Báo cáo thực tập: Công tác phục vụ bạn đọc tại Trung tâm Thông tin Thư viện Trường Đại học Mỏ Địa chất

Khóa luận tốt nghiệp

Trần Thị Thuý Vân

Lời nói đầu

1.Tính cấp thiết của đề tài
Ngày nay, giáo dục đại học đang đảm nhận những trọng trách hết sức to
lớn đối với sự phát triển của đất nước. Đó là: "Xây dựng con người mới xã hội
chủ nghĩa", "Vì một nền văn hoá tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc". Do đó, giáo
dục đại học phải tự đổi mới và hoàn thiện các hoạt động của mình. Trong thực
tế xã hội ngày càng phát triển hơn nên cũng đòi hỏi lực lượng lao động phải có
trình độ chuyên môn cao và có khả năng thích ứng tốt đối với các điều kiện lao
động khác nhau, bởi vậy mỗi con người phải tự làm giàu và hoàn thiện kiến
thức của mình, điều đó được coi như một chìa khoá để đạt được mục tiêu trên.
Có thể nói, các cơ quan thông tin Thư viện trong các trường Đại học là
nhân tố cực kỳ quan trọng tác động mạnh mẽ tới các quá trình giảng dạy và học
tập. Trong một số văn bản pháp quy của Bộ giáo dục và đào tạo đã khẳng định:
Thư viện trường đại học là trung tâm thông tin văn hoá, khoa học, kỹ thuật của
trường đại học. Như vậy các cơ quan thông tin ở các trường đại học có sự gắn
bó hữu cơ với các hoạt động nghiên cứu, giảng dạy. Vấn đề đổi mới giáo dục
đại học cũng đồng nghĩa với việc đổi mới các cơ quan thông tin thư viện đại
học. Các cơ quan thông tin thư viện đại học phải đảm nhận được tính nhanh
chóng, thuận tiện, hiện đại công tác phục vụ bạn đọc cũng như trong các lĩnh
vực hoạt động khác trong cơ cấu tổ chức của mình. Nghị quyết Hội nghị lần 2
của Ban chấp hành Trung ương Đảng cộng sản Việt Nam khoá VIII đã chỉ rõ:
"Cùng với giáo dục và đào tạo, khoa học và công nghệ là quốc sách hàng đầu,
là động lực phát triển kinh tế- xã hội, là điều kiện cần thiết để giữ vững độc lập
dân tộc và xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội".

1

Khóa luận tốt nghiệp

Trần Thị Thuý Vân

Trung tâm thông tin Thư viện Trường Đại học Mỏ Địa chất được thành
lập từ năm 1966 ngay sau khi trường được giao nhiệm vụ đào tạo đại học.
Cùng với lớn mạnh không ngừng của Trường về mọi mặt, Thư viện Trường
cũng không ngừng được đổi mới và trở thành một Trung tâm Thông tin- Thư
viện có tiếng ở trong cả nước. Thư viện thể hiện những chức năng của mình
qua các hoạt động nghiệp vụ nhằm thoả mãn yêu cầu của độc giả, tuyên truyền
giới thiệu sách, báo và những thông tin khoa học để góp phần vào việc phát
triển kinh tế, xã hội và tiến bộ khoa học kỹ thuật của đất nước.
Công tác phục vụ bạn đọc là khâu cuối cùng trong toàn bộ quy trình
đường đi của sách. Đánh giá kết quả hoạt động của bất kỳ một cơ quan Thông
tin- Thư viện nào chính là tìm hiểu, đánh giá các hình thức tổ chức phục vụ,
khả năng đáp ứng nhu cầu tin của độc giả ra sao… Nếu không có công tác này
thư viện chỉ là một bảo tàng, nơi thu thập, lưu trữ và bảo quản vốn tài liệu mà
thôi. Việc nâng cao hiệu quả công tác phục vụ bạn đọc tại Trung tâm thông tin
Thư viện Trường Đại học Mỏ Địa chất có 1 ý nghĩa quan trọng. Từ lý do trên
em đã chọn đề tài:
“Công tác phục vụ bạn đọc tại Trung tâm Thông tin-Thư viện Trường
Đại học Mỏ Địa chất” làm bài báo cáo thực tập của mình.
2. Mục đích nghiên cứu của đề tài
- Tìm hiểu thực tế công tác phục vụ bạn đọc tại Trung tâm Thông tinThư viện Trường Đại học Mỏ Địa chất.
- Đưa ra các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác phục vụ bạn đọc
tại Trung tâm.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài
- Đối tượng: Công tác phục vụ bạn đọc

2


Khóa luận tốt nghiệp

Trần Thị Thuý Vân

- Phạm vi nghiên cứu của đề tài: Trung tâm Thông tin- Thư viện Trường
Đại học Mỏ Địa chất.
4. Phương pháp nghiên cứu của đề tài
- Phương pháp điều tra thực tế, quan sát
- Phương pháp phân tích và tổng hợp tài liệu
- Phương pháp thống kê
- Phương pháp phỏng vấn

3


Khóa luận tốt nghiệp

Trần Thị Thuý Vân

5. Đóng góp về đề tài
Một là: Giới thiệu khái quát lịch sử hình thành và phát triển của Trung
tâm Thông tin- Thư viện Trường Đại học Mỏ Địa chất .
Hai là: Nêu lên thực trạng và phương hướng phát triển công tác phục vụ
tại Trung tâm, bao gồm các vấn đề sau:
- Nêu lên tầm quan trọng của công tác phục vụ bạn đọc.
- Giới thiệu các phòng phục vụ.
- Phương hướng phát triển công tác phục vụ bạn đọc

Ba là: Đưa ra một số nhận xét và kiến nghị nhằm hoàn thiện công tác
phục vụ bạn đọc Trung tâm trong thời gian tới.
6. Bố cục của đề tài.
Với đề tài “Công tác phục vụ bạn đọc tại Trung tâm Thông tin- Thư viện
Trường Đại học Mỏ Địa chất” ngoài mục lục, lời nói đầu, kết luận, danh mục
tài liệu tham khảo, phụ lục thì phần nội dung của đề tài chia làm 3 chương:
Chương 1: Khái quát về quá trình hình thành và phát triển của Trung
tâm Thông tin- Thư viện Trường Đại học Mỏ Địa chất.
Chương 2: Thực trạng và phương hướng phát triển công tác phục vụ
bạn đọc tại Trung tâm Thông tin- Thư viện Mỏ Địa chất.
Chương 3: Một số nhận xét đánh giá và kiến nghị nhằm nâng cao
hiệu quả phục vụ bạn đọc tại Trung tâm Thông tin- Thư viện Mỏ Địa chất.

