KHẢO sát TÌNH HÌNH NHIỄM NGOẠI ký SINH TRÊN CHÓ tại BỆNH xá THÚ y TRƯỜNG đại học cần THƠ và xác ĐỊNH HIỆU lực của một số THUỐC tẩy TRÙNG

TR

NG

I H C C N TH

KHOA NÔNG NGHI P & SINH H C

NG D NG

NGUY N V N KHA

KH O SÁT TÌNH HÌNH NHI M NGO I KÝ SINH
TRÊN CHĨ T I B NH XÁ THÚ Y TR
NG
IH C
N TH VÀ XÁC NH HI U L C C A M T S
THU C T Y TR

Lu n v n t t nghi p
Ngành: THÚ Y

C n Th 2009


TR

NG

I H C C N TH

KHOA NÔNG NGHI P & SINH H C

NG D NG

Lu n v n t t nghi p
Ngành: THÚ Y

tài

KH O SÁT TÌNH HÌNH NHI M NGO I KÝ SINH TRÊN CHÓ
I B NH XÁ THÚ Y TR
NG
I H C C N TH VÀ XÁC
NH HI U L C C A M T S THU C T Y TR

Giáo viên h

ng d n:

ThS. Nguy n D

Sinh viên th c hi n:

ng B o

Nguy n V n Kha
MSSV: 3042796
p: Thú Y K30

n Th 2009

i


TR

NG

I H C C N TH

KHOA NÔNG NGHI P & SINH H C
B

NG D NG

MÔN THÚ Y

tài: “Kh o sát tình hình nhi m ngo i ký sinh trên chó t i B nh xá Thú y
Tr

ng

i H c C n Th và xác

nh hi u l c c a m t s thu c t y tr ”, do

sinh viên Nguy n V n Kha th c hi n t i B nh xá Thú y Tr
Th . T tháng 01

ng

iH cC n

n tháng 04 n m 2009

C n Th , ngày… tháng…n m 2009 C n Th , ngày…. tháng…n m 2009
Duy t b môn

Duy t cán b h

Nguy n D

ng d n

ng B o

C n Th , ngày…. tháng…. n m 2009
Duy t Khoa Nông Nghi p & Sinh H c

ii

ng D ng


L IC M
Cha, M ã h t lòng yêu th
p nh ngày hôm nay.

N!

ng, che ch , nuôi n ng và t o m i

u ki n cho con h c

Chân thành c m t !
- Th y Nguy n D ng B o ã t n tâm giúp
nh h ng d n tơi hồn thành lu n v n.

tơi trong su t quá trình th c t p c ng

- Th y Nguy n V n Bi n cùng các anh, ch B nh xá Thú y ã nhi t tình giúp
u ki n cho tơi hồn thành lu n v n t t nghi p.
- Các Th y, các Cô trong b môn Thú y và Ch n ni ã giúp
trình h c t p.
- Các b n t p th l p Thú y 30, ã
su t q trình h c t p t i tr ng.

tơi trong su t quá

ng viên, chia s khó kh n và giúp

iii

,t o

tôi trong


M CL C
Trang t a…………………………………………………………………….. i

Trang duy t………………………………………………………………….. ii
i c m n…………………………………………………………………... iii
c l c……………………………………………………………………… iv
Danh sách hình………………………………………………………………. vii
Danh sách b ng………………………………………………………............ viii
Tóm l

c…………………………………………………………………….. ix

Ch

ng 1:

Ch

ng 2: L

tV n

……………………………………………………… 1

c Kh o Tài Li u……………………………………………... 2

2.1

c

m m t s gi ng chó

a

n B nh xá...……………………… 2

2.2

c

m m t s lồi ngo i ký sinh trên chó ã phát hi n t i

Vi t Nam……………………………………………………………… 3
2.2.1 H ve c ng……………………………………………………….. 3
a. Ve Rhipicephalus sanguineus……………………………………….4
.

c

. Vịng

m v hình thái…………………………………………… 4
i………………………………………………………… 5

. Vai trò d ch t ……………………………………………………. 6
b. Ve Boophilus microplus……………………………………………. 6
.

c

. Vịng

m v hình thái…………………………………………… 7

i………………………………………………………… 7

. Vai trị d ch t ……………………………………………………. 8
c. Cách phòng tr ve c ng…………………………………………….. 8
2.2.2 H gh ……………………………………………………………. 10
a. Sarcoptes…………………………………………………………… 10
.
c
m hình thái……………………………………………… 10
. Chu k sinh h c…………………………………………………. 10

iv


. Vai trò d ch t ……………………………………………………. 11
. Tri u ch ng b nh tích…………………………………………… 11
. Ch n ốn……………………………………………………….. 12
. Cách phòng và

u tr …………………………………………... 12

b. Otodectes……………………………………………………………12
.

c

. Vòng

m………………………………………………………… 12
i………………………………………………………… 13

. Tri u ch ng……………………………………………………… 13
. Ch n oán……………………………………………………... 13
.

