ẢNH HƯỞNG của BA KHOẢNG CÁCH HÀNG và HAI mật độ cây TRÊN hốc lên sự SINH TRƯỞNG và NĂNG SUẤT của GIỐNG đậu NÀNH MTĐ 517 8 vụ XUÂN hè 2010

TR
NG
I H C C N TH
KHOA NÔNG NGHI P & SINH H C NG D NG
-o0o-

NGUY N THANH HUY

NH H
NG C A BA KHO NG CÁCH HÀNG
VÀ HAI M T
CÂY TRÊN H C LÊN S
SINH TR
NG VÀ N NG SU T C A
GI NG
U NÀNH MT 517-8
XUÂN HÈ 2010

LU N V N K S

NÔNG H C

n Th - 2010


TR
NG
I H C C N TH
KHOA NÔNG NGHI P & SINH H C NG D NG
-o0o-

NGUY N THANH HUY

NH H
NG C A BA KHO NG CÁCH HÀNG
VÀ HAI M T
CÂY TRÊN H C LÊN S
SINH TR
NG VÀ N NG SU T C A
GI NG
U NÀNH MT 517-8
XUÂN HÈ 2010

Chuyên nghành: NÔNG H C
Mã s : 52620104

LU N V N K S

NG

NÔNG H C

IH

NG D N KHOA H C

Ths. Phan Th Thanh Th y

n Th - 2010

TR
NG
I H C C N TH
KHOA NÔNG NGHI P & SINH H C NG D NG
.............................................................................................................................................

Lu n v n t t nghi p k s ngành Nông H c v i

tài:

NH H
NG C A BA KHO NG CÁCH HÀNG VÀ
HAI M T
CÂY TRÊN H C LÊN S SINH TR
NG
VÀ N NG SU T C A GI NG
U NÀNH MT -517-8
XUÂN HÈ 2010

Do sinh viên Nguy n Thanh Huy th c hi n và n p
Kính trình lên h i ng ch m lu n v n t t nghi p xem xét.

C n Th , ngày …….tháng …….n m 2010
Cán b h ng d n

ThS. Phan Th Thanh Th y

i

TR
NG
IH CC NT
KHOA NÔNG NGHI P & SINH H C

NG D NG

.............................................................................................................................................

H i ng ch m lu n v n t t nghi p ã ch p thu n lu n v n t t nghi p k s ngành
Nông H c v i tài:

NH H
NG C A BA KHO NG CÁCH HÀNG VÀ
HAI M T
CÂY TRÊN H C LÊN S SINH TR
NG
VÀ N NG SU T C A GI NG
U NÀNH MT -517-8
XUÂN HÈ 2010
Do sinh viên Nguy n Thanh Huy th c hi n và b o v tr c H i ng.
Ý ki n c a H i ng ch m lu n v n t t nghi p.........................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
..................................................................................................................................
Lu n v n t t nghi p
c H i ng ánh giá m c:................................................
C n Th , ngày……..tháng …….n m 2010

Thành Viên H i

…………………….

………………………

ng

……………………….

DUY T KHOA
Tr

ng khoa Nông Nghi p & SH D

ii


TI U S

CÁ NHÂN

……˜™……
I. LÝ L CH S

L

C

H và tên: Nguy n Thanh Huy
Gi i tính: Nam

Ngày, tháng, n m sinh: 1989
Dân t c: Kinh
i sinh: Phú M - Phú Tân – An Giang
Ch
ho c a ch liên l c: s nhà 39, t 1, p Phú M H , xã Phú Th , huy n
Phú Tân, t nh An Giang
i n tho i: 01653097212
E-mail:
II. QUÁ TRÌNH H C T P
v
v
v
v

1995-2000: Tr ng Ti u H c D Phú M .
2000-2004: Tr ng Trung H c C S Phú M .
2004-2007: Tr ng Trung H c Ph Thông Chu V n An.
2007-2011: Tr ng i H c C n Th , ngành Nông H c, khoá 33, Khoa
Nông Nghi p và Sinh H c ng D ng.

Ngày tháng
n m
Ng i khai ký tên

iii


L I CAM OAN

Tôi xin cam oan ây là công trình c a chính b n thân. Các s li u, k t qu thu th p

trong lu n v n là trung th c và ch a t ng
c ai công b trong b t k công trình
tr c ây.

Tác gi lu n v n

Nguy n Thanh Huy

iv


L IC MT
……˜™……
Kính dâng
Cha m su t

i t n t y không qu n khó kh n ch m lo cho t

Xin t lòng bi t n sâu s c

ng lai c a con.

n

Ths. Phan Th Thanh Th y, ng

i ã t n tình h

ng d n g i ý, giúp

và

cho nh ng l i khuyên h t s c b ích cho vi c nghiên c u và hoàn thành lu n v n
này.
Chân thành bi t n
Th y Nguy n L c Hi n, c v n h c t p l p Nông H c K33 ã quan tâm,
giúp

em trong su t khóa h c .
Quý Th y Cô, Anh Ch trong B môn Di Truy n Gi ng Nông Nghi p - Khoa

Nông Nghi p và Sinh H c

ng D ng, t

ng

i H c C n Th

ã truy n

t ki n

i H c C n Th

ã dìu

th c, kinh nghi m b ích cho chúng em.
Chân thành C m n.
Toàn th quý th y cô khoa Nông Nghi p, Tr

d t và truy n
Thân th

ng

t ki n th c quí báu cho em trong su t th i gian theo h c

tr

ng.

ng g i v

Các b n sinh viên Nông H c K33; Danh Manh, Danh Th o, Nguy n V n
Khánh, Nguy n Thành T

i, Nguy n V n

n, Nguy n Tr

ng Giang l p Nông

H c K33, Nguy n Th M ng Tuy n và b n Châu l p C Nhân Anh K33, và các b n
sinh viên trong nhà tr , nh ng ng
viên, giúp

i ã cùng tôi s chia ni m vui, n i bu n và

ng

tôi trong th i gian h c t p và làm lu n v n này.