4


Khóa luận tốt nghiệp

Trần Thị Thuý Vân

Chương 1
Khái quát về quá trình hình thành và phát triển của Trung tâm
Thông tin- Thư viện Trường Đại học Mỏ Địa chất

1. Khái quát về quá trình hình thành và phát triển của Trường Đại học
Mỏ Địa chất.
1.1. Quá trình hình thành và phát triển của Trường Đại học Mỏ Địa chất.
Ngày 08 tháng 8 năm 1966, theo đề nghị của Bộ trưởng Bộ Đại học và Trung
học chuyên nghiệp (nay là Bộ Giáo dục và Đào tạo) Thủ tướng Chính phủ ra
quyết định thành lập Trường Đại học Mỏ - Địa chất, Nhà trường có nhiệm vụ

đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ khoa học kỹ thuật phục vụ các ngành điều
tra cơ bản, khai thác tài nguyên khoáng sản.
Ngày 15 tháng 11 năm 1966 năm học đầu tiên được khai giảng tại xã Nguyệt
Đức, huyện Thuận Thành, tỉnh Hà Bắc (hiện nay là tỉnh Bắc Ninh). Kể từ đó
đến nay Nhà trường lấy ngày 15/11 làm ngày kỷ niệm thành lập Trường ngày hội truyền thống của các thế hệ thầy và trò Trường Đại học Mỏ - Địa
chất.
Sau hơn 45 năm xây dựng và phát triển, Trường Đại học Mỏ - Địa chất thực
sự là trung tâm đào tạo lớn nhất của cả nước về các lĩnh vực Mỏ, Địa chất,
Trắc địa – Bản đồ, Dầu khí, với trình độ cao đẳng, đại học và trên đại học.
Hàng vạn kỹ sư tốt nghiệp ra trường đã đóng góp có hiệu quả vào sự nghiệp
phát triển kinh tế – xã hội của đất nước. Các thế hệ thầy giáo, cô giáo và sinh
viên Trường Đại học Mỏ - Địa chất vô cùng phấn khởi và tự hào về sự trưởng
thành của Nhà trường - đơn vị Anh hùng Lao động thời kỳ đổi mới.
1.2.Chức năng và nhiệm vụ.
Trường Đại học Mỏ - Địa Chất (tên tiếng Anh: Hanoi university of Mining
and Geology – HUMG) là một trường Đại học có trụ sở chính tại Hà Nội,
hoạt động chuyên ngành đào tạo bậc đại học trong lĩnh vực thăm dò và khai
thác khoáng sản, địa chất, trắc địa, trắc đạc, địa chất công trình, cơ học đất,

5


Khóa luận tốt nghiệp

Trần Thị Thuý Vân

kinh tế… Trường có nhiệm vụ đào tạo, bồi dưỡng cán bộ khoa học kỹ thuật
phục vụ các ngành điều tra cơ bản, khai thác tài nguyên khoáng sản.
Qua hơn 45 năm phát triển, ngoài cơ sở chính tại Hà Nội, trường còn phát
triển chi nhánh tại thành phố Vũng Tàu (đào tạo ngành dầu khí) và tại tỉnh

Quảng Ninh (đào tạo ngành mỏ). Tổng số cán bộ công chức là 809 người,
trong đó có 527 cán bộ giảng dạy (11 giáo sư, 55 phó giáo sư, 10 tiến sĩ khoa
học,122 tiến sĩ, 196 thạc sĩ, 1 nhà giáo nhân dân, 19 nhà giáo ưu tú, 20 giảng
viên cao cấp, 177 giảng viên chính). Do những đóng góp quan trọng của
mình, trường đã được nhà nước Việt Nam trao tặng huy hiệu “ Anh hùng lao
động thời kỳ đổi mới và Huân huy chương Hồ Chí Minh”
1.3.Cơ cấu tổ chức.

6


Khóa luận tốt nghiệp

Trần Thị Thuý Vân

1.2. Khái quát quá trình hình thành và phát triển của Trung tâm Thông
tin- Thư viện Trường Đại học Mỏ Địa chất.Tên gọi: Trung tâm thông tin
Thư viện Đại học Mỏ Địa Chất
Địa chỉ: Tòa nhà C 5 tầng Trường Đại học Mỏ Địa Chất: Đông Ngạc_Từ
Liêm_Hà Nội
Website: http//tttv.humg.edu.vn; />Đại học Mỏ Địa Chất là một trong những Trường Đại học luôn tự đổi mới và
phát triển thay đổi rõ rệt cả về chất lượng đều đó được nhận thấy trong thời
gian vừa qua, đặc biệt là trong chiến lược phát triển của nhà trường từ năm
2006 đến năm 2012. Để thực hiện thành công chiến lược này một trong những
yếu tố quan trọng đó là xây dựng và phát triển TTTT-TV ĐHMĐC, đáp ứng
yêu cầu đổi mới của giáo dục, tạo điều kiện thuận lợi cho giáo viên sinh viên
trong quá trình nghiên cứu, giảng dạy và học tập với mục đích giúp các bạn
đến gần TTTT-TV ĐHMĐC, cũng như hiểu rõ hơn về cách thức tổ chức làm
việc của Trung tâm thông tin Thư viện.
Trường Đại học Mỏ Địa Chất được thành lập năm 1966, cùng với đó Trung

tâm thông tin Thư viện cũng được ra đời và phát triển đồng hành với sự phát
triển của Trường. Những ngày đầu mới thành lập Thư viện, Thư viện là một tổ
trực thuộc phòng đào tạo với một số trang thiết bị đơn sơ, giáo trình phục vụ
học tập thiếu thốn. Tổ Thư viện đã phục vụ giáo viên và sinh viên trong
trường bằng số lượng nhỏ các sách và tạp chí Từ đó tới nay, Thư viện đã trải
qua bao nhiều năm phát triển gắn với từng giai đoạn lịch sử của trường và
thăng trầm của đất nước.

