Quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trường THPT A Bình Lục huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam (Luận văn thạc sĩ)

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
HỌC VIỆN QUẢN LÝ GIÁO DỤC
--------------- o0o ----------------

NGUYỄN THỊ THÚY

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC HƯỚNG NGHIỆP CHO HỌC
SINH TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG A BÌNH LỤC
HUYỆN BÌNH LỤC, TỈNH HÀ NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC

Hà Nội - 2015


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
HỌC VIỆN QUẢN LÝ GIÁO DỤC
--------------- o0o ----------------

NGUYỄN THỊ THÚY

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC HƯỚNG NGHIỆP CHO HỌC
SINH TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG A BÌNH LỤC
HUYỆN BÌNH LỤC, TỈNH HÀ NAM

Chuyên ngành : Quản lý giáo dục
Mã số

: 60 14 01 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS ĐẶNG THỊ THANH HUYỀN

Hà Nội - 2015


LỜI CẢM ƠN
Sau một thời gian nghiên cứu đề tài “Quản lý hoạt động giáo dục
hướng nghiệp cho học sinh Trường THPT A Bình Lục, huyện Bình Lục,
tỉnh Hà Nam”, đến nay luận văn của tôi đã hoàn thành. Với tình cảm chân
thành, tôi xin cảm ơn Hội đồng khoa học, các thầy cô giáo Học viện Quản lý
giáo dục đã giúp đỡ, tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình học tập và
nghiên cứu đề tài.
Đặc biệt tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS Đặng Thị Thanh
Huyền, người đã tận tình giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu để hoàn
thành luận văn này.
Đồng thời tôi xin chân thành cảm ơn tập thể cán bộ, giáo viên, nhân viên,
học sinh và phụ huynh học sinh trường THPT A Bình Lục đã tạo mọi điều
kiện giúp đỡ, cung cấp thông tin, số liệu để tác giả hoàn thành luận văn này.
Mặc dù đã có nhiều cố gắng, song luận văn “Quản lý hoạt động giáo
dục hướng nghiệp cho học sinh Trường THPT A Bình Lục, huyện Bình
Lục, tỉnh Hà Nam” chắc chắn không thể tránh khỏi những thiếu sót. Tôi kính
mong nhận được sự chỉ dẫn, góp ý và giúp đỡ thêm của các nhà khoa học, quý
thầy cô và các bạn.
Xin trân trọng cảm ơn!
Hà Nội, tháng 10 năm 2015
Tác giả

Nguyễn Thị Thúy

LỜI CAM ĐOAN
Để hoàn thành luận văn, bản thân tác giả đã trực tiếp phát phiếu điều
tra, tìm hiểu, phỏng vấn, gặp gỡ trực tiếp các cán bộ quản lý, giáo viên, học
sinh và cha mẹ học sinh trường THPT A Bình Lục, Hà Nam để thu thập số
liệu phục vụ cho công tác làm luận văn.
Tôi xin cam đoan rằng, số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn
này là trung thực và không trùng lặp với các đề tài khác. Tôi cũng xin cam
đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã được cảm ơn và
các thông tin trích dẫn trong luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc.
Hà Nội, tháng 10 năm 2015
Tác giả

Nguyễn Thị Thúy


BẢNG KÝ HIỆU CÁC THUẬT NGỮ VIẾT TẮT
CBQL
CĐ, ĐH, TCCN
CNTT
CNH – HĐH
CSVC
GD
GDHN
GD&ĐT
GDPT
GV
GDCD
HS
KT – XH
KTCN

KTNN
CMHS
QLGD
THCS
THPT
UBND

Cán bộ quản lý
Cao đẳng, đại học, trung cấp chuyên nghiệp
Công nghệ thông tin
Công nghiệp hóa, hiện đại hóa
Cơ sở vật chất
Giáo dục
Giáo dục hướng nghiệp
Giáo dục và đào tạo
Giáo dục phổ thông
Giáo viên
Giáo dục công dân
Học sinh
Kinh tế, xã hội
Kỹ thuật công nghiệp
Kỹ thuật nông nghiệp
Cha mẹ học sinh
Quản lý giáo dục
Trung học cơ sở
Trung học phổ thông
Ủy ban nhân dân