Nguy n Thanh Huy

v


CL C
Ch

ng

N i dung

Trang

Ti u s cá nhân
L i cam oan
L ic mt
M cl c
Danh sách b ng
Danh sách hình
Tóm l c

M
1

iii
iv
v

vi
ix
x
xi

U

1

C KH O TÀI LI U ................................................................................ 2
1.1 NGU N G C.............................................................................................. 2
1.2 TÌNH HÌNH S N XU T

U NÀNH ....................................................... 2

1.2.1 Tình hình s n xu t

u nành trên th gi i............................................. 2

1.2.2 Tình hình s n xu t

u nành trong n

1.3 CÁC I U KI N NGO I C NH NH H
TR
NG VÀ PHÁT TRI N C A CÂY
1.3.1

c............................................... 4
NG

N S SINH
U NÀNH ............................... 5

t....................................................................................................... 5

1.3.2 Ánh sáng.............................................................................................. 5
1.3.3 Nhi t
1.3.4 N
1.4 NH H

............................................................................................... 7

c.................................................................................................... 8
NG C A C D I

N CÂY

1.5 M T S SÂU B NH CHÍNH H I
1.5.1 Sâu h i
1.5.2 B nh h i

U NÀNH .............................. 9

U NÀNH...................................... 10

u nành ................................................................................ 10
u nành.............................................................................. 12

vi

1.6 NH H
NG C A M T
VÀ KHO NG CÁCH
N N NG
SU T CÂY
U NÀNH........................................................................... 13
1.7 K T QU NGHIÊN C U V M T

VÀ KHO NG CÁCH GIEO .... 14

1.7.1 Trên th gi i ...................................................................................... 14
1.7.2 Trong n
2

PH

c ........................................................................................ 15

NG TI N VÀ PH

2.1 PH

NG PHÁP........................................................ 18

NG TI N......................................................................................... 18

2.1.1 Gi ng................................................................................................. 18
2.1.2 V t li u thí nghi m............................................................................. 18
2.1.3

2.2 PH

a

m và th i gian thí nghi m ....................................................... 18

NG PHÁP........................................................................................ 18

2.2.1 B trí thí nghi m ................................................................................ 18
2.2.2 K thu t canh tác ............................................................................... 19
2.2.3 Các ch tiêu theo dõi........................................................................... 20
2.2.4 Phân tích s li u................................................................................. 23
3 K T QU

TH O LU N............................................................................... 24

3.1 GHI NH N T NG QUÁT ........................................................................ 24
3.1.1 i u ki n khí h u ............................................................................... 24
3.1.2 i u ki n thí nghi m.......................................................................... 24
3.1.3 S t ng tr

ng c a cây

u nành........................................................ 25

3.1.4 Tình hình sâu b nh............................................................................. 27
3.1.5 Tình tr ng

ngã............................................................................... 29

3.1.6 Tình hình c d i ................................................................................. 29
3.2 CÁC

C TÍNH SINH TR

NG VÀ NÔNG H C ................................ 30

3.2.1

c tính sinh tr

ng........................................................................... 30

3.2.2

c tính nông h c .............................................................................. 31

3.3 CÁC THÀNH PH N N NG SU T VÀ N NG SU T ............................ 34
3.3.1 Thành ph n n ng su t ........................................................................ 34

vii


3.3.2 N ng su t........................................................................................... 39
4 K T LU N VÀ

NGH ............................................................................ 43

4.1 K T LU N................................................................................................ 43
4.2

NGH ................................................................................................... 43

TÀI LI U THAM KH O................................................................................... 44
PH

CH

NG ................................................................................................... 49

viii


DANH SÁCH B NG

T a b ng

B ng
1.1

S nl

ng

u nành trong n

3.1

Tình hình khí t

Trang

c t n m 2005- 2010

4

ng th y v n t i Thành Ph C n Th t tháng 2

n tháng 5 n m 2010
3.2

M c

25

thi t h i (c p) do sâu xanh da láng, sâu

kh m, b nh

m ph n và tình tr ng

c trái, b nh

ngã trên 6 nghi m th c c a

gi ng MT 517-8
3.3

Ngày tr hoa và th i gian sinh tr
hai m t

3.4

28
ng

ba kho ng cách hàng và

cây trên h c c a gi ng MT 517-8

Chi u cao lúc tr hoa, chi u cao lúc chín và chi u cao óng trái
ba kho ng cách hàng và hai m t

