Phân tích những vấn đề pháp lý và thực tiễn về hoạt động giải quyết tranh chấp của tòa án công lý quốc tế

MỞ ĐẦU
Việc thiết lập và duy trì hệ thống các cơ quan chuyên môn về
vấn đề giải quyết tranh chấp quốc tế là một nhu cầu quan trọng
được đặt ra trong đời sống quố tế hiện nay. Điển hình cho 1
trong các phương thức giải quyết đó là quá trình thông qua vai
trò của các cơ quan tài phán quốc tế. Tòa án công lý quốc tế
Liên Hợp Quốc (ICJ) là một trong những cơ quan tài phán quốc tế
điển hình hiện nay. Để tìm hiểu rõ hơn về vấn đề này, em xin
chọn đề số 4 “Phân tích những vấn đề pháp lý và thực tiễn
về hoạt động giải quyết tranh chấp của cơ quan tài phán
quốc tế” và cụ thể ở đây là Tòa án Công lý Quốc Tế (ICJ) cho
bài tập học kỳ lần này.
NỘI DUNG
I.Khái quát về Tòa án Công lí Quốc tế LHQ:
Toà án Công lý Quốc tế (International Court of Justice – ICJ) là
một phân ban trực thuộc LHQ, được thành lập vào năm 1945 với
tiền thân là Toà án Thường trực Công lý Quốc tế có từ năm 1922.
Tòa bắt đầu chính thức nhận hồ sơ, thụ lý và giải quyết tranh
chấp các vấn đề giữa các quốc gia thành viên có liên quan, cũng
như làm công tác cố vấn pháp luật cho Đại hội đồng LHQ và Hội
đồng Bảo an LHQ, cũng như các ủy ban khác trực thuộc Liên
Hiệp Quốc như đã ghi rõ trong Hiến chương LHQ từ 1946. Hiến
chương Liên hợp quốc dành toàn bộ Chương XIV từ Điều 92 đến
Điều 96 để quy định những vấn đề cơ bản về tổ chức, thẩm
quyền và hoạt động của Tòa. Quy chế ICJ gồm 70 điều được coi
là một phần phụ lục gắn bó hữu cơ với Hiến chương LHQ. Tòa
tọa lạc tại thành phố Den Haag, Hà Lan. ICJ giải quyết hòa bình,
trên cơ sở luật quốc tế, các tranh chấp pháp lý quốc tế, giúp
1

LHQ giải quyết các tranh chấp bằng các biện pháp hòa bình phù
hợp với các nguyên tắc của công lý và luật quốc tế.
II.Những vấn đề pháp lý của ICJ:
1.Thành phần, cơ cấu tổ chức của ICJ:
Gồm 15 thẩm phán có các quốc tịch khác nhau. Thẩm phán ICJ
được Đại hội đồng và Hội đồng Bảo an LHQ bầu với nhiệm kỳ 9
năm và cứ mỗi năm bầu lại 1/3 số thẩm phán. Các phụ thẩm có
thể được tòa lựa chọn hoặc theo yêu cầu của các bên tranh
chấp tham gia vào quá trình giải quyết tranh chấp nhằm mục
đích tranh thủ thêm sự đóng góp của các chuyên gia trong lĩnh
vực liên quan đến hoạt động của tòa, nhất là trong các lĩnh vực
kỹ thuật.
2.Chức năng của ICJ:
Tòa án Công lý quốc tế có 2 chức năng chính:
Chức năng giải quyết tranh chấp: ICJ là cơ quan có chức năng
giải quyết tranh chấp phát sinh giữa các quốc gia thành viên
LHQ và các quốc gia không phải thành viên LHQ. Thẩm quyền
giải quyết tranh chấp của tòa được xác định theo 3 phương
thức: Chấp nhận thẩm quyền của tòa theo từng vụ việc, Chấp
nhận trước quyền của Tòa trong các điều ước quốc tế, Tuyên bố
đơn phương chấp nhận trước thẩm quyền của tòa.
Chức năng đưa ra kết luận tư vấn: ICJ thực hiện chức năng đưa
ra kết luật tư vấn khi Đại hội đồng hay Hội đồng bảo an Liên hợp
quốc yêu cầu, liên quan đến những vấn đề pháp lý phát sinh
trong thực tiễn hoạt động của các cơ quan này. Các quốc gia
không có quyền yêu cầu tòa đưa ra kết luận tư vấn về tranh
chấp của mình. Các ý kiến tư vấn chỉ mang tính chất khuyến
nghị.
3.Phán quyết của ICJ:
2