1.3. Chức năng và nhiệm vụ của Trung tâm Thông tin Thư viện
Trường Đại học Mỏ Địa chất.
* Chức năng

7


Khóa luận tốt nghiệp

Trần Thị Thuý Vân

Đại học Mỏ Địa chất là một Trung tâm đào tạo lớn, cung cấp cho đất
nước đội ngũ cán bộ có trình độ đại học, thạc sỹ, tiến sỹ trong lĩnh vực Mỏ,
Địa chất,Trắc địa-Bản đồ, Dầu khí… Vì vậy Trường là một trong những cái
nôi đào tạo cán bộ có khả năng thích ứng nhanh với nền kinh tế thị trường sôi
động hiện nay. Chính vì thế, Trung tâm Thông tin- Thư viện Trường Đại học
Mỏ Địa chất có những chức năng sau:
- Góp phần nâng cao chất lượng đào tạo của Nhà trường trong sự
nghiệp đào tạo con người xã hội chủ nghĩa, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân
tài và phát triển con người toàn diện cho sự nghiệp công nghiệp hoá- hiện đại
hoá nước nhà.
- Tham gia vào các tổ chức Thư viện trong và ngoài nước

- Phục vụ tài liệu, thông tin cho công tác nghiên cứu khoa học và đào
tạo của Trườn Đại học Mỏ Địa chất và trực tiếp cung cấp nguồn tài nguyên trí
thức cho cán bộ giảng dạy, nghiên cứu sinh và sinh viên của Nhà trường.
Chức năng chủ yếu là tổ chức, quản lý Trung tâm thông tin thư viện,
nghiên cứu thu thập, bổ sung, xử lý tài liệu về và các lĩnh vực Mỏ, Địa
chất, Trắc địa, Dầu khí… liên quan đến phục vụ giảng dạy học tập và
nghiên cứu khoa học của cán bộ, giáo viên và sinh viên Nhà trường.
* Nhiệm vụ:
- Tổ chức và quản lý tốt TT TT-TV nhằm phục vụ có hiệu quả nhu cầu đọc,
tham khảo, nghiên cứu của cán bộ công chức và sinh viên trong Trường.
- Xây dựng kế hoạch bổ sung sách, báo, giáo trình, tạp chí... trong và ngoài
nước thuộc các ngành chuyên môn và các ngành có liên quan của Trường.
- Có kế hoạch hiện đại hoá TT TT-TV từng bước, tăng cường khả năng lưu
trữ, tổ chức quản lý chặt chẽ sách, báo,... theo quy chế của TT TT-TV.
- Kết hợp với phòng Đại học và Sau đại học, khoa đào tạo Tại chức, phòng
Khoa học công nghệ xây dựng kế hoạch và tổ chức việc biên soạn, in ấn, xuất
bản giáo trình, sách giáo khoa, tài liệu tham khảo phục vụ cho việc đào tạo,
nghiên cứu khoa học và triển khai công nghệ. Tổ chức in tái bản, tu bổ, bảo

8


Khóa luận tốt nghiệp

Trần Thị Thuý Vân

quản giáo trình, tài liệu phục vụ cho công tác giảng dạy, học tập và nghiên
cứu khoa học của cán bộ và sinh viên.
- Tổ chức lưu trữ và phục vụ tham khảo những kết quả các công trình nghiên
cứu (luận án Tiến sĩ, đề tài cấp Nhà nước, cấp Bộ và các dự án lơn của cán bộ

và sinh viên trong Trường).
- Xây dựng thư mục, sắp xếp khoa học, ngăn nắp. Tổ chức phòng mượn
phòng đọc thuận lợi cho cán bộ và sinh viên đọc để nghiên cứu và tham khảo
tài liệu.
- Tăng cường công tác tìm kiếm và khai thác, cập nhật các thông tin khoa học,
sách và tài liệu mới. Định kỳ ra thông tin thư mục và giới thiệu sách, tài liệu,
tạp chí và thông tin khoa học công nghệ mới cho bạn đọc.
- Phối hợp với các đơn vị tổ chức bán những sách và tài liệu cho sinh viên và
cán bộ có nhu cầu theo giá quy định.
- Tổ chức ngoại khoá cho sinh viên năm thứ nhất về việc sử dụng tài liệu TT
TT-TV.
- Xây dựng quy tắc làm việc của TT TT-TV, nội quy phòng mượn, phòng đọc.
Lập thẻ TT TT-TV cho cán bộ và sinh viên trong Trường.
- Phối hợp với các đơn vị có liên quan xử lý các trường hợp nợ sách, tài liệu
của cán bộ và sinh viên.

9


Khóa luận tốt nghiệp

Trần Thị Thuý Vân

1.4. Cơ cấu tổ chức và đội ngũ cán bộ của Trung tâm Thông tinThư viện Trường Đại học Mỏ Địa chất.

Cơ cấu tổ chức của Trung tâm Thông tin- Thư viện Trường Đại học Mỏ
Địa chất bao gồm:

Cơ cấu tổ chức hiện nay tại Trung tâm thông tin Thư viện gồm Đội ngũ cán
bộ có 22 người, 100% đều tốt nghiệp đại học trở lên, cụ thể. Trong đó 01

PSG.TS, 02 Thạc Sỹ, 19 cử nhân.
* Ban Giám đốc:

3 người

* Phòng nghiệp vụ thư viện:

3 người.