cây trên h c c a gi ng MT

517-8
3.5

ba kho ng cách hàng và hai

cây trên h c c a gi ng MT 517-8

Ph n tr m trái lép, 1 h t, 2 h t và 3 h t
hai m t

3.7

32

S lóng, s cành và s trái trên cây

m t

3.6

cây trên h c c a gi ng MT 517-8

S h t trên mét vuông, tr ng l

34

ba kho ng cách hàng và
36

ng 100 h t, n ng su t th c t và

ng su t lý thuy t trên 6 nghi m th c c a gi ng MT 517-8
3.8

31

Hi u qu kinh t gi a 6 nghi m th c c a gi ng MT 517-8

ix

38
42


DANH SÁCH HÌNH

Hình
1.1
2.1
3.1
3.2
3.3

T a hình
S nl

ng

Trang

u nành trên th gi i n m 2009

3

b trí thí nghi m

19

S trái/cây c a 6 nghi m th c trên gi ng
2

S h t/m c a 6 nghi m th c trên gi ng

u nành MT 517-8
u nành MT 517-8

ng su t th c t (t/ha) c a 6 nghi m th c trên gi ng

38

u nành

MT 517-8
3.4

35

40

ng su t lý thuy t (t/ha) c a 6 nghi m th c trên gi ng
MT 517-8.

u nành
41

x


NGUY N THANH HUY, 2010. “ nh h ng c a ba kho ng cách hàng và hai m t
cây trên h c lên s sinh tr ng và n ng su t c a gi ng u nành MT -517-8”.
Lu n v n t t nghi p k s Nông H c, Khoa Nông Nghi p và Sinh H c ng D ng,
Tr ng i H c C n Th . Cán b h ng d n Ths. Phan Th Thanh Th y.
TÓM L

Nh m m c ích xác
v i gi ng MT

517-8

C

nh kho ng cách hàng và s cây trên h c thích h p
có th

i

t n ng su t h t cao nh t,

tài “ nh h

ba kho ng cách hàng và hai m t

cây trên h c lên s sinh tr

ng và n ng su t c a

gi ng

c th c hi n trong v

u nành MT -517-8”

Nghiên c u và Th c nghi m, Tr
nhân t

ng

ng c a

Xuân hè 2010 t i Tr i

i h c C n Th . Thí nghi m th a s hai

c b trí theo th th c kh i hoàn toàn ng u nhiên (RCBD) v i ba l n l p

l i. Nghi m th c bao g m ba kho ng cách hàng (30, 40 và 50 cm) và hai m t

cây

trên h c (1 cây/h c và 2 cây/h c). K t qu cho th y tr ng kho ng cách hàng h p và
2 cây/h c cây có xu h
thân m y u, d b

ng gia t ng chi u cao, nh t là chi u cao óng trái; nh ng

ngã. S trái trên cây ít, nh ng do t ng s cây trên m t

nv

di n tích nên cho n ng su t cao. Nghi m th c 30x15 cm, 2 cây/h c cho n ng su t
và m c thu nh p cao nh t, l n l

t là 3,605 t/ha và 28.027.830

ng/ha; nh ng khác

bi t không ý ngh a v i nghi m th c 40x15 cm, 2 cây/h c (3,25 t/ha và 24.557.095
ng/ha). Các nghi m th c còn l i

u có n ng su t và m c thu nh p th p h n.

xi


M

u nành [Glycine max (L.) Merrill]
b p trong c c u luân canh lúa-màu

U

c x p v trí quan tr ng th hai sau cây

vùng

ng B ng Sông C u Long ( BSCL),

vì nó là m t lo i hoa màu ng n ngày, có giá tr dinh d
Ngoài ra, cây
ki n

u nành còn có tác d ng c i t o

ng và giá tr s d ng cao.

t và t ng

nâng cao n ng su t cây tr ng v sau (Nguy n

phì cho

cC

kh u t n

15% nhu c u n i

c ngoài. Vì th ,

u

ng, 2009).

Theo s li u t ng c c th ng kê n m 2008 cho th y s n l
c ch m i áp ng

t, t o

ng

u nành trong

a, còn l i kho ng 80-85% ph i nh p

có th gia t ng s n l

ng

u nành ngoài vi c ch n

gi ng t t, n ng su t cao c ng c n áp d ng bi n pháp canh tác h p lý nh m t
gieo, phân bón và qu n lý sâu b nh,…
i v i kho ng cách gieo, th

ng tr ng kho ng cách hàng r ng r t nhi u c ;

nh ng n u tr ng kho ng cách hàng h p, cây y u t, d

ngã,

ng th i khó qu n

lý sâu b nh. Qua các k t qu nghiên c u c a nhi u tác gi (Carlson, 1973; Moore,
1991; Holshouser và Whittaker, 2002; Pederson và Lauer, 2003) cho th y tr ng
kho ng cách hàng h p (10-20 cm) cho n ng su t h t cao h n kho ng cách hàng
r ng (50-90 cm). Tuy nhiên, cây

u nành

c tr ng

kho ng cách hàng thích

h p s cho n ng su t cao nh t do kh n ng s d ng ánh sáng c a cây
(Shawk và ctv., 1967)

ng th i còn h n ch s phát tri n c a c d i do gi m c

chi u sáng lên m t
hàng có nh h

ct i a

t (Teasdle, 1995). Chính vì kích th

ng quan tr ng

ng su t cao c n xác

ng

c c a kho ng cách

n n ng su t h t nên mu n

t

c ti m n ng

nh kho ng cách hàng t i h o cho t ng gi ng,

c bi t

i

v i các gi ng m i.

tài “ nh h
sinh tr

ng c a ba kho ng cách hàng và hai m t

ng và n ng su t c a gi ng

Xuân Hè t i Tr

ng

u nành MT -517-8”

i H c C n Th nh m m c ích xác

và s cây trên h c thích h p

i v i gi ng MT

cao nh t.