u tr …………………………………………………………... 13

2.2.3 H mị bao lơng…………………………………………………... 14
a.

c

m hình thái………………………………………………. 14

b. Chu k sinh h c…………………………………………………. 14
c. C ch gây b nh…………………………………………………. 14
d. Vai trò d ch t ……………………………………………………. 15
e. Tri u ch ng b nh tích…………………………………………….15
f. Ch n ốn………………………………………………………... 15
g. Cách phịng và

u tr …………………………………………... 16

2.2.4 B chét…………………………………………………………... 17
a.

c

m hình thái………………………………………………. 17

. Ctenocephalides canis………………………………………... 17
. Ctenocephalides felis felis……………………………………..18
b. Chu k sinh h c c a b chét…………………………………….. 18
c. Vai trò d ch t ……………………………………………………. 19
d. Tri u ch ng……………………………………………………… 19
e. Ch n ốn………………………………………………………...19
f. Phịng tr …………………………………………………………. 19

v


Ch

ng 3: Ph

ng Ti n và Ph

3.1 Th i gian và
3.2 Ph

a

ng ti n và ph

3.2.1 Ph

ng Pháp Nghiên C u…………………….. 21

m th c hi n……………………………………… 21
ng pháp ti n hành………………………………. 21

ng ti n………………………………………………………. 21

3.2.2 Cách ti n hành…………………………………………………….22
a. H i b nh…………………………………………………………. 22
b. Khám lâm sàng………..………………………………………… 22
c. Ki m tra da và thu th p m u ngo i ký sinh……………………… 22
d. Các ch tiêu theo dõi…………………………….………………. 24
e. Gi i thi u m t s thu c tr ngo i ký sinh trên chó……………..... 25
. Frontline……………………………………………………... 25
. Taktic……………………………………………………….. 26
. Ivomec 1%............................................................................... 27
f. M t s phác
Ch

u tr …………………………………………... 27

ng 4: K t Qu Th o Lu n……………………………………………… 29

4.1 K t qu

u tra tình hình nhi m ngo i ký sinh trùng

chó t i B nh xá Thú y............................................................................ 29
4.1.1 Xác

nh t l nhi m ngo i ký sinh trùng ………………………. 29

4.1.2 Xác

nh thành ph n loài và t l nhi m t ng loài ngo i ký sinh... 30

4.1.3 Tình hình nhi m ngo i ký sinh theo l a tu i…………………….. 31
4.1.4 Tình hình nhi m ngo i ký sinh theo gi i tính……………………. 32
4.1.5 Xác

nh t l nhi m ngo i ký sinh

4.2 K t qu các thí nghi m
Ch

ng 5: K t Lu n và

các nhóm gi ng chó............ 33

u tr .............................................................. 33

ngh …………………………………………….. 36

Tài Li u Tham Kh o………………………………………………………… 37
Ph Ch

ng………………………………………………………………… 38

vi


DANH SÁCH HÌNH
Hình 2.1 Ve Rhipicephalus sanguineus……………………………………... 4
Hình 2.2 Boophilus microplus………………………………………………. 6

Hình 2.3 Các giai

n phát tri n c a ve c ng……………………………… 9

Hình 2.4 Sarcoptes…………………………………………………............... 10
Hình 2.5 Otodectes cynotis………………………………………………….. 12
Hình 2.6 Demodex canis…………………………………………………….. 14
Hình 2.7 Ctenocephalides canis…………………………………………….. 17
Hình 2.8 Ctenocephalides felis felis……………………………………….... 18
Hình 2.9 Vịng

i b chét………………………………………………..... 20

vii


DANH SÁCH B NG
ng 2.1

c

m phát tri n c a ve c ng…………………………………. 3

ng 3.1 Cách s d ng Taktic……………………………………………… 26
ng 3.2 Phác

s d ng Ivomec

tr gh , Frontline

tr ve và b chét................................................................................................ 28
ng 3.3 Phác

s d ng Taktic và Ivomec + Taktic trong

u

tr mị bao lơng ……………………………………………………………… 28
ng 4.1 T l nhi m ngo i ký sinh trên chó t i B nh xá Thú y…………..... 29
ng 4.2 Thành ph n loài và t l nhi m t ng loài ngo i ký
sinh trùng ………………………………………………………................... 30
ng 4.3 T l nhi m ngo i ký sinh theo l a tu i…………………………... 31
ng 4.4 T l nhi m ngo i ký sinh theo gi i tính………………………..... 32
ng 4.5 T l nhi m ngo i ký sinh theo gi ng…………………………….. 33
ng 4.6 K t qu

u tr ve, b chét

chó b ng Frontline………………… 34

ng 4.7 K t qu

u tr gh tai và cái gh

ng 4.8 K t qu

u tr mị bao lơng……………………………………… 35

chó b ng Ivomec.................... 34

viii


TĨM L

C

tài “Kh o sát tình hình nhi m ngo i ký sinh trên chó t i B nh xá Thú y
Tr ng
i H c C n Th và xác nh hi u l c c a m t s thu c t y tr ”
c
th c hi n t tháng 01/2009 n 04/2009.
Chó nhi m ngo i ký sinh chi m (34,11 %), có 6 lồi ngo i ký sinh
c tìm
th y, 2 lồi thu c h ve c ng là Rhipicephalus sanguineus và Boophilus microplus; 2
loài thu c h gh là Sarcoptes scabiei var canis và Otodectes cynotis; 1 lồi thu c h
mị bao lơng là Demodex canis; 1 loài thu c h b chét là Ctenocephalides canis.
Trong ó ve Rhipicephalus sanguineus nhi m v i m c cao (22,48%), th p nh t là
Otodectes cynotis (0,26%). Chó l n tu i b nhi m ngo i ký sinh nhi u h n so v i chó
nh tu i.
Thu c Frontline 2 – 4 l n x t/kg th tr ng cho hi u qu
loài ve, b chét.

