LUẬN văn sư PHẠM NGỮ văn vấn đề THAO tác NGHỊ LUẬN lập LUẬN TRONG SÁCH GIÁO KHOA làm văn và NGỮ văn bậc PHỔ THÔNG

TR

NG
I H C C N TH
KHOA S PH M

MÔN NG

V N

Ñ&Ò

NGUY N TH THÙY TRANG

N
THAO TÁC NGH LU N / L P LU N
TRONG SÁCH GIÁO KHOA LÀM V N VÀ
NG V N B C PH THÔNG

Lu n v n t t nghi p i h c
Ngành S ph m Ng v n

Cán b h

ng d n: ThS. CHIM V N BÉ

n Th , 05 / 2009


Lu n v n t t nghi p

V n

C

thao tác ngh lu n…

NG T NG QUÁT
Ñ& Ò

PH N M

U

1. Lý do ch n

tài

2. L ch s v n
3. M c ích nghiên c u
4. Ph m vi nghiên c u
5. Ph

ng pháp nghiên c u

PH N N I DUNG
CH

NG M T

QUAN I M C A CÁC TÁC GI SÁCH GIÁO KHOA LÀM V N VÀ NG

NV V N

THAO TÁC NGH LU N / L P LU N

1.1.

Quan i m c a các tác gi Làm v n 10, sách ch nh lý h p nh t.

1.2.

Quan i m c a các tác gi Làm v n 11, sách ch nh lý h p nh t.

1.3.

Quan i m c a các tác gi Làm v n 12, sách ch nh lý h p nh t.

1.4.

Quan i m c a các tác gi quy n Ng v n 7, t p hai.

1.5.

Quan i m c a các tác gi quy n Ng v n 9, t p hai.

1.6.

Quan i m c a các tác gi quy n Ng v n 10, t p hai.

1.7.

Quan i m c a các tác gi quy n Ng v n 11, t p m t.

1.8.

Quan i m c a các tác gi quy n Ng v n 11, t p hai.

1.9.

Quan i m c a các tác gi quy n Ng v n 11 nâng cao, t p m t.

1.10. Quan i m c a các tác gi quy n Ng v n 11 nâng cao, t p hai.
1.11. Quan

i m c a tác gi quy n Mu n vi t

c bài v n hay.

1.12. Quan i m c a tác gi quy n T p làm v n.
1.13. Quan i m c a các tác gi quy n Làm v n.
1.14. Quan i m c a tác gi quy n

n b n và Làm

n b n ngh lu n.

1

n: rèn luy n k n ng vi t

Lu n v n t t nghi p

CH

V n

thao tác ngh lu n…

NG HAI

NH N XÉT B

C

U V QUAN

V N

M C A CÁC TÁC GI CHUNG QUANH

THAO TÁC NGH LU N / L P LU N

2.1. V khái ni m thao tác ngh lu
2.2. V s l

hay “thao tác l p lu

.

ng các thao tác ngh lu n.

2.3. V n i dung c th c a các thao tác ngh lu n / l p lu n.
2.3.1.“Di n d ch và quy n p”.
2.3.2 “T ng – phân – h p (phân tích và t ng h p)”.
2.3.3.Gi i thích – ch ng minh - bình lu n – khái quát hóa.
2.3.4.“So sánh – bác b ”.
2.4 . H

ng gi i quy t v v n

thao tác ngh lu n / l p lu n.

2.4.1.V khái ni m thao tác ngh lu n.
2.4.2. V s l

ng và n i dung các thao tác ngh lu n.

2.4.2.1. Thao tác ch ng minh.
2.4.2.2. Thao tác phân tích.
2.4.2.3. Thao tác gi i thích.
2.4.2.4. Thao tác bình lu n.
2.4.2.5. Thao tác khái quát hóa.
PH N K T LU N
XU T X

CÁC

NV N

C TRÍCH D N

TÀI LI U THAM KH O

2


Lu n v n t t nghi p

1. Lí do ch n

V n

thao tác ngh lu n…

tài.

Làm v n hay T p làm v n là m t môn h c quan tr ng trong ch
t o, t b c ph thông c s , ph thông trung h c cho

n

ng trình ào

i h c. Nó là môn h c

cung c p nh ng tri th c c b n v h th ng t o tác v n b n, qua ó rèn luy n k
ng vi t các lo i v n b n thu c nhi u phong cách ngôn ng khác nhau cho h c
sinh.
Nhìn chung trong ch

ng trình Làm v n

các c p, h c sinh vi t các v n b n

thu c nhi u phong cách ngôn ng khác nhau nh : miêu t , k chuy n, t

ng thu t,

th t , báo cáo, biên b n và ngh lu n. Trong phân môn Làm v n, ph n v n ngh
lu n chi m m t v trí r t l n. Nó giúp cho ng

i h c phát tri n n ng l c t duy tr u

ng, ch y u b ng th c hành, b ng t p luy n m t cách úng
vi t

c bài v n ngh lu n thì ng

n. Tuy nhiên,

i h c nh t thi t ph i n m

c các thao tác

ngh lu n c b n. Chính vì th , t lâu trong các sách Làm v n c ng nh trong các
quy n sách Ng v n ang

c s d ng. V n

thao tác ngh lu n luôn

c coi

tr ng. Nó còn có vai trò to l n trong vi c rèn luy n k n ng phân tích v n ch

ng,

ng l c t duy và n ng l c ngôn t c a h c sinh. Vì trong quá trình vi t v n b n
ngh lu n ng

i vi t ph i th

ng xuyên v n d ng m t s thao tác ngh lu n c b n.

Các thao tác này là s th ng nh t bi n ch ng gi a hai m t: t duy và ngôn ng
c v n d ng trong giai

n tìm hi u

v n, xây d ng ch

ng trình bi u

t hay

trong giai o n vi t thành v n b n hoàn ch nh. Xu t phát t nh ng lí do ó nên tôi
ã ch n: V n
thông làm

thao tác ngh lu n trong sách Làm v n và Ng v n b c ph

tài cho lu n v n t t nghi p c a mình. Nh m m c ích tìm hi u th

nào là thao tác ngh lu n, có nh ng thao tác nào và n i dung c a t ng thao tác ra
sao.
Tôi tin r ng trong quá trình tìm hi u c ng nh phân tích và t ng h p, ánh giá
s giúp cho tôi có cái nhìn h th ng h n v m ng ki n th c này
Làm v n b c ph thông.

ch

ng trình

ó s là c s ph c v t t nh t cho tôi khi va ch m v i

m ng ki n th c này trong vi c gi ng d y sau này.

3


Lu n v n t t nghi p

V n

thao tác ngh lu n…

Có th nói tính ch t s ph m và kh n ng ng d ng cao c a
hút nh t
v n

i v i tôi khi ch n

tài này. Tôi c ng hy v ng t

tài là i u thu

ây s m ra và

t

cho nh ng c p nghiên c u cao h n nh m ph c v ngày càng t t và hi u qu

n cho vi c gi ng d y v n ngh lu n trong nhà tr

2. L ch s v n

V n

ng ph thông.

.

thao tác ngh lu n ã

c nêu ra trong m t s sách giáo khoa, giáo

trình Làm v n t th p k 90. Có khá nhi u công trình nghiên c u v v n
Tuy nhiên, cho

này.

n nay các tác gi v n ch a có s th ng nh t v khái ni m thao tác

ngh lu n c ng nh là s l

ng và n i dung c a các thao tác ngh lu n. Sau ây

chúng tôi xin i m qua m t s tài li u giáo khoa và giáo trình Làm v n có
nv n

c p

này:

Trong quy n Làm v n 10 [4], các tác gi
c a v n b n ngh lu n” ,

ã

c p

n “nh ng thao tác chính

c chia thành hai nhóm: (1) “phân tích và t ng h p”,

(2) “gi i thích, ch ng minh, bình lu n”. Trong ó “phân tích và t ng h p” là hai
thao tác c b n c a t duy ngh lu n, còn “gi i thích, ch ng minh, bình lu n” là
nh ng thao tác liên quan tr c ti p

n các bài v n ngh lu n.