1

517-8

cây trên h c lên s
c th c hi n trong v
nh kho ng cách hàng

có th

t n ng su t h t


CH

NG 1

C KH O TÀI TI U

1.1 NGU N G C
u nành [Glycine max (L.) Merrill] là m t trong nh ng cây tr ng có l ch s
r t lâu

i. Khi tìm hi u v l ch s cây

nh ng ghi chép
Trung Qu c, t

u tiên v cây

u nành

ng truy n do Hoàng

Nguyên (trích d n Tr n Th

u nành, W.J. Morse (1950) d n ch ng
c tìm th y trong “B n Th o Kinh” c a

Th n Nông vi t vào n m 2838 tr

ng Tu n và ctv.,1983). D a vào s

c Công

a d ng v hình

thái, Fukuda (1933) và v sau nhi u nhà khoa h c khác c ng ã công nh n

u nành

có ngu n g c t vùng Mãn Châu (Trung Qu c) xu t phát t m t loài

u nành

hoang d i, thân m nh, d ng dây leo, có tên khoa h c là Glycine soja Sieb & Zucc
(Hymowitz, 1981).
T h n 4.000 n m tr
con ng

i. Nó

u nành ã

u nành

các n

c Châu Á nh Thái lan, Mã Lai,

c du nh p vào Châu Âu

Ngày nay Hoa K là qu c gia
trên th gi i; k
nành c ng

c coi là cây th c ph m cho

ng

u th k 17 và

u s n xu t

i Hàn và Vi t Nam.
Hoa K vào th k 18.

u nành, chi m 50% s n l

n là Brazil, Argentina, Trung Qu c,

n Ð .

Vi t Nam,

ng
u

c bi t r t s m t th i Vua Hùng (Ngô Th Dân và ctv, 1999).

1.2 TÌNH HÌNH S N XU T

U NÀNH

1.2.1 Tình hình s n xu t

u nành trên th gi i

Theo Ngô Th Dân và ctv. (1999), có tám cây l y d u quan tr ng là
bông v i,

i s ng

c truy n bá sang Nh t B n vào kho ng th k th 8; và nhi u th

k sau, nó có m t
Cây

c,

u ph ng, h

ng d

ng, c i d u, lanh, d a và c d u; chi m 97% s n

ng d u c a th gi i; trong ó
Hi n nay

u nành

Hoàng và ctv., 1977). S n l

u nành,

u nành gi v trí khá quan tr ng.

c tr ng t 48° v B c
ng

n trên 30° v Nam (Lê

u nành trên th gi i ch y u t p trung

c: M , Brazil, Argentina; trong ó M chi m s n l

ng

1). Theo báo cáo c a Tadayoshi và Peter (2009), s n xu t

2

các

u nành l n nh t (Hình
u nành trên th gi i gia


ng hàng n m 4,6% (1961-2007) và

trong

m 2005-2007. S n

ng

ts n

u nành

ng trung bình là 217,6 tri u t n
cd

oán s t ng hàng n m 2,2% và

t 371,3 tri u t n vào n m 2030.
4%

2%2%
4%

Hoa K

7%
38%

Brazil
Argentina
Trung Qu c

15%

n
Pagaguay
Canada
Các n

c khác

27%

Hình 1.1

nl

ng

u nành trên th gi i n m 2009

Ngu n: B Nông nghi p Hoa K (USDA)

Di n tích

u nành trên th gi i t ng g p b n l n; kho ng t 24,7 tri u hécta

trong n m 1961-1965
ng su t

n 94,1 tri u hécta trong n m 2005-2007.

u nành bình quân c a th gi i là 2,3 t n/ha (FAO, 2004), nh ng

ng su t th c t gi a các qu c gia chênh l ch nhau khá nhi u. N ng su t cao
c phát tri n nh M , Brazil, Argentina; còn các n

các

c ang phát tri n n ng su t

v n còn th p.
m 2009, các qu c gia nh p kh u

u nành ch y u là các n

EU, Indonesia, Vi t Nam và Thái Lan, v i s n l

ng nh p kh u l n l

22.150.000; 2.450.000; 2.300.000; 2.100.000 t n. Trong ó, s l
u nành thô vào th tr
2001-2002

ng

ông Nam Á luôn n

t là

ng nh p kh u h t

nh, t 4.084.000 t n vào n m

n 4.025.000 t n trong n m 2009-2010 và s n ph m d u

297.000 t n trong n m 2001-2002

c thu c kh i

u nành t

n 320.000 t n trong n m 2009-2010 (Ngu n:

USDA www.soyinfocenter.com/books/139).

3


1.2.2 Tình hình s n xu t
M c dù

n

c ta cây

u nành trong n

c

u nành có l ch s phát tri n lâu

i h n các n

c châu

Âu, châu M , nh ng di n tích và n ng su t v n còn th p. Trong nh ng n m g n
ây, di n tích và n ng su t

u nành có chi u h

ng gia t ng. Theo niên giám th ng

kê (2008) cho th y n m 2000 di n tích

u nành là 124,1 nghìn ha; n ng su t bình

quân

c là 149,3 nghìn t n;

t 1,2 t n/ha và s n l

ng

t

n n m 2005, di n

tích t ng lên 204,1 nghìn ha và n ng su t bình quân là 1,43 t n/ha (n ng su t cao
nh t trong kh i ASEAN và b ng 66,5% so v i n ng su t bình quân c a th gi i),
s nl

ng

t

c là 292,7 nghìn t n. T 2006

n 2008, di n tích có t ng nh ng

không nhi u (t 185,6 nghìn ha lên 192,1 nghìn ha).
ng

n n m 2009, di n tích và s n

u nành h i gi m (B ng 2), nguyên nhân do các tr n bão l t và m a l n vào

cu i n m 2008 và
nhu c u trong n

u n m 2009; vì th , s n l

ng

u nành không

c.

