LUẬN văn sư PHẠM hóa xác ĐỊNH dư LƯỢNG CHẤT KÍCH THÍCH TĂNG TRƯỞNG họ b AGONISTS TRONG THỊT gà BẰNG PHƯƠNG PHÁP sắc ký LỎNG GHÉP 2 lần KHỐI PHỔ (LC MS MS)

TR

NG
I H C C N TH
KHOA S PH M

tài

XÁC
TR
PH

NH D
NG H

L

NG CH T KÍCH THÍCH T NG

β – AGONISTS TRONG TH T GÀ B NG

NG PHÁP S C KÝ L NG GHÉP 2 L N KH I PH
(LC/MS/MS)

Lu n v n t t nghi p
Ngành: HÓA H C

GV h

ng d n:

Sinh viên:

ThS. GVC Nguy n Th Thu Th y

Tr n Th o Ph

ng

L p: S ph m Hóa H c K30
MSSV: 2041576

C n Th , 2008
0


L IC M

N

Lu n v n t t nghi p
c hoàn thành trong kho ng sáu tháng v i s n l c tìm tòi
h c h i c a chính b n thân. Nh ng
t
c k t qu t t thì th y cô luôn là nh ng
ng i d n
ng còn gia ình, b n bè và m i ng i xung quanh luôn ng viên, giúp
tôi trong su t quá trình th c hi n tài này. Nhân ây, tôi xin g i l i c m n chân thành
n:
– ThS. GVC Nguy n Th Thu Th y (B môn Hóa H c – Khoa S Ph m) là giáo viên
h ng d n tôi. Cô luôn chia s nh ng n i v t v trong công vi c c a tôi, cô ã giúp

cho tôi r t nhi u v ki n th c, k n ng h c t p c!ng nh nh ng kinh nghi m t" th c ti n
cu c s ng.
– PGS. TS Nguy n Nh t Xuân Dung (B môn dinh d ng – Khoa Nông Nghi p), cô ã
ch# d n tôi v cách b trí thí nghi m, cách ph i tr n th c n
nuôi gà cho n các
ph ng pháp th ng kê s li u.
– TS Tr n Kim Tính (Tr ng phòng thí nghi m chuyên sâu – $ i H c C n Th ) ã t o
i u ki n cho tôi làm vi c t i phòng thí nghi m và h ng d n tôi các thao tác c!ng nh
nh ng k thu t s% d&ng máy móc – thi t b .
– ThS. GVC Phan Thành Chung, ThS. GVC Hu'nh Kim Liên (B môn Hóa H c – Khoa
S Ph m) ã dành th i gi áng l(
ngh# ng i mà c giúp tôi b n th o, giúp tôi k p
th i ch#nh s%a, hoàn t t lu n v n.
– Gia ình anh Nguy n Hoàng Nhanh cùng ch Bùi Th H ng ( p Th i An A, xã Th i
An, P. Th i An $ông, Q. Bình Th y, TP C n Th ). $ây là n i tôi ã l)p *t chu+ng nuôi
gà và nh anh ch trông coi v m*t an ninh.
– Anh Tr n Thanh S n (chi c&c thú y qu n Bình Th y) ã giúp tôi thu th p gà con qua
ki m d ch, h ng d n tôi cách phòng và tr b nh. Anh S n c!ng là ng i c p cho tôi gi y
phép nuôi gà và gi y phép v n chuy n gà v a i m gi t m,.
– Anh Nguy n Qu c Phong (t, s)c ký – phòng thí nghi m chuyên sâu) ã nhi t tình
h ng d n tôi phân tích m u b-ng h th ng LC/MS/MS. Cùng các anh ch là nhân viên
phân tích m u luôn giúp
tôi trong vi c s% d&ng d&ng c&, hóa ch t c!ng nh các thao
tác thí nghi m c n thi t.
– Th y cô, gia ình, b n bè luôn
trong các ho t ng.

ng viên giúp

tôi, t o cho tôi ni m tin v ng vàng

M t l n n a, tôi chân thành c m n.
Sinh viên th c hi n

Tr n Th o Ph
1

ng


M CL C
Nh n xét và ánh giá lu n v n
L i c m n ........................................................................................................................ 1
M&c l&c ............................................................................................................................. 2
Danh m&c các hình nh và bi u b ng ............................................................................... 4
Tóm t)t n i dung............................................................................................................... 5
Ph n I. M

u................................................................................................................ 6

1. Lý do ch n

tài........................................................................................................... 6

2. M&c ích nghiên c u .................................................................................................... 6
3. Gi thuy t c a

tài ..................................................................................................... 6

4. Ph m vi gi i h n c a

5. Ph

tài........................................................................................... 6

ng pháp nghiên c u .............................................................................................. 7

6. Tóm t)t quá trình th c hi n

tài .......................................................................7

7. Nh ng thu n l i và khó kh n trong quá trình th c hi n

tài ...........................7

Ph n II. N i dung............................................................................................................ 9

1. Lý thuy t..............................................................................................................9
1.1 Lý thuy t v ch t kích thích t ng tr

ng h . –agonists........................................ 9

1.1.1 S l

c v clenbuterol ...................................................................................... 9

1.1.2 S l

c v salbutamol..................................................................................... 10

1.1.3 Tác d&ng c a clenbuterol và salbutamol lên

1.2 Lý thuy t v ph

ng v t nuôi và con ng

i...... 10

ng pháp s)c ký l ng ghép 2 l p kh i ph,................................ 10

1.2.1 S)c ký l ng hi u n ng cao (HPLC) ................................................................ 10
1.2.1.1 Gi i thi u v máy s)c ký l ng hi u n ng cao ........................................... 10
1.2.1.2 Nguyên t)c c a quá trình s)c ký ............................................................... 11
1.2.1.3 Các b ph n c a máy ................................................................................ 12
1.2.1.4 Các lo i pha t/nh

nh+i c t s)c ký ......................................................... 19

1.2.2 $ u dò kh i ph,.............................................................................................. 25

2. Ph n th c nghi m..............................................................................................28
2.1 B

c 1: Ti n hành nuôi gà.................................................................................... 28

2.1.1 Th i gian –

a i m ....................................................................................... 28
2


2.1.2 $ i t

ng thí nghi m...................................................................................... 28

2.1.3 Th c n thí nghi m ......................................................................................... 28
2.1.4 Hóa ch t – thi t b ........................................................................................... 29
2.1.5. B trí thí nghi m ............................................................................................ 29
2.2 B

c 2: Theo dõi s t ng tr ng c a gà nuôi......................................................... 32

2.2.1 Th ng kê l

ng ch t kích thích t ng tr

ng ã cung c p cho gà nuôi........... 32

2.2.2 Kh o sát s t ng tr ng c a gà nuôi ................................................................ 33
2.3 B

c 3: Thu m u phân tích................................................................................... 35

2.4 B

c 4: Phân tích m u.......................................................................................... 35