* Phòng Mạng – Máy tính:

4 người

* Phòng tra cứu CSDL và Internet:

1 người

* Phòng đọc:

2 người

* Phòng mượn :

4 người

* Tổ bán sách:

3 người

* Tổ tu bổ - vệ sinh kho sách

2 người

10


Khóa luận tốt nghiệp

Trần Thị Thuý Vân

P.GIÁM ĐỐC TT

P.MẠNG – MÁY
TÍNH

THƯ VIỆN

P.NGHIỆP VỤ

NHÂN SỰ

Trung tâm Thông tin – Thư viện hiện có: 22 người
TỔ BÁN SÁCH
Gồm:
+ 01 Giám đốc: Quản lý chung 2 mảng: Mạng – máy tính và Thư viện
+ 02 Phó giám đốc: Trong đó, một người quản lý mảng mạng và máy tính và một người quản lý mảng thư viện.
PHÒNG
+ 19 nhân viên gồm nhiều bộ phận, mỗi bộ phận có chức năng nhiệm vụ khác nhau tùy thuộc vào công việc được
giao. ĐỌC

PHÒNG MƯỢN
P.BÁO – TẠP CHÍ
HỆ THỐNG KHO
SÁCH – BÁO - TC
Sơ đồ cơ cấu tổ chức của Trung tâm thông tin Thư viện Đại học Mỏ
Địa Chất

*Ban Giám đốc:
Là người chỉ huy toàn bộ hoạt động của Thư viện, có nhiệm vụ lãnh đạo, tổ
chức, quản lý điều hành mọi hoạt động của Thư viện, xây dựng triển khai dự
án Thư viện do hiệu trưởng Trường Đại học Mỏ Địa Chất bổ nhiệm, tin cậy.
*Khối Nghiệp vụ
Tổ chức và quản lý công tác Thư viện. Thực hiện mọi khâu nghiệp vụ của
sách từ khi mua về đến khi lên giá;
11


Khóa luận tốt nghiệp

Trần Thị Thuý Vân

Lên kế hoạch và thực hiện việc bổ sung giáo trình, tài liệu tham khảo, báo, tạp
chí phục vụ độc giả;
Lập kế hoạch, tổ chức quản lý và bảo quản sách cho các kho giáo trình, kho
mở và Ngoại văn;
Xây dựng CSDL sách trên phần mềm Libol, sao lưu và phục hồi dữ liệu;
Theo dõi tiến độ, tham gia biên tập và làm thủ tục xuất bản cho các giáo trình
phục vụ giảng dạy và học tập;
Quảng cáo, tổ chức các buổi giới thiệu tuyên truyền sách đến với độc giả.
Cùng các Khoa, Bộ môn xây dựng giáo trình điện tử, quản lý và định hướng

đưa vào sử dụng.
* Khối phục vụ bạn đọc
Tiếp nhận tài liệu đã được xử lý, tiến hành tổ chức, sắp xếp và quản lý kho tài
liệu một cách khoa học, có hệ thống.
Hướng dẫn bạn đọc sử dụng kho sách của Thư viện và tra cứu tài liệu
Đáp ứng và giải đáp những thắc mắc của bạn đọc trong quá trình sử dụng tài
nguyên của Thư viện.
Thống kê, theo dõi, quản lý bạn đọc và thực hiện quy trình mượn trả tài liệu
thông qua phần mềm quản lý của Thư viện.
Qua thực tế công việc đóng góp những ý kiến của bản thân cho bộ phận
nghiệp vụ để phục vụ tốt hơn nhu cầu của bạn đọc
* Khối phục vụ bạn đọc bao gồm các phòng chức năng sau:
Phòng Giáo trình.
Phòng Báo- Tạp chí
Phòng Ngoại văn.

12


Khóa luận tốt nghiệp

Trần Thị Thuý Vân

2. Vốn tài liệu và Tài nguyên điện tử
Với chức năng và nhiệm vụ của một Trung tâm Thông tin- Thư viện Đại học,
hoạt động của Trung tâm Thông tin- Thư viện Trường Đại học Mỏ Địa chất
luôn bám sát với yêu cầu của công tác giáo dục và đào tạo của Nhà trường.
Hiện nay Trung tâm thông tin Thư viện có tổng số biểu ghi 8200 của 04 cơ sở
dữ liệu dược cập nhật. Cụ thể là:
- CSDL SMDC về sách: 5000 biểu ghi

- CSDL BCHI về báo chí: 200 biểu ghi
- CSDL LUAN về luận văn: 3.000 biểu ghi
- CSDL toàn văn Luận án – Luận văn: 2.500 File
Ngoài ra Thư viện còn có :
- Sách tiếng Việt: 3500 nhan đề/190.000bản
- Sách ngoại văn: 1500 nhan đề/10.000.bản

- Sách tham khảo: 4000 nhan đề/20.000bản
- Sách tra cứu – từ điển 1000 bản
Tổng số báo/tạp chí (nhan đề): 200
- Báo/tạp chí tiếng Việt: 150 .nhan đề
- Báo/tạp chí ngoại văn: 50 nhan đề
Tổng số luận án-luận văn:2.700nhan đề/2.700.bản
- Tổng số đề tài khoa học: 50nhan đề/50bản
- Đĩa CD/CD-ROM: 3.000 + Các dạng khác: 0

3. Đặc điểm người dùng tin

13


Khóa luận tốt nghiệp

Trần Thị Thuý Vân

Người dùng tin của Trung tâm Thông tin- Thư viện Trường Đại học Mỏ Địa
chất được chia làm 3 nhóm như sau:
- Nhóm cán bộ nghiên cứu,giảng dạy
- Nhóm cán bộ quản lý,lãnh đạo và công nhân viên
- Nhóm sinh viên