MỤC LỤC

MỞ ĐẦU...........................................................................................................1
1. Lý do chọn đề tài........................................................................................1
2. Mục đích nghiên cứu..................................................................................3
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu............................................................3
4. Nhiệm vụ nghiên cứu..................................................................................3
5. Giả thuyết khoa học....................................................................................4
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu của đề tài.....................................................4
7. Phương pháp nghiên cứu............................................................................4
8. Cấu trúc của luận văn.................................................................................5
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC
HƯỚNG NGHIỆP Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG.......................7
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề..................................................................7
1.1.1. Ở nước ngoài.....................................................................................7
1.1.2. Ở Việt Nam........................................................................................9
1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài............................................................12
1.2.1. Quản lý.............................................................................................12
1.2.2. Quản lý giáo dục..............................................................................13
1.2.3. Quản lý nhà trường..........................................................................14
1.2.4. Hướng nghiệp..................................................................................15
1.2.5. Giáo dục hướng nghiệp....................................................................17
1.2.6. Quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp......................................17
1.3. Chủ trương đổi mới giáo dục phổ thông và định hướng giáo dục hướng
nghiệp trong trường THPT...........................................................................20
1.4. Giáo dục hướng nghiệp trong nhà trường phổ thông.............................22
1.4.1. Nhiệm vụ của giáo dục hướng nghiệp.............................................22
1.4.2. Các hình thức giáo dục hướng nghiệp............................................23
1.4.3. Ý nghĩa của giáo dục hướng nghiệp................................................27


1.5. Nội dung quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở trường THPT...29

1.5.1. Xây dựng kế hoạch giáo dục hướng nghiệp...........................................29
1.5.2. Tổ chức hoạt động giáo dục hướng nghiệp............................................30
1.5.3. Chỉ đạo hoạt động giáo dục hướng nghiệp.............................................30
1.5.4. Kiểm tra, đánh giá kết quả giáo dục hướng nghiệp.................................31
1.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý giáo dục hướng nghiệp ở trường
trung học phổ thông......................................................................................31
1.6.1. Nhận thức của CBQL, giáo viên, học sinh và cha mẹ học sinh về
GDHN trong trường phổ thông..................................................................31
1.6.2. Đội ngũ giáo viên.............................................................................32
1.6.3. Cơ sở vật chất, tài chính cho giáo dục hướng nghiệp......................33
1.6.4. Cơ chế chính sách, điều kiện kinh tế - xã hội..................................33
1.6.5. Hệ thống tài liệu và nguồn thông tin................................................34
Tiểu kết chương 1.............................................................................................35
Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC HƯỚNG
NGHIỆP Ở TRƯỜNG THPT A BÌNH LỤC, HUYỆN BÌNH LỤC, TỈNH HÀ
NAM................................................................................................................36
2.1. Khái quát về tình hình kinh tế- xã hội, giáo dục huyện Bình Lục, Hà
Nam...............................................................................................................36
2.1.1. Đặc điểm tự nhiên............................................................................36
2.1.2. Tình hình kinh tế..............................................................................37
2.1.3. Tình hình giáo dục...........................................................................38
2.2. Khái quát về trường THPT A Bình Lục, tỉnh Hà Nam..........................40
2.2.1. Quá trình hình thành và phát triển...................................................40
2.2.2. Cơ cấu tổ chức.................................................................................41
2.2.3. Cơ sở vật chất và trang thiết bị........................................................42
2.2.4. Chất lượng giáo dục.........................................................................43


2.2.5. Tình hình phân luồng học sinh ở trường THPT A Bình Lục, tỉnh Hà
Nam............................................................................................................44