2.4.1 Chu0n b .......................................................................................................... 35
2.4.1.1 Hóa ch t – d&ng c& ................................................................................... 35
2.4.1.2 C t SPE..................................................................................................... 36
2.4.1.3 Pha

ng ch y máy ................................................................................... 36

2.4.1.4 $i u ki n ch y máy .................................................................................. 36
2.4.1.5 Quy trình phân tích clenbuterol và salbutamol trong m u th t ................. 37
2.4.1.6 Xây d ng

ng chu0n............................................................................. 38

2.4.2 Ti n hành phân tích m u và x% lý s li u ....................................................... 40
2.4.2.1 K t qu phân tích clenbuterol trong các m u ........................................... 41
2.4.2.2 K t qu phân tích salbutamol trong các m u............................................ 42
2.4.2.3 Th o lu n .................................................................................................. 43
Ph n III. K t lu n và

ngh ......................................................................................... 44

1. K t lu n....................................................................................................................... 44
2. $ ngh ........................................................................................................................ 44
2.1 V phía ng

i tiêu dùng........................................................................................ 44

2.2 V phía các c quan ch c n ng ............................................................................ 45
2.3 V phía nhà ch n nuôi .......................................................................................... 45
Ph& l&c ............................................................................................................................ 47
Tài li u tham kh o .......................................................................................................... 54

---*--3

DANH M C CÁC HÌNH NH VÀ BI U B NG
TRÌNH BÀY TRONG LU N V N
---*--HÌNH NH
Hình 1

Các b ph n c a máy s)c ký l ng hi u n ng cao (HPLC).

Trang 11

Hình 2

S t

Trang 12

Hình 3

Bình ch a dung môi r%a gi i c t.

Hình 4

Mô t máy tr n dung môi v i

Hình 5

1ng ch a m u trong HPLC.

Hình 6

Ch n lo i c t HPLC

Hình 7

S

Hình 8

Ph m vi

Hình 9

Giao di n ion hóa

Hình 10

Ph i h p LC/MS v i APCI

ng tác trong c t s)c ký.

Trang 13
phân c c t ng d n.

Trang 14
Trang 17

phân tích h p ch t tan

c trong n

+ t,ng quát máy s)c ký l ng ghép kh i ph, (LC/MS).

c

Trang 20
Trang 26

áp d&ng LC/MS v i các giao di n khác nhau.

Trang 26

áp su t khí quy n trong máy LC/MS.

Trang 27

phân tích h n h p g+m 5 ch t.

Trang 28

BI U B NG
B ng 1

M t s dung môi th

ng dùng cho HPLC.

Trang 14

B ng 2

Tính ch t *c tr ng c a m t s lo i

B ng 3

M t s pha t/nh có bán trên th tr

B ng 4

S

B ng 5

Ghi nh n l

B ng 6

Theo dõi t c

B ng 7

S t ng tr ng trung bình c a gà sau 3 tu n nuôi.

Trang 34

B ng 8

K t qu phân tích s)c ký c a các chu0n.

Trang 39

B ng 9

K t qu phân tích clenbuterol trong các m u.

Trang 41

B ng 10

K t qu phân tích salbutamol trong các m u.

Trang 42

u dò.

Trang 18

ng.

Trang 24

+ b trí thí nghi m trên th c t .
ng th c n và l

ng ch t kích thích t ng tr

Trang 30
ng.

t ng tr ng trung bình c a gà sau m i tu n.

4

Trang 32
Trang 33


TÓM T T N I DUNG
$ tài “Xác

nh d l

ng ch t kích thích t ng tr

ng h . – agonists trong th t gà

b-ng ph ng pháp s)c ký l ng ghép 2 l n kh i ph,”
c th c hi n b-ng vi c
v i th c n có tr n m t l ng xác nh ch t kích thích t ng tr ng (tiêu
salbutamol và clenbuterol). S l ng gà
c nuôi là 24 con và chia làm 4 nghi
Gà
c theo dõi s thay ,i kh i l ng sau m i tu n cho n
ánh giá nh h
ch t kích thích t ng tr ng lên lên s t ng tr ng.

nuôi gà
bi u là
m th c.
ng c a

Sau th i gian 3 tu n nuôi, gà

c m, l y th t r+i em xác nh d l ng c a
clenbuterol và salbutamol b-ng ph ng pháp s)c ký l ng ghép 2 l n kh i ph,
(LC/MS/MS). So sánh d l ng c a ch t kích thích t ng tr ng v i hàm l ng ban u
ã tr n vào th c n
ánh giá kh n ng l u t+n c a chúng trong th t gà. K t qu b c
u xác nh
c d l ng trung bình c a clenbuterol và salbutamol trong th t gà
kho ng 52%. D l ng c a ch t kích thích t ng tr ng s( gây nh h ng n s c kh e
ng i tiêu dùng. T" ó,
tài nêu lên nh ng khuy n cáo cho ng i ch n nuôi và ng i
tiêu dùng.
$ tài g+m 3 ph n:
– Ph n 1: M

u

Lý do ch n

tài, m&c ích nghiên c u, gi thuy t và ph m vi gi i h n c a

tài.

– Ph n 2: N i dung
Gi i thi u s l

c v ch t kích thích t ng tr

ng h . – agonists, quy trình phân

tích và vi c ti n hành phân tích các m u th t b-ng h th ng LC/MS/MS, thu th p và x% lý

s li u.
– Ph n 3: K t lu n và

ngh

$ánh giá kh n ng l u t+n c a clenbuterol và salbutamol trong th t gà, khuy n cáo
vi c s% d&ng ch t kích thích t ng tr ng i v i ng i ch n nuôi và ng i tiêu dùng.

5


Ph n I. M
1. LÝ DO CH N

U

TÀI

Trong siêu th hi n nay các m*t hàng th c ph0m nh th t heo, th t gà làm s2n
c
bày bán trông r t “b)t m)t”, chúng
c p á, t i rói, nh ng mi ng th t có l p n c sát
da, s n ch)c, r t ít m và t t nhiên nó s(
c ng i tiêu dùng ch n mua ngay. N)m
c
ý thích c a khách hàng nên nhi u nhà ch n nuôi ã m nh d n cho ra nhi u s n ph0m th t
có “ch t l ng” nh th b-ng cách tr n ch t kích thích t ng tr ng vào th c n ch n
nuôi. Ch t kích thích t ng tr ng tiêu bi u
ây là clenbuterol và salbutamol, chúng là
nh ng k gi t ng i th m l*ng, h u qu không ai l ng tr c

c.
Clenbuterol và salbutamol là thu c trong s nh ng hóa ch t c m s% d&ng c a B
Nông Nghi p và Phát Tri n Nông Thôn n m 2002 (ph& l&c 3). Chúng không
c phép
hi n di n trong th c ph0m dù là m t l ng r t nh . T" ó, vi c phân tích xác nh d
l ng c a ch t kích thích t ng tr ng l i r t c n thi t, giúp cho các nhà ch c n ng d
dàng ki m nh
c âu là s n ph0m s ch nh-m b o v s c kh e ng i tiêu dùng.
T" th c ti n nêu trên,

tài “Xác

nh d l

ng ch t kích thích t ng tr

ng h . –

agonists trong th t gà b-ng ph ng pháp s)c ký l ng ghép 2 l n kh i ph,”
c th c hi n
c& th trên vi c xác nh d l ng c a clenbuterol và salbutamol trong th t gà.