Các tác gi quy n Làm v n 11 [5], ã

c p

n “cách trình bày ý”. Theo các

tác gi có hai cách trình bày ý: “Di n d ch và quy n p”. Các tác gi nh n m nh:
“di n d ch” v a là thao tác t duy v a là “cách trình bày, t ch c các ý . Còn
“quy n p” c ng

c xem là thao tác t duy logich ,

ng th i là cách trình

bày ý . Các tác gi còn l u ý thêm s ph i h p di n d ch và quy n
ó b sung thêm cách trình bày t ng

phân

Trong quy n Làm v n 12 [14], các tác gi

h

, trên c s

.
c p

n “khái ni m l p lu n”.

Sau ó các tác gi nêu ra m t s cách lu n ch ng trong bài v n ngh lu n: di n
d ch, quy n p, ph i h p di n d ch v i quy n p (t ng – phân – h p), nêu ph n

,

so sánh, phân tích nhân qu và v n áp.
Các tác gi quy n Ng v n 7, t p hai [11],
ch ng minh” và “ gi i thích”.

4

c p

n hai thao tác ngh lu n:


Lu n v n t t nghi p

V n

thao tác ngh lu n…

Trong quy n Ng v n 9, t p hai [12], các tác gi trình bày hai thao tác ngh
lu n: “phân tích” và “t ng h p.
Các tác gi quy n Ng v n 10, t p hai [6],
n ngh lu n”,

c p

nv n

l p lu n trong

ng th i c ng gi i thích khái ni m thao tác ngh lu n” và

ra m t s thao tác ngh lu n th

a

ng g p nh : Phân tích, t ng h p, di n d ch, quy

n p, so sánh”. Các tác gi nh n m nh ây là nh ng thao tác th

ng g p trong ho t

ng ngh lu n.
Trong quy n Ng v n 11, t p m t [7], các tác gi

c p

n hai thao tác l p

lu n: “phân tích” và “so sánh”.
Các tác gi quy n Ng v n 11, t p hai [8], ti p t c

a ra hai thao tác l p lu n:

bác b ” và “bình lu n”.
Trong quy n Mu n vi t

c bài v n hay [10], các tác gi

ni m thao tác ngh lu n”. Các tác gi kh ng

c p

n “khái

nh thao tác ngh lu n có liên quan

m t thi t v i thao tác t duy. Và theo các tác gi thì thao tác t duy có th có nhi u
nh ng thao tác ngh lu n ch y u có n m lo i: “Ch ng minh, phân tích, gi i
thích, bình gi ng, bình lu n”.
Tác gi quy n
ã

c p

n b n và Làm v n: rèn luy n k n ng vi t v n b n ngh lu n,

n “khái ni m thao tác ngh lu n”. Theo tác gi có n m thao tác ngh

lu n: “ch ng minh, phân tích, gi i thích, bình lu n, khái quát hóa”. Trong ó,
“khái quát hóa” là thao tác ngh lu n ph tr , vì nó không t o ra m t lo i
có

nv n

c tr ng riêng trong v n b n ngh lu n.

3. M c ích nghiên c u.

Th c hi n

tài “V n

thao tác ngh lu n trong sách Làm v n và Ng v n

b c ph thông” này, chúng tôi nh m m c ích tìm hi u các thao tác ngh lu n c
th theo quan i m c a các tác gi sách giáo khoa, giáo trình Làm v n và tài li u
tham kh o,

th y

c nh ng m t th ng nh t c ng nh ch a th ng nh t gi a các

tác gi .

5


Lu n v n t t nghi p

Ngoài ra, ng

V n

i th c hi n

chuyên môn. T o b

c

th n y sinh trong ho t

4. Ph m vi

tài

thao tác ngh lu n…

c c ng c , h c h i thêm nhi u ki n th c

u cho quá trình ti p c n và gi i quy t nh ng v n

có

ng gi ng d y sau này.

tài.

Ph m vi nghiên c u c a

tài

c gi i h n

v n

thao tác ngh lu n trong

các sách Làm v n và Ng v n b c ph thông. Nh ng ch y u là chúng tôi tìm hi u
thao tác ngh lu n trong các sách giáo khoa Ng v n.
tôi c ng s

m r ng t m nhìn chúng

i vào nghiên c u m t s giáo trình Làm v n và tài li u tham kh o có

liên quan.

5. Ph

ng pháp nghiên c u.

Ti n hành th c hi n

tài này, chúng tôi s d ng các ph

ng pháp nghiên c u

c th sau:
Chúng tôi kh o sát, t p h p các
ph m vi nghiên c u c a

tài

n v bài h c có liên quan, n m trong gi i h n
phân tích v n

thao tác ngh lu n trong các

sách giáo khoa Làm v n và Ng v n b c ph thông. Chúng tôi còn ti n hành so
sánh, h th ng và khái quát l i
th ng nh t trong quan
Tóm l i, các ph

rút ra nh ng

m th ng nh t c ng nh ch a

m c a các tác gi .

ng pháp nh phân tích, t ng h p, so sánh, h th ng hóa, khái

quát hóa và ánh giá ã

c chúng tôi s d ng khi nghiên c u

6

tài này.


Lu n v n t t nghi p

V n

CH

QUAN

thao tác ngh lu n…

NG M T

M C A CÁC TÁC GI SÁCH GIÁO KHOA

LÀM V N, NG

V N V THAO TÁC L P LU N / NGH LU N
Ñ&Ò

Sau ây tôi xin i m qua quan

m c a các tác gi v v n

thao tác l p lu n /

ngh lu n trong các sách giáo khoa Làm v n và Ng v n b c ph thông.

giúp ng

i

c có cái nhìn h th ng h n và c ng nh m làm cho bài vi t phong phú h n, tôi c ng
m r ng vi c xem xét v n

trong m t s quy n giáo trình Làm v n và tài li u tham

kh o khác.

1.1 Quan i m c a các tác gi Làm v n 10, sách ch nh lý h p nh t.

Trong Làm v n 10, sách ch nh lí h p nh t [4], các tác gi cho r ng: Ngh lu n
là v n d ng t duy và ngôn ng . Khoa h c v t duy là logic h c, khoa h c v ngôn
ng là ngôn ng h c. Song không nh t thi t ph i gi i logic h c m i suy ngh
ph i th o ngôn ng m i vi t t t. N ng l c suy ngh , nói và vi t
d i ch y u b ng th c hành, b ng t p luy n m t cách úng
Các tác gi

ã không xác

úng và

c phát tri n trau

.

nh n i hàm c a khái ni m thao tác ngh lu n, mà ch

nêu ra m t s thao tác ngh lu n c th ,

c chia thành hai nhóm: (1) “phân tích và

t ng h p”, (2) “gi i thích, ch ng minh, bình lu n”.
nhóm “phân tích và t ng h p”, tr
lu n c n có phân tích . Và “phân tích”

c h t các tác gi kh ng

v n

n ngh

c gi i thích: là em m t ý ki n, m t v n

l n chia ra thành nh ng ý ki n, nh ng v n
ph n c a v n

nh:

nh , xem xét t ng khía c nh, t ng b

. Các tác gi còn l u ý thêm: Có phân tích thì m i m r ng

làm cho v n ngh lu n phong phú, sâu s

.

Thao tác “t ng h p”, theo các tác gi : “là em nhi u ý ki n, nhi u v n
riêng quy l i thành m t ý ki n, m t v n
tích” và “t ng h p”, các tác gi kh ng

c

nh ,

l n, chung. . V m i quan h gi a “phân
nh: Không có t ng h p thì phân tích s tràn

7


Lu n v n t t nghi p

V n

lan, t n m n, l n x n, không bi t

thao tác ngh lu n…

n âu là gi i h n. G p âu nói ó, ngh gì vi t n y

thì không ph i phân tích mà c ng không ph i t ng h p, ngh a là không ph i ngh
lu

. Ngoài ra, các tác gi còn

c p vi c v n d ng phân tích và t ng h p trong quá

trình vi t v n b n ngh lu n: T p làm dàn bài, t p vi t theo dàn bài, ó là t p phân
tích và t ng h p trong v n ngh lu n.
lu

ó là hai thao tác c b n nh t c a t duy ngh

.
nhóm “gi i thích, ch ng minh, bình lu n”, tr
ây là nh ng thao tác liên quan tr c ti p

thao tác ngh lu n c th

n các bài v n ngh lu

c làm sáng t theo quan

Theo các tác gi , Gi i thích là em v n
thêm,

y

c h t các tác gi kh ng

nh:

. [4;8]. Và t ng

m c a các tác gi .
ó bàn k ra, làm cho nó rõ ràng

h n. . Gi i thích c ng là em m t ý ki n hay m t nh n

b ph n, phân chia ra thành t ng ph n, t ng m c, t ng

nh có nhi u

m mà phân tích, gi ng gi i

cho rõ ràng ra, tránh cách hi u h n h p, c ng nh c. [4;9].
Các tác gi còn b sung thêm: Gi i thích m t v n

v n

óv n

t v n

t c là em n i dung c a

c cu n l i mà m r ng ra, song s m r ng ó ph i nh m làm sáng

ch không

c r i b hay i xa v n

, làm cho v n

tr nên r i r m, m

m t, lan man. .
Thao tác “ch ng minh”, theo các tác gi , “là
l m i làm cho s gi i thích ngày càng thêm v ng ch
th là m t s kh ng
s ph
ph

nh, t c là xác nh n tính úng

a thêm s ki n, d n ch ng, lý
. Ch ng minh m t v n

n c a nó. Ho c ó có th là m t

nh, t c là ch ng t r ng nó sai l m. Ch ng minh có khi v a kh ng
nh, t c là v a xác nh n v n

úng

có

m này mà sai

nh v a

m t kia, trong tr

ng

h p này thì sai, trong hoàn c nh kia thì úng. .
Thao tác “bình lu n”, các tác gi cho r ng: Ch ng minh và gi i thích m t v n
t c là ã th c hi n m t ph n s bình lu n. [4;9]. Các tác gi lý gi i: Bình lu n là
bàn b c, là bày t ý ki n c a ng

i vi t

iv iv n

. Các tác gi còn l u ý thêm:

Bình lu n ph i d a vào gi i thích và ch ng minh thì m i v ng ch c, m i tránh kh i
t t tán r ng, bàn suông. [4;10].

Trên c s gi i thích t ng thao tác c th , các tác gi
gi i thích, ch ng minh, bình lu n là ba thao tác th
tr

ng c ng nh trong cu c s ng.

8

a ra k t lu n chung:

ng g p, th

ng làm trong nhà


Lu n v n t t nghi p

V n

thao tác ngh lu n…

Có th phân b t làm thành ba thao tác nh v y, song trên th c t , nhi u khi ba thao
tác ó không tách r i, bi t l p v i nhau mà k t h p v i nhau m t cách nhu n nhuy n
trong quá trình ngh lu n. [4;12].

1.2.

Quan i m c a các tác gi Làm v n 11, sách ch nh lý h p nh t.

Trong quy n Làm v n 11, sách ch nh lý h p nh t [5], các tác gi

c p

n

“Cách trình bày ý”. Các tác gi cho r ng: xác l p và tri n khai ý là giai o n

u

trong quá trình vi t m t bài v n ngh lu n. Ti p theo là giai o n tìm cách trình bày
và s p x p các ý ã

c xác

nh sao cho có h th ng và logic ch t ch

. Theo các

tác gi có hai cách trình bày ý: “di n d ch và quy n p”.
Theo quan ni m c a các tác gi , “di n d ch” v a là “thao tác t duy”, v a là
“cách trình bày, t ch c các ý”, Di n d ch là m t thao tác t duy logic, t m t
nguyên lý chung suy ra nh ng h lu n, nh ng oán

nh c th . Ngoài ra, di n d ch

còn là cách trình bày, cách t ch c các ý trong m t

n v n, m t bài v n ngh lu n i

t cái chung

n cái riêng, t khái quát

Quy n p” c ng

n c th

[5;7].

c xem là thao tác t duy logic,

ng th i là cách trình bày

ý: Quy n p v a là thao tác t duy logic v a là m t cách trình bày l p lu n. V i t
cách là m t thao tác t duy, quy n p là quá trình suy ngh v n
nh ng b ph n,
t

it

ng t s xem xét

ng riêng l , tìm ra m i quan h b n ch t gi a chúng v i nhau,

ó nâng lên thành nh n

nh khái quát v nh ng

c

m, tính ch t chung c a

chúng . V i t cách là m t cách trình bày l p lu n, quy n p là cách trình bày t các
ý ki n, các d n ch ng c th riêng l , r i sau ó m i i
quát v các ý ki n, các s ki n riêng l

n m t s t ng h p và khái

ó. [5;8].

Tác gi c ng l u ý v s ph i h p gi a “di n d ch” và “quy n p”, trên c s
ó b sung thêm “cách trình bày t ng – phân – h p”: Trong m t bài v n ngh lu n,
hai cách trình bày di n d ch và quy n p th

ng k t h p v i nhau.

Bên c nh ó, m t trong nh ng s k t h p y là ki u trình bày t ng
h p. Ki u trình bày b t

u b ng vi c nêu v n

phân

có tính ch t t ng h p khái quát

(t ng), ti p theo là l i phân tích ho c gi i thích, chúng minh b ng nh ng lý l , d n
ch ng và minh h a c th (phân), cu i cùng, l i t ng h p khái quát nâng cao ho c m
r ng thêm v n

c nêu ra ban

u (h p). [5;9].
9


Lu n v n t t nghi p

1.3.

V n

thao tác ngh lu n…

Quan i m c a các tác gi Làm v n 12, sách ch nh lý h p nh t.

Trong quy n Làm v n 12, sách ch nh lý h p nh t [14], các tác gi không
n các thao tác ngh lu n mà

a ra khái ni m “l p lu n”. Theo các tác gi , L p

lu n là d a vào s th t áng tin c y và các lý l xác áng
v m tv n

nh t

c p

nêu lên ý ki n c a mình

nh . Trên c s gi i thích khái ni m “l p lu n”, các tác gi ch

ra cách l p lu n: Khi l p lu n, ng

i ta, m t m t, nêu rõ lu n

mình mu n nói gì, tán thành i u gì, ph n

i

m

m i ng

i bi t

u gì; m t khác nêu ra các lý l , d n

ch ng (lu n c ) và t ch c các lý l , d n ch ng y m t cách h p lý (ti n hành lu n
ch ng) nh m thuy t ph c ng

i

c tin vào nh n

Các tác gi nêu ra các y u t c a l p lu n: lu n
i v i “Lu n
v n

c

l n, ng

m”, theo các tác gi : là ý ki n xác

ng

xu t các lu n

m l n và nhi u lu n

soi sáng, thuy t minh cho lu n

m nh

vi c

c nói

u ph i xác

i vi t v
m

. M t bài v n ngh lu n có th có
m y liên k t v i nhau

m l n c a toàn bài. [14; 12].
m: Các lu n

nh, t c là nói úng

n . Các tác gi

M t là có nhi u lu n c

nh c a n

thuy t minh cho lu n

m nh . Các lu n

Các tác gi nêu ra yêu c u so v i lu n
n ngh lu n

c a mình .

m, lu n c , lu n ch ng.

t ra . Các tác gi còn gi i thích thêm:

i ta t

m t s lu n

nh và tán thành thái

c

a ra hai i u ki n

m l n, nh c a bài

c

m c a các s v t, s

có

c lu n

m chính xác:

áng tin c y, hai là có cách lu n ch ng úng

n, thuy t

ph c .
V “lu n c ”

c các tác gi gi i thích: là các tài li u dùng làm c s

thuy t minh cho lu n

m. Có hai lo i lu n c : Th c t (

i s ng và v n h c

dùng làm d n ch ng) và lý l (các nguyên lý, chân lý, ý ki n ã
Các tác gi
áng và toàn di n.

a ra yêu c u
có

i v i lu n c

c

c công nh n) .

: lu n c ph i chân th c, xác

c lu n c nh v y, khi s d ng lu n c ph i xem xét, cân

nh c, th m tra, nh t là nh ng lu n c then ch t. [14;13].
Các tác gi nêu ra m i quan h gi a “lu n

m” và “lu n c ”: Lu n

lu n c có m i quan h r t kh ng khít v i nhau. Lu n
c , còn lu n c nêu ra là

ph c v cho lu n

10

m úng

m và

c là nh vào lu n

m. Trong n i b các lu n c , lí l


Lu n v n t t nghi p

V n

thao tác ngh lu n…

d n ch ng c ng soi sáng cho nhau: lí l t o cho d n ch ng kh n ng thuy t minh cho
lu n

m, còn d n ch ng th c t l i làm cho lí l có n i dung, có s c n ng. .
V “lu n ch ng”, các tác gi lí gi i: Lu n ch ng là s ph i h p, t ch c các

lí l và d n ch ng

thuy t minh cho lu n

c a lu n ch ng là cách
c a lu n

m.

m . Các tác gi nh n m nh: Th c ch t

a lu n c vào qu

o logic

t o thành s c thuy t ph c

[14;14].