Theo B Nông nghi p Hoa K (USDA), M

ã xu t kh u

Nam trong n m 2009 là 174.000 t n, t ng 90% so v i n m tr
nh p kh u s t ng lên
B ng 1.1 S n l

áp ng

ng

u nành sang Vi t

c. Theo d tính, m c

n 200.000 t n trong n m 2010.
u nành trong n

c t n m 2005- 2010

2005

2006

2007

2008

2009

Di n tích (nghìn ha)

204.1

185.6

190.1

192.1

146.2

2010*
b
190*

ng su t (t n/ha)

1.43

1.39

1.45

1.39

1.46

1.47*

292.7

258.1

275.5

267.6

213.6

280*

T ng s n l
t n)

ng (tri u

Ngu n: Th ng kê c a USDA, 2009

M c tiêu c a B Nông Nghi p và Phát Tri n Nông Thôn Vi t Nam
m 2010 di n tích gieo tr ng
s nl

ng s

u nành s là 220.000 ha và theo

t 325.000 t n.

4

ra

n

c tính thì t ng


1.3 CÁC I U KI N NGO I C NH NH H
TR

NG

NG VÀ PHÁT TRI N C A CÂY

1.3.1

SINH

U NÀNH

t ai

Theo Tr n Th
v lo i

NS

ng Tu n và ctv. (1983), cây

t, có th tr ng trên nhi u lo i

u nành không òi h i

t khác nhau.

Genkel P.A. cho r ng b t c cây tr ng nào mu n sinh tr
thành ph n dung d ch

m và có t t c các nguyên t

a-vi l

u nành c ng c n ph i có nh ng

t thích h p thì cây m i th t s phát tri n t t. Theo
cs nl

ng c n thi t

ng 3.000 kg h t/ha thì cây

u ki n dinh d

c ng r t quan tr ng, pH thích h p cho sinh tr

u nành c n

n: 285 kg N, 170 kg

ng phát tri n cây

ng Tu n và ctv., 1983). Dokutsae V.V cho r ng

h n ã quy t
ki n nhi t

ng trong

oàn Th Thanh Nhàn (1996),

K2O, 52 kg Mg2O, 85 kg P2O5, 65 kg CaO,… Ngoài y u t dinh d
(Tr n Th

ion

Hoàng và ctv., 1997).

Tuy v y, cây

t

ng và phát tri n t t,

t ph i th a mãn b n yêu c u sau: cân b ng, có n ng

hydro thích h p, có kh n ng
(trích t Lê

c bi t

ng, pH

t

u nành là 5,2-6,5

màu m c a

t ch a

nh hoàn toàn v thành ph n n ng su t mà còn ph thu c vào i u
và m

t i n i ó (trích t Ngô Th Dân và ctv 1999).

1.3.2 Ánh sáng
u nành

c x p vào nhóm cây ngày ng n. Tuy nhiên, ngày nay nó phân b

r ng kh p th gi i v i nhi u gi ng có ph n ng r t khác nhau
C ch hình thành n hoa c a
y u là v i
gi ng

i v i quang k .

u nành liên quan ch t ch v i quang k , ch

dài c a th i gian t i trong ngày. Vì v y, trên th c t có th phân các

u nành thành các nhóm quang c m m nh, ít quang c m và nhóm không

quang c m.

a s các gi ng

u nành có

c tính quang c m, th

ng các gi ng

chín mu n có ph n ng ánh sáng m nh h n các gi ng chín s m.
Theo Tr n Th

ng Tu n và ctv. (1983), trong i u ki n mi n Nam n

c ta,

tr ng các gi ng ít quang c m và không quang c m thích h p h n vì chúng có kh
ng thích nghi r ng và tr ng

c nhi u mùa v khác nhau trong n m.

5


Do ánh sáng làm thay
gi ng nên c ng nh h

ng

ánh sáng là y u t quy t
khô c ng nh nhi u

i th i gian tr hoa và th i gian sinh tr

ng c a

n chi u cao cây, di n tích lá, k c n ng su t h t, vì

nh quang h p, s c

nh

m sinh h c và s n l

ng ch t

c tính khác ph thu c vào quang h p ( oàn Th Thanh Nhàn,

1996).
Ph n ng c a

u nành

chi u sáng trong ngày và (2) c
²

i v i ánh sáng th hi n qua hai m t: (1)

ng

dài

chi u sáng.

dài chi u sáng trong ngày

Ánh sáng nh h

ng r t l n

n sinh tr

ng và phát tri n c a cây

u nành.