1.6.1. Nhóm cán bộ nghiên cứu,giảng dạy
Đây là nhóm người dùng tin có trình độ chuyên môn cao (chiếm 8%
tổng số người dùng tin của Trung tâm), họ đến Trung tâm Thư viện để thu
thập thông tin phục vụ cho việc nghiên cứu giảng dạy của mình. Trong hoạt
động thông tin thư viện họ đóng vai trò vô cùng quan trọng. Họ vừa là chủ
thể, vừa là khách thể. Với tư cách là chủ thể họ cung cấp những thông tin qua
bài soạn, giáo trình, bài báo, tạp chí, công trình nghiên cứu khoa học của họ.
Với tư cách là khách thể họ thường xuyên là người dùng tin đến Thư viện để
sử dụng các loại tài liệu, liên tục có nhu cầu tiếp nhận thông tin. Do cơ cấu
kiến thức, nội dung chương trình đào tạo thay đổi nên có một số môn học
không còn tồn tại, Nhà trường đã tạo điều kiện cho giảng viên của các môn
học này đi học lớp bồi dưỡng nghiệp vụ, kinh nghiệm, chứng chỉ để có thể
tiếp tục dạy các môn liên quan đến chuyên ngành của họ. Một số được
Trường cử đi học cao học hoặc nghiên cứu sinh trong nước. Còn lại tất cả các
cán bộ trong trường đều được nâng cao nghiệp vụ sư phạm, tin học, ngoại
ngữ…Việc này dẫn đến nhu cầu cần giáo
trình và tài liệu tham khảo rất là lớn. Vì vậy công tác phục vụ của Trung tâm
Thông tin- Thư viện Trường Đại học Mỏ Địa chất là rất cần thiết.

14


Khóa luận tốt nghiệp

Trần Thị Thuý Vân

1.6.2. Nhóm cán bộ quản lý,lãnh đạo và công nhân viên
Cán bộ quản lý và công nhân viên trong trường là đội ngũ cán bộ quản
lý từ Hiệu trưởng, Ban giám hiệu, các khoa, các phòng ban …Họ vừa là các
nhà quản lý, các nhà khoa học và các cán bộ giảng dạy nghiên cứu. Theo điều

tra thì nhóm người dùng tin này chiếm 3%. Vì vậy nhu cầu tin của những đối
tượng này là rất đa dạng xuất phát từ yêu cầu công việc, nhu cầu nâng cao
trình độ, giải trí hoặc nhu cầu nghiên cứu khoa học…Vì vậy cán bộ quản lý
thường xuất phát từ cán bộ giảng dạy, do đó Trung tâm cần điều tra nắm rõ
nhu cầu tin của nhóm đối tượng này.
1.6.3. Nhóm sinh viên
Đây là nhóm người dùng tin chủ yếu của Thư viện chiếm 89%. Do mở
rộng quy mô đào tạo nên chỉ tiêu đào tạo của Trường được tăng lên, do đó số
lượng học sinh trúng tuyển ngày càng đông, dẫn đến nhu cầu tin của người
dùng tin với Thư viện ngày càng lớn.
Hiện nay Thư viện quản lý hơn 3000 thẻ thư viện của sinh viên. Việc
đổi mới giáo dục đào tạo kéo theo hàng loạt thay đổi về nội dung chương
trình đào tạo, nội dung phương pháp, chế độ thi cử, kiểm tra đánh giá..có tác
động trực tiếp đối với sinh viên. Các biện pháp đó vừa khuyến khích, vừa đòi
hỏi sinh viên vận dụng sáng tạo, tích cực, chủ động trong học tập, tự trang bị
kiến thức mới đáp ứng yêu cầu đào tạo ngày nay. Nhiều học sinh vào trường
không chỉ học 1 nghề mà còn học một lúc nhiều nghề .Vì vậy hiện nay sinh
viên học chăm hơn, đến Thư viện nhiều hơn dẫn đến nhu cầu về vốn tài liệu
cũng tăng theo. Thư viện là nơi sinh viên đến tự học và tìm tài liệu học thêm,
đọc thêm, ngoài ra sinh viên là người ham hiểu biết, thích tìm hiểu những vấn
đề khác nhau. Ngoài mục đích học tập, họ còn cần nhu cầu giải trí, tìm những
cái mới trong các lĩnh vực khác nhau của đời sống xã hội.

15


Khóa luận tốt nghiệp

Trần Thị Thuý Vân

Tóm lại vốn tài liệu và người dùng tin của Trung tâm Thông tin- Thư
viện Trường Đại học Mỏ Địa chất đều bám sát với chương trình học của Nhà
trường. Người dùng tin cần những tài liệu có liên quan đến môn học nào thì
Thư viện cần đáp ứng tài liệu đó. Đây là mối quan hệ đã hình thành nên đặc
điểm chủ yếu của người dùng tin và vốn tài liệu của Trung tâm Thông tinThư viện Mỏ Địa chất là: liên quan đến lĩnh vực Mỏ, Địa chất, Trắc địa- Bản
đồ, Dầu khí…

16


Khóa luận tốt nghiệp

Trần Thị Thuý Vân

Chương 2
Thực trạng và phương hướng phát triển công tác phục vụ bạn đọc
tại Trung tâm Thông tin- Thư viện Trường Đại học Mỏ Địa chất.

1. Tầm quan trọng của công tác phục vụ bạn đọc tại Trung tâm Thông
tin- Thư viện Trường Đại học Mỏ Địa chất.
Thư viện các trường đại học là trung tâm văn hoá, khoa học, là người
thầy thứ 2 sau phòng làm việc của các nhà nghiên cứu khoa học. Công tác
phục vụ người dùng tin được tiến hành tại phòng đọc và mượn theo các loại
hình tài liệu và theo mục đích, đối tượng phục vụ. Phục vụ người dùng tin nói
chung và phục vụ bạn đọc trực tiếp nói riêng là nhiệm vụ của Trung tâm và là
chức năng cơ bản của tất cả các cơ quan thông tin- thư viện.
Phục vụ bạn đọc là khâu cuối cùng của dây truyền thông tin. Phục vụ
bạn đọc quyết định công tác của thư viện, là cơ sở chính để kiểm tra, đánh giá
lại các khâu trong thư viện. Cuối cùng phục vụ bạn đọc là bề nổi có tính chất
quyết định sự tồn tại và phát triển của Thư viện. Công tác bạn đọc liên quan

chi phối toàn bộ toàn bộ các khâu công tác khác của Thư viện. Thông qua
công tác phục vụ bạn đọc để tìm hiểu các nhóm bạn đọc, nắm được nhu cầu
của họ, tìm tài liệu phù hợp với yêu cầu đòi hỏi của bạn đọc…Trên cơ sở đó
thư viện có thể định hướng đúng đối tượng độc giả góp phần tích cực vào
công tác học tập nghiên cứu, nâng cao hiểu biết cho độc giả.
Hiện nay ngoài việc tiếp thu những kiến thức học tập ở trên giảng
đường, sinh viên phải tự học, tự trang bị cho mình kiến thức thông qua sách,
báo, tài liệu ở thư viện là chính. Với phương pháp đào tạo mới, thầy đóng vai
trò là người tổ chức, hướng dẫn. Không thể đòi hỏi sinh viên có trình độ hiểu