Các tác gi
d n ch ng ph i

a ra ba yêu c u

i v i lu n ch ng: Lu n ch ng ph i ch t ch ;

c phân tích, gi i thích thì m i có giá tr ch ng minh và lu n ch ng

ph i tránh c c oan, m t chi u, ph i bi t l t i l t l i v n
l

xem xét cho c n lí, h t

[14;15].
Theo các tác gi , có b y cách lu n ch ng: di n d ch, quy n p, ph i h p di n

d ch v i quy n p (t ng – phân – h p), nêu ph n

, so sánh, phân tích nhân qu và

v n áp.
Các tác gi gi i thích: “Di n d ch là t m t chân lý chung, quy lu t chung mà
suy ra các h lu n, các bi u hi n c th

th mà rút ra nh ng nh n

[14;15], “Quy n p là t nh ng ch ng c c

nh t ng quát. [14;16].

V cách “ph i h p di n d ch v i quy n p (t ng – phân – h p)”, các tác gi
không lý gi i thao tác này.
“Nêu ph n
tri n nó cho

”, theo các tác gi : “là nêu ra m t lu n

n t n cùng

ch ng t

i m c a mình. ây là cách l t ng

ó là lu n
cv n

m sai và t

lý t

ng ph n. so sánh t

c nhau

“Phân tích nhân qu

ó mà kh ng

ng: so sánh t

nh lu n

ng

ng (lo i suy)

ng là t m t chân lý ã bi t suy ra m t chân

ng t , có cùng m t logic bên trong. [14;17]. so sánh t

nh ng m t trái ng

tr

ng

nh và phát

xem xét. .

“So sánh”, theo các tác gi , bao g m hai h
và so sánh t

m gi

làm n i b t lu n

ng ph n là

i chi u

m. [14;18].

, theo các tác gi có ba d ng: trình bày nguyên nhân

c, ch ra k t qu sau; ch ra k t qu tr

c, trình bày nguyên nhân sau và trình bày

hàng lo t s vi c theo quan h nhân qu liên hoàn. .
“V n áp”, các tác gi gi i thích: V n áp là nêu lên câu h i r i tr l i ho c
ng

i

c t tr l i. [14;19].

11


Lu n v n t t nghi p

1.4.

V n

thao tác ngh lu n…

Quan i m c a các tác gi quy n Ng v n 7, t p hai.

Trong quy n Ng v n 7, t p hai [11], các tác gi

a ra khái ni m v n ngh

lu n: “ n ngh lu n là v n vi t ra nh m xác l p cho ng
i m nào ó. Mu n th v n ngh lu n ph i có lu n
thuy t ph

c, m t t t

ng, quan

m rõ ràng, có lý l và d n ch ng

. Các tác gi tri n khai thêm: Nh ng t t

ngh lu n ph i h

i

ng t i gi i quy t nh ng v n

ng, quan

m trong bài v n

t ra trong cu c s ng thì m i có ý

ngh a. [11;9].
Các tác gi

a ra ba khái ni m: lu n

gi , L p lu n là cách nêu lu n c

d n

m, lu n c và l p lu n. Theo các tác
n lu n

m. L p lu n ph i ch t ch , h p

lý thì bài v n m i có s c thuy t ph c” [11;19].
Bên c nh ó, các tác gi còn l u ý thêm: “

xác l p lu n

ph n và m i quan h gi a các ph n ta có th s d ng các ph
nhau nh : Suy lu n nhân qu , suy lu n t

ng

m trong t ng

ng pháp l p lu n khác

ng [11;31].

Các tác gi bàn v hai phép l p lu n trong bài v n ngh lu n: “l p lu n ch ng
minh” và “l p lu n gi i thích”.
Phép l p lu n “ch ng minh”, theo các tác gi , là m t phép l p lu n dùng
nh ng lý l , b ng ch ng chân th c, ã
(c n

c th a nh n

ch ng t lu n

mm i

c ch ng minh) là áng tin c y” [11;42].
Các tác gi không gi i thích thao tác l p lu n “gi i thích” m t cách c th , mà

ch nêu ra m c ích c a thao tác này: “Gi i thích trong v n ngh lu n là làm cho
ng

i

c hi u rõ các t t

ng,

o lý, ph m ch t, quan h

nh m nâng cao nh n th c, trí tu , b i d

ng t t

qu

i chi u các hi n t

phòng ho c noi theo

c gi i thích

ng, tình c m cho con ng

Theo các tác gi , có các cách gi i thích sau: “nêu
hi n, so sánh,

c n

i”.

nh ngh a, k ra các bi u

ng khác, ch ra các m t l i h i, nguyên nhân, h u

c a hi n t

ng ho c v n

c gi i thích .

Các tác gi nh n m nh: “Bài v n gi i thích ph i có m ch l c, l p lang, ngôn t
trong sáng, không nên dùng nh ng

u không ai hi u

gi i thích nh ng

ta ch a hi u” Các tác gi còn kh ng

nh: “Mu n làm

c bài gi i thích t t, ph i h c

nhi u,

c nhi u, v n d ng t ng h p các thao tác gi i thích phù h p” [11;71].

12

u ng

i


Lu n v n t t nghi p

1.5.

V n

thao tác ngh lu n…

Quan i m c a tác gi quy n Ng v n 9, t p hai.

Các tác gi quy n Ng v n 9, t p hai [12],

c p

n hai phép l p lu n: “ phân

tích” và “ t ng h p”.
Phép “l p lu n phân tích”, theo các tác gi , “Là phép l p lu n trình bày t ng
b ph n, ph

ng di n c a v n

nh m ch ra n i dung c a s v t, hi n t

phân tích n i dung c a s v t, hi n t
gi thuy t, so sánh,

i chi

ng, ng

ng.

i ta có th v n d ng các bi n pháp nêu

và c phép l p lu n gi i thích, ch ng minh”. [12;10].

Theo các tác gi , “Phép l p lu n t ng h p là phép l p lu n rút ra cái chung
t nh ng

u ã phân tích”, các tác gi kh ng

có t ng h p” và “L p lu n t ng h p th

ng

nh: “Không có phân tích thì s không
t ra

cu i

n hay cu i bài

ph n

k t lu n c a m t ph n ho c toàn b v n b n” [12;10].

1.6.

Quan i m c a tác gi quy n Ng v n 10, t p hai.

Trong quy n Ng v n 10, t p hai [6], các tác gi
lu n”, theo tác gi thì: “L p lu n là
nghe ( c)

n m t k t lu n nào ó mà ng

nh

c lu n

i nói (vi t) mu n

i

t t i”. [6;111].

xây d ng l p lu n trong v n b n ngh lu n,

m chính xác, minh b ch, tìm các lu n c (lý l và b ng

ch ng) thuy t ph c và v n d ng các ph
Theo các tác gi có các ph
ph n

n khái ni m “l p

a ra các lý l , b ng ch ng nh m d n d t ng

Các tác gi còn l u ý thêm: “
c n xác

c p

ng pháp l p lu n h p lý” [6;111].

ng pháp l p lu n sau: “quy n p, di n d ch, nêu

…” [6;111].
Các tác gi c ng

c p

n khái ni m “thao tác ngh lu n”, theo các tác gi ,

“Thao tác ngh lu n là nh ng

ng tác

thu t

ng ngh lu n” [6;134].

c quy

nh trong ho t

c th c hi n theo trình t và yêu c u k

Theo các tác gi có các thao tác ngh lu n sau: “phân tích, t ng h p, di n d ch,
quy n p, so sánh”.
Thao tác “Phân tích”, theo các tác gi , “Là chia v n
các b ph n (ph

ng di n, các nhân t )

càng”.
13

c n bàn lu n ra thành

có th xem xét m t cách c n k và k


Lu n v n t t nghi p

V n

thao tác ngh lu n…

Còn thao tác “T ng h p” là “K t h p các ph n (b ph n) các m t (ph
di n), các nhân t c a v n

c n bàn lu n thành m t ch nh th th ng nh t

ng
xem

xét”.
“Di n d ch”, theo các tác gi là “T ti n
nh ng k t lu n v nh ng s v t, hi n t

chung, có tính ph bi n suy ra

ng riêng”.