Phán quyết của ICJ được trình bày dưới dạng song ngữ, mỗi
trang đối nhau dành cho một ngôn ngữ. Các phán quyết thường
có độ dài trung bình là 50 trang cho 1 thứ tiếng. Toàn văn của
phán quyết được chia thành các mục nhỏ và được đánh số. Phán
quyết của ICJ được tuyên bố công khai tại gian chính của Cung
điện hòa bình, có giá trị chung thẩm và bắt buộc với các bên.
Quyết định của tòa chỉ có giá trị bắt buộc đối với các bên tranh
chấp và chỉ trong vụ án đó (điều 59 quy chế của tòa ). Tuy nhiên
có thể nhận thấy rằng mặc dù phán quyết của ICJ không ràng
buộc các bên đứng ngoài tranh chấp nhưng nó có tác động gián
tiếp tới các nước này.
4.Hoạt động của ICJ:
Tòa án công lí quốc tế ICJ đã và đang hoạt động với vai trò là
một tòa án thường trực và là một cơ quan trực thuộc LHQ, chính
vì vậy những mâu thuẫn giữa các quốc gia là thành viên của
LHQ đương nhiên sẽ có quyền được đưa những tranh chấp của
mình ra ICJ để giải quyết, ICJ có thẩm quyền giải quyết các tranh
chấp pháp lí giữa các quốc gia hoặc đưa ra những kết luận tư
vấn về các vấn đề pháp lí mà Đại hội đồng, HĐBA cũng như
các cơ quan khác của LHQ yêu cầu...Tòa đã có bước khởi đầu tốt
đẹp qua các vụ Eo biển Corfou năm 1949, quyền tị nạn năm
1950 hay các kết luận tư vấn Bồi thường thiệt hại cho các hoạt
động của các cơ quan của LHQ năm 1949. Tuy nhiên chiến tranh
lạnh đã kìm hãm sự hoạt động của ICJ và những năm 60-70 của
thế kỉ XX niềm tin vào hoạt động cũng như số lượng các vụ
tranh chấp và các tư vấn tại tào giảm sút một cách đáng kể. Tuy
nhiên trong những năm tiếp theo ICJ đã tiến hành điều chỉnh lại
3

cơ chế làm việc và mở rộng tầm hoạt động của mình, từ
sau những năm 1992 ICJ đã thực sự hồi sinh. ICJ mở rộng việc áp
dụng Tòa rút gọn và thời gian cho thủ tục tranh chấp cũng được
rút gọn. Từ năm 1946 đến nay đã có 74 phán quyết và 23 kết
luận tư vấn không kể cong nhiều vụ khác đang đưa trước Tòa.
Trung bình ICJ có 2-> 2.5 vụ việc một năm riêng năm 1998 và
1999 môi năm có tới năm lần các nước tìm đến sự giúp đỡ của
Tòa. Chỉ riêng ở Libya đã bốn lần xuất hiện trước Tòa trong các
vụ việc: Thềm lục địa Tunisia/Libya, thềm lục địa Libya/Malta,
tranh chấp lãnh thổ Libya/ Chad. Năm 1998. Indonesia và
Malaysia cũng đồng ý dưa vụ tranh chấp chủ quyền trên các đảo
paulau Ligitan và Pulau Sipadan ra ICJ. Bỉ, Canada, Pháp,
CHLB Đức, Italia, Hà lan, Bồ Đào Nha, Anh, Tây ban Nha, Mỹ đã
trở thành bên bị đơn trong vụ Nam Tư kiện lên Tòa án năm 1999
về Tính hợp pháp của việc sử dụng vũ khí trong việc sử dụng vũ
lực trong chiến dịch các nước Phương Tây đã tấn công quân sự
Nam Tư. Các phán quyết của ICJ thể hiện tính khách quan hơn
trước. Trong vụ các hành động quân sự và bán quân sự tại
Nicaragua và chống lại Nicaragua, ICJ đã sử Nicaragua thắng và
yêu cầu Mỹ phải chấm dứt mọi hoạt đọng đe dọa và sử dụng vũ
lực chống lại Nicaraoa, vi phạm các nguyên tắc cơ bản của Luật
quốc tế… các thành quả trên đã thể hiện sự hoạt động có hiệu
quả cao của ICJ trong việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của
các quốc gia, trong việc bảo vệ và duy trì hòa bình và an ninh
thế giới.
III.Thực tiễn về việc giải quyết các tranh chấp của ICJ:
4