2.3. Thực trạng GDHN ở trường THPT A Bình Lục, tỉnh Hà Nam.............45
2.3.1. Thực trạng nhận thức về GDHN của cán bộ, giáo viên, học sinh và
CMHS ở trường THPT A Bình Lục, tỉnh Hà Nam....................................46
2.3.2. Thực trạng hình thức tổ chức GDHN cho học sinh ở trường THPT A
Bình Lục, tỉnh Hà Nam..............................................................................57
2.4. Thực trạng quản lý hoạt động GDHN cho học sinh trường THPT A
Bình Lục, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam.....................................................64
2.4.1. Thực trạng về xây dựng kế hoạch giáo dục hướng nghiệp..............66
2.4.2. Thực trạng về tổ chức, chỉ đạo thực hiện kế hoạch GDHN............67
2.4.3. Thực trạng về kiểm tra, đánh giá việc thực hiện kế hoạch hoạt động
giáo dục hướng nghiệp...............................................................................70
2.4.4. Thực trạng về quản lý cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ cho hoạt
động giáo dục hướng nghiệp......................................................................71
2.4.5. Thực trạng về quản lý các nguồn lực tham gia và xã hội hóa hoạt
động giáo dục hướng nghiệp......................................................................73
2.5. Đánh giá chung về công tác quản lý hoạt động GDHN cho học sinh
trường THPT A Bình Lục, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam...........................76
2.5.1. Điểm mạnh.......................................................................................76
2.5.2. Hạn chế............................................................................................77
2.5.3. Nguyên nhân của những hạn chế.....................................................79
Tiểu kết chương 2.............................................................................................81
Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC HƯỚNG
NGHIỆP CHO HỌC SINH TRƯỜNG THPT A BÌNH LỤC, HUYỆN BÌNH
LỤC, TỈNH HÀ NAM.....................................................................................82
3.1. Một số nguyên tắc đề xuất các biện pháp..............................................82
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính khoa học..................................................82


3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn..................................................82
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi.....................................................83

3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ...................................................83
3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính bền vững.................................................83
3.2. Một số biện pháp quản lý hoạt động GDHN cho học sinh trường THPT
A Bình Lục, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam.................................................84
3.2.1. Nâng cao nhận thức về GDHN cho cán bộ quản lý, giáo viên, học
sinh, phụ huynh học sinh và các lực lượng khác.......................................84
3.2.2. Nâng cao năng lực giáo dục hướng nghiệp cho cán bộ, giáo viên
trong ban hướng nghiệp.............................................................................89
3.2.3. Tăng cường xã hội hóa hoạt động giáo dục hướng nghiệp..............91
3.2.4. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, tài liệu và nguồn thông tin cho
hoạt động giáo dục hướng nghiệp..............................................................94
3.2.5. Tăng cường kiểm tra, đánh giá việc thực hiện các hoạt động giáo
dục hướng nghiệp.......................................................................................97
3.3. Mối liên hệ giữa các biện pháp..............................................................99
3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất
3.4.1. Mục đích khảo nghiệm..................................................................100
3.4.2. Nội dung khảo nghiệm...................................................................100
3.4.3. Đối tượng khảo nghiệm.................................................................100
3.4.4. Phương pháp khảo nghiệm............................................................100
3.4.5. Kết quả khảo nghiệm.....................................................................101
Tiểu kết chương 3...........................................................................................103
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ.................................................................104
1. Kết luận...................................................................................................104
2. Khuyến nghị............................................................................................105
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................107
PHỤ LỤC


DANH MỤC CÁC BẢNG
Bảng 2.1. Cơ cấu cán bộ, giáo viên, nhân viên trường THPT A Bình Lục.............42

Bảng 2.2. Kết quả 2 mặt giáo dục các năm...........................................................43
Bảng 2.3. Ý kiến của giáo viên về những khó khăn khi tổ chức hoạt động GDHN cho
học sinh.............................................................................................................47
Bảng 2.4. Ý kiến của học sinh về sự cần thiết của hoạt động GDHN......................49
Bảng 2.5. Ý kiến của học sinh về dự định của bản thân sau khi tốt nghiệp THPT....50
Bảng 2.6. Ý kiến của học sinh về lý do chọn nghề của bản thân.............................50
Bảng 2.7. Ý kiến của học sinh về nguồn thông tin bản thân có được về ngành học. .51
Bảng 2.8. Ý kiến của học sinh lớp 12 về ngành, nghề sẽ lựa chọn sau khi tốt nghiệp
.........................................................................................................................53
Bảng 2.9. Ý kiến của học sinh về ngành nghề được bản thân lựa chọn sau khi tốt
nghiệp THPT.....................................................................................................54
Bảng 2.10. Ý kiến của CMHS về sự cần thiết của GDHN.....................................55
Bảng 2.11. Ý kiến của CMHS về lý do định hướng nghề nghiệp cho con...............56
Bảng 2.12. Ý kiến của CMHS về nguồn thông tin có được về nghề nghiệp............57
Bảng 2.13. Ý kiến của học sinh về mức độ thực hiện các hình thức GDHN ở trường
THPT A Bình Lục..............................................................................................58
Bảng 2.14. Ý kiến của GV, HS về việc thực hiện nhiệm vụ GDHN ở trường THPT A
Bình Lục, tỉnh Hà Nam.......................................................................................68
Bảng 2.15. Ý kiến của GV về việc nhà trường quản lý CSVC, trang thiết bị phục vụ
hoạt động GDHN...............................................................................................72
Bảng 2.16. Ý kiến của giáo viên về việc nhà trường quản lý các nguồnlực tham gia
vào xã hội hóa giáo dục hướng nghiệp.................................................................75
Bảng 3.1. Tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lý hoạt động GDHN
cho học sinh trường THPT A Bình Lục, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam................101


DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ
Sơ đồ 1.1. Mối quan hệ giữa các chức năng quản lý..............................................13
Sơ đồ 1.2. Các thành tố của quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp ..................16
Biểu đồ 3.1. Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp

quản lý hoạt động GDHN đã đề ra.....................................................................102


1
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Lựa chọn nghề nghiệp, định hướng tương lai luôn là chủ đề nóng thu
hút sự quan tâm của xã hội. Việc định hướng nghề nghiệp cho học sinh phổ
thông được xem là bước khởi đầu quan trọng trong quá trình đào tạo và phát
triển nguồn nhân lực. Tuy nhiên, không ít học sinh đã có những quyết định
không chính xác trong lựa chọn nghề nghiệp. Việc này không chỉ khiến học
sinh lãng phí thời gian, công sức, tiền của mà còn gây nên sự mất cân bằng
trong xã hội.
GDHN cho HS là một trong những vấn đề quan trọng được Đảng ta và
Nhà nước ta quan tâm. Ngày 19 tháng 3 năm 1981, Hội đồng Chính phủ đã
ban hành quyết định 126/CP về công tác hướng nghiệp trong trường phổ
thông và việc sử dụng HS các cấp phổ thông cơ sở và phổ thông trung học tốt
nghiệp ra trường. Trong Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX của
Đảng đã nêu rõ: “Coi trọng công tác hướng nghiệp và phân luồng HS trung
học, chuẩn bị cho thanh niên, thiếu niên đi vào lao động nghề nghiệp phù hợp
với sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế trong cả nước và từng địa phương” [15].
Từ quan điểm chiến lược của Đảng, GD&ĐT phải coi trọng hướng
nghiệp, dạy nghề, tập trung vào mục tiêu nhân lực, các nhà trường có nhiệm
vụ phải làm cho tinh thần hướng nghiệp cùng với dạy nghề đi vào từng giờ
học, từng học sinh.
Luật Giáo dục năm 2005 (sửa đổi, bổ sung năm 2009) cũng xác định
mục tiêu của giáo dục cấp THPT “ nhằm giúp học sinh củng cố và phát triển
những kết quả của giáo dục trung học cơ sở, hoàn thiện học vấn phổ thông và
những hiểu biết thông thường về kĩ thuật và hướng nghiệp, có điều kiện phát
huy năng lực cá nhân để lựa chọn hướng phát triển, tiếp tục học đại học, cao

đẳng, trung cấp, học nghề hoặc đi vào cuộc sống lao động” [24].


2
Thực hiện mục tiêu giáo dục của cấp THPT, giáo dục hướng nghiệp ở
trường THPT không chỉ giúp học sinh xác định động cơ, hứng thú nghề
nghiệp theo xu thế phân công lao động xã hội, mà còn đưa học sinh vào đúng