2. M C ÍCH NGHIÊN C!U
$ tài này
c th c hi n v i mong mu n nêu ra
c m t ph ng pháp xác nh
d l ng ch t kích thích t ng tr ng h p lý, ánh giá
cm c
l u t+n c a chúng
trong th c ph0m th t và m r ng ph m vi phân tích

t" ó ph ng pháp phân tích s(
c h u d&ng, ch t l ng th c ph0m th t s(
c ánh giá chính xác, nghiêm minh và
cu i cùng là s c kh e con ng i
c m b o.

3. GI THUY"T C#A

TÀI

Theo lý thuy t, ch t kích thích t ng tr ng clenbuterol và salbutamol sau khi vào
c th con gà thì 40% s( b tiêu t n cho các quá trình chuy n hóa, làm cho t ng l ng
n c, th t s n ch)c. Còn 60% s( tích tr l i trong th t, gan, th n… L ng ch t còn l i này
s( gây h i cho con ng i n u dùng ph i th t gà ã nuôi b-ng ch t kích thích t ng tr ng.

4. PH M VI GI$I H N C#A

TÀI

$ tài
c th c hi n trong th i gian t ng i h3p t" tháng 10/2007 n tháng
5/2008 và kinh phí thì h n ch cùng v i các v n
khác nh
a i m ch n nuôi thì khá
xa, an ninh ph c t p, n n d ch cúm H5N1 có th bùng phát b t c lúc nào,… Chính vì th
mà
tài ch#
c th c hi n trên m t lo i gia c m là gà v i s l ng 24 con và chia làm
4 nghi m th c.

6


Ch t kích thích t ng tr ng trong ch n nuôi là thu c lo i hóa ch t c m s% d&ng
c a B Nông Nghi p và Phát Tri n Nông Thôn cho nên r t khó kh n trong vi c tìm ki m
chúng tr n vào th c n nuôi gà. Chính vì v y mà tài ch# th c hi n vi c xác nh d
l ng c a 2 ch t kích thích t ng tr ng tiêu bi u là clenbuterol và salbutamol.

5. PH

NG PHÁP NGHIÊN C!U
– Tham kh o tài li u.
– V n d&ng quy trình phân tích clenbuterol và salbutamol b-ng ph
ký l ng ghép 2 l n kh i ph, vào th c nghi m phân tích m u.

ng pháp s)c

5.1 Ph%&ng pháp t'o m(u và thu m(u
– Th c nghi m nuôi gà

t o m u.

– Sau m t th i gian nuôi gà b-ng th c n có tr n ch t kích thích t ng tr
c m, l y th t ph n c phân tích.
– M u th t

ng, gà

c xay nhuy n, cho vào túi nh a hàn kín và tr trong t l nh.

– Các m u th t
b0n v i nhau.

c thu l y và b o qu n m t cách

c l p t"ng m u, không nhi m

5.2 Ph%&ng pháp phân tích m(u
– Phân tích hàm l ng c a clenbuterol và salbutamol trong m u th t b-ng ph
pháp s)c ký l ng ghép 2 l n kh i ph, (LC/MS/MS).

6. TÓM T T QUÁ TRÌNH TH)C HI*N
$ tài
c th c hi n t" tháng 10/2007
gian nh sau:

ng

TÀI
n tháng 05/2008 v i s phân b th i

– Tháng 10; 11; 12/2007: v ch k ho ch công vi c, thu th p tài li u, ti n hành xây
d ng chu+ng nuôi gà.
– Tháng 01/2008: ti n hành nuôi gà và thu m u th t.
– Tháng 02; 03/2008: phân tích m u th t t i phòng thí nghi m chuyên sâu.
– Tháng 04; 05/2008: t,ng k t s li u, vi t báo cáo.

7. THU N L I VÀ KHÓ KH N TRONG QUÁ TRÌNH TH)C HI*N
7.1 Thu n l+i
$ tài

c th c hi n v i nh ng thu n l i sau:

– S quan tâm ch# b o c a giáo viên h ng d n, s giúp
thu t viên trong phòng thí nghi m chuyên sâu.
–S

ng h nhi t tình c a b n bè, ng

– S giúp

c a ng

i thân.

i dân trong vi c ch n nuôi gà.

– S n l c, ch u khó, ham h c h i c a chính b n thân.
7

c a các anh ch k


7.2 Khó kh n
Bên c nh nh ng m*t thu n l i, v n còn m t s khó kh n sau:
– $ tài t

ng

i dài nh ng th i gian th c hi n và kinh phí còn h n ch .

– S ràng bu c gi a gi gi c b n thân (do còn ph i i th c t p s ph m) v i gi
gi c c a phòng thí nghi m chuyên sâu.

8


Ph n II. N I DUNG
1. LÝ THUY"T
1.1 Lý thuy,t v ch-t kích thích t ng tr% ng h. . – agonists
ng thu c h . – agonists nh :

M t s lo i ch t kích thích t ng tr
Alupent

Isoxuprine

Ritodrine

Bambuterol

Mapenterol

Salbutamol

Brethine

Metaprel

Terbutaline

Brombuterol

Metaproterenol

Tulobuterol

Clenbuterol

Proventil

Zilpaterol

Formoterol

Ractopamine

…

Trong s các ch t kích thích t ng tr
s% d&ng

ng thu c h . – agonists thì có 2 lo i th

tr n vào th c n ch n nuôi

1.1.1 S l

ng

Vi t Nam là clenbuterol và salbutamol.

c v clenbuterol

CTPT

C12H18Cl2ON2

KLPT

277.19 vC

Lý tính

CTCT

– Tr ng thái: d ng b t, màu tr)ng.
– tonc: 174 – 175.5 oC

OH
Cl

NH

– Tính tan: tan nhi u trong H2O,
CH3OH, C2H5OH, tan ít trong CHCl3,
không tan trong C6H6.

H 2N
Cl

Tên g i

2–(tert–butylamino)–1–(4–amino–3,5–dichlorophenyl)ethanol

9

c


1.1.2 S l

c v salbutamol

CTPT

C13H21O3N

KLPT

239.31 vC

Lý tính

– Tr ng thái: d ng b t, màu tr)ng.

CTCT

– tonc: 157 – 158 oC

OH
HO

– Tính tan: tan nhi u trong H2O;
CH3OH; C2H5OH, tan ít trong CHCl3;
ether, không tan trong C6H6.