u tr 100%

i v i các

Thu c Ivomec ho t ch t Ivermectin 500 µg/kg th tr ng cho hi u qu 100% khi
u tr cái gh Sarcoptes và Otodectes cynotis.
Thu c Taktic cho k t qu

u tr kh quan, nh ng ph i nhi u l n u tr liên ti p
i kh i 100%, riêng nghi m th c k t h p Taktic và Ivomec cho k t qu
u tr t t
n r ràng.

ix


CH

NG 1

TV N

Trong nh ng n m g n ây, cùng v i s phát tri n v kinh t , nhu c u v t ch t
ngày càng
c c i thi n thì nhu c u th giãn tinh th n c a m i ng i c ng c n
c
nâng cao và nhi u ng i dân t thành th
n nơng thơn ã ch n ni chó c nh làm
lo i hình tiêu khi n cho mình. Chính vì v y mà s l ng và nhi u gi ng chó ngo i, q
ã và ang
c ni ngày càng nhi u. Do t ng v s l ng, m t nh ng s hi u bi t
k thu t ni và nh t là v v sinh phịng b nh cho chó c a ng i ni cịn r t h n
ch nên chó cịn b b nh khá nhi u. Bên c nh nh ng b nh truy n nhi m nguy hi m thì
các b nh ngo i ký sinh trùng x y ra chó là khá ph bi n.
Các b nh ngo i ký sinh th ng làm cho chó ng a gãi, n ng khơng n, g y
cịm, s t cân, viêm da, r ng lơng và hơi hám khó ch u. B nh cịn làm xu t hi n nh ng
nh tích trên da m
ng cho vi khu n xâm nh p gây viêm, nhi m trùng. B nh n ng

làm chó suy ki t và trúng c mà ch t. Ngoài ra, nhi u ngo i ký sinh trên chó cịn là
ngu n lây b nh nguy hi m cho con ng i. Nó là tác nhân truy n các b nh nh :
ricketsia, Protozoa, xo n khu n, d ch h ch,… là nguyên nhân gây ch ng b i huy t.
bi t
c tình hình các b nh ngo i ký sinh trên chó và xu t các ph ng
pháp phịng, tr hi u qu . Tôi ti n hành th c hi n lu n v n t t nghi p v i tài: “Kh o

sát tình hình nhi m ngo i ký sinh trên chó t i B nh xá Thú y Tr
H c C n Th và xác nh hi u l c c a m t s thu c t y tr . ”

ng

i

i m c ích là bi t tình hình nhi m, thành ph n lồi ngo i ký sinh chó và th hi u
c m t s lo i thu c u tr b nh. T ó làm c s cho vi c phịng tr b nh ngo i ký
sinh chó ngày m t hi u qu h n, g p ph n b o v s c kh e con ng i.

1


CH
L

2.1

c

m m t s gi ng chó

NG 2

C KH O TÀI LI U

a

n b nh xá

Nhóm chó n i: ch y u là các gi ng
Chó phèn: chó có b lơng màu vàng, c th trung bình, tr ng l
10 kg. Chó
c ni gi nhà, b t chu t.

ng c th t 7 -

Chó m c: chó có b lơng en tuy n, t m vóc trung bình, tr ng l
kho ng 12 - 14 kg. Chó lanh l , b t chu t gi i.

ng c th

Chó m: chó có màu lơng tr ng en, c th trung bình, n ng kho ng 8 - 10 kg,
nuôi ch y u gi nhà, b t chu t.
Chó Phú Qu c: là gi ng chó n i ti ng c a o Phú Qu c, chó có nhi u màu s c
khác nhau, en, vàng, nâu xám…trên l ng có lơng xốy là
m c tr ng c a gi ng
chó này. Chó có kh n ng i s n gi i, thân thi n, thích nơ ùa. Chó phú qu c cao 60 65 cm, tr ng l ng trung bình kho ng 20 - 25 kg. Chó ch y u ni gi nhà, i s n.
Nhóm chó ngo i:
Chó Berger: chó có t m vóc cao l n, th ng có b lơng màu xám, b n chân thì
màu vàng, chó kh e m nh, mõm to và dài, hai tai v nh cao, tr ng l ng trung bình
kho ng 25 - 30 kg. Chó

c ni gi nhà, làm nghi p v .
Chó Fox: chó có c th nh , cao kho ng 30 cm, n ng kho ng 3 - 4 kg, u nh ,
tai to và h i v nh cao, s ng m i gãy, mõm nh và dài, ti ng s a r t thanh và dai. Chó
c ni ch y u gi nhà, làm ki ng.
Chó xù B c Kinh: chó có hai m t to h i l i,m i gãy, mõm r t ng n.
lơng dài ph kín m t, hàm r t r ng, i có lơng dài và xo n t ng lo n nh .

u chó có

Chó xù Nh t B n: chó có b lơng màu tr ng, ho c màu cà phê s a, có thân hình
nh bé, chân th p, u nh , tai r xu ng, mõm dài t ng i. Chó nhanh nh n thích nơ
ùa, tr ng l ng trung bình 5 kg. Chó ni ch y u làm ki ng và gi nhà.