ICJ là cơ quan pháp lý chính của LHQ. Đây không phải là một tổ
chức lập pháp mà chỉ là một cơ quan tài phán đưa ra các phán
quyết và các kết luận tư vấn trong chừng mực thẩm quyền cho
phép. Tuy nhiên ngày nay không có một cơ quan tài phán nào
giải quyết các vấn đề của cộng đồng quốc tế trong một tổng thể
và được các quốc gia sử dụng một các chung nhất trong việc
bảo vệ những giá trị của Luật quốc tế như ICJ. Các phán quyết
và kết luận tư vấn của ICJ đã đề cập mọi khía cạnh khác nhau
của công pháp cũng như tư pháp quốc tế, liên quan tới tất cả
các bên trên thế giới tới việc kiểm tra các hệ thống pháp lý khác
nhau.
1.Những thành tựu đã đạt được:
ICJ đã có những đóng góp tích cực trong các lĩnh vực chung của
luật quốc tế. ICJ với sứ mệnh giải quyết các tranh chấp pháp lý
giữ các quốc gia và giúp đỡ các tổ chức quốc tế hoạt động 1
cách hiệu quả với việc duy trì công lý trong hoạt động của tòa
đã có đóng góp to lớn trong việc khẳng định vai trò của Luật
quốc tế trong quan hệ quốc tế cũng nhưu việc phát triển luật
quốc tế. Bên cạnh đó ICJ đã đóng góp vào quá trình tiến triển đó
bằng việc giái thích luật quốc tế thực định và áp dụng chúng
vào các hoàn cảnh đặc thù, các quyết định của tòa đã làm sáng
tỏ thêm luật quốc tế và qua đó phần nào mở đường cho các
quốc gia phát triển tiếp nhận luật quốc tế.
2.Những điểm hạn chế:
Là một cơ quan của Luật quốc tế, song năng lực của tòa vẫn
chưa được khai thác đầy đủ. Năng lực này bị hạn chế do cả sự
tham gia chưa tích cực của các quốc gia vào công việc của tòa
cũng như do chính tầm quan trọng của những vụ việc tòa giải
5

quyết. Những vấn đề đưa ra trước tòa thường là những vấn đề
không lớn ví dụ các vụ tai nạn máy bay những năm 1950, vụ
Electronica Sicula …Một số yêu cầu giải thích điều lệ của các tổ
chức quốc tế hay Hiến chương LHQ. Tòa cũng giải quyết một số
vụ tranh chấp về lãnh thổ như vụ tranh chấp biên giới Hà lan –
Bỉ, Đền Pre’ah giữa Thái Lan và Campuchia… Tuy nhiên những
vụ tòa xét xử không phải những vụ tranh chấp lãnh thổ lớn. Mỗi
khi phải giải quyết một vấn đề lớn của luật quốc tế có tầm quan
trọng về kinh tế và chính trị (Tây Nam Phi, các vụ thử vũ khí hạt
nhân về chính trị, Barcelona Traction về kinh tế) Tòa thường đưa
ra các giải pháp mang tính tranh cãi (Thềm lục địa Tunisia/Libya
hay vụ Nicaragua…Tòa không đối đầu với các cơ quan khác. Bên
cạnh đó, khi đề cập đến thủ tục kết luận tư vấn, đây là hình thức
giúp đỡ giải quyết các tranh chấp giữa các quốc gia với các tổ
chức quốc tế và giữa các tổ chức quốc tế với nhau. Nhưng kết
luận này không có giá trị bắt buộc. Hiệu lực của các kết luận tư
vấn trông chờ vào nghĩa vụ hợp tác của các quốc gia và thái độ
của dư luận.
KẾT LUẬN
Với hơn 60 năm hoạt động của mình, ICJ đã khẳng định được vai
trò là cơ quan tài phán toàn cầu trong việc giải quyết hòa bình
các tranh chấp giữa các quốc gia, duy trì hòa bình, an ninh và
phát triển luật pháp quốc tế. Với vị trí là một trong sáu cơ quan
tài phán chính của LHQ, ICJ hiện đang đóng vai trò quan trọng
trong đời sống pháp luật quốc tế. Việc nghiên cứu và xác định
được vai trò của ICJ sẽ giúp tăng cường được vị thế của nó trong
bối cảnh tình hình thế giới hiện nay.
6

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
1.Trường Đại Học Luật Hà Nội, Giáo trình Luật Quốc tế,
NXB.CAND, Hà Nội, 2015
2. />3. />4. />5. />6. />Và một số nguồn khác trên Internet…

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU…………………...
…………………………………………………….1
7


NỘI DUNG………………………………………………………………..
……..1
I.Khái quát về Tòa án Công lí Quốc tế
LHQ…………………………………….1
II.Những vấn đề pháp lý của ICJ………………………………...
……………….1
III.Thực tiễn về việc giải quyết các tranh chấp của
ICJ………………………….4
KẾT LUẬN………………………………………………………………………5
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO……………………………..
………….6

8