NH

HO

Tên g i

4–(2–(tert–butylamino)–1–hydroxyethyl)–2–(hydroxymethyl)phenol

1.1.3 Tác d ng c a clenbuterol và salbutamol lên

ng v t nuôi và con ng

i

Clenbuterol và salbutamol là nh ng hormon t ng tr ng có tác d&ng kích thích gia
súc, gia c m t ng tr ng nhanh. Nó có tác d&ng làm giãn ph qu n, giãn c tr n cu ng
ph,i, i u khi n các ch t dinh d ng h ng t i mô c , t ng quá trình t,ng h p protein
tích l!y n c và gi m s tích l!y m trong c th . Chính vì s t ng tr ng nhanh mà th i
gian ch n nuôi
c rút ng)n, gi m
c chi phí th c n, thu c men.
Ch t kích thích t ng tr ng tích l!y trong th c ph0m th t s( làm nh h ng
s c kh e ng i tiêu dùng, gây ra các b nh lý có bi u hi n nh r i lo n nh p tim, tim

nhanh, t ng huy t áp, co th)t ph qu n, phù n , run c , li t c , choáng váng,…

n
p

1.2 Lý thuy,t v ph%&ng pháp s/c ký l0ng ghép 2 l n kh i ph1
1.2.1 S c ký l ng hi u n ng cao (HPLC)
1.2.1.1 Gi i thi u v máy s)c ký l ng hi u n ng cao.
N m 1967, Horvath C. là tác gi
u tiên ã t o ra máy HPLC
nghiên c u v
nucleotit. Ngày nay, v i các u i m nh áp su t cao,
phân gi i cao, v n t c s)c ký
nhanh,… Máy HPLC
c s% d&ng r ng rãi trong r t nhi u l/nh v c nghiên c u a d ng
nh phân tích d c ph0m, các d ch sinh lý, polymer thiên nhiên ho*c t,ng h p, d l ng
các lo i ch t trong môi tr ng, nhi u lo i h p ch t vô c , các lo i nguyên t hi n di n
trong m u phân tích d ng v t,… H n n a, các lo i u dò cho HPLC không làm h h i
m u phân tích (ngo i tr" u dò MS) nên sau khi phân tích, có th thu h+i m u
th c
hi n các lo i nghiên c u khác nh phân tích ph,, th% thu c nh tính, th% nghi m ho t
tính sinh h c,…

10


Hình1. Các b ph n c a máy s)c ký l ng hi u n ng cao (HPLC)
1.2.1.2 Nguyên t)c c a quá trình s)c ký.
$ ti n hành tách s)c ký, pha t/nh ph i
c nh+i vào c t tách theo m t k thu t

nh t nh phù h p. Pha t/nh là m t y u t quan tr ng quy t nh b n ch t c a quá trình
s)c ký và lo i s)c ký. N u pha t/nh là ch t h p ph& thì ta có s)c ký h p ph& pha th ng
ho*c pha ng c (NP–HPLC ho*c RP–HPLC), n u pha t/nh là ch t trao ,i ion, thì ta có
s)c ký tao ,i ion (IE–HPLC)… Cùng v i pha t/nh, r%a gi i ch t phân tích ra kh i c t
tách, ta ph i c n m t dung môi r%a gi i, ó là pha ng. Nh v y, n u ta n p m u phân
tích g+m 2 ch t A và B vào c t tách, thì khi b m pha ng qua c t tách, các quá trình s)c
ký c a các ch t A và B s( x y ra, ngh/a là có s tách các ch t A và B ra kh i nhau sau khi
i qua c t tách. Quy t nh hi u qu c a s tách s)c ký là t,ng c a các m i t ng tác sau:
T

ng tác gi a ch t phân tích và pha t/nh.

T

ng tác gi a ch t phân tích và pha

T

ng tác gi a pha t/nh và pha

ng.

ng.

T,ng 3 l c t ng tác trong 3 m i t ng tác này s( là y u t quy t nh ch t nào
c r%a gi i ra kh i c t tách s)c ký tr c hay sau. Ch t nào có l c t ng tác l u gi F
nh nh t thì s(
c r%a gi i ra kh i c t tách tr c tiên. Còn ch t nào có l c t ng tác
l u gi l n nh t thì s(
c r%a gi i ra kh i c t tách sau cùng. Ta có th minh h a quá

trình tách s)c ký c a 2 ch t A và B theo s + sau:

11


Ch t
phân tích
F1

Pha t/nh

Hình 2. S t
Theo s

+ trên thì l c t

F2

F3

Pha

ng

ng tác trong c t s)c ký.

ng tác l u gi c a m i ch t phân tích s( là:

Ch t A

FA = F1A + F2A + F3A

Ch t B

FB = F1B + F2B + F3B

$ i v i m i ch t, s l u gi
c xác nh b i 3 l c thành ph n là F1, F2, F3.
Trong ó, F1 và F2 có vai trò quy t nh, còn F3 thì nh h ng không l n. 4 ây, l c F1
là gi ch t phân tích l i trên c t tách, t c là trên pha t/nh. Khi ó, l c thành ph n F2
l i kéo ch t phân tích ra kh i c t tách. Nh v y, v i m i ch t khác nhau thì l c thành
ph n F1 và F2 là khác nhau. Vì th , F1 và F2 là 2 y u t quy t nh s l u gi c a ch t
tan trong m t h pha. Nh th có ngh/a là pha t/nh và pha ng là 2 y u t quy t nh
hi u su t c a quá trình s)c ký trong k thu t HPLC.
1.2.1.3 Các b ph n c a máy
a. Bình ch a dung môi r%a gi i c t
H dung môi r%a gi i c t
c hút ra t" 2 bình ch a dung môi. Bình
c làm
b-ng ch t li u tr , th ng là b-ng th y tinh. Bình luôn luôn có n)p b o v
không cho
b&i r i vào, n)p có l h
bình luôn thông v i khí tr i. Trong bình, có m t ng d n
dung môi t" bình vào ng s)c ký,
u này có g)n m t nút l c b-ng kim lo i v i m&c
ích l c dung môi và c!ng
ng luôn d i m*t thoáng c a ch t l ng. Các nhà s n
xu t có nh ng bình chuyên dùng
cho nút l c b-ng kim lo i nói trên l t vào m t l
gi ng, b o m u ng luôn ch m sát áy bình có th s% d&ng n gi t dung môi cu i

cùng trong bình.