2


2.2

c

m m t s loài ngo i ký sinh trên chó ã phát hi n t i Vi t Nam

2.2.1 H ve c ng
B ng 2.1:

Giai

m phát tri n c a ve c ng.

Chân

Mai l ng

4 ơi

Ph kín l ng

Hình móng ng a,

Có

Có

Con cái

4 ơi

1/3

b u d c, trịn

Có

Có

Thi u trùng

4 ơi

1/3

Khơng

Khơng

Có

u trùng

3 ơi

1/3

Khơng

Khơng

Con

n

c

c

c

m phân bi t các gi ng ve c ng

L sinh d c

H

u

T m th

Ch a có

Vi t Nam

u gi dài
Có m t…………………....Hyalomma
Khơng có m t……………Ixodes
u gi ng n:
áy

u gi hình ch nh t:

Khơng có m t, mai l ng cùng màu……………………Haemaphysalis.
Có m t, mai l ng và có v t màu ánh thép……………..Dermacentor.
áy

u gi hình 6 c nh:

Rãnh h u mơn vịng phía sau, t m th hình d u ph y………Rhipicephalus
Khơng có rãnh h u mơn, t m th hình trịn hay b u d c.….. Boophilus
(Ph m V n Khuê & Phan L c, 1996; Nguy n H u H ng &

3

Trung Giã, 2002)


a. Ve Rhipicephalus sanguineus
Phân lo i:
Nghành Arthropoda (chân

t)

L p Arachnida (hình nh n)
B Acarina (ve bét)
Phân b Ixodoidae
H Ixodidae (ve c ng)
Gi ng Rhipicephalus
Lồi Rhipicephalus sanguineus
.
* Ve

c

m v hình thái

Hình 2.1 Rhipicephalus sanguineus
( />
c:

Thân hình qu lê, tồn thân màu nâu, dài kho ng 2,60 – 3,75 mm, r ng
kho ng 1,25 - 1,70 mm. Khi ói c th ve d p theo h ng l ng b ng. Bên ngoài c th
ve

c ph m t l p v cuticun (thành ph n g m: protid, kitin, polysaccarid và ch t
vôi). M t s ch c a l p v cuticun phát tri n thành t m mai, gai, c a…, làm cho c
th tr nên v ng ch c, có ch c n ng nh m t b x ng ngoài. C th ve chia làm hai
ph n: u gi và thân có mang chân.
u gi ng n, n m phía tr c thân, g m có g c
sáu c nh v i hai góc bên nh n và nhơ h n ra ngồi.

u và vịi. G c

u hình

Vịi g m có: m t ơi kìm v i phía trên có r ng dùng
xé da v t ch ,
th ng
c bao b c trong bao kìm. M t t m d i mi ng hình chùy, nh trịn h p,
gi a phình r ng, g c h p. Có m t ôi xúc bi n ng n, m p.
Thân: m t l ng có t m mai c ng ph tồn thân. B sau thân có rua (feston)
nh ng khơng có m u i. M t gi a 1/3 phía tr c mai, sáng và d p, khơng có h c
t.
M t b ng: ngang m c háng IV có 2 t m c nh h u mơn hình tam giác, v i
c nh n phía tr c. L sinh d c gi a ôi háng II. Rãnh sinh d c làm thành hình
chng ng n n giáp v i t m c nh h u môn. Rãnh h u mơn hình cung trịn, vịng phía
sau l h u mơn. T m th hình d u ph y, m u l ng dài, g n cu i thon nh l i.

4


B n ôi chân dài, kh e. Các háng u có hai c a. Háng I có c a ngồi hình
gai th ng dài. C a trong to kh e, hình tam giác r ng, nh h i trịn và dài h n c a
ngoài. T háng II - IV, các c a u nh . C a ngoài ng n, cùn. C a trong m p dài h n

và nh g n tròn.
* Ve Cái:
Ve cái l n h n ve c. Chi u dài kho ng 3,3 – 11,0 mm, r ng 1,7 – 7,0 mm,
màu nâu x m, vàng ho c xám vàng.
u gi nhìn chung g n gi ng ve c. G c u c ng hình 6 c nh nh
ve
c, nh ng hai g c bên nh n và r ng h n. Xúc bi n m p h n. T m d i mi ng dài
ng xúc bi n.
Mai l ng con cái ch ph 1/3 phía tr
gi a mai hay ngang v i m c háng II.