Còn “Quy n p” là “T cái riêng suy ra cái chung, t nh ng s v t cá bi t suy
ra nguyên lý ph bi n” [6;131].
Thao tác “So sánh” không
tiêu chí

c gi i thích c th , các tác gi ch nêu ra nh ng

so sánh úng cách: “Nh ng

it

ng (s v t, hi n t

ph i có liên quan v i nhau v m t m t (m t ph
d a trên nh ng tiêu chí c th , rõ ràng
v t, hi n t

ng)

c so sánh

ng di n nào ó). Và s so sánh ph i

i v i s nh n th c b n ch t c a v n

(s

ng) . Các tác gi c ng l u ý thêm: “Nh ng k t lu n rút ra t s so sánh

ph i chân th c, m i m , b ích, giúp cho vi c nh n th c s v t (hi n t

ng, v n

)

c sáng t và sâu s c h n”.
Các tác gi nh n m nh: “Phân tích, t ng h p, quy n p và so sánh là nh ng thao
tác th

ng g p trong ho t

ng ngh lu n. M i thao tác

ngh lu n c n n m v ng các u th và h n ch
thích h p, b o

1.7.

m cho ho t

ng ngh lu n

ó

t

u có u th riêng. Ng

i

có th v n d ng các thao tác
c hi u qu cao” [7;133].

Quan i m c a tác gi quy n Ng v n 11, t p m t.

Trong quy n Ng v n 11, t p m t [7], các tác gi

c p

n hai thao tác l p

it

ng ra t ng y u t ,

lu n: “l p lu n Phân tích” và “l p lu n so sánh”.
L p lu n phân tích”

c gi i thích: “Chia nh

t ng khía c nh theo nh ng tiêu chí, nh ng m i quan h nh t
sâu s c

it

it

ng, quan h nhân qu , quan h gi a

quan h gi a ng

tìm hi u c n k ,

ng”. Các tác gi l u ý: “Khi phân tích, c n chia, tách

thành các y u t theo nh ng tiêu chí, quan h nh t
nên

nh

i phân tích v i

it

it

ng phân tích

it

ng ra

nh (quan h gi a các y u t t o
ng v i các

it

ng liên quan,

.

Các tác gi nh n m nh: “Phân tích c n i sâu vào t ng y u t , t ng khía c nh,
song c n

c bi t l u ý

v n, th ng nh

n quan h gi a chúng v i nhau trong m t ch nh th toàn

[7;27].
14


Lu n v n t t nghi p

V n

“L p lu n so sánh”, không

c gi i thích c th . Các tác gi ch

m c ích: “M c ích c a so sánh là làm sáng t
ng quan v i
th , sinh

it

thao tác ngh lu n…

it

c p

ng ang nghiên c u trong

ng khác. So sánh úng làm cho bài v n ngh lu n sáng rõ, c

ng và có s c thuy t ph c”. Các tác gi l u ý: “Khi so sánh ph i

ng vào cùng m t bình di n, ánh giá trên cùng m t tiêu chí m i th y
nhau và khác nhau gi a chúng
(ng

n

ng th i ph i nêu rõ ý ki n, quan

t các

i

c s gi ng

m c a ng

i nói

i vi t)”. [7;80].

1.8.

Quan i m c a tác gi quy n Ng v n 11 nâng cao , t p m t.

Các tác gi quy n Ng v n 11 nâng cao, t p m t [16], c ng nói

n hai thao

tác: “ l p lu n phân tích” và “ l p lu n so sánh”.
Thao tác “l p lu n phân tích”, theo các tác gi , là chia tách s v t, hi n
ng thành nhi u y u t nh

i sâu vào xem xét m t cách k l

m i quan h bên trong c a hi n t

ng và s v t

ng n i dung và

. [16;70]

Các tác gi l u ý thêm các cách phân tích: Phân tích là chia nh
thành các y u t , b ph n

it

xem xét. Nh ng mu n xem xét c n v n d ng nhi u cách

th c c th khác nhau, ch ng h n: c t ngh a và bình giá, ch ra nguyên nhân
qu , phân lo i

it

ng, liên h

Các tác gi nêu ra
tích có th là m t nh n

ng

it

k t

i chi u. [16;72].
ng và tác d ng c a phân tích:

it

ng

c phân

nh; m t v n b n; truy n ng n, bài th ; o n v n; m t hành

vi; m t s vi c; nhân v t. Tác d ng c a phân tích là làm rõ các

c i m v n i dung,

hình th c, c u trúc, các m i quan h bên trong và bên ngoài c a m t s v t, hi n
ng, t

ó mà th y

i sâu vào t ng ph

c giá tr c a chúng . Các tác gi nh n m nh: Phân tích c n
ng di n c th

xem xét m t cách riêng bi t, nh ng không có

ngh a là tách r i kh i cái chung, ch th y cái nh l , chi ti t v n v t. [16;70].
Trên c s

ó, các tác gi c ng ch ra m i quan h gi a phân tích, t ng h p,

khái quát : phân tích mà không có t ng h p thì s phân tích ó s m t i nhi u ý
ngh a. Ng

c l i, t ng h p, khái quát mà không d a vào phân tích thì s thi u c s ,

không v ng ch c. . Các tác gi l u ý thêm:

có th rút ra

c nh ng k t lu n

úng c n d a trên s phân tích sâu s c, k càng, xem xét s v t, hi n t

toàn di n t nhi u phía. [16;71].
15

ng m t cách


Lu n v n t t nghi p

V n

Còn thao tác “l p lu n so sánh”,
nh m

thao tác ngh lu n…

c gi i thích, là m t thao tác l p lu n

i chi u hai hay nhi u s v t, ho c là các m t trong cùng s v t. [16;155].

Các tác gi nêu ra hai lo i so sánh: so sánh t
sánh t
bi t,

ng

ng là so sánh

ng và so sánh t

ch ra nh ng nét gi ng nhau. So sánh

i ch i nhau g i là so sánh t

th y s gi ng, khác nhau t

ng

ng ph

ng ph

. so

ch ra s khác

. Các tác gi nh n m nh: So sánh là

ó mà th y rõ

c

m và giá tr c a m i s v t, hi n

ng. So sánh trong bài v n ngh lu n là h t s c c n thi t. Nh ng c n l u ý, so sánh
là

làm n i b t v n

kh ng

, tránh tình tr ng so sánh m t cách kh p khi ng d n

nh ho c ph
Các tác gi

nh thi u s c thuy t ph
a ra hai c p

n vi c

.

so sánh: nh nh t là các chi ti t, t ng , hình

nh; l n h n là các nhân v t, s ki n, tác ph m, tác gi và phong cách; l n h n n a
là giai o n v n h c này v i giai
i này v i th i

i khác. [16;155].

Các tác gi kh ng

nh: So sánh th

sánh m i tr nên sâu s c. Ng
m i có c s , có s c thuy t ph

1.9.

n v n h c khác, dân t c này v i dân t c kia, th i

ng i ôi v i nh n xét, ánh giá thì s so

c l i, nh n xét, ánh giá ph i d a trên s so sánh thì
[16;156].

Quan i m c a tác gi quy n Ng v n 11, t p hai.

Trong quy n Ng v n 11, t p hai [8], các tác gi

c p

n hai thao tác l p

lu n: “l p lu n bác b ” và “l p lu n bình lu n”.
Thao tác “l p lu n bác b ”, theo các tác gi , là dùng lý l và d n ch ng
g t b nh ng quan
mình

thuy t ph c ng

m, ý ki n sai l ch ho c thi u chính xác
i nghe (ng

i

c) [8;26].

