình trạng hiện nay, ngành
kiểm sát thiếu nhiều về số lượng nhân lực. Đây là quy định mở để tạo điều kiện
cho những người có tiêu chuẩn để phục vụ cho ngành kiểm sát. Những người
này đã làm công tác pháp luật thực tiễn, có nhiều kinh nghiệm trong công việc
nên sẽ đảm bảo thực hiện tốt công việc được giao.
Cuối cùng là điều kiện để được bổ nhiệm làm Kiểm sát viên Viện kiểm sát tối
cao được quy định cụ thể tại Điều 20 Pháp lệnh Kiểm sát viên 2002: "Người có đủ tiêu
chuẩn quy định tại Điều 2 của pháp lệnh này và đã là Kiểm sát viên Viện kiểm sát
nhân dân cấp tỉnh, Kiểm sát viên Viện kiểm sát quân sự cấp quân khu ít nhất là năm
năm, có năng lực thực hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp thuộc
thẩm quyền của Viện kiểm sát tối cao, Viện kiểm sát quân sự trung ương, có khả năng
hướng dẫn nghiệp vụ kiểm sát đối với Viện kiểm sát cấp dưới, thì có thể được tuyển
chọn, bổ nhiệm làm Kiểm sát viên Viện kiểm sát nhân dân tối cao".

· Có sức khoẻ bảo đảm hoàn thành nhiệm vụ được giao. Cá nhân phải hoàn

toàn có sức khỏe tốt, về tinh thần và thể chất. Do nhu cầu công việc của
ngành kiểm sát cao, nhiều áp lực nên đòi hỏi người đảm nhận công việc
phải có sức khỏe tốt.
Pháp luật quy định thời gian công tác pháp luật để tuyển chọn bổ nhiệm Kiểm
sát viên các cấp có ý nghĩa đặc biệt. Kiểm sát viên thực hiện nhiều quyền hạn và
nhiệm vụ có ảnh hưởng đến Nhà nước và công dân. Cụ thể là trong tố tụng hình sự,
hoạt động của Kiểm sát viên có thể là ảnh hưởng đến các quyền cơ bản của công dân
như tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm...Thời gian công tác pháp luật mà pháp
luật đề cập đến chính là thời hạn để Kiểm sát viên tham gia học hỏi, trao dồi kiến thức,
nâng cao nghiệp vụ của bản thân. Về khả năng, bản lĩnh nghề nghiệp, niềm tin nội tâm
của Kiểm sát viên cũng cần được rèn luyện và trao dồi. Trên thực tế công việc của
Kiểm sát viên sẽ gặp phải những vấn đề khó khăn thì chính những khả năng mà Kiểm
sát viên đã đư ợc rèn luyện, tìm hiểu tạo cho Kiểm sát viên vượt qua dễ dàng và công
tác đấu tranh phòng chống tội phạm sẽ đạt được kết quả khả quan.
Kiểm sát viên được chia thành ba bậc: Kiểm sát viên Viện Kiểm sát nhân dân
tối cao, Kiểm sát viên Viện kiểm sát nhân dân cấp tỉnh, Kiểm sát viên Viện kiểm sát
nhân dân cấp huyện. Quy định Kiểm sát viên theo cấp bậc hành chính là để phân biệt
GVHD: Ths Mạc Giáng Châu

11

SVTH: Lê Ngọc Ấn


Luận văn tốt nghiệp

Vai trò của Kiểm sát viên trong vụ án hình sự

được các loại Kiểm sát viên trong hệ thống Viện kiểm sát. Ngoài ra việc chia theo
cấp bậc này tạo điều kiện cho Kiểm sát viên dễ dàng thực hiện nhiệm vụ được giao.

Quy định cấp bậc của Kiểm sát viên còn phụ thuộc vào trình độ, năng lực của Kiểm
sát viên trong thực hiện nhiệm vụ và quyền hạn được giao.
1.1.3 Nhiệm vụ, quyền hạn của Kiểm sát viên
Kiểm sát viên khi đã đư ợc trở thành Kiểm sát viên Viện kiểm sát nhân dân thì
sẽ chịu sự quản lý và chỉ đạo của Viện trưởng. Trong công việc, Kiểm sát viên thực
hiện bởi sự phân công của cấp trên của mình và chịu trách nhiệm trước người đã giao
cho công việc để thực hiện. Khi xử lý công việc được giao thì Kiểm sát viên phải có
những nhiệm vụ và quyền hạn trong công việc đó.
1.1.3.1 Nhiệm vụ
Kiểm sát viên- cán bộ tư pháp đại diện cho nhà nước thực hành quyền công tố
và kiểm sát các hoạt động tư pháp có những nhiệm vụ sau:
· Kiểm sát viên thực hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp
thuộc thẩm quyền của Viện kiểm sát cấp mình theo phân công của Viện
trưởng và chịu trách nhiệm trước Viện trưởng. Theo Điều 45 Luật tổ chức
Viện Kiểm sát nhân dân 2002 khi thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn do Viện
trưởng phân công, Kiểm sát viên phải tuân theo pháp luật và chịu sự chỉ đạo
trực tiếp của Viện trưởng Viện kiểm sát cấp mình, sự lãnh đ ạo thống nhất
của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao. Kiểm sát viên phải phục
tùng và thực hiện theo sự phân công của Viện trưởng cấp của mình. Đây là
nguyên tắc cấp dưới phục tùng cấp trên.
· Kiểm sát viên phải tuân theo pháp luật khi thực hiện nhiệm vụ của mình và
chịu sự chỉ đạo trực tiếp của Viện trưởng. Trong trường hợp có ý kiến khác
nhau giữa Viện trưởng và Kiểm sát viên thì Viện trưởng sẽ là người quyết
định. Khi Kiểm sát viên được giao nhiệm vụ mà Kiểm sát viên nhận thấy
rằng nhiệm vụ đó là trái pháp luật thì Kiểm sát viên có quyền từ chối nhiệm
vụ. Hành vi trái pháp luật ở đây nghĩa là Viện trưởng giao cho Kiểm sát viên
làm những điều mà pháp luật cấm. Ví dụ: trong vụ án hình sự, Viện trưởng
giao nhiệm vụ cho Kiểm sát viên tiêu huỷ một số chứng cứ buộc tội quan
trọng, điều này sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng cho quá trình tố tụng. Do đây là
hành vi trái pháp luật Kiểm sát viên có thể từ chối nhiệm vụ. Trong trường