c thân. M t h i l i, màu sáng, n m

M t b ng có âm mơn ngang m c háng II. Ve cái khơng có t m c nh h u
môn. Rãnh h u môn hình cung trịn, vịng phía sau l h u mơn. T m th hình d u ph y
t, m u l ng h p. Chân có háng và c a nh ve c. Vu t, m vu t gi ng ve c.
. Vịng

i

Rhipicephalus sanguineus là lồi ve 3 v t ch , có s c sinh s n khá l n. Chu
phát tri n c a ve qua 4 giai
n: tr ng, u trùng 6 chân, thi u trùng 8 chân và giai
n tr ng thành.
Con cái trong lúc hút máu ký ch , r i xu ng t r i b t u
tr ng. Tr ng
c bao ph b i m t l p d ch
b o v . Tr ng n ra u trùng, u trùng c n ph i hút
máu v t ch t 2 n 4 ngày
ti p t c phát tri n. M i giai

n phát tri n là sau khi
ve hút no máu l i r i ký ch , bi n thái trên m t t, r i tìm ký ch m i.
Th i gian phát tri n c a các k nh sau:
Ve cái

:

2000 – 3000 tr ng

Tr ng n :

17 – 30 ngày

a n c a u trùng:

2 – 4 ngày

a n c a thi u trùng:

4 – 9 ngày

a n ve cái:

6 – 51 ngày

5


Bi n thái c a u trùng:

5 – 23 ngày

Bi n thái c a thi u trùng:

11 – 73 ngày

Th i gian nh n ói c a u trùng:

> 8,5 tháng

Th i gian nh n ói c a thi u trùng:

> 6 tháng

Nh n ói c a ve tr

> 19 tháng

ng thành:

Th i gian hút máu c a ve Rhipicephalus sanguineus ph thu c vào nhi t
loài v t ch . M i ve có th hút no t i 0,5 ml máu.
30oC tồn b vịng

và

i m t trung bình là 63 ngày (Phan Tr ng Cung và ctv,

1977)
. Vai trị d ch t

Rhipicephalus sanguineus ngồi vi c ký sinh hút máu chó, cịn là m t vector
truy n các m m b nh: Babesia canis, Piroplasma canis, Rickettsia canis, … chó.
Ngồi ra lồi ve này cịn là v t ch trung gian c a giun ch (Dipetalonema grassi,
Dipetalonema reconditum, Dirofilaria immitis) ký sinh chó. Nguy hi m h n, chúng
còn truy n các b nh truy n nhi m cho con ng i nh : Rickettsiosis, Spirokettosis (xo n
trùng), (Phan Tr ng Cung và ctv, 1977).
b. Ve Boophilus microplus
Phân lo i:
Nghành Arthropoda
L p Arachnida
B Acarina
Phân b Ixodoidae
H Ixodidae

Hình 2.2 Boophilus microplus
( />
Gi ng Boophiplus
Loài Boophilus microplus

6


.

c

* Ve

m v hình thái
c

Thân hình b u d c dài, màu nâu vàng hay nâu . Kích th c c th , chi u
dài 1,50 - 3,00 mm, r ng 1,60 - 2,00 mm. u gi ng n. G c u hình 6 c nh v i 2 góc
bên nhơ ra ngồi, chi u r ng b ng hai l n chi u dài, xúc bi n ng n, m p, có nhi u t
ng n, nh n. M t d p nh , n m trên b biên ngang m c háng II.
M t b ng có nhi u t tr ng dài, m n. L sinh d c n m ngang m c háng II.
Khơng có rãnh h u mơn. Có 2 t m c nh h u mơn dài. T m th g n trịn, n m sau m c
háng IV.
Chân dài, m p d n t I – IV. Háng I b tr c kéo dài thành m u h p và dài.
sau có 2 c a tam giác nh n, c a trong m p r ng h n c a ngoài. Các háng II, III ch
có 1 c a ngồi ng n, nh n, phía trong trịn r ng khơng thành c a. Háng IV khơng có
a.
* Ve cái:
Tồn thân dài 1,90 – 5,00 mm, r ng 1,10 – 3,20 mm, có màu nâu vàng hay
nâu . Khi ve hút no máu, kích th c ve có th l n 2 l n lúc ói. u gi ve cái nhìn
gi ng ve c. G c u c ng hình 6 c nh. T m d i mi ng r ng và dài h n xúc bi n
nhi u. Xúc bi n ng n, m p. Mai l ng màu vàng nâu v i kích th c bi n i nhi u
nh ng chi u dài h n chi u r ng.
M t b ng có âm mơn nh ngang m c háng II. Rãnh sinh d c ng n, phía
tr c g n song song, ngang m c háng IV m i tách r ng ra. Ve khơng có rãnh h u mơn,
chân có háng, c a háng và vu t gi ng ve c.
. Vịng

i

Ve Boophilus microplus là lồi ve m t ký ch , ký sinh ch y u trên bò, ơi
khi cịn g p dê và chó. Chu k phát tri n qua 4 giai
n: tr ng, u trùng, thi u trùng
và ve tr ng thành.
Ve cái ói b t u hút máu ký ch , sau ó ve

ph i, ve ti p t c hút no máu r i r i xu ng t tìm n i thích
nh h ng l n n l ng tr ng
ra c a ve. Khi nhi t
nh t ve
321 tr ng. Ngày th 2, s tr ng t ng v t 2100 tr