17


Khóa luận tốt nghiệp

Trần Thị Thuý Vân

biết sâu, rộng khi tiếp thu bài giảng của thầy chỉ vẻn vẹn trong bài viết, vài
chục tiết học, một học trình hay một học phần mà không có giáo trình, tài liệu
tham khảo. Trong khi giảng bài theo phương pháp mới, thầy chủ yếu nêu vấn
đề, chỉ cho sinh viên những tài liệu tham khảo. Vì vậy nếu không tổ chức tốt,
làm tốt công tác phục vụ bạn đọc thì không thể nâng cao chất lượng đào tạo.
Trung tâm Thông tin- Thư viện Trường Đại học Mỏ Địa chất chủ yếu
phục vụ bạn đọc theo hình thức: cho mượn về nhà và đọc tại chỗ các ấn phẩm
tài liệu có trong Trung tâm và tìm tin theo phiếu yêu cầu bằng phương pháp
thủ công.
Thời gian phục vụ: Sáng từ 8h đến 11h 30’
Chiều từ 13h30’ đến 16h 30’
Trung tâm mở cửa phục vụ từ thứ 2 đến thứ 6, riêng thứ 6 phục vụ đến
11h30’, thời gian còn lại để sắp xếp tài liệu và làm công tác vệ sinh các

phòng, các kho trong Trung tâm.
Như vậy có thể nói độc giả- đối tượng phục vụ của Thư viện là một
khâu quan trọng trong hoạt động của mỗi Thư viện. Nếu như Thư viện không
có độc giả thì không thể coi là một Thư viện mà chỉ có thể coi là một kho lưu
trữ tài liệu. Và Thư viện ít độc giả thì chứng tỏ hoạt động của Thư viện đó
chưa hiệu quả.
2. Thực trạng công tác phục vụ bạn đọc tại Trung tâm Thông tin- Thư
viện Trường Đại học Mỏ Địa chất.
Vốn tài liệu của Trung tâm Thông tin- Thư viện Trường Đại học Mỏ
Địa chất được tổ chức thành các kho với những tiêu chuẩn, bảo quản và thanh
lý nghiêm ngặt định kỳ. Hệ thống vốn tài liệu được phân chia thành các kho
tương ứng với các phòng chức năng sau:
18


Khóa luận tốt nghiệp

Trần Thị Thuý Vân

2.1. Phòng mượn
Tổ chức hình thức mượn về nhà là một hình thức rất thuận lợi cho bạn
đọc, không thể thiếu đối với bất kỳ một thư viện nào. Bạn đọc không phải lúc
nào cũng có điều kiện đến Thư viện đọc sách, báo. Nhiều khi họ chỉ có thời
gian rảnh rỗi vào các buổi tối để đọc sách, báo, truyện hoặc tài liệu nghiên
cứu. Chính vì vậy hình thức mượn về nhà là một điều kiện thuận lợi đối với
họ. Với mục đích ấy Trung tâm thông tin Thư viện Trường Đại học Mỏ Địa
chất đã tổ chức một kho sách dành riêng cho Phòng mượn.
Phòng mượn của Trung tâm được bố trí ngay ở tầng 1 nhằm tạo điều
kiện thuận lợi cho sinh viên có thể dễ dàng hơn trong việc mượn, trả tài liệu.
Hình thức phục vụ này được sinh viên sử dụng khá phổ biến bởi vì nó tiện

dụng và giúp cho họ có thời gian để nghiên cứu tài liệu sâu thêm.
Thời gian phục vụ của Phòng mượn cũng được tiến hành theo giờ hành
chính 5 ngày/ tuần, 8h /ngày (trừ ngày lễ tết và những ngày làm vệ sinh kho
sách), ngoài ra không phải phục vụ thêm giờ như các phòng đọc khác.
Phòng mượn do 4 cán bộ phụ trách, được trang bị 1 máy tính nối mạng
hiện đại với hệ thống tích hợp trả- mượn dựa trên phần mềm ILIB. Kho sách
của Phòng mượn có 93344 cuốn, được xếp theo 2 ký hiệu: phòng mượn (PM)
và sách văn học (VH).
Phòng mượn chủ yếu cho mượn các loại tài liệu tham khảo như: các tài
liệu liên quan đến chuyên ngành,luận án,từ điển... Đối tượng của Phòng mượn
là toàn bộ các cán bộ giảng dạy, cán bộ nghiên cứu, cán bộ công nhân viên và
sinh viên các khoa, các khoa thuộc hệ đào tạo dài hạn và chính quy của
Trường. Vốn tài liệu của Phòng mượn là không nhiều (do ưu tiên cho Phòng
đọc), lượng tài liệu nhập về chỉ dành 2-5 bản/loại, số sách hiện có trong kho
là 93344 cuốn. Như vậy Phòng mượn ít hơn Phòng đọc là 11616 cuốn.
19


Khóa luận tốt nghiệp

Trần Thị Thuý Vân

Phòng mượn là bộ phận phục vụ người đọc- người dùng tin bằng hình
thức cho mượn về nhà các loại tài liệu như sách tham khảo, sách giáo trình.
Thủ thư phải tiến hành những công việc chủ yếu sau: sắp xếp phiếu, phục vụ
bạn đọc, quản lý việc mượn- trả tài liệu, phạt sách quá hạn…Kho mượn của
Thư viện Trường Đại học Mỏ Địa chất tổ chức theo hình thức kho đóng
nhưng số lượng bạn đọc đến mượn tài liệu là rất đông. Do đó Trung tâm bố
trí Phòng mượn làm việc tất cả các ngày trong tuần (trừ ngày thứ 6 nghỉ phục
vụ từ 11h30’ để làm công tác vệ sinh và thứ 7, chủ nhật nghỉ). Việc đó đã tạo