hợp Viện trưởng vẫn giữ nguyên quyết định của mình thì Kiểm sát viên vẫn
phải thực hiện quyết định của Viện trưởng đồng thời báo cáo cho Viện
trưởng cấp trên trực tiếp. Khi đó Kiểm sát viên không chịu trách nhiệm về
GVHD: Ths Mạc Giáng Châu

12

SVTH: Lê Ngọc Ấn


Luận văn tốt nghiệp

Vai trò của Kiểm sát viên trong vụ án hình sự

hành vi của mình mà chính Viện trưởng là người phải chịu trách nhiệm.
Nhiệm vụ cụ thể của Kiểm sát viên khi thực hành quyền công tố và kiểm sát các
hoạt động tư pháp do pháp luật về tố tụng hình sự quy định. Kiểm sát viên là người
thực thi pháp luật cho nên khi thực hiện nhiệm vụ phải tuân theo quy định của pháp
luật, tránh trường hợp xảy ra vi phạm pháp luật trong khi làm nhiệm vụ. Nếu vi phạm
pháp luật thì Kiểm sát viên phải chịu trách nhiệm về hành vi của mình được quy định
tại Điều 5 pháp lệnh Kiểm sát viên 2002: "Kiểm sát viên chịu trách nhiệm trước pháp
luật về việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của mình; nếu có hành vi vi phạm pháp
luật thì tuỳ theo tính chất, mức độ vi phạm mà bị xử lý kỷ luật hoặc bị truy cứu trách
nhiệm hình sự theo quy định của pháp luật". Việc xác định cụ thể nhiệm vụ của Kiểm
sát viên với mục đích làm cho Kiểm sát viên thấy rõ nhiệm vụ cao cả, quan trọng của
bản thân trong vụ án hình sự và cả địa vị pháp lý của Kiểm sát viên. Kiểm sát viên đã
thấy rõ đư ợc nhiệm vụ của mình thì sẽ thực hiện dễ dàng, thuận lợi trong hoạt động
thực hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp. Nói đến nhiệm vụ thì khi
thực hiện một công việc phải tuân thủ, chấp hành nghiêm chỉnh. Kiểm sát viên cũng
không phải ngoại lệ, khi thực hiện công việc được giao vẫn phải chấp hành mọi nhiệm

vụ mà pháp luật quy định. Nhiệm vụ của Kiểm sát viên được quy định cụ thể thì dễ
dàng tạo điều kiện cho Kiểm sát viên xác định được đúng phương hướng, phương
pháp trong công việc. Đồng thời tự bản thân Kiểm sát viên đề ra những mục tiêu phấn
đấu hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao. Đối với vụ án hình sự việc xác định nhiệm vụ
cho Kiểm sát viên sẽ tạo điều kiện để Kiểm sát viên biết bản thân phải làm những
nhiệm vụ gì, phải chịu trách nhiệm ra sao khi thực hiện nhiệm vụ. Nhiệm vụ của Kiểm
sát viên trong vụ án hình sự là phải nghiên cứu, tiếp xúc và thực hiện các hoạt động
đặc trưng. Vì vậy Kiểm sát viên sẽ có nhiều thuận lợi hơn khi nắm vững được nhiệm
vụ mà pháp luật quy định và sẽ hoàn thành tốt nhiệm vụ.
Kiểm sát viên khi thực hiện nhiệm vụ có thể gặp một số trường hợp có thể có
người thân thích là người tham gia tố tụng hay một số trường hợp phải bị thay đổi.
Điều 42 Bộ luật tố tụng hình sự 2003 quy định những trường hợp phải thay đổi hoặc từ
chối tiến hành tố tụng: "Họ đồng thời là người bị hại, nguyên đơn dân sự, bị đơn dân
sự; người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan đến vụ án; là người đại diện hợp pháp,
người thân thích của những người đó hoặc của bị can, bị cáo". Khi tham gia vào giải
quyết vụ án hình sự, Kiểm sát viên đã nhân danh nhà nước thực hiện một số nhiệm vụ
và quyền hạn. Nếu gặp phải người thân với tư cách là người có liên quan đến vụ án
hình sự thì bản thân Kiểm sát viên phải từ chối tiến hành tố tụng. Vì khi tiến hành tố
tụng có thể Kiểm sát viên không vô tư, thiên vị trong việc giải quyết vụ án hình sự làm
GVHD: Ths Mạc Giáng Châu