Qua thí nghi m c a phòng Sinh lý th c v t thu c vi n kh o c u Nông Lâm cho th y
chi u sáng liên t c sau ngày th 30 (k t khi h t nhú m m) h u nh không nh
ng

n sinh tr

ng và phát tri n c a cây

t c t lúc n y m m

u nành, nh ng n u chi u sáng liên

n ngày th 15 s có tác d ng c ch cây ra hoa (Lê

và ctv. 1977). Ngoài ra, khi cây ang
trong ngày gi m thì hàm l

giai

ng di p l c

Hoàng

an sinh s n n u th i gian chi u sáng

lá c ng nh ho t

ng c

nh

m c a vi

khu n n t s n c ng gi m (Harper, 1974; Lawn và Brun, 1974).
Theo Nguy n

c C

ng (2009), cây ang trong giai o n ra hoa và hình

thành h t thì th i gian chi u sáng trong ngày thích h p là 6-12 gi và nó có tác
ng m nh

²C

i v i các gi ng
ng

ánh sáng

Nhu c u v c
cao l

u nành chín s m.

ng

ánh sáng c a cây

u nành th p h n nhi u so v i b p,

ng và nhi u cây tr ng khác. Theo Sakamoto và Shaw (1971), c

sáng bão hòa

i v i tán cây

u nành kho ng 60.000 lux vào

sau ó gi m xu ng còn kho ng 40.000 lux

giai

Quá trình phân hóa m m hoa x y ra khi c
lux. N u c
lóng

ng

1996).

6

ánh

u th i k tr hoa,

n t o h t.
ng

ánh sáng gi m 50% so v i bình th

ng th i n ng su t h t có th gi m

ng

ánh sáng

t trên 1.076

ng s làm gi m s cành, s

n 50% ( oàn Th Thanh Nhàn và ctv.,

Theo nghiên c u c a Sawer và ctv. (2007), kho ng cách và m t
ng

n n ng su t t i a c a

khí h u c a tán cây

u nành, nh ng c

ng

ánh sáng tác

gieo nh
ng lên vi

u nành. Kumura (1969) nh n th y trên cùng m t cây m c

bão hòa c a ánh sáng tùy thu c r t nhi u vào v trí c a các lá trên tán cây. Lá càng
trên càng nh n
sáng m t tr i

c nhi u ánh sáng và các lá này th
n các t ng lá bên d

i. Nh n

ng ng n c n ph n l n ánh

nh này phù h p v i k t qu nghiên

c u c a Weber và ctv., (1966) cho th y 90% n ng l

ng ánh sáng m t tr i

c thu

nh n b i 40-50% các t ng lá bên trên c a cây.
1.3.3 Nhi t
u nành

c tr ng t vùng ôn

i

n vùng c n nhi t

i và nhi t

i,

c

B c l n Nam bán c u.
Nhi t

là m t trong nh ng y u t chi ph i m nh

và phát tri n c a cây
tr

u nành và th

ng c ng nh chu k sinh tr

ng làm thay

i

n quá trình sinh tr
dài c a các giai

n sinh

ng c a cây.

u nành là cây a nhi t, yêu c u t ng tích ôn bi n
các t nh phía Nam n

ng

ng t 1.888-2.700°C.

c ta có t ng tích ôn trên 3.000°C, th a mãn yêu c u c a cây

u nành.
Theo Ngô V n Giáo và ctv. (1984), nhi t
c a

thích h p nh t cho s phát tri n

u nành là 24-26°C trong không khí, và 22-27°C trong môi tr

th p h n 17°C và cao h n 37°C s làm gi m tr ng l
² Nhi t

nh h

ng

² Nhi t

ng khô t i a c a cây.

n dài c a tr c h di p có tác d ng

t. Theo Mederski (1983),

40°C, nhi t

t. Nhi t

n quá trình n y m m c a h t

H t n y m m là nh vào s v
kh i m t

ng

y h t lên

u nành n y m m trong kho ng nhi t

10-

t i h o là 25-30°C.
nh h

ng

n sinh t

ng sinh d

Theo Garner và Allard (1930), nhi t

t i h o trong quá trình sinh tr

dinh d

ng là 20-28°C. Nhi u nghiên c u cho th y

nhi t

10-15°C cây s b t n th

ng, n u nhi t

7

ng

u nành tr ng trong
gi m d

ng

u ki n

i 17°C s tr ng i cho


s sinh tr

ng c a thân và lá (Nguy n

(1972), nhi t
nên

cC

ng, 2009). Theo báo c o c a Thorne

th p s làm gi m s v n chuy n s n ph m quang h p vào trái h t

ng su t c ng b gi m áng k (trích d n Ngô Th Dân và ctv, 1999).
² Nhi t
Nhi t

ng

thích h p

có tác d ng
nhi t

nh h

n sinh tr

ng sinh s n

hình thành m m hoa kho ng 24°C, nhi t

y nhanh s tr hoa (Kwon, 1969). Theo Garner và Allard (1930),

thích h p cho th i kì ra hoa là 22-28°C; n u nhi t

t c nhi u ngày tr
Nhi t
Nhi t

trên 28°C

th p (

i 24°C) liên

c khi cây ra hoa thì cây s ra hoa ch m h n 5-7 ngày.

t i u cho trái

u chín là 25°C vào ban ngày và 15°C vào ban êm.

quá cao trong th i gian chín làm gi m ch t l

ng n y m m c a h t (Green

và ctv., 1965).

ng

mi n Nam n

c ta s chênh l ch nhi t

gi a các mùa v trong n m

i ít nên nh h

ng c a nhi t

ng và phát tri n c a cây

nành th

n sinh tr

ng khó th y.