12


Tr c khi l)p m t bình dung môi vào v trí ho t ng, c n ph i lo i b ph n
không khí ã hòa tan vào dung môi tr c ó, g i là kh% b t khí, b i vì n u còn l n nh ng
b t không khí vào trong lu+ng dung môi i vào máy s( làm cho máy b m và u dò ho t
ng kém ki u qu .
n i vào máy b m

nút l c b-ng kim lo i
*t l t trong gi ng.
Hình 3. Bình ch a dung môi r%a gi i c t
Dung môi dùng cho HPLC:
– Máy HPLC th ng s% d&ng h n h p 2 lo i dung môi. Tuy v y c!ng có nh ng
nghiên c u s% d&ng 4 lo i dung môi (trong tr ng h p này, c n có thêm thi t b ph& tr
thích h p có bán s2n). T5 l c a m i dung môi trong h n h p
c pha tr n b-ng h
th ng i u khi n, máy b m hút 2 dung môi trong 2 bình
a vào h p ph i tr n. Ví d&,
nh các h dung môi CH3OH : H2O 70/30 (v/v) ho*c CH3CN : H2O 80/20 (v/v),… Nó
c!ng có th là dung môi H2O có ch a các ch t m pH, ch t t o ph c, ch t làm ch m,…
v i n+ng
nh t nh. Nói chung, v i m i lo i s)c ký s( có m t h dung môi r%a gi i
riêng, phù h p v i nó có th thu
c hi u qu tách t t nh t.
– Có 2 ki u s% d&ng pha
n+ng t ng d n tuy n tính.

ng trong vi c r%a gi i: r%a gi i

+ R%a gi i n n+ng : v i 1 pha
h p 2 dung môi pha tr n tr c v i t5 l xác
Mu n thay ,i qua m t lo i pha ng khác
ch a dung môi r+i cho pha ng ho t ng tr

n n+ng

và r%a gi i

ng l a ch n (m t dung môi ho*c m t h n
nh)
c s% d&ng su t quá trình s)c ký c t.
thì ph i ng ng quá trình s)c ký, thay bình
l i.

+ R%a gi i n+ng
t ng d n tuy n tính: trong quá trình s)c ký, tính phân c c c a
pha ng
c thi t k
t ng d n lên m t cách t" t" và u *n. T ng t nh s)c ký
khí, nhi t c a c t phân tích
c ch#nh t ng d n lên.
– Trong s)c ký l ng, tính phân c c c a pha ng gi vai trò quan tr ng trong vi c
tách ch t. Vi c i u ch#nh pha ng
có tính phân c c t ng d n tuy n tính
c th c
hi n b i 1 máy tr n dung môi, i u khi n b i h i u hành c a máy. K thu t viên ch#
c n ánh l nh vào máy tính v i ch ng trình mong mu n.

13


Hình 4. Mô t máy tr n dung môi v i
B ng 1. M t s dung môi th
Tên dung môi

phân c c t ng d n.

ng dùng:
tos (oC)

Tên dung môi

tos (oC)

Acetone

56

Ethanol

78

Acetonitrile

82

Ethyl acetate

77

Butanone

80

Methanol

64

Chloroform

62

N

100

Cyclohexane

69

Pentane

36

Dichloromethane

40

Propan–2–ol

82

Diethylamine

115

Tetrachlorocarbon

77

Diethyl ether

35

Tetrahydrofuran

66

1,4–Dioxane

107

Toluene

111

c

– Trong m t h pha, pha ng và pha t/nh là hai y u t chính c a quá trình s)c ký.
Hai y u t này quy t nh th i gian l u gi c a các ch t m u và hi u qu c a s tách s)c
ký. Nói chung, pha ng có th làm nh h ng n nh ng v n sau trong quá trình tách
s)c ký c a các ch t:
• $ ch n l c c a h pha.
• Th i gian l u gi c a các ch t tan.
• Hi u l c c a c t tách.
• $ phân gi i c a ch t trong m t pha t/nh.
• $ r ng c a peak s)c ký.
14


Do ó, v i m t pha t/nh ã ch n r+i, n u nh ta ch n
c pha ng có thành
ph n phù h p thì ta s( có hi u su t tách s)c ký c a m t h n h p m u là t t nh t. Chính vì
th , pha ng là m t y u t linh ng và trong k thu t HPLC thì pha ng c n ph i th a
mãn m t s i u ki n sau ây:
– Pha ng ph i tr
i v i pha t/nh, không làm h ng pha t/nh theo b t k' m t
tính ch t nào trong quá trình s)c ký, không có s t ng tác ph& v i pha t/nh
sinh ra
nh ng s n ph0m khác làm ph c t p cho quá trình tách.
– Pha ng ph i hòa tan
c ch t m u. Có nh th m i làm cho ch t m u
v n chuy n t t trong c t tách hay khi th c hi n quá trình r%a gi i.

c

– Pha ng ph i b n v ng theo th i gian, ngh/a là nó không b phân h y hay thay

,i không theo ý mu n khi ch y s)c ký.
– Pha ng ph i nhanh t cân b-ng trong quá trình s)c ký, nh cân b-ng h p
ph&, phân b , trao ,i ion, tùy theo b n ch t c a t"ng lo i s)c ký.
– Pha ng ph i phù h p v i lo i detector dùng
phát hi n các ch t phân tích,
không làm h h i n flowcell c a detector. Ví d&, dùng lo i detector UV hay UV–VIS
thì pha ng ph i trong su t trong các vùng ph, ó, hay dùng detector hu'nh quang thì
pha ng ph i không có tính hu'nh quang.
– T t c dung môi pha ng ph i có tinh khi t cao, t tiêu chu0n, không có l n
b&i b0n. Tr c khi g)n vào máy HPLC, dung môi ph i
c lo i b khí, có th lo i b
khí b-ng cách s&c m nh khí Heli vào bình v i v n t c 300 ml/phút kéo dài trong vài phút,
bong bóng khí Helium s( u,i b t không khí ra kh i bình. Dung môi bão hòa khí Heli
không làm nh h ng gì n quá trình s)c ký. C!ng có th kh% khí b-ng cách *t bình ã
c m n)p vào b+n siêu âm và cho máy ho t ng trong vòng 5 n 10 phút.
– $i u ki n cu i cùng là pha ng ph i thông d&ng, không quá )t. T t nhiên, y u
t này trong s)c ký i u ch thì có ý ngh/a r t l n. Trong phân tích, không ít tr ng h p
ta ph i ch p nh n pha ng )t ti n
m b o k t qu phân tích chính xác, *c bi t là
vi c phân tích l ng v t bên c nh m t l ng l n ch t khác.
$ó là các yêu c u c n thi t i v i m t h pha ng trong k thu t tách HPLC cho
s tách và phân tích m t h n h p m u nh t nh. T t nhiên, các i u ki n ó c n
c
xem xét c& th trong m i tr ng h p c a h n h p m u phân tích,
xem có th b qua
c y u t nào, và t" ó ch n m t pha ng t t nh t cho i t ng nghiên c u.
V i h h p ph& pha th ng (NP – HPLC): pha t/nh th ng là các silica tr n, phân
c c, pha ng là các dung môi h u c không phân c c, k6 n c, ngh/a là n c không tan
c vào pha ng ó. Ví d&: n–hexane, tetrachlorocarbon, chloroform, benzene… Nó là
nh ng dung môi không phân c c hay ít phân c c hay h n h p c a các dung môi ó v i t5

l nh t nh. Trong quá trình s)c ký,
cho quá trình tách ,n nh, ng i ta th ng ph i
bão hòa pha ng tr c khi ch y s)c ký b-ng n c. N u không thì nh h ng c a hàm
15