13

SVTH: Lê Ngọc Ấn


Luận văn tốt nghiệp

Vai trò của Kiểm sát viên trong vụ án hình sự

tổn hại đến quyền lực Nhà nước, giảm lòng tin ở nhân dân. Kiểm sát viên khi giải
quyết các vấn đề liên quan đến vụ án cần phải căn cứ và sự thật để tiến hành làm rõ tội
phạm. Nếu pháp luật không quy định trường hợp phải từ chối tiến hành tố tụng thì tình
trạng bỏ lọt tội phạm, người vô tội (vì tình cảm cá nhân) ngày càng nhiều. Khi đó
Kiểm sát viên sẽ làm mất lòng tin của nhân dân vào Nhà nước và pháp luật.
1.1.3.2 Quyền hạn
Kiểm sát viên là người tiến hành tố tụng, vì vậy bên cạnh những nhiệm vụ thì
pháp luật vẫn quy định cho Kiểm sát viên một số quyền hạn cụ thể: "Trong phạm vi
công tác được giao, Kiểm sát viên có quyền ra quyết định, kiến nghị, kháng nghị, yêu
cầu theo quy định của pháp luật" 5. Với quy định trên Kiểm sát viên có quyền hạn lớn.
Quyền hạn của Kiểm sát viên được thực hiện độc lập, thực hiện quyền hạn sẽ làm thay
đổi, chấm dứt quyết định hay hành vi tố tụng của người tiến hành tố tụng. Ví dụ: Kiểm
sát viên yêu cầu Điều tra viên tiến hành thực nghiệm điều tra trong vụ án hình sự. Yêu
cầu của Kiểm sát viên thể hiện quyền hạn của Kiểm sát viên trong vụ án hình sự và
phải được những người được yêu cầu chấp hành. Tuy nhiên vẫn còn bị giới hạn bởi
Viện trưởng, người trực tiếp lãnh đạo Kiểm sát viên. Kiểm sát viên có quyền ra quyết
định trong trường hợp trả hồ sơ cho cơ quan điều tra để điều tra bổ sung khi hồ sơ
thiếu những chứng cứ quan trọng mà Kiểm sát viên không thể bổ sung được, hay tại
phiên tòa khi phát hiện bị cáo không có tội qua việc xét hỏi thì Kiểm sát viên có thể ra
quyết định rút quyết định truy tố của Viện kiểm sát6. Kiểm sát viên thực hiện quyền
hạn của mình một cách độc lập trong vụ án hình sự mà không phụ thuộc vào những
người khác và chỉ chịu trách nhiệm trước Viện trưởng. Kiểm sát viên là người được
pháp luật giao nhiệm vụ và quyền hạn phải theo dõi mọi hoạt động của cơ quan tiến
hành tố tụng, người tiến hành tố tụng, người tham gia tố tụng. Khi thực hiện quyền
hạn, Kiểm sát viên cần thiết phải ra các quyết định liên quan đến hoạt động tố tụng
trong vụ án hình sự. Quy định quyền hạn của Kiểm sát viên sẽ làm tăng tính chủ động
của Kiểm sát viên trong vụ án hình sự, tăng thêm tính chính xác đối với các quyết định
của cơ quan tiến hành tố tụng. Kiểm sát viên được pháp luật quy định quyền hạn sẽ
phát huy được khả năng nghiệp vụ của bản thân trong việc phát hiện ra các hành vi tố
tụng không phù hợp và kịp thời có những quyết định đúng đắn trong phạm vi quyền

hạn của mình.
Thực hành quyền công tố và kiểm sát là nhiệm vụ và quyền hạn của Kiểm sát
viên nhưng trong một số trường hợp Kiểm sát viên không thể tự mình đưa ra các quyết
5

Đoạn 1 Điều 14 Pháp lệnh Kiểm sát viên Viện kiểm sát nhân dân 2002

6

Khoản 1 Điều 217 Bộ luật tố tụng hình sự 2003

GVHD: Ths Mạc Giáng Châu

14

SVTH: Lê Ngọc Ấn


Luận văn tốt nghiệp

Vai trò của Kiểm sát viên trong vụ án hình sự

định mà phải kiến nghị lên Viện trưởng hoặc Phó viện trưởng để ra quyết định trong
vụ án hình sự. Quyền hạn của Kiểm sát viên là có quyền ra quyết định, kiến nghị,
kháng nghị và yêu cầu của Kiểm sát viên được thực hiện một cách trực tiếp trong vụ
án hình sự và Kiểm sát viên phải chịu trách nhiệm trước Viện trưởng và trước pháp
luật về các quyết định của mình
Quyết định là hành vi tố tụng của Kiểm sát viên nhằm chấm dứt hay thay đổi
các vấn đề liên quan trong vụ án hình sự. Quyết định của Kiểm sát viên được thực hiện
một cách trực tiếp tại phiên tòa hình sự. "Tại phiên tòa, sau khi xét hỏi, Kiểm sát viên