Các tác gi di n gi i: “Ngh lu n là tranh lu n
ki n không úng, bênh v c nh ng quan

ó, nêu ý ki n c a

m, ý ki n úng

bác b nh ng quan i m, ý
n.

ngh lu n thêm sâu

s c và giàu tính thuy t ph c, c n ph i bi t bác b , t c là dùng các lý l và d n ch ng
úng

n, khoa h c

ch rõ nh ng sai l m, l ch l c, thi u khoa h c c a m t quan

i m, ý ki n nào ó”. Các tác gi l u ý: “khi bác b ý ki n ng
nh ng sai l m c a h ,

i khác, c n n m ch c

a ra nh ng lý l và b ng ch ng thuy t ph c v i thái

th n nh ng c n tr ng, có ch ng phù h p v i hoàn c nh và
[8;24].
16

i t

th ng

ng tranh lu n”


Lu n v n t t nghi p

V n

Các tác gi nh n m nh: “Có th bác b m t lu n

thao tác ngh lu n…

m, lu n c ho c cách l p

lu n b ng cách nêu tác h i, ch ra nguyên nhân ho c phân tích nh ng khía c nh sai
l ch, thi u chính xác,

c a lu n

m, lu n c

y” [8;26].

Còn thao tác “L p lu n bình lu n”, không

c gi i thích c th . Các tác gi

ch nêu m c ích c a bình lu n: m c ích c a bình lu n là nh m
ph c ng

i

m t hi n t

c (ng

i nghe) tán

ng (v n

xu t và thuy t

ng v i nh n xét, ánh giá, bàn lu n c a mình v

) nào ó trong

i s ng v n h c”.

Các tác gi nêu ra các yêu c u c a bình lu n: “Có nhi u cách bình lu n. Nh ng
dù theo cách nào thì ng
ng (v n

)

i bình lu n c ng ph i: trình bày rõ ràng, trung th c hi n

c bình lu n,

xu t và ch ng t

c ý ki n nh n

c a mình là xác áng, có nh ng l i bàn sâu r ng v ch

bình lu

nh, ánh giá
[8;73].

1.10. Quan i m c a tác gi quy n Ng v n 11 nâng cao, t p hai.

Các tác gi quy n Ng v n 11 nâng cao, t p hai [17], c ng

c p

n hai thao

tác l p lu n: “l p lu n bác b ” và “l p lu n bình lu n”.
Thao tác “l p lu n bác b ”, theo các tác gi , là cách l p lu n làm sáng rõ s
th t và chân lí, t nó c ng ph i phù h p v i chân lí. Vì v y, bác b ph i
hi n m t cách trung th c, có m c
thêm: Bác b là m t ph
tranh

và úng quy cách. [17;14]. Các tác gi l u ý

ng pháp không th thi u trên con

ng i tìm chân lí,

u cho chân lí. [17;16].
Các tác gi di n gi i: Bác b m t ý ki n nào ó không

ki n ó sai mà ph i l p lu n
ng

c th c

i nghe, ng

ki n sai, tr

i

y

n gi n là tuyên b ý

ch ng minh là nó sai thì m i thuy t ph c

c. . Các tác gi nêu các yêu c u khi bác b : Mu n bác b m t ý

c h t hãy trích d n ý ki n ó m t cách

y

, khách quan trung th c.

Khi v n d ng thao tác bác b c n có s cân nh c, phân tích t ng m t,

tr ng kh ng

c

nh chung chung, tràn lan hay bác b , ph nh n t t c

Còn thao tác “l p lu n bình lu n”,

úng sai, th t gi , hay d , l i h i c a các hi n t

tr

ng, s vi c, con ng

d ng r t to l n, kh ng

[17;14].

c gi i thích “là bàn b c và ánh giá v

s

i, tác ph

tránh tình

ng

i s ng nh ý ki n, ch

[17;93]. Theo các tác gi , bình lu n có tác

nh cái úng, cái hay, cái th t, cái l i: phê bình cái sai, cái

d , lên án cái x u, nh m làm cho xã h i ngày càng ti n b
17

[17;94].


Lu n v n t t nghi p

1.11. Quan

V n

i m c a tác gi quy n Mu n vi t

Trong quy n Mu n vi t

thao tác ngh lu n…

c bài v n hay.

c bài v n hay [10], các tác gi

c p

n khái ni m

“thao tác ngh lu n”. Theo các tác gi : Thao tác ngh lu n là m t t p h p lý l nh m
làm sáng t m t v n

c n ngh lu n. Nh ng lý l này

c hình thành b i các thao

tác t duy [10;9].
Trên c s

a ra khái ni m thao tác ngh lu n các tác gi còn ch ra m i quan

h gi a thao tác ngh lu n v i thao tác t duy. Theo các tác gi thì: Thao tác ngh
lu n có liên quan m t thi t v i thao tác t duy nh ng không

ng nh t v i thao tác t

duy. Nh ng thao tác t duy nh : phân tích, t ng h p, di n d ch, quy n p,

il

nh ng thao tác

ng riêng

l

n l p, t c là lo i thao tác

c ti n hành nh m t ho t

là

[10;9]. Các tác gi b sung thêm: Thao tác ngh lu n không ph i là m t thao tác
n l p. Nó bao hàm m t chu i

ngh lu

ng tác t duy khác nhau nh m

t

c m c ích

[10;10].

Theo các tác gi : Thao tác t duy có th có nhi u nh ng thao tác ngh lu n
ch y u có n m lo i sau: ch ng minh, phân tích, gi i thích, bình gi ng, bình lu n.
Nh ng thao tác này có liên quan tr c ti p

n các ki u bài ngh lu

[10;10].

Qua ó, các tác gi nêu ra các ki u bài ngh lu n:
Ki u bài ngh lu n ch ng minh, ch y u dùng thao tác ch ng minh.
Ki u bài ngh lu n phân tích, ch y u dùng thao tác phân tích.
Ki u bài ngh lu n gi i thích, bình gi ng, bình lu n, ch y u dùng thao tác gi i
thích, bình gi ng, bình lu n.
Các tác gi l u ý thêm: không th bi t

c n

c m t thao tác ngh lu n nào ó ph i

n nh ng lý l và nh ng thao tác t duy nào, ch bi t ngh lu n phân tích thì cu i

cùng ph i h

ng m i thao tác vào m c ích phân tích, còn ngh lu n gi i thích, bình

gi ng, bình lu n hay ch ng minh thì ph i h

ng m i thao tác vào m c ích gi i thích,

bình gi ng, bình lu n hay ch ng minh.” [10;12].
Bên c nh nh ng thao tác k trên, các tác gi còn

c p

n thao tác “so sánh”.

Theo các tác gi : So sánh v n là m t trong nh ng thao tác c b n c a t duy logic,
thao tác này nh m ch ra s gi ng và khác nhau gi a các
m t ph

ng di n nào ó”. Các tác gi nh n m nh:
18

it

ng v toàn c c ho c

thao tác so sánh

u quan


Lu n v n t t nghi p

tr ng tr

V n

c h t là xác

nh

thao tác ngh lu n…

c úng tiêu chí so sánh m i có th

ánh giá úng và d

ng nh t”. Các tác gi lý gi i: so sánh c ng có th là ki u bài t

ng

ng v i

ch ng minh, gi i thích, phân tích, bình gi ng, bình lu n. B i vì, so sánh v n h c

không

n thu n ch là m t t duy logic mà trên c s c a thao tác y nó phát tri n

thành m t thao tác ngh lu n, t c là hàm ch a trong ó nhi u thao tác nh n a nh
gi i thích,

i chi u, liên h , làm sáng t , ánh giá, bình ph m” [10;16].

1.12. Quan i m c a tác gi quy n T p làm v n.

Trong quy n T p làm v n [9], tác gi Nguy n Công lý ã

c p

n ngh lu n. Theo tác gi : Ngh lu n là hình th c nói ho c vi t
lu n v m t v n

nào

thích, t c dùng lý l
ra

i ngh lu n làm cho ng

ã nêu, lo i b nh ng
a thêm ý ki n bàn b c, m

c nh n th c v n

ó, tác gi k t lu n: “Ngh lu n

u tranh tìm ra nh ng v n

v n

i

u

càng thêm phong phú,

.