7

c n giao ph i. Sau giao
h p
tr ng. Nhi t
o
t 27 - 30 C thì ngày th
ng. Ngày 3, 4 l ng tr ng


m i ngày t ng trung bình 559 tr ng. Sau ó l ng tr ng gi m d n b t u t ngày
5, 6, 7, nh t là nh ng ngày g n cu i ch
10 – 20 tr ng/ngày. Sau khi xong 4 – 17
ngày thì ve cái ch t (Phan Tr ng Cung và ctv, 1977)
Tr ng Boophilus có hình b u d c, dài kho ng 1,50 mm, có màu nâu nh t
n nâu s m. Ánh sáng,
m, nhi t
có nh h ng l n n t l tr ng n . m
thích h p nh t
tr ng n là 95%, nhi t
85 – 95oF. N u m
d i 70% tr ng s
không n . N u ánh sáng m t tr i chi u tr c ti p thì sau 1 – 2 gi tr ng teo l i và n
không

c. Tr ng n ra u trùng, u trùng t n công v t ch
hút máu trong vài
ngày, r i l t xác thành thi u trùng.
Th i gian c a các k phát tri n nh sau:
Tr ng n

12 – 28 ngày

a n c a u trùng

4 – 13 ngày

a n c a thi u trùng

5 – 11 ngày

a n ve cái

6 – 16 ngày

Bi n thái c a u trùng

6 – 14 ngày

Bi n thái c a thi u trùng

5 – 14 ngày

Nh n ói c a u trùng

> 8 tháng

Ve có ch a (t khi r i v t ch

nb t

tr ng
xong

u

tr ng)

3 – 15 ngày
5 – 30 ngày

n ch t

4 – 17 ngày

. Vai trò d ch t
Ve Boophilus microplus truy n các m m b nh: Babesia bigemina, Babesia
berbera, Anaplasma marginale cho bò, Babesia bovis cho c u,… (Phan Tr ng Cung và
ctv, 1977).
c. Cách phòng tr ve c ng:
di t ve có hi u qu , chúng ta c n th c hi n nhi u bi n pháp cùng lúc,
ph i ng th i di t ve trên c th chó và c mơi tr ng xung quanh n i chó b ng các
bi n pháp c h c, hóa h c,…

8

Bi n pháp c h c: ta có th dùng bàn ch i
tay
b t ve cho chó. Nh ng ve b t
c ph i gôm l i
gi t ve.
th

ch i ve, dùng k p hay dùng
t, không nên dùng tay

Bi n pháp hóa h c: dùng thu c di t ve hay ng n ng a ve bám. Bi n pháp
ng dùng là phun x t, ngâm, t m hay xoa, bơi b ng tay lên thân chó.

+ Các thu c s d ng nh : h p ch t Chororganic (Creolin hexachloral,
Nicochloral…), Pyrethroids t ng h p, Permethrin, Flumethrinm, Amitraz…
+ Frontline v i ho t ch t fipronil dùng nh lên gáy ho c x t, xoa lên lơng
chó 1 l n/ tháng.
+ Di t ve

môi tr

ng xung quanh.

+ V sinh chu ng nuôi s ch s .
+ nh k phun thu c sát trùng vào ch
ng, k t ng…

Con cái

c a chó nh : góc nhà, vách

Tr ng

u trùng

Thi u trùng
Con

c

Hình 2.3 Các giai

n phát tri n c a ve c ng

( />
9


2.2.2 H gh
a. Sarcoptes
Ph bi n là Sarcoptes scabiei var canis,
chúng ký sinh trên t bào th ng bì c th chó
và gây nên b nh gh ng m.
Phân lo i
Nghành Arthropoda
L p Arachnida
B Acarina
Phân b Sarcoptiformes

Hình 2.4 Sarcoptes canis
( />
H Sarcoptidae
Gi ng Sarcoptes
Lồi Sarcoptes scabiei var canis
.

c

m hình thái

th hình b u d c hay tròn. Con c dài 0,2 – 0,35 mm, con cái dài 0,35 –
0,50 mm. Màu xám bóng ho c vàng nh t. M t l ng có nhi u vân ngang, gi a các vân
có nhi u t , gai và v y tam giác v i m i nh n h ng v phía sau. L âm môn c a con
cái sau chân III. L sinh d c c a con c gi a ôi chân III. L h u môn phía sau
t l ng. Chân có 4 ơi. M i chân g m 5 t. Cu i bàn chân có giác trịn v i ng cán
dài không phân t. Giác bàn chân là m t tiêu chu n
nh lo i và phân bi t c cái.
Con c có giác bàn chân chân I, II, IV, con cái ch có chân I, II. Chân có nhi u t
t dài.
u gi ng n, b u d c, khơng có m t, có m t ơi xúc bi n 3 t và m t ơi
kìm.
. Chu k sinh h c
Cái gh Sarcoptes scabiei var canis xâm nh p vào l p bi u bì, ào hang, l y
ch lâm ba và d ch t bào làm ch t dinh d ng.
Sau khi giao c u, cái gh b t u ào hang và
tr ng trong các rãnh. M i
cái gh
kho ng 40 - 50 tr ng trong 3 - 7 ngày r i n thành u trùng 6 chân. Sau ó
bi n thái thành thi u trùng 8 chân (có 3 giai

n thi u trùng). Thi u trùng ti p t c phát

10


tri n thành con tr ng thành. Trong
u ki n thích h p,
tr ng n tr ng thành m t kho ng 15 - 20 ngày.