có thể rút một phần hay toàn bộ quyết định khởi tố hoặc kết luận về tội nhẹ hơn"7.Việc
ra quyết định rút quyết định truy tố của Viện kiểm sát được Kiểm sát viên thực hiện tại
phiên tòa và Kiểm sát viên phải chịu hậu quả pháp lý khi đưa ra quyết định này.
Kiến nghị là ý kiến về một vấn đề, một công việc để cơ quan có thẩm quyền
xem xét, tìm ra giải pháp xử lí đúng đường lối, chủ trương chính sách của Đảng, pháp
luật của Nhà nước. Các cơ quan nhà nước ở các cấp thông qua hoạt động thực tiễn của
mình, có những kiến nghị góp phần sửa đổi, bổ sung cơ chế, chính sách hoặc đổi mới
tổ chức. Ví dụ: Kiểm sát viên tham gia vào việc giải quyết vụ án hình sự, các bị cáo
phạm tội tham ô tài sản của nhà nước. Sau khi kết thúc quá trình tố tụng, Kiểm sát viên
có những kiến nghị đối với cơ quan có liên quan cần có những biện pháp nhằm hạn
chế tình trạng tham ô tài sản trong các cơ quan này và phương pháp phòng ngừa tội
phạm này.
Kháng nghị là việc Kiểm sát viên thực hành quyền công tố trong vụ án hình sự,
đối với những bản án, quyết định của Tòa án nếu qua quá trình xem xét Kiểm sát viên
phát hiện những căn cứ để kháng nghị thì báo cáo cho Viện trưởng xem xét và ra quyết
định kháng nghị lên Tòa án cấp trên của Tòa án đã xét xử sơ thẩm, còn đối với thủ tục
xét lại bản án thì Kiểm sát viên trong phạm vi được phân công vẫn được quyền kháng
nghị. Kháng nghị là hành vi tố tụng Kiểm sát viên thể hiện việc phản đối toàn bộ hoặc
một phần nội dung bản án hoặc quyết định của Tòa án và yêu cầu sửa đổi hoặc huỷ bỏ
một phần hoặc toàn bộ bản án, quyết định đó với mục đích bảo đảm cho việc xét xử
được chính xác công bằng, sửa chữa những sai lầm trong bản án, quyết định của Toà
án. Đồng thời Kiểm sát viên kiểm tra tính hợp pháp và có căn cứ của bản án hoặc
quyết định của Toà án. Kháng nghị được đưa ra đối với những bản án, quyết định của
toà án chưa có hiệu lực pháp luật hoặc đã có hiệu lực pháp luật nhưng trong quá trình
điều tra, truy tố, xét xử phát hiện thấy có sai lầm, vi phạm pháp luật hoặc phát hiện có
tình tiết mới có thể làm thay đổi cơ bản hay một phần quan trọng nội dung của bản án
7

Điều 195 Bộ luật tố tụng hình sự 2003

GVHD: Ths Mạc Giáng Châu

15

SVTH: Lê Ngọc Ấn


Luận văn tốt nghiệp

Vai trò của Kiểm sát viên trong vụ án hình sự

hoặc quyết định mà Toà án không biết được khi ra bản án hoặc quyết định đó. Kháng
nghị là quyền đồng thời là nghĩa vụ của một số chủ thể nhất định mà theo luật tố tụng
thì họ có thẩm quyền ra quyết định kháng nghị khi có căn cứ luật định. Theo quy định
của luật tố tụng có ba hình thức kháng nghị: phúc thẩm, giám đốc thẩm, tái thẩm. Bản
án, quyết định chưa có hiệu lực pháp luật bị kháng nghị thì không đư ợc đưa ra thi
hành; bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật có thể bị tạm đình chỉ thi hành đồng
thời hoặc sau khi có kháng nghị. Sau khi có kháng nghị, Toà án có thẩm quyền phải
xét lại một phần hoặc toàn bộ bản án, quyết định đó theo thủ tục phúc thẩm, giám đốc
thẩm hoặc tái thẩm.
Yêu cầu là việc Kiểm sát viên khi tham gia vào vụ án hình sự đưa ra ý kiến của
mình để đề nghị Cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng, người tham gia tố
tụng khắc phục một số vi phạm pháp luật trong quá trình giải quyết vụ án. Ví dụ: yêu
cầu thay đổi người tiến hành tố tụng tại phiên tòa, yêu cầu Điều tra viên khắc phục vi
phạm pháp luật trong giai đoạn điều tra.
Các quyết định liên quan đến quyền hạn của Kiểm sát viên có mối quan hệ mật
thiết, hữu cơ với nhau. Tất các quyết định này đều do Kiểm sát viên ban hành khi tham
gia vào việc thực hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp trong vụ án
hình sự. Kiểm sát viên tham gia vào vụ án hình sự thì lúc nào các quyền hạn này đều
gắn liền với Kiểm sát viên trong suốt quá trình tố tụng. Mối quan hệ chủ yếu nhất của