Trên c s

úng, nh ng v n

c s d ng nh m t công c
sai trong cu c s ng theo m t quan

nh. Nói cách khác, v n ngh lu n có nhi m v làm sáng t v n

thuy t ph c ng

t

a ra các s ki n, các chi ti t c th , các d n

ch ng t s hi u bi t v ng ch c v n

sâu s c và thi t th

i m nh t

là gi i

làm sáng t , làm rõ ràng thêm ý ngh a n i dung c a v n

còn phân vân, nghi ng , c ng có th là bình lu n, t c
r ng c a ng

bàn b c, bàn

. Tác gi di n gi i thêm: S bàn b c này có th

u bài, có th là ch ng minh, t c

ch ng th c t

n khái ni m

i

c, ng

i nghe

ng tình v i ng

và

i ngh lu n (nói ho c vi t) v

ã nêu ra”. [9;67].
Theo tác gi thì có b n ph

ng pháp l p lu n trong bài v n ngh lu n nh sau:

“L p lu n b ng cách i th ng vào v n
b ng cách ph n

, l p lu n b ng ph

ó là b n ph

, l p lu n b ng cách

t câu h i, l p lu n

ng pháp òn b y . [9;170-171].

ng pháp l p lu n trong bài v n ngh lu n còn v n

thao tác l p

lu n thì theo tác gi có các thao tác sau: “phân tích – t ng h p, gi i thích, ch ng
minh, bình lu n”. Tác gi

i vào trình bày n i dung c th c a t ng thao tác.

Thao tác “Phân tích”, tác gi lý gi i: “Phân tích trong v n ngh lu n là em
m t ý ki n, m t v n

l n chia ra thành nh ng ý ki n (ti u ý), nh ng v n

xem xét t ng khía c nh c a v n

. Tác gi còn kh ng
19

nh

nh: Có phân tích thì m i


Lu n v n t t nghi p

m r ng

cv n

nh n m nh:

V n

, làm cho bài v n ngh lu n

c sâu s c, phong phú”. Tác gi

ây là hai thao tác ngh lu n c b n nh t c a t duy ngh lu

Thao tác “T ng h p , theo tác gi là:
riêng quy l i thành m t ý ki n l n, v n
xác

thao tác ngh lu n…

.

em nhi u ý ki n nh , v n
l n mang tính chung nh

nh , v n
.Tác gi còn

nh: Phân tích mà không có t ng h p thì phân tích s lan man, t n m n, xa

T ng h p mà không có phân tích thì s không m
ph c, bài v n s không sâu s

cv n

s không có s c thuy t

. Tác gi l u ý thêm: khâu tìm ý, l p dàn ý, t p vi t

theo dàn ý, ó chính là t p phân tích và t ng h p trong v n ngh lu
nh n m nh:

.

ây là hai thao tác c b n nh t c a bài v n ngh lu

. Tác gi còn

.

“Gi i thích, ch ng minh, bình lu n”, tác gi cho r ng: “ ây là nh ng thao tác
tr c ti p
m tv n

ti n hành làm v n ngh lu n”. Thao tác “Gi i thích”, theo tác gi : “Là em
, m t ý ki n, m t nh n

l làm cho nó rõ ràng h n,

y

nh th

ng là khái quát

trình bày, bàn k b ng lý

h n”. [9;176].

Thao tác “Ch ng minh”, tác gi gi i thích: “Ch ng minh là
th c t , nh ng d n ch ng này có th là nh ng s ki n, s vi c c th

a d n ch ng
làm cho lý l

ã gi i thích có th c t minh h a ch không ph i là l i nói suông . Tác gi còn di n
gi i thêm: Ch ng minh m t v n
nh, c ng có khi v a kh ng
này thì úng mà trong tr

có th là s kh ng

nh l i v a ph

ng h p kia,

nh, c ng có th là m t s ph

nh, t c

m t này trong tr

ng h p

m t khác thì sai .

Trên c s di n gi i n i dung c a hai khái ni m v a nêu tác gi phân tích m i
quan h c a thao tác “gi i thích” và “ch ng minh”. Theo tác gi thì ó là hai thao tác
g n bó ch t ch v i nhau , “gi i thích mà không có ch ng minh thì ó là l i nói
suông, không có s c thuy t ph c. Ch ng minh mà không có gi i thích thì ch là s li t
kê các s kiên, không có tác d ng thuy t ph

.

Thao tác “bình lu n”, theo tác gi , “là bàn b c, là bày t ý ki n c a ng
iv im tv n
xu t phát t v n
ng

i vi t

nào

. Tác gi lý gi i: “Khi gi i thích và ch ng minh, ng

i vi t
i vi t

t ra v i tính khách quan trong ngh lu n. Còn khi bình lu n,

c quy n nêu nh ng nh n xét, nh ng suy ngh c a mình mang tính ch

quan. Khi bình lu n c n ph i
v ng ch c, có c n c , tránh

a vào gi i thích và ch ng minh thì s bàn b c m i
c t t tán r ng, bàn suông . [9;177].

20


Lu n v n t t nghi p

V n

thao tác ngh lu n…

1.13. Quan i m c a các tác gi quy n Làm v n.

Trong quy n Làm v n tác gi
c p

ình cao – Lê A (ch biên) [3], các tác gi không

n các thao tác ngh lu n mà

a ra khái ni m “L p lu n”. Theo các tác gi :

L p lu n là trình bày h th ng lý l và d n ch ng c a mình m t cách ch t ch , rành
m ch gãy g n theo m t trình t h p lý, úng v i quy lu t logic nh m kh ng
bênh v c m t ý ki n, làm sáng t m t v n

nh ho c

. Các tác gi gi i thích thêm: “L p lu n

là s n ph m c a t duy logic, m c ích c a l p lu n là tìm ra chân lý m i, rút tri th c
này t nh ng tri th c khác, là con
h

ng i

n nh n th c chân lý m t cách khoa

. [3;179]
Các tác gi nh n m nh: K n ng l p lu n là k n ng v n d ng thành th o các

thao tác t duy logic nh : phân tích, t ng h p, so sánh,
theo nh ng tr t t logic nh : quy n p, di n d ch, t ng
kh ng

nh hay bác b m t ý ki n, m t v n

ng pháp quy n p và di n d ch, ph

lo i suy và ph
hai ph

ng pháp l p lu n nhân - qu , ph

ng pháp

nh: Quy n p và di n d ch là

ng dùng nh t trong v n ngh lu n”. [3;180].

Các tác gi gi i thích c th n i dung c a t ng ph
“Quy n p

h p, lo i suy

ng pháp l p lu n trong bài v n ngh lu n:

ng pháp so sánh . Các tác gi kh ng

ng pháp ch y u và th

phân

nào ó”. [3;179].

Theo các tác gi thì có m t s ph
“Ph

i chi u, khái quát hóa

ng pháp. Ph

ng pháp

theo các tác gi là: “Quá trình l p lu n i t cái riêng t i cái chung, t s

quan sát, nghiên c u các hi n t

ng,

it

ng c th , riêng bi t,

n nh t ti n

n

nh ng k t lu n t ng quát, t lu n ch ng riêng suy ra nguyên t c, nguyên lý ph bi n”.
các tác gi cho r ng: “Trong v n ngh lu n, ta có th áp d ng ph
ch ng minh, trình bày lu n ch ng tr
khái quát h
Ph
pháp quy n
quát,

c khi

ng pháp quy n p

a ra nh n xét hay k t lu n có tính ch t

.
ng pháp “Di n d ch”, các tác gi kh ng
, “Suy lý di n d ch là s v n

nh: “Nó ng

m chung

.

21

ng

ng c a t duy t cái chung, cái khái

n cái riêng, cái c th , v n d ng nguyên lý chung

riêng bi t ho c t các quy lu t, lu n

c l i v i ph

xem xét nh ng s v t

n các quy lu t, lu n

m ít chung


Lu n v n t t nghi p

V n

Các tác gi cho r ng: “Trong v n ngh lu n, ng
di n d ch khi c n thi t ph i k t lu n v nh ng hi n t
lu n

m và quy lu t mà chúng ta ã bi t ho c ã

ý khái quát nh m t nh n
m r ng

bu c ng

Trên c s

i

nh chung ng

i vi t

thao tác ngh lu n…

i ta s d ng phép l p lu n
ng nào ó trên c s nh ng

c kh ng

nh. Hay khi nêu m t

a ra nh ng lu n ch ng minh h a,

c ph i công nh n ý khái quát

. [3;184].