l ng n c n th i gian l u c a ch t m u là r t rõ r t và s tách khó l*p l i. Nh ng dù
sao, ó c!ng là m t nh c i m c a h pha th ng. Do v y, h pha th ng không
c
ng d&ng ph, bi n nh h pha ng c.
V i h h p ph& pha ng c (RP – HPLC): pha t/nh th ng là các silica ã
c
alkyl hóa, nó là không phân c c, pha ng là h dung môi phân c c, nó là nh ng dung
môi tan t t trong n c và trong r t nhi u tr ng h p thì n c l i là thành ph n chính c a
pha ng. Tiêu bi u và
c dùng khá ph, bi n trong h pha ng c là các dung môi
CH3OH, CH3CN hay h n h p CH3OH / H2O, CH3CN / H2O hay có thêm các ch t t o
ph c, ch t i n ly, ch t m pH,… Nói chung, các dung môi pha ch pha ng cho h
pha ng c là n c c t, các alcol, các cetone có m ch carbon ng)n, m t s acid hay base
h u c , m t vài amine hay aminoacid tan t t trong n c.
Chính nh có *c tính trên, cho nên h h p ph& pha ng c
c s% d&ng r t ph,
bi n tách nhi u lo i h n h p m u t" vô c
n h u c , t" các ch t không phân c c n
phân c c và k c ch t có liên k t ion nh vi c tách các acid, base hay tách các ion kim
lo i trong s)c ký c*p ion.
b. Máy b m
– Lo i b m c a máy HPLC là lo i b m *c bi t v i áp su t r t cao lên n
48.3MPa
b m m t dung môi (pha ng) i xuyên ngang qua m t pha t/nh (

c nh+i
th t ch*t b i nh ng h t th t m n) v i m t t c
không ,i, th ng vào kho ng 0.5 n
4.0 ml/phút.
–B m
dung d ch m.

c c u t o b-ng ch t li u *c bi t

ch u

c dung môi h u c và các

c. C t s)c ký và c t b o v
– C t HPLC
c làm b-ng thép không g#, th ng dài kho ng 10–25cm và có
ng kính bên trong t" 2.1–4.6 mm. C t s)c ký
c nh+i th t ch*t b i nh ng h t nh
có
ng kính 7 5 8m , t tiêu chu0n > 10 000 mâm lý thuy t / mét.
– Tr c khi pha ng i vào c t phân tích, nó ph i
v , công d&ng là l c b nh ng t p ch t b0n còn sót l i.
– C t b o v không )t ti n nên c n

c thay m i th

c cho i ngang qua c t b o
ng xuyên.

d. B ph n tiêm m u vào máy

– Cho m u vào m t pha
HPLC vì lúc ó h th ng ang
nút ng n làm b-ng cao su.

ng v trí trên u c t là m t v n
k thu t c a máy
áp su t cao, h n n a, pha ng l ng có th làm h h i

– Máy HPLC có h th ng tiêm m u *c bi t. 1ng ch a m u là van có 2 c,ng, giúp
nh h ng dòng ch y c a pha ng ch# có th i trên m t trong hai con
ng khác

16


nhau. Khi máy ang ho t
b m t o áp su t cao.

ng

u, pha l ng i xuyên ngang qua c t s)c ký nh m t máy

– M u kh o sát ( ang bên ngoài, áp su t th ng)
c tiêm vào máy nh m t
kim tiêm. G t van theo chi u quy nh, ng ch a m u
c n i thông vào bên trong máy,
pha ng l ng th,i ngang qua o n ng ch a m u, cu n h t các ch t m u n-m trong ng
i vào trong máy. Trong khi
ng (A) ho t ng thì
ng (B) thông ra không khí bên

ngoài máy,
c khí th,i s ch s2n sàng ch a m t m u m i cho l n phân tích sau.
Vào c t

T" máy b m

T" máy b m

Vào c t

1ng
ch a m u

(a)

1ng
ch a m u

Kim tiêm
b mm u
vào

(b)

Hình 5. 1ng ch a m u trong HPLC
(a) V trí
ph n tiêm
cu n ch a
áp su t th

van khi tiêm m u vào b
m u. M u
c b m vào
m u nh m t kim tiêm, (
ng).

(b) V trí van khi mu n a m u vào
bên trong máy, pha
ng th,i ngang
qua cu n tiêm m u, lôi cu n nh ng
ch t trong cu n
a vào máy.

e. $ u dò
Ho t ng c a u dò là
theo dõi dòng ch y c a dung môi r%a gi i c t
bi t
khi nào thì các h p ch t i ra kh i c t. M i lo i u dò có m t nguyên t)c ho t ng khác
nhau, nh ng u ph i t n m&c ích cu i cùng b-ng m t tín hi u i n t% và tín hi u
này ph i t5 l v i m t s tính ch t c a ch t phân tích, thí d& nh m c h p thu UV, ch# s
khúc x ,… M c
áp ng c a u dò ph i t5 l v i s l ng c a m i ch t phân tích
hi n di n trong h n h p m u phân tích.
S l a ch n lo i u dò tùy vào vi c nhà phân tích mu n làm vi c, nghiên c u
trên nh ng lo i h p ch t nào và các h p ch t ó có các *c tr ng hóa h c nào. T" tính
ch t các h p ch t mu n phân tích, ch n lo i pha t/nh c a c t s)c ký, lo i dung môi r%a
gi i và lo i u dò t ng thích.

17

M t lo i

u dò HPLC lý t

ng

t m t s tiêu chu0n sau:

– $ n gi n, d s% d&ng, có
– Có

b n cao và không làm h h i m u phân tích.

nh y cao và cho k t qu có tính l*p l i.

– Cho áp ng t

ng +ng

i v i nh ng ch t phân tích có c u trúc t

– Không thay ,i khi có s thay ,i nhi t
– Có th i gian áp ng ng)n,

ng +ng.

ho*c áp su t.

c l p v i v n t c dòng ch y c a dung môi r%a gi i.