các quyền hạn này là khi Kiểm sát viên thực hiện thì chúng đ ều ảnh hưởng đến quá
trình giải quyết vụ án hình sự và chúng cùng tồn tại song song với nhau.
Trong quá trình giải quyết vụ án, Kiểm sát viên sử dụng quyền hạn của mình tác
động đến quá trình giải quyết vụ án, nhân danh Nhà nước mà thực hiện quyền hạn.
Kiểm sát viên sử dụng quyền hạn trong vụ án sẽ đảm bảo được rằng tất cả các hoạt
động tố tụng hình sự đều đúng đắn. Vì Kiểm sát viên thay mặt Nhà nước sử dụng
quyền hạn để tố cáo tội phạm, giám sát việc tuân theo pháp luật của một số chủ thể
trong tố tụng hình sự. Những quyền hạn này góp phần bảo đảm hoạt động tố tụng được
chính xác, nhanh chóng. Kiểm sát viên thực hiện nhiệm vụ và quyền hạn sẽ góp phần
trong việc đấu tranh phòng chống tội phạm.
1.2 Vai trò của Kiểm sát viên trong tố tụng hình sự
Kiểm sát viên là người tiến hành tố tụng trong tố tụng hình sự. Người thay mặt
Nhà nước trong việc thực thi và bảo vệ pháp luật thì Kiểm sát viên có vị trí quan trọng
trong tố tụng hình sự được pháp luật quy định. Sự tham gia của Kiểm sát viên trong tố
tụng hình sự có giá trị bảo đảm cho hoạt động tố tụng hình sự mang lại hiệu quả cao và
hữu ích. Với vai trò là người tiến hành tố tụng, người thay mặt Nhà nước trong tố tụng
GVHD: Ths Mạc Giáng Châu

16

SVTH: Lê Ngọc Ấn


Luận văn tốt nghiệp

Vai trò của Kiểm sát viên trong vụ án hình sự

hình sự thì Kiểm sát viên là người thực hành quyền công tố và kiểm sát việc tuân theo
pháp luật trong vụ án hình sự.
1.2.1 Thực hành quyền công tố trong tố tụng hình sự

1.2.1.1 Khái niệm quyền công tố
Quyền công tố là quyền nhân danh Nhà nước thực hiện việc truy cứu trách
nhiệm hình sự đối với người phạm tôi.
Pháp luật do Nhà nước đặt ra, nhà nước quản lý xã hội bằng pháp luật. Quyền
công tố được sử dụng như là công cụ hữu hiệu để nhà nước sử dụng pháp luật trấn áp
tội phạm. Quyền công tố chính là sự buộc tội chính thức của Nhà nước đối với người
thực hiện hành vi phạm tội. Là quyền của Nhà nước gắn liền với bản chất của từng
Nhà nước và chỉ trong lĩnh vực tố tụng hình sự. Quyền công tố được Nhà nước thực
hiện để cáo buộc những hành vi vi phạm pháp luật được xem là tội phạm và gây ra
những tổn hại cho xã hội mà Nhà nước quản lý.
Quyền công tố có khả năng duy trì, điều chỉnh các mối quan hệ xã hội phức tạp,
đa dạng của xã hội. Trong đó có các mối quan hệ của những con người làm phá vỡ mối
quan hệ xã hội, làm xấu đi tình trạng xã hội. Quyền công tố được Nhà nước sử dụng
nhằm triệt tiêu các hành vi được xem là tội phạm. Khi tội phạm xuất hiện thì đ ồng
nghĩa với sự xuất hiện của quyền công tố. Vì quyền công tố có giá trị như là một giải
pháp hữu hiệu để Nhà nước sử dụng đối với tội phạm. Bởi lẽ, quyền công tố sẽ thực
hiện chức năng chống lại tội phạm bảo đảm sự phát triển hài hòa của xã hội.
Khi quyền công tố xuất hiện thì cần phải có việc sử dụng và trách nhiệm thực
hiện sẽ được Nhà nước giao cụ thể cho một cơ quan chuyên trách nào. Việc sử dụng
quyền công tố được gọi là thực hành quyền công tố. Thực hành quyền công tố là việc
sử dụng tổng hợp các quyền năng pháp lý thuộc nội dung quyền công tố để thực hiện
việc truy cứu trách nhiệm hình sự đối với người phạm tội trong các giai đoạn điều tra,
truy tố và xét xử. Thực hành quyền công tố là sử dụng quyền công tố nhân danh Nhà
nước đấu tranh chống tội phạm. Để đảm bảo thực hành quyền công tố trong thực tế
đấu tranh chống tội phạm thì Nhà nước ban hành các văn bản pháp luật trong đó có
quyền năng pháp lý thuộc nội dung quyền công tố. Các quyền năng đó được giao cho
cơ quan nhà nước nào để phát hiện tội phạm và truy cứu trách nhiệm hình sự đối với
người phạm tội thì cơ quan đó có trách nhiệm thực hành quyền công tố. Ở nước Cộng
hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, khái niệm quyền công tố xuất hiện đầu tiên tại Điều
138 Hiến pháp 1980 “Viện kiểm sát nhân dân tối cao nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa

Việt Nam kiểm sát việc tuân theo pháp luật của các bộ và cơ quan khác thuộc Hội
đồng Bộ trưởng, các cơ quan chính quyền địa phương, tổ chức xã hội và đơn vị vũ
GVHD: Ths Mạc Giáng Châu

17

SVTH: Lê Ngọc Ấn


Luận văn tốt nghiệp

Vai trò của Kiểm sát viên trong vụ án hình sự

trang nhân dân, các nhân viên Nhà nước và công dân, thực hành quyền công tố, bảo
đảm cho pháp luật được chấp hành nghiêm chỉnh và thống nhất. Các Viện kiểm sát
nhân dân địa phương, các Viện kiểm sát quân sự kiểm sát việc tuân theo pháp luật,
thực hành quyền công tố trong phạm vi trách nhiệm của mình”. Với quy định của Hiến
pháp 1980 thì thực hành quyền công tố được giao cho Viện kiểm sát nhân dân nhưng
Hiến pháp 1980 quy định Viện Kiểm sát thực hiện nhiều nhiệm vụ và quyền hạn. Vì
vậy việc thực hành quyền công tố chưa phù hợp với chức năng của Viện kiểm sát.
Hiến pháp 1992 (sửa đổi bổ sung 2001) quy định cụ thể Viện kiểm sát nhân dân với
hai chức năng: thực hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp8.
Trong tố tụng hình sự quyền công tố xuất hiện trong các giai đoạn tố tụng hình
sự (trừ giai đoạn thi hành án). Hoạt động công tố xuất hiện từ khi có tội phạm xảy ra
và kết thúc khi bản án, quyết định hình sự có hiệu lực pháp luật và không bị kháng
cáo, kháng nghị. Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003 quy định cụ thể nhiệm vụ và quyền
hạn của Viện kiểm sát trong tố tụng hình sự cụ thể là có chức năng thực hành quyền
công tố: "Viện kiểm sát thực hành quyền công tố trong tố tụng hình sự, quyết định truy
tố người phạm tội ra trước Tòa án". Tuy nhiên Viện Kiểm sát là một cơ quan nên cần
có một số cá nhân, một con người cụ thể để đại diện cho Viện kiểm sát thực hiện

nhiệm vụ, quyền hạn đó là Viện trưởng, Phó Viện trưởng, Kiểm sát viên. Kiểm sát viên
là người được phân công nhiệm vụ thực hành quyền công tố trong tố tụng hình sự đảm
bảo cho các hoạt động trong tố tụng hình sự được đúng đắn và phù hợp với quy định
của pháp luật.
1.2.1.2 Ý nghĩa của việc thực hành quyền công tố trong tố tụng hình sự
Thực hành quyền công tố trong tố tụng hình sự sẽ xác định được đúng người,
đúng tội không để lọt tội phạm và không làm oan người vô tội. Khi tội phạm xuất hiện
thì đồng nghĩa với việc xuất hiện quyền công tố. Kiểm sát viên là người tiến hành tố
tụng và được quyền tham gia các hoạt động liên quan đến tội phạm, nhằm chứng minh
tội phạm qua các giai đoạn từ khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử. Hoạt động thực hành
quyền công tố được sử dụng độc lập trong tố tụng hình sự mà không bị chi phối bởi
những người có thẩm quyền trong các hoạt động tố tụng hình sự. Viện kiểm sát là cơ
quan thực hành quyền công tố một cách độc lập nhân nhân danh nhà nước. Thực hành
quyền công tố vừa là quyền và cũng chính là nghĩa vụ của chủ thể thực hiện hoạt động
thực hành quyền công tố mà Nhà nước giao cho. Quyền công tố chính là sự buộc tội
của Nhà nước đối với người thực hiện hành vi phạm tội, thực hành quyền công tố
8

Điều 137 Luật Hiến pháp năm 1992 (sửa đổi bổ sung 2001)