1.3.4 N

c

c là m t trong nh ng y u t hàng
tr ng

u

i v i s sinh tr
Cây

ng và phát tri n c a cây

u nành không ch u

Mu n cho quá trình sinh tr

hãm thay

c

t ng sâu b h n ch và khó gi

ng

t ng

ng s kìm hãm sinh tr

i theo

u nành.

ng c a cây không b kìm hãm thì m

gi i h n ngoài

gi i h n ngoài

ng, có ý ngh a r t quan

c úng l n h n. B r l i t p trung ch y u

cày nên kh n ng s d ng n

75-90% m

u c a môi tr

t 1-20 cm. m
ng c a cây

u ki n khí h u, nhi t

td

c m

.

t kho ng
i 75% m

u nành, nh ng m c

và sinh tr

ph n

ng c a cây (Tr n Th

kìm
ng

Tu n và ctv., 1983).
Theo Nguy n
n khi thu ho ch

cC

ng (2009), trong su t quá trình sinh tr

u nành c n ít nh t là 300 mm n

cáo c a Ph m V n Biên và ctv. (1996),
c, i u này ch ng t cây

c.

u này phù h p v i báo

t o 1 g ch t khô

u nành c n khá nhi u n

8

c.

ng t khi gieo

u nành l y i 648g


²

c nh h

ng

n quá trình n y m m c a h t

Theo Ngô Th Dân và ctv. (1999), t l n y m m c a h t
n nhi u so v i

t m. H t s n y m m t t khi m

c kho ng 100-150% tr ng l
²

c nh h

ng

t

ng khô c a h t (Nguy n

n sinh tr

ng dinh d

c là y u t chi ph i r t nhi u

t khô b gi m

t 50% và h t hút
cC

ng, 2009).

ng c a cây

n quá trình sinh tr

ng c a cây nh c

quang h p, hi u su t quang h p và t ng di n tích lá,… Thi u n
quang h p và t ng h p carbohydrate s gi m d n
trình c

nh

m c ng gi m (Tr n Th

do khi thi u n

c lá không duy trì

th p (Nguy n

cC

²

c nh h
giai

c, quá trình

n s hình thành n t s n và quá

ng Tu n và ctv., 1983). S gi m h t trên là
c s c c ng c a t bào làm cho di n tích lá

ng, 2009).
ng

n sinh tr

n sinh tr

ng sinh s n c a cây

ng sinh s n, cây r t nh y c m v i nh ng bi n

ng v

c. Theo Thomspon (1970), ph n l n s chênh l ch v n ng su t là do bi n
v l

ng n

trong

c trong th i k ra hoa và

t còn 35-40% s làm gi m

h t m y ch c (Nguy n
1.4 NH H

ng

cC

NG C A C

ng

u trái. Qua tính toán cho th y n u

ng su t

n 2/3, quan tr ng nh t là

m

giai

n

ng, 2009).
D I

N CÂY

U NÀNH

C d i là m t trong nh ng nguyên nhân làm gi m n ng su t c a cây tr ng do
chúng c nh tranh v ánh sáng, dinh d

ng, n

c. Ngoài ra, c d i còn là

i trú n

và là ký ch c a m t s sâu b nh gây h i cây tr ng.
M c

gây h i c a c d i tùy thu c vào m t

cây tr ng. Theo Tr n Th

c và th i gian c nh tranh v i

ng Tu n và ctv. (1983), kh n ng c nh tranh sinh t n c a

nhi u lo i c d i cao h n so v i cây

u nành; vì v y,

t càng màu m thì c càng

phát tri n t t và l n áp cây tr ng.
Tác h i c a c d i th
cây còn nh , do cây có t c
th y giai
nành s

n 4-6 tu n
t

ng x y ra nghiêm tr ng nh t trong giai
t ng tr

n

ng ch m. Các k t qu nghiên c u tr

u, khi
c cho

u, n u không có s c nh tranh c a c d i thì n ng su t

c m c t i a. Tuy nhiên, khi cây
9

u nành

u

c vào giai o n g n


thu ho ch mà c m c nhi u n ng su t v n b gi m do t n th t trong thu ho ch (Ngô
Th Dân và ctv., 1999).
Anonymous (1979) cho r ng thi t h i v n ng su t do c d i và chi phí cho
phòng tr c d i là s m t mát l n nh t trong s n xu t
c a chúng có th lên

u nành vì m c

gây h i

n 50-90%.

Do ó, vi c h n ch s phát tri n c a c d i trong quá trình tr ng là r t c n
thi t, b ng m i bi n pháp nh c h c hay hóa h c

có th làm gi m m t

ho c

tiêu di t chúng.
1.5 M T S

SÂU B NH CHÍNH H I

Sâu b nh là y u t gây nh h
h t

U NÀNH

ng nghiêm tr ng c v n ng su t l n ch t l

u nành n u không có bi n pháp ng n ch n k p th i và phòng tr
1.5.1 Sâu h i

u nành

Theo Tr n Th

ng Tu n và ctv. (1983), trên

trùng t n công nh ng gây h i ch y u

ng

úng m c.

u nành có r t nhi u lo i côn

BSCL ch có m t s loài quan tr ng nh

sau:
² Dòi

c thân hay Ru i

Sâu non
n thành

u (Melanagromyza sojae)

c th ng vào gân xuyên qua cu ng lá và

ng h m ngay gi a thân kéo dài t g c

còn nh do thân ng n nên dòi

ng

nm t

(Lê L

n ng n cây. N u cây

c xu ng g c làm ch t cây (Nguy n

2006). Khi cây ã l n, dòi ch gây ch t ng n, cây s
nh h

c vào thân c a cây

u

u nành
c Khiêm,

nhánh m i nên không làm

ng T và ctv., 2005).