hồn thành vịng

it

. Vai trị d ch t :
B nh do Sarcoptes scabiei var canis chó
c lây truy n qua ti p xúc gi a
chó b nh và chó lành ho c qua d ng c ch n nuôi. B nh ph bi n kh p m i n i.
nh khơng ch làm chó ng a ngáy khó ch u, r ng lơng, g y y u, mà cịn có th làm
chó suy ki t và ch t n u b nh n ng.
. Tri u ch ng b nh tích
Có 3 bi u hi n chính:
- Ng a
Do gh ào hang, ti t ra c t , n c b t và các ch t bài ti t làm kích thích
các u mút th n kinh khi n con v t b ng a, khi tr i nóng hay thú v n ng thì ng a
càng nhi u. Chó b gh hay gãi, c n vào ch ng a. ơi khi chó c sát l ng vào t ng
hay n m l n qua l i d i t.
- R ng lông
u trùng chui vào nang bao lông gây viêm bao lông cùng v i vi c c sát gây
ng lông, r ng thành t ng ám càng v sau càng lan r ng cùng v i s sinh s n c a
gh cái thích i xa thành l p nh ng qu n th m i.

R ng lông do gh ng m th ng r ng tồn b lơng thành t ng ám và lan ra
ch m. Cịn r ng lơng do r n n lơng (Mallophaga) thì nh ng ch r ng không u,
không r ng h t lông, lông nh b c t. R ng lơng do m t (Dermanyssus) thì nh ng ch
ng lông 5 – 10 mm, lan r ng r t nhanh, ch 1 - 2 êm là kh p c th (Phan L c,
2006).
- Da óng v y
Ch ng a n i nh ng m n n c b ng u kim, do c sát nên m n v , ch y
ng d ch r i khô i t o v y dính ch t vào lơng và da, ti p t c lan r ng sau 5 - 6 tháng
da hồn tồn tr tr i, óng v y dày và nh n nheo, bóc mùi hơi th i.
B nh làm c n tr ch c n ng da, con v t b ng a liên t c, m t ng ch gãi b
nhi m trùng, viêm t o ung nh t.

11


. Ch n oán
+ D a vào tri u ch ng b nh tích lâm sàng nh : ng a d d i, da óng v y và
ng lơng...
+ Ki m tra cái gh b ng cách dùng dao cùn, s ch c o n i ti p giáp gi a vùng
da b nh và da lành cho n khi r m máu, r i em m u t lên lame ã nh s n 1 - 2
gi t glycerin và soi d i kính hi n vi.
. Cách phịng và

u tr

- Khi ch a b nh gh ng m c n l u ý m t s

c

+ C t lông, c o các v t m n, t m xà phịng tr

+ C n duy trì

m sau:
c khi dùng thu c

u tr .

u tr nhi u l n cái gh m i ch t h t.

+ Ch m sóc và nuôi d

ng

y

.

+ Sau khi ch a nên làm v sinh chu ng tr i.
- Các lo i thu c dùng phòng tr :
+ Dung d ch Dimethyl phtalate (DEP) 50% (pha v i c n) dùng bôi lên da.
+ Phun t m ho c bôi: Stetocid 2 - 5%, Bentocid 2 – 5%, Ditrifon 1 – 3%,
Diazinon 0,1 %, cách m t tu n l p l i.
+ Tiêm d

i da Ivermectin 500 µg/kg th tr ng.

- Khi
u tr b nh gh do Sarcoptes chó có th b sung thêm vitamin A, C, B1,
B12, B Complex t ng c ng s c kháng t ng hi u qu
u tr .

b. Otodectes
.

c

m:

Gh thu c gi ng này th ng ký sinh trong tai
a chó, mèo và các lồi ng v t n th t. Thân hình
u d c, chân dài h n sarcoptes, v n ra b ngoài
vành thân, nh t là hai chân tr c. Con cái t t c các
chân u có giác. Con c ơi I, II có giác, ơi th III
có t dài và ơi th IV kém phát tri n. Nhìn v
i th
thì u trùng và tr trùng khơng có s khác nhau.
Hình 2.5 Otodectes cynotis
(htpp://images.google.com.vn)
12


nh gh Otodectes cynotis r t ph bi n chó và mèo. B nh th ng x y ra
ng v t non t 1,5 – 4 tháng tu i. ôi khi b nh di n ra d d i v i t l ch t cao. Gh
c lan truy n do ti p xúc tr c ti p, nh t là khi ph i gi ng.
Ch có m t lồi Otodectes ký sinh thú n th t, thú nuôi và thú hoang d i là
Otodectes cynotis trong tai chó, mèo, cáo, g u và chó sói (Ph m V n Khuê & Phan
c, 1996)
. Vòng

i:

Otodectes cynotis
t ng tr ng 1, sau m t th i gian tr ng n thành u trùng,
u trùng l t xác thành thi u trùng và thành con tr ng thành, tồn b vịng i phát
tri n u di n ra trên c th v t ch . Hồn thành vịng i m t 21 ngày.
. Tri u ch ng:
Ban u khó th y ch th y con v t ch m phát tri n lơng m t bóng. Sau ó con
t xu t hi n nh ng con lo l ng không yên t nh, kêu lên ng ng, ch y l ng qu ng
trong nhà và run r y cái u.
. Ch n oán:
D u hi u nghi ng có viêm m t trong c a tai ngoài v i các v y. Ki m tra b nh
ph m m i phát hi n c n b nh.
.

u tr :
- Hexachloran (666) 5% c ng v i vad lin li u 1-1,5 ml/m i tai dùng 2-3 l n.
- Dùng Ditrifon 1 – 2 %

t m, ngâm, sát trùng vào n i gh .