GVHD: Ths Mạc Giáng Châu

18

SVTH: Lê Ngọc Ấn


Luận văn tốt nghiệp

Vai trò của Kiểm sát viên trong vụ án hình sự

chính là sử dụng quyền công tố trong tố tụng hình sự. Tội phạm thực hiện hành vi
nguy hiểm cho xã hội cần phải bị lên án và phải bị trừng trị. Khi có tội phạm xảy ra thì
trong một thời gian hợp lý hoạt động thực hành quyền công tố xuất hiện để tiến hành
chứng minh tội phạm. Chính từ hoạt động chứng minh làm rõ tội phạm sẽ xác định
đúng đắn hành vi phạm tội và loại trừ những dấu hiệu không phải là tội phạm. Thực
hành quyền công tố là thực hiện việc buộc tội đối với tội phạm. "Buộc tội là một trong
những chức năng cơ bản và quan trọng của tố tụng hình sự"9. Sự tồn tại của chức năng
buộc tội quyết định sự tồn tại của chức năng bào chữa và chức năng xét xử. Chức năng
buộc tội nhất là trong hình thức buộc tội nhân danh Nhà nước, có vai trò động lực của
tố tụng hình sự. Buộc tội được coi là trục chính thu hút hoạt động của tất cả những
người tham gia phiên tòa. Do xuất phát từ nguyên tắc công tố, nên vụ án hình sự được
bắt đầu bằng việc khởi tố vụ án của cơ quan có thẩm quyền, đặc biệt là từ khi có quyết
định buộc tội (quyết định khởi tố bị can). Kể từ thời điểm này đánh dấu sự tham gia tố
tụng của các chủ thể và họ đều bị chi phối bởi quyết định buộc tội. Đồng thời mục đích
tham gia tố tụng của các chủ thể cũng bắt đầu từ sự buộc tội, từ chức năng buộc tội.
Như vậy trong hệ thống các chức năng tố tụng hình sự cơ bản thì chức năng buộc tội
được coi là chức năng đóng vai trò chủ đạo, quyết định. Không có sự buộc tội thì
không thể có tố tụng hình sự, tố tụng hình sự sẽ trở thành không có mục đích và đối
tượng.
Thực hành quyền công tố mang một ý nghĩa chính trị pháp lý, là hoạt động sử
dụng quyền lực Nhà nước để đấu tranh chống các loại tội phạm góp phần bảo vệ pháp
chế xã hội chủ nghĩa, bảo vệ pháp luật được thực hiện nghiêm minh.
1.2.2 Kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong tố tụng hình sự
Trong tố tụng hình sự, các hoạt động của các chủ thể liên quan trong tố tụng
hình sự rất đa dạng. Trong đó có hoạt động của cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến
hành tố tụng và người tham gia tố tụng. Các hoạt động của các chủ thể này phải đảm
bảo phù hợp với quy định của pháp luật. Tuy nhiên không phải lúc nào hoạt động của
các chủ thể này luôn đúng đắn và phù hợp theo quy định của pháp luật, có trường hợp
trong tố tụng hình sự xảy ra những vi phạm pháp luật của các chủ thể trong vụ án hình

sự. Vi phạm pháp luật trong tố tụng hình sự thường là những vi phạm pháp luật về tố
tụng hình sự, làm cho các hoạt động tố tụng hình sự không đúng đắn. Vì vậy cần phải
có chức năng kiểm tra các hoạt động của các chủ thể trong tố tụng hình sự nhằm kịp
thời phát hiện và hạn chế vi phạm pháp luật xảy ra. Kiểm sát viên trên cơ sở được
9

Lê Tiến Châu, Một số vấn đề về chức năng buộc tội, Tạp chí khoa học pháp luật số 3/2003, Trường Đại học
luật Thành phố Hồ Chí Minh

GVHD: Ths Mạc Giáng Châu

19

SVTH: Lê Ngọc Ấn


Luận văn tốt nghiệp

Vai trò của Kiểm sát viên trong vụ án hình sự

phân công nhiệm vụ sẽ tiến hành kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong tố tụng hình
sự.
1.2.2.1 Khái niệm kiểm sát
Trong hoạt động tố tụng hình sự phát sinh nhiều hoạt động tố tụng hình sự của
các chủ thể khác nhau trong các giai đoạn tố tụng hình sự, có lúc do điều kiện khách
quan có thể làm cho hoạt động này sẽ không được tiến hành một cách đúng đắn theo
quy định của pháp luật hoặc có thể là do ý chí chủ quan của người tiến hành tố tụng.
Để đảm bảo cho hoạt động tố tụng hình sự thực hiện một cách đúng đắn khách quan
thì phải có một cơ quan chuyên trách giám sát việc tuân theo pháp luật trong tố tụng
hình sự. Cụ thể điều này Hiến pháp 1992 sửa đổi bổ sung 2001 quy định: “Viện kiểm