Trong th c nghi m, không có m t lo i u dò nào th a mãn h t các yêu c u trên.
Ch# có u dò kh i ph, và u dò i n hóa là t ng i áp ng
c các yêu c u trên.
Các nghiên c u v n còn ang ti p t&c tìm ra
c lo i u dò m i.
Các lo i

u dò HPLC có th s)p x p thành m t s lo i nh sau:

– $ u dò theo dõi m t tính ch t hóa h c *c tr ng c a các ch t phân tích mà dung
môi r%a gi i không có tính ch t này, nh v y có th phát hi n s hi n di n c a ch t tan
khi nó hi n di n trong dòng ch y c a dung môi r%a gi i. Các tính ch t ó là: s h p thu
UV, hi n t ng hu'nh quang.
– $ u dò theo dõi s hi n di n m t kh i v t ch t trong dung môi r%a gi i, kh i v t
ch t ó chính là ch t phân tích: ch# s khúc x , h-ng s i n môi. Thí d&: do s hi n di n
c a h p ch t trong dung môi mà dòng dung môi t i v trí lúc u dò phát hi n s( có giá tr
ch# s khúc x khác v i giá tr ch# s khúc x c a dung môi r%a gi i lúc không có m u
ch t.
– $ u dò k t h p: t i th i i m phát hi n, m t l ng dung môi có ch a m u
c
lo i b b t, ti p theo, ch t phân tích
c phát hi n b-ng ph ng pháp ion hóa ng n l%a
ho*c b-ng kh i ph, (ph n lý thuy t v
u dò kh i ph, s(
c trình bày trong ph n sau).
B ng 2. Tính ch t *c tr ng c a m t s lo i

Lo i

u dò

Gi i h n
phát hi n
l ng m u
(g/ml)

Nh y c m
v it c
dòng ch y

u dò:

Nh y c m
v i
nhi t

Lo i m u phân tích
phù h p

-10

5.10

Không

Th p

H p ch t th m, d hoàn,
h p ch t có nhi u n i ôi

liên h p.

Photodiode

2.10-10

Không

Th p

H p ch t th m, d hoàn.

Hu'nh quang

~10-12

Không

Th p

Vitamin, steroid.

UV

18


IR

10-6

Không

Th p

H p ch t carbonyl,
hydrocarbon.

Ch# s khúc x

5.10-7

Không

± 10 − 4 o C

T t c các lo i h p ch t.

d n

10-8

Có

± 1 oC

H p ch t ion.

$i n hóa

10-12

Có

± 1 oC

H p ch t có âm i n
m nh, Catecholamine

Kh i ph,

10-10

Không

Không

T t c các lo i h p ch t.

Chuy n qua FID

5.10-7

Không

Không

Hydrocarbon có th b
oxid hóa.

$o

1.2.1.4 Các lo i pha t/nh

nh+i c t s)c ký

C!ng gi ng nh c t s)c ký khí, có nhi u lo i pha t/nh
nh+i c t HPLC, tuy
nhiên, v i HPLC thì a d ng h n. T t c các k thu t s)c ký u có c t: c t pha th ng,
c t pha t o n i, c t pha o, c t trao ,i ion, c t s)c ký gel,…
Các lo i nguyên li u dùng
nh+i c t HPLC là nh ng h t có l r ng siêu nh v i
nhi u d ng, kích th c và r ng khác nhau. Ph n l n các nguyên li u là silica, là nh ng
h t có kích th c nh , có di n tích b m*t l n (200 – 300 m2/g) và ch u
c áp su t
t ng i cao. Các lo i nguyên li u khác có th là aluminum, zirconium, nguyên li u trao
,i ion,…
Các lo i c t HPLC dùng trong các k thu t s)c ký khác nhau:
Lo i c t

Tính ch t c a h p ch t có th phân tích

C t pha th ng, pha
o, pha t o n i.

Có tr ng l ng phân t% nh (< 2000 vC), không có mang
i n tích, có th phân c c ho*c không phân c c, có th hòa
tan trong dung môi h u c ho*c n c.

C t trao ,i ion.

Có tr ng l ng phân t% nh (< 2000 vC), phân t% có
mang i n tích, lo i h p ch t hòa tan trong n c.

C t s)c ký gel.

Có tr ng l ng phân t% nh ho*c l n, không có mang i n
tích, có th hòa tan trong dung môi h u c ho*c n c.

19


Hình 6. S

+h

ng d n ch n lo i c t HPLC

phân tích h p ch t tan

SEC, Silica l r ng nh ho*c gel h u c

an

c trong n

c.

c, dung môi n

c.

1/ Pha th ng (amino, diol), dung môi h u c / n
2/ Silica, dung môi h u c .

c.

Có
Có
Các ch t tan có
kích th c khác
bi t nhau nhi u.

Không

H p ch t ion ho*c
có th ion hóa.

Không
H p ch t tan
trong n c

H p ch t
ion

M > 2000 vC

IEC, dung môi n

c.

Có
Tính ion
m nh

Có

Nh a trao ,i cation,
dung môi n c.
Không

Không

Tính acid
Có
Nh a trao ,i anion,
dung môi n c.

H p ch t ion ho*c
có th ion hóa.

Không

Các ch vi t t)t trên s

Có

Tính ion
m nh

IEC, dung môi n

c.

1/ Silica l r ng to ho*c gel h u c , dung môi n c.
2/ Silica l r ng to, pha o, dung môi h u c / n c.

+:
IEC

Pha t/nh trao ,i ion

SEC

S)c ký gel

20


* Pha t o n i
Pha t/nh t o n i b-ng hóa h c
c t o b i các h t silica có
ng kính 3.5 và
10 8m . Giá mang silica có nhi u l r ng, có h t hình c u ho*c có hình d ng b ngoài
không

u.

+ 9u i m:
– Các lo i phân t% phân c c, không phân c c, lo i ion, lo i có kh n ng ion hóa,…

u có th tách ch# b i m t c t s)c ký và v i pha ng phù h p.
– Có th ch t o nhi u lo i pha t/nh v i

phân c c khác nhau.

– Có th l a ch n nhi u lo i dung môi r%a gi i.
– Dung môi r%a gi i ch l c là n c k t h p v i dung môi h u c nh methanol,
acetonitrile là nh ng lo i dung môi thông d&ng, giá thành t ng i.
– Có th áp d&ng k thu t r%a gi i v i dung môi có
phân c c t ng d n mà
không làm h h i pha t/nh (l p dung môi b c bên ngoài trôi tu t kh i giá mang).
– H th ng
+ Nh
b

t s cân b-ng nhanh và không

l i các h qu x u.

c i m:
– Dung môi ch# nên kho ng pH t" 2.0–8.5, n u v t quá kho ng này, pha t/nh s(
t n i ho*c b th y gi i. Không th s% d&ng các dung môi có tính oxid hóa.

– $i u ch pha t o n i b-ng cách bi n ,i các nhóm silanol b m*t thành các
nhóm d n xu t.
+ Có các lo i pha t o n i nh sau:
– Các nhóm alkyl nh octadecyl (–C18H37), ngoài ra còn m t s nhóm khác v i
dây carbon ng)n h n nh C1, C2, C8 và aryl.
– Các nhóm phân c c nh amino, cyanopropyl, ether, diol.
– Các nhóm trao ,i ion nh acid sulfonic, amino, ammonium t c p.