điều kiện thuận lợi cho sinh viên được mượn vào bất cứ ngày nào trong tuần
khi đến thư viện
Sinh viên đến mượn tài liệu theo hình thức gián tiếp, phải viết phiếu
yêu cầu- dựa vào việc tra cứu thông tin của cuốn sách mà mình cần mượn ở
máy tra cứu và hệ thống mục lục đặt trong 2 tủ mục lục (mục lục chữ cái và
mục lục phân loại), sau đó chuyển cho thủ thư. Sau khi kiểm tra phiếu yêu cầu
của bạn đọc đã ghi đúng tên sách, ký hiệu xếp giá…thủ thư căn cứ vào ký
hiệu xếp giá của cuốn sách để vào trong kho lấy tài liệu. Trung bình mỗi ngày
Phòng mượn phục vụ trên 200 bạn đọc (có ngày lên đến 500 lượt phục vụ và
từ chối do sách bận hoặc do bạn đọc ghi sai tên sách và ký hiệu xếp giá không
trùng khớp với nhau). Và để kịp thời thu hồi tài liệu nhằm tăng cường vòng
quay của sách Phòng mượn cho phép bạn đọc được mượn tối đa 10 ngày, sinh
viên được mượn 2 cuốn/ lần, giáo viên và các cán bộ công nhân viên trong
trường là 3 cuốn/ lần. Do đó lượng bạn đọc đến phòng này rất đông.
Năm học 2002- 2003 phục vụ 27718 lượt bạn đọc thì đến năm học
2004-2005 là 54620, tăng gần gấp đôi là 26892 lượt bạn đọc. Qua đó cho thấy
công tác phục vụ của Phòng mượn có nhiều tiến bộ và thu được kết quả cao,
thu hút được một lượng bạn đọc khá đông đến thư viện

20


Khóa luận tốt nghiệp

Trần Thị Thuý Vân

Khi bạn đọc trả tài liệu thì thủ thư phải làm các thao tác sau: xem sách
có bị hư hại hay không? Kiểm tra các thông tin trên tài liệu và trên máy (tên
sách, ký hiệu xếp giá) có trùng khớp với nhau không? Nếu bình thường và
trùng khớp thì tích trả "đồng ý" cho bạn đọc. Nếu hư hại, mất mát thì tuỳ theo

mức độ xử phạt đền bù trên nguyên tắc trả bằng sách, nếu nhận tiền thì theo
mức quy định của thư viện rồi nộp cho thủ thư. Những sách rách, nát để riêng
rồi tu sửa. Còn nếu quá hạn trả thì tuỳ theo mức độ quá hạn (5 - 10 ngày) của
tài liệu mà thủ thư phạt cho hợp lý (ví dụ không được mượn sách trong vòng
5 đến 7 ngày tới). Đây cũng là một biện pháp tích cực để nhắc nhở bạn đọc
mượn trả sách đúng hạn, để vòng luân chuyển sách được nhiều hơn.
2.2. Phòng đọc sinh viên
Phòng đọc sinh viên được bố trí ở tầng 3 của Thư viện với diện tích khá
rộng. Đây là bộ phận phục vụ cho việc học tập của sinh viên bằng cách cho
mượn đọc tài liệu tại chỗ nên phòng được thiết kế khá thoáng mát, khang
trang đảm bảo tối đa cho bạn đọc nghiên cứu: chỗ ngồi, ánh sáng, quạt máy,
không gian yên tĩnh…để đáp ứng nhu cầu bạn đọc trong trường. Sinh viên
đến Phòng đọc để bổ sung phần bài giảng của giảng viên do không có sách
mượn về nhà, mặt khác để tìm tòi đọc tài liệu, thực hiện những bài chuyên đề,
khoá luận hoặc tập làm quen với công tác nghiên cứu khoa học, tự học để
nâng cao kiến thức cho mình.
Phòng đọc tập trung tất cả các loại giáo trình, mỗi loại 20 bản. Ngoài
phục vụ giáo trình Phòng này còn phục vụ cả sách tham khảo,từ điển,sách
ngoại văn, báo- tạp chí tiếng việt… mỗi loại có từ 3-20 bản. Tổng số sách
hiện có trong kho đọc là 104960 cuốn. Kho sách của Phòng đọc được tổ chức
theo hình thức kho đóng, được sắp xếp theo thứ tự ký hiệu xếp giá, không
phân biệt khổ sách mà sắp xếp theo thứ tự thời gian nhập tài liệu vào kho.