- Tiêm ivermectin 500 µg/kg th tr ng. Tiêm d
- Taktic 2 ml/ 500ml n

i da.

c t m 1 l n/tu n, liên t c trong 4 tu n.

- Ngoài ra có th dùng k t h p v i vitamin A, C, B1, B12, B Complex
ng s c kháng t ng hi u qu
u tr .

13

t ng


2.2.3 H mị bao lơng
Phân lo i
Nghành Arthropoda
L p Arachnida
B Acarina
Phân b Trombidiformes (mị)
H Demodicidae (mị bao lơng)
Gi ng Demodex
Hình 2.6 Demodex canis
( />ges)

Lồi Demodex canis
a.

c

m hình thái

C th Demodex canis r t nh , hình giun có màu xám sáng, dài kho ng 0,1 –
0,4 mm. u gi r ng và l i c nh. Ng c mang b n ơi chân hình m u, ng n. Chân có 3
t,
t cu i cùng có móng vu t. B ng dài có nhi u vân ngang trên m t l ng và m t
ng.
Ph n ph mi ng g m m t ơi xúc bi n, m t ơi kìm và m t t m d
Xúc bi n có 2 t, t cu i ng n. Kìm hình trâm, d p và m ng.

i mi ng.

b. Chu k sinh h c
Toàn b vòng i c a Demodex canis di n ra trên nang bao lơng. Con cái
tr ng có d ng b u d c. Sau vài ngày tr ng n ra u trùng có 3 ơi chân. u trùng l t
xác thành thi u trùng có 4 ơi chân (có 3 giai
n u trùng). Thi u trùng ti p t c l t
xác thành Demodex canis tr ng thành. Mò Demodex canis hoàn thành chu k phát
tri n c n 30 - 35 ngày.
c. C ch gây b nh
Trên c th chó kh e m nh bình th ng, v n có th có m m b nh t n t i
nh ng ch a phát thành b nh. Khi l p da c a chó b t n th ng, viêm t y m i t o c
it t
Demodex canis xâm nh p vào trong da, sinh tr ng, phát d c và gây b nh
(Ph m V n Khuê và Phan L c, 1996)

14


Mị phát tri n nang lơng và các tuy n bã nh n c a da, cu i cùng làm các t
ch c này teo l i, da b viêm, bi u bì phịng lên nhanh, r ng lơng. ng th i mò m c a
cho các vi khu n xâm nh p vào, phát tri n và gây thành n t m n m ho c áp xe. Ký
ch có th b nhi m c b i nh ng s n ph m chuy n hóa do mị sinh ra.
d. Vai trị d ch t .
Demodex canis có s c s ng r t dai, khi r i c th chó ra ngồi
u ki n
ngo i c nh thu n l i, có
m cịn s ng
c 5 – 7 ngày (Ph m Ng c Th ch, 2006)

Trên c th chó kh e m nh bình th ng v n có m m b nh t n t i nh ng
ch a phát b nh mà ch khi trên l p da ngồi c a thân chó b t n th ng viêm t y, m ng
là c h i t t
gh Demodex canis xâm nh p vào bên trong c th chó. Và khi
dinh d ng kém th tr ng chó y u thì con gh t ó sinh sôi n y n ra nhi u mà gây
thành b nh r r t trên chó (Ph m S L ng, Phan ch Lân, 2001).
e. Tri u ch ng b nh tích
B nh th ng xu t hi n trên m t, quanh m t, khu chân, d n d n lan r ng ra
toàn thân. D u hi u lâm sàng th ng th y là: r ng lông, da nh n, s ng hóa da.
B nh có th có chó vài ngày sau khi sanh, t l nhi m cao d n do ti p xúc
truy n sang con, d u hi u th ng th y nh : da ng , có v y, l loét quanh chân,
khơng có lơng xung quanh m t hay tồn b c th .
N u d ng c c b thì vùng t n th ng th ng g p là trên m t, hai mí m t,
chân tr c. T n th ng c c b th ng tr ng thái nh và không phát tri n thành d ng
viêm có m k phát.
u d ng tồn thân thì da , d y lên, nh n nheo, r ng lông, r i xu t hi n
nh ng n t m n m hay áp xe (do các vi trùng c h i nh : Staphylococcus aureus,
Pseudomonas sp xâm nh p vào), các t ch c ch t cùng v i các d ch th lâm ba ti t ra,
óng l i thành v y khơ c ng. Chó có mùi hơi tanh.
f. Ch n ốn
Lâm sàng
D a vào tri u ch ng b nh tích. B nh do Demodex khơng gây ng a nhi u, có
nhi u ch r ng lông xu t hi n quanh m t, t chi hay toàn b c th . d ng c c b

15