+ Nguyên li u t,ng h p pha n i
– Các pha t/nh t o n i th ng m i có 40–60% các nhóm silanol
c bi n ,i
thành các d n xu t. Các pha t/nh này ch u
c áp su t dòng ch y c a pha ng
41.4MPa trong kho ng pH 2.0–8.5

21


–S

+ các lo i ph n ng

i u ch các lo i pha t/nh t o n i khác nhau:

SOCl2
Si
Silica

Si

OH
R OH

Si

OR
(2)
Alcoxysilane

1)

CH2
(3)

R'

Si

NH R
(4)

Alkylaminosilane

Si

O

H2O

Si

C18H37

(ODS)

(5) C18

CH3

Cl

CnH2n+1SiCl3
2)

R NH2

Si

CH3

1) C18H37Si(CH3)2Cl
2)

R'CH2MgBr

Cl
(1)

Si

H2O

O

Si

CnH2n+1

(6) Cn

CH2

(7)

Cl
CH3
Si

O

Si

CH CH2

Alcenphenyl

CH3
CH3
Si

O

R

Si

O

Si

(CH2)3

O CH2

CH3

CH CH2

(8) Diol

OH OH

CH3
Si

O

Si

(CH2)3

C N

Cyanopropyl

(CH2)3

NH2

Aminopropyl (10)

(9)

CH3
CH3
Si

O

Si
CH3

1)

PhSiCl3

2)

H2O

amin hóa

Cl
Si

O

Si
Cl

Ph

(11) Nh a trao
,i anion

sulfonat hóa (12) Nh a trao
,i cation

– Trong ph n ng i u ch ra các lo i pha t/nh t o n i, giai o n thông d&ng nh t
là s% d&ng thionyl chloride
bi n nhóm silanol thành chlorosilane. Ti p ó, có th g)n
các nhóm ch c h u c vào silica b-ng các d n xu t Grignard ho*c organolithium, ho*c
cho nhóm chlorosilane tác d&ng v i alkylamine t o nên alkylaminosilane.
22


– Nguyên li u c a pha t o n i
c s% d&ng nhi u nh t là nh ng nguyên li u
c
t o thành b-ng cách cho nhóm silanol b m*t tác d&ng v i organochlorosilane giúp n i
pha t/nh vào ch t mang, ngang qua n i siloxane (Si–O–Si). Thí d&, v i pha t o n i ODS
(C18H37Si–), tác ch t s% d&ng là chlorodimethyl(octadecyl)silane.
– N u silane ch# n i v i duy nh t 1 nhóm chlor, ph n ng s( t o ra m t pha t/nh
mang nh ng nhóm dimethylsilane m t cách +ng u và pha t/nh nh th s( b che ph
l p m*t b i kho ng 8–12% carbon.

Si

OH

1)

C18H37Si(CH3)2Cl

2)

H 2O

CH3
Si

O

Si

C18H37

CH3
(ODS)

Ph n ng c a silica v i chlorodimethyl(octadecyl)silane.
– Tuy v y, trên b m*t silica, v n còn l i kho ng vài m i ph n tr m các nhóm
silanol t do, các nhóm này t o ra hi n t ng m!i tín hi u b kéo uôi trên s)c ký +. $
kh)c ph&c hi n t ng này, cho tác d&ng v i chlorotrimethylsilane, (CH3)3SiCl, các nhóm
silanol t do còn sót l i s( b khóa ch t, còn g i là
c “che ph
u”. V i m t pha t/nh
có s “che ph
u”, thì l ng che ph b m*t t ng thêm 1–2% carbon.

– N u s% d&ng dichlorosilane ho*c trichlorosilane, ngh/a là Si n i v i 2 ho*c 3
nhóm chlor, s( có ph n ng t o n i ngang l p nên m t pha t/nh có m c
t o n i không
th xác nh
c. Vì th , ng i ta th c hi n ph n ng th y gi i các nhóm chlor còn sót
l i, cho tác d&ng v i chlorotrimethylsilane
t o m t nguyên li u mà ph n n n lõi bên
trong là silica và ph lên n n này là m t l p d y, m *c, có kho ng 15–25% carbon.
Si

OH

O
Si
Si
OH

C18H37SiCl3

Si

OH

Cl

O

O

Si

Si

O

C18H37

1)

H2O

2)

(CH3)3SiCl

Si

O

O

Si
Si

Si

Si

OH

OSi(CH3)3

O

OSi(CH3)3
C18H37

Ph n ng c a silica v i trichloro(octadecyl)silane và h qu là các nhóm silanol
còn sót l i ã
c “che ph
u”.
+ C ch gi ch t phân tích c a pha t o n i:
– C ch gi ch t phân tích c a pha t o n i r t ph c t p, theo nhi u c ch khác
nhau và ch a
c hi u rõ. Có th hi u nó có tính ch t t ng t nh s phân b trong h
th ng pha l ng–l ng và c!ng có th hi u là có m t s tranh giành gi a dung môi r%a gi i
và các phân t% ch t tan chi m l y m t “v trí” trên pha t/nh.
– Các nhóm silanol còn sót l i trên b m*t c a h t silica có th gây hi u ng h p
thu, khi n cho có hi n t ng tín hi u m!i trên s)c ký + kéo uôi, t o v t dài. Vì lý do
23


này, nên s% d&ng lo i pha t/nh có hàm l
silanol t do ã
c che ph
u.

ng pha t/nh che ph cao, ho*c lo i có nhóm

– L ng carbon che ph không có ý ngh/a nhi u b-ng ph n tr m b m*t silica
c che ph vì nó nh h ng n kh n ng gi ch t, tính ch t hóa h c,

b n v pH
c a pha t/nh. Trong th c t , các nguyên li u pha t/nh t o n i c a các hãng s n xu t có s
khác bi t nhau áng k v kh n ng tách ch t, v s phù h p
tách m t lo i h p ch t
h u c c& th nào ó,… u c n c vào qui trình i u ch pha t/nh v i m c
t o ph
khác nhau.
B ng 3. M t s pha t/nh có bán trên th tr
Tên
th ng m i

Pha t/nh

Kích
th c l
o

ng:

Th tích Di n tích
l
b m*t

L ng
carbon

Pha t/nh
che ph

(A )

(ml/g)

(m2/g)

(%)

( 8mol/m 2 )

Che ph
u

Hypersil SAS

C1

120

0.7

170

3.0

5.29

Không

Ultremex

C2

80

0.8

200

3.0

4.5

Có

Hypersil

C4

300

0.6

50

2.0

4.8

Có

Ultremex

C6

80

0.8

200

13.0

3.29

Có

Nucleosil 100

C8

100

1.0

350

9.0

2.49

Không

Hypersil

C18

120

0.7

170

10.0

2.84

Có

Spherisorb

Phenyl

80

0.5

220

3.0

1.08

M t ph n

Spherisorb

CN

80

0.5

220

3.5

2.37

Không

Spherisorb

NH2

80

0.5

220

2.0

1.58

Không

Spherex

Diol

100

0.8

180

2.0

1.37

Không

Hypersil SAX

Anion

120

0.7

170

2.7

1.56

Có

Spherisorb

Cation

80

0.5

220

6.0

–

Không

– V vi c l a ch n dây alkyl dài ho*c ng)n thì có m t nguyên t)c t,ng quát là các
h p ch t tan có tính phân c c
c tách t t h n nh vào pha t/nh có dây alkyl ng)n và
ch t tan có tính kém phân c c
c tách t t h n nh vào pha t/nh có dây alkyl dài.

24