21


Khóa luận tốt nghiệp

Trần Thị Thuý Vân

Phòng đọc hiện nay có số lượng bạn đọc khá đông. Phòng có khoảng
150 chỗ ngồi, mở cửa phục vụ sáng từ 8h đến 11h30’ chiều từ 13h30’ đến
16h30’,phục vụ từ thứ 2 đến thứ 6. Một ngày phục vụ từ 200- 250 lượt sách.
Từ tháng 10 đến tháng12/ 2005 tổng số người mượn lên tới 14232 lượt. Như
vậy là quá tải cho một cán bộ chuyên trách đảm nhận. Thỉnh thoảng khi nhu
cầu mượn tài liệu của bạn đọc quá đông thì Trung tâm phải bổ sung thêm cán
bộ để hỗ trợ. Tuy nhiên Phòng đọc vẫn chưa đáp ứng được hết nhu cầu tin của
bạn đọc. Nhiều sinh viên đến thư viện đọc tài liệu nhưng không đủ chỗ ngồi
hoặc tài liệu hết. Do đó ảnh hưởng đến tâm lý đọc sách của bạn đọc vì nhu
cầu tin chưa được đáp ứng. Chính vì thế Trung tâm luôn quan tâm lưu ý đến
vấn đề này bằng cách luôn bổ sung thêm tài liệu mà có nhu cầu lớn.
Để nâng cao chất lượng đào tạo, giúp cán bộ và sinh viên có thêm thời
gian sử dụng sách của Thư viện, Phòng đọc mở thêm giờ phục vụ buổi tối. Do
phục vụ quá tải, lượng sinh viên đông nên việc quản lý kiểm soát rất khó, đã
xảy ra nhiều tình trạng mất tài liệu quý hiếm của Trung tâm.
Năm học 2003- 2004 phục vụ 54445 lượt bạn đọc thì đến năm học
2004-2005 là 72063, tăng 17618 lượt bạn đọc. Với số lượng sách phong phú
và kho sách tương đối rộng thủ thư phải hết sức cố gắng mới có thể đáp ứng
nhanh, kịp thời các yêu cầu của bạn đọc. Nhất là vào mùa thi do số lượng bạn
đọc đến Phòng đọc quá đông nên nhiều khi không đủ chỗ ngồi.
Theo điều tra thì 65% bạn đọc thường xuyên đến thư viện, điều đó
không chỉ thấy nhu cầu đọc tài liệu của độc giả tăng nhanh chóng mà còn
đánh giá được khả năng của thư viện trong việc đáp ứng nhu cầu tin của độc giả.
Từ việc tra tìm tài liệu trên tủ mục lục khó khăn nên hầu như sinh viên
mượn tài liệu theo sự mách bảo nhau cho nên dễ đưa ra ký hiệu sai. Chính vì
thế thủ thư hay phải hướng dẫn sinh viên tra cứu lại hoặc đưa ra những cuốn

22

Khóa luận tốt nghiệp

Trần Thị Thuý Vân

sách có nội dung tương đương. Còn bạn đọc khi nhận sách có trách nhiệm
kiểm tra, nếu thấy sách hỏng, rách thì phải thông báo ngay cho thủ thư để có
kế hoạch sửa chữa ngay nếu cần thiết. Còn nếu yêu cầu của bạn đọc không
được đáp ứng thì thủ thư sẽ thông báo ngay với bạn đọc để họ tìm tài liệu
khác.
Hơn 45 năm phục vụ Phòng đọc đã làm tốt công tác về mượn - trả- gửi,
bổ sung nhiều nguồn tài liệu phong phú, đã làm giảm thiểu lượng từ chối một
cách tối đa. Do công tác hiệu đính mục lục, kiểm kê kho sách thường xuyên
nên các sai sót như sách xếp lạc chỗ, nhầm lẫn do xử lý, sách thấp, sách có
nội dung không phù hợp đã được sửa chữa.
2.2.1 Phòng đọc báo- tạp chí- luận văn.
Một đặc điểm dễ nhận thấy ở báo, tạp chí là mang tính chất cập nhật,
thông tin nhanh, thời sự cao và được xuất bản định kỳ theo ngày, tuần, tháng,
quý nên lượng bạn đọc đến Phòng đọc báo- tạp chí- luận văn lúc nào cũng
đông. Còn luận văn được bổ sung theo khoá (năm học). Do vậy việc tổ chức
phục vụ riêng là một việc rất cần thiết để phát huy thế mạnh của báo, tạp chí
làm cho nó thực sự trở nên “thời sự” đối với người đọc.
Hiện nay Phòng báo- tạp chí- luận văn có 172 loại báo, tạp chí và 3666
cuốn luận văn. Kho sách không ngừng tăng về số lượng và chất lượng, đáp
ứng nhu cầu ngày càng đa dạng của bạn đọc. Tài liệu trong kho được sắp xếp
theo số đăng ký cá biệt, ký hiệu của tên báo, tạp chí, luận văn và được tổ
chức theo hình thức bán mở:
Kho mở cho những loại báo, tạp chí được cập nhật.
Kho đóng cho những loại báo, tạp chí không có trong kho mở và luận
văn tốt nghiệp của sinh viên.

23


Khóa luận tốt nghiệp

Trần Thị Thuý Vân

24


Khóa luận tốt nghiệp



Trần Thị Thuý Vân

Kho mở

Số lượng báo, tạp chí của Phòng đọc báo- tạp chí- luận văn rất phong
phú và đa dạng khoảng 172 loại báo trong nước và quốc tế với các ngôn ngữ:
Tiếng Việt, tiếng Anh, tiếng Pháp, …thường được đặt mua theo tuần, tháng,
quý. Sinh viên đến đọc báo, tạp chí chuyên ngành đồng thời đọc các loại báo,
tạp chí nhằm giải trí với số lượng khá lớn.
Các loại báo, tạp chí chuyên ngành sinh viên thường sử dụng như: Báo
tài chính, Thời báo kinh tế, Ngoại thương, Tin thị trường, pháp luật tiếp thị,
Pháp luật kinh doanh,…
Các loại tạp chí: Tài chính kế toán, Kiểm toán, Nghiên cứu kinh tế,…
Mỗi loại Trung tâm đặt mua 15-20 bản. Ngoài ra còn có một số tạp chí
tham khảo như: Tạp chí đại học và giáo dục chuyên nghiệp, Công báo, Pháp
luật,… được sinh viên lựa chọn rất nhiều.

Như vậy với hình thức tổ chức theo kho mở nên bạn đọc đến đây có
thể lựa chọn tài liệu học tập, nghiên cứu phù hợp với sở thích, cấp học, ngành
học của riêng mình. Tùy từng đối tượng người dùng tin khác nhau cho nên họ
tìm tài liệu cũng khác nhau để thoả mãn nhu cầu hứng thú đọc sách của họ.
Đây là hình thức phục vụ tiên tiến, đang phổ biến ở các trường đại học tạo
cho người đọc biết cách lựa chọn tài liệu, tạo đạo đức tính tự giác cao trong
việc chọn giữ gìn, lựa chọn, xếp tài liệu đúng vị trí trên giá.
Bạn đọc lựa chọn tài liệu thông qua các ô chỉ dẫn. Mỗi loại báo, tạp chí
để riêng từng ô và dán theo số thứ tự :
Vi dụ:

Đối với Tạp chí (T 1 đến T 101)
T1: Tạp chí Sống đẹp

25