sát nhân dân tối cao thực hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp góp
phần bảo đảm cho pháp luật được chấp hành nghiêm chỉnh và thống nhất”. Với chức
năng kiểm sát các hoạt động tư pháp, Viện kiểm sát bảo đảm cho hoạt động tư pháp
được tiến hành theo đúng trình tự, thủ tục do Bộ luật tố tụng hình sự quy định và tại
Điều 23 Bộ luật tố tụng hình sự 2003: “ Viện kiểm sát kiểm sát việc tuân theo pháp
luật trong tố tụng hình sự có trách nhiệm phát hiện kịp thời vi phạm pháp luật của cơ
quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng và người tham gia tố tụng áp dụng
những biện pháp do Bộ luật này quy định để loại trừ việc vi phạm pháp luật của
những cơ quan hoặc cá nhân này”. Kiểm sát các hoạt động tư pháp mang tính quyền
lực Nhà nước, khác với hoạt động giám sát của Nhà nước về tư pháp, kiểm sát hoạt
động tư pháp có thể nói là sự can thiệp trực tiếp của chủ thể kiểm sát vào các cơ quan
tư pháp và một số cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động tư pháp
trong tố tụng hình sự. Hoạt động kiểm sát được thực hiện bởi Kiểm sát viên là người
tiến hành tố tụng trong tố tụng hình sự trên cơ sở tổ chức và hoạt động của Viện kiểm
sát được quy định trong Luật tổ chức Viện kiểm sát, Bộ luật tố tụng hình sự. Kiểm sát
việc tuân theo pháp luật trong tố tụng hình sự xuất hiện khi xuất hiện tội phạm và kết
thúc khi bản án được thi hành xong.
Từ những phân tích trên có thể rút ra khái niệm: "Kiểm sát việc tuân theo pháp
luật trong tố tụng hình sự là kiểm tra, giám sát việc tuân theo pháp luật của các chủ thể
trong tố tụng hình sự".
Do theo chức năng Hiến định là Viện kiểm sát kiểm sát các hoạt động tư pháp
mà hoạt động tư pháp thuộc nhiều lĩnh vực như: hình sự, dân sự, thương mại... Kiểm
sát việc tuân theo pháp luật được đề cập đến là kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong
tố tụng hình sự nhằm phân biệt rõ hoạt động kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong tố
tụng dân sự.
GVHD: Ths Mạc Giáng Châu

20

SVTH: Lê Ngọc Ấn

Luận văn tốt nghiệp

Vai trò của Kiểm sát viên trong vụ án hình sự

1.2.2.2 Ý nghĩa của kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong tố tụng hình sự
Với chức năng kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong tố tụng hình sự, Kiểm sát
viên có vai trò đ ối với các hoạt động trong tố tụng hình sự được tiến hành một cách
khách quan và chính xác. Khi có sự việc phạm tội thì sẽ phát sinh các hoạt động tố
tụng của các chủ thể tiến hành tố tụng trong việc thu thập tài liệu, chứng cứ để truy
cứu trách nhiệm hình sự đối với người thực hiện hành vi phạm tội. Như vậy hoạt động
kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong tố tụng hình sự phải được tiến hành để bảo đảm
các hành vi tố tụng của các chủ thể đúng pháp luật. Với việc kiểm sát việc tuân theo
pháp luật trong tố tụng hình sự, Kiểm sát viên đảm bảo được rằng việc tiến hành các
hoạt động trong tố tụng hình sự phải căn cứ vào sự thật khách quan, căn cứ vào những
sự việc đã xảy ra trong thực tế, tránh trường hợp suy diễn hay xuyên tạc sự thật trong
tố tụng hình sự. Kiểm sát viên phải theo dõi các hoạt động của các chủ thể trong tố
tụng hình sự kịp thời có những yêu cầu cụ thể nhằm đảm bảo cho hoạt động tố tụng
được khách quan. Điều này cũng góp phần vào việc giải quyết vụ án được nhanh
chóng. Hệ quả của việc không bảo đảm được tính chính xác có thể làm cho hoạt động
trong tố tụng hình sự phải gặp trở ngại hoặc có thể vi phạm nghiêm trọng pháp luật.
Trong hoạt động tố tụng hình sự các chủ thể tiến hành tố tụng, tiến hành một số
hoạt động tố tụng và áp dụng pháp luật có thể có những vi phạm hoặc thiếu sót nhất
định cho nên Kiểm sát viên phải theo dõi đ ể kịp thời có những kiến nghị, yêu cầu
nhằm hạn chế vi phạm pháp luật trong các hoạt động tố tụng. Hoạt động trong tố tụng
hình sự phải bảo đảm được tính chính xác cao vì có những vấn đề trong tố tụng hình
sự có ảnh hưởng lớn đến Nhà nước, công dân cho nên tính chính xác là không thể
thiếu. Kiểm sát viên với vai trò được pháp luật quy định thực hiện việc kiểm sát việc
tuân theo pháp luật trong tố tụng hình sự đảm bảo rằng mọi hoạt động tố tụng hình sự

đều phải chính xác. Vì khi tội phạm xảy ra với nhiệm vụ và quyền hạn, Kiểm sát viên
tham gia vào các hoạt động tố tụng của vụ án hình sự để kiểm tra các hành vi tố tụng
của các chủ thể có nghĩa vụ chứng minh tội phạm. Các quyết định trong tố tụng hình
sự đều có liên quan đến tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, tài sản của công
dân và những người ra quyết định này luôn luôn phải tuân thủ theo trình tự do luật
định. Cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng có nhiệm vụ và quyền hạn
trong tố tụng hình sự, là cơ quan được nhà nước giao nhiệm vụ thực thi và bảo vệ xã
hội. Nếu những hành vi tố tụng không đúng đắn sẽ làm mất đi tính nghiêm minh của
pháp luật, nhân dân mất lòng tin vào Nhà nước. Hậu quả của các hành vi tố tụng
không tuân thủ pháp luật sẽ gây ảnh hưởng cho quá trình tố tụng, gây lãng phí thời
gian và sức lực. Vì vậy để hoạt động tố tụng được đúng pháp luật và chính xác thì
GVHD: Ths Mạc Giáng Châu

21

SVTH: Lê Ngọc Ấn