ó tác gi còn làm rõ m i quan h c a hai ph

ng pháp l p lu n

này, theo tác gi : “Quy n p và di n d ch luôn i ôi v i nhau và trong th c t l p lu n
r t ít khi th y quy n p hay di n d ch t n t i nh m t ph
th

ng v n d ng k t h p chúng v i nhau
Ph

ng pháp l p lu n “nhân - qu ”, các tác gi không gi i thích rõ khái ni m

ng pháp này

các hi n t
Ph

it

ng pháp này, theo các các tác gi :

c áp d ng trong v n ngh lu n là nh m v ch rõ ngu n g c c a

ng c th và c ng nh m d ki n các hi n t

ng s x y ra . [3;189].

ng pháp “so sánh”, các tác gi ch ra tính ch t c a ph

Tính ch t c b n c a ph
các

i ta

y nh n th c thêm cao, thêm sâu”.

này mà ch ch ra m c ích s d ng c a ph
Ph

ng pháp duy nh t, ng

ng pháp này là

i chi u ( i sánh) m t cách t

ng, các s ki n, các v n

chúng, nh m làm n i b t

u mình

ng pháp này:
ng minh

phát hi n ra nh ng nét gi ng nhau gi a
nh phát bi u, i

cao hay bác b , ph nh n, h th p m t v n

nào

n kh ng

nh, bênh v c,

. [3;192].

Các tác gi gi i thích thêm: “Th c ch t n i dung c a so sánh là phân tích (phân
tích b ng cách

i sánh

t sóng ôi)

Trong ngôn ng ngh lu n, so sánh

là m t th pháp phân tích hay bình giá,

c coi

c s d ng khá r ng rãi. S v n d ng th

pháp này r t a d ng, phong phú và nó ã mang l i nhi u hi u qu ”. Theo các tác gi
thì có hai cách so sánh: so sánh t
ng

c nhau). “So sánh t
này bên v n

ho c d ch p nh n

ng

ng

ng (gi ng nhau) và so sánh t

ng” là: “

t

khác có chung m t s nét
làm n i b t v n

,

cái tr ng bên cái en, cái t t bên cái x u

ng này bên

ng nh t hay
c

nó b c l rõ nét . [3;193]. Còn “So sánh t

it

m

it

ng ph n (trái
ng khác, v n

ng t mà ng

i

c ã

c so sánh, làm cho ý ngh a c a

ng ph n” là:

t cái sáng bên cái t i,

làm n i b t m t trong hai cái . [3;194].

22


Lu n v n t t nghi p

V n

1.14. Quan i m c a tác gi quy n

thao tác ngh lu n…

n b n và Làm v n: rèn luy n k n ng vi t

n b n ngh lu n.

Trong quy n

n b n và Làm v n: rèn luy n k n ng vi t v n b n ngh lu n

[2]. Tác gi nêu ra

c tr ng c a v n b n ngh lu n: “

th c l p lu n g n li n v i t duy logic. Ph
ng

i vi t

ng

ng th c l p lu n th hi n c th qua vi c

a ra, t p h p, t ch c lý l và d n ch ng trong m i quan h bi n ch ng

v i quá trình s n sinh ra c p
t ng b

c tr ng c b n c a ph

ngôn t bi u

. Tác gi nh n m nh: Chu i hành

t, qua ó v n b n

c hi n th c hóa

ng t duy l p lu n

hình thành nên thao tác ngh lu n di n ra bên trong b não con ng
t o tác v n b

ó, tác gi gi i thích khái ni m “thao tác ngh lu n”, theo tác gi :

“Thao tác ngh lu n là nh ng chu i hành

ng t duy l p lu n

s n sinh ngôn t c

u và k t thúc di n ra trong quá trình t o tác v n b

thêm: “Thao tác ngh lu n là chu i hành
và d n ch ng,

i trong quá trình

.

Trên c s

th , có kh i

s n sinh ngôn t

c bi u

ng

. Tác gi b sung

xu t, t p h p, tri n khai lý l hay /

t b ng ngôn t c th , h

th , di n ra trong quá trình t o tác v n b n ngh lu

ng

n m c tiêu ngh lu n c

. [2;104].

Theo tác gi có n m thao tác ngh lu n: “Ch ng minh, phân tích, gi i thích,
bình lu n và khái quát hóa”.
Thao tác “Ch ng minh” tác gi gi i thích: Ch ng mình là thao tác ngh lu n,
trong ó ng

i vi t

a ra, t p h p, tri n khai h th ng d n ch ng (k t h p v i lý l

làm ph tr ) nh m m c ích kh ng
mà ng

nh giá tr

úng

n c a m t nh n

nh khái quát

i vi t ã nêu (hay mang tính hàm ngôn) . Tác gi l u ý thêm: V c b n

thao tác ch ng minh

c hình thành trên m i quan h gi a h th ng d n ch ng v i

nh n

nh khái quát mà ng

nh n

nh úc k t, khái quát

i vi t ã nêu ra tr
cu i

c. M i quan h gi a d n ch ng v i

n là c s hình thành nên thao tác ngh lu n

khác: Khái quát hóa. Lý l phân tích, bình lu n. D n ch ng, n u xu t hi n, là y u t
phân tích, bình lu n,

c s d ng

h tr cho các thao tác ch ng minh . [2;105].

Tác gi nh n m nh: Ch ng minh là thao tác ngh lu n r t c b n,

c s d ng v i

t n su t r t cao trong v n b n ngh lu n. Nó là thao tác ngh lu n chính c a ki u v n
b n ngh lu n ch ng minh và là m t trong nh ng thao tác ngh lu n ch y u c a nhi u

23


Lu n v n t t nghi p

ki u ngh lu n v n ch

V n

thao tác ngh lu n…

ng mà b y lâu nay sách giáo khoa Làm v n ã g i nh m tên là

Phân tích : ngh lu n phân tích tác ph

. [2;106].

Thao tác “Phân tích”, theo tác gi : “ là thao tác ngh lu n trong ó ng

i vi t, t p

h p, tri n khai h th ng lý l (k t h p v i d n ch ng và lý l phân tích, bình lu n d n
ch ng) nh m làm sáng t m t nh n
ngôn), qua ó kh ng

nh khái quát ã nêu ra (hay mang tính hàm

nh giá tr chân lý c a nh n

nh .

Tác gi l u ý thêm: Thao tác phân tích hình thành trên c s m i quan h
gi a h th ng lý l phân tích v i nh n

nh khái quát mà ng

i vi t ã nêu ra tr

c

hay mang tính ch t hàm ngôn. M i quan h gi a h th ng lý l phân tích (và d n
ch ng ph tr cùng v i lý l phân tích, bình lu n d n ch ng, n u có) và nh n

nh úc

k t, khái quát l i, n u có, là c s hình thành nên thao tác ngh lu n khác (khái quát
hóa), ch không ph i là phân tích, bình lu n
thao tác phân tích, giúp cho o n v n sinh

c s d ng nh là y u t ph tr cho

ng giàu s c thuy t ph c h

. [2;106].

Tác gi c ng nh n m nh: “Phân tích là thao tác ngh lu n r t c b n. Nó là
thao tác ngh lu n chính c a ki u v n b n ngh lu n gi i thích và là thao tác ngh lu n
ch y u c a nhi u ki u v n b n ngh lu n v n ch
v t, phân tích tác ph m, phân tích tác gi

ng nh ngh lu n phân tích nhân

.

Tác gi nêu ra: Trong th c t v n b n, hai thao tác ngh lu n: phân tích và
ch ng minh th

ng

c ng

i vi t v n d ng k t h p, trên c s

ó t o ra nh ng

o n v n có s ph i k t hài hòa gi a lý l và d n ch ng, làm cho o n v n sâu s c,
giàu s c thuy t ph c h n so v i nh ng
phân tích

nl

n v n t o tác b ng thao tác ch ng minh hay

.

Thao tác “Gi i thích”, theo tác gi , Là thao tác ngh lu n trong ó ng

i vi t

xu t, t p h p và tri n khai h th ng lý l (k t h p v i ví d minh h a, d n ch ng
ph tr ) nh m m c ích gi ng gi i, làm sáng t n i dung, ý ngh a c th c a t ng ,
khái ni m nào ó. [2;109].
Tác gi gi i thích thêm: Thao tác gi i thích hình thành trên c s m i quan h
gi a

it

ng

c gi i thích khái quát và lý l gi i thích tri n kha , Ng

d n nh p, gi i thi u
n hai h

it

ng

c gi i thích hay không,

i vi t có

u ó không nh h

ng gì

ng tri n khai thao tác gi i thích v a nêu. D n ch ng, ví d minh h a, n u

có, chính là y u t thu c v thao tác ch ng minh,
nh m giúp cho lý l tri n khai d hi u h n. Lý l
24

c s d ng nh y u t ph tr ,
úc k t, tóm t t n i dung ã gi i