² Sâu cu n lá (Lamprosena Inidica Fabr)
Sâu non nh t dính mép lá g p l i

làm t ho c dính hai lá giáp nhau l i

thành t , r i sâu non n m trong ó gây h i, sâu non n ph n th t lá

l i gân lá và

bi u bì.
Sâu gây h i n ng vào giai o n cây 2-4 lá kép s làm gi m n ng su t áng k .

Theo Nguy n

c Khiêm (2006),

ng su t s gi m 30% khi m i cây có t 3-4 lá

b h i.

10


² Sâu n t p (Spodoptera litura)
Sâu gây h i vào lúc cây phát tri n cành lá m nh. Chúng t p trung c n phá lá và
các ph n non c a cây làm cây kém phát tri n. C n phát hi n s m khi còn là
ho c lúc sâu còn nh

tr ng

phòng tr k p th i.

² Sâu xanh da láng (Spodoptera exigua)
Sâu phát tri n m nh trong mùa n ng và m t s gi m khi tr i m a nhi u. N u
m t s cao chúng n tr i lá, hoa, trái non và
su t.

t non c a cây

u làm gi m n ng

BSCL, sâu có kh n ng gây h i r t l n không nh ng trên cây

u nành mà

c trên nhi u lo i cây tr ng khác. S b c phát c a sâu xanh da láng là do quá trình
tích l y m t

theo th i gian có s hi n di n c a cây ký ch trên ru ng (Nguy n

Th Thu Cúc và ctv, 1998).
² Sâu
T

c trái (Etiella zinkenella)

ng t n công vào giai o n tr hoa t

m i hình thành b sâu

ng trái

c s không phát tri n. Sâu

v xuân hè, nguyên nhân do chúng có vòng

n khi v trái c ng. H t

c trái gây h i nhi u nh t trong

i ng n. B

m cái

tr ng v i m t s

cao (trung bình kho ng 246 tr ng/con) và i u ki n mùa n ng thích h p cho b
phát tri n nên chúng tích l y m t s nhanh qua v

m

ông Xuân và gây tác h i cho v

sau.
² B xít dài
Có nhi u lo i b xít dài thu c h Alydidae, b cánh n a c ng (Hemiptera).
Theo Nguy n V n Hu nh và Lê Th Sen (2004),
th

ng b ng sông C u Long

ng g p các lo i: Riptortus Pilosus, Riptortus Linearis và Riptortus sp.
C thành trùng và u trùng

d ch c a cây, ch y u

u t n công cây

u nành b ng cách chích hút

các b ph n non nh thân, lá ch i, hoa và trái non. T

làm cho cây kém phát tri n và trái s b lép.
trong v Xuân Hè.

11

ó

BSCL, b xít dài xu t hi n ch y u


1.5.2 B nh h i

u nành

Có nhi u loài vi sinh v t gây b nh trên
thu c vào các y u t môi tr
gây h i ph bi n trên cây

u nành. M c

gây h i c a b nh tùy

ng và kh n ng ch ng ch u b nh c a gi ng. Các b nh
u nành

BSCL là:

² B nh héo cây con còn g i là b nh l c r do n m Rhizoctonia solani gây
ra. Cây b b nh
cây

ph n thân giáp m t

t có màu nâu

ngã và khô héo. Trên ru ng b nh phát sinh

, sau ó ch v t b nh teo l i,
u tiên t m t vài cây, v sau

lan r ng ra làm cây ch t t ng chòm.
N m gây h i ch y u
ng (2009), nhi t

giai o n cây con t 1-2 tu n tu i. Theo Nguy n

26-30°C,

m

t trên 70% và pH

c

t trên 6,6 là nh ng

i u ki n thu n l i cho n m gây b nh phát tri n.
² B nh

m ph n hay b nh m c s

ng do n m Peronospora manshurica gây ra.

B nh h i các b ph n nh lá, thân, qu trong ó h i lá là ch y u. Trên lá b nh xu t
hi n

u tiên là nh ng ch m nh màu xanh vàng sau s m d n, v t b nh m r ng

hình a giác, hình không c
s m,

m td

cC

i lá b nh th

m không khí cao vào sáng

ng ph m t l p n m màu xám ho c ph t tím (Nguy n

ng, 2009).

Theo Lê L
nhi t

nh. Nh ng ngày có

ng T và ctv., (2005), b nh th

trung bình trên 20°C nên th

ng phá h i

ng phát tri n m nh

i u ki n

u nành ch y u v Xuân Hè.

² B nh r s t do n m Phakopsora pachyrhizi gây ra. B nh gây h i ch y u
lá, nh ng c ng có th gây h i trên thân, cành và qu . Theo Tr
Lê V n Thuy t (2005), b nh lúc
tri n d n lên. Lúc

u xu t hi n

ng Qu c Tùng và

các lá già g n m t

tt

ó phát

u v t b nh nh nh m i kim màu vàng trong sau ó l n d n

chuy n sang màu vàng nâu, b n ng lá chuy n sang vàng r i khô ch t. Theo Lê
ng T và ctv., (2005), b nh làm gi m l
s trao

ng

quang h p và

i ch t trong cây.

B nh phá h i m nh trong
B nh th

ng di p l c t , c

u ki n nhi t

ng xu t hi n vào giai o n tr hoa

12

ôn hòa, có m a và tr ng dày..

n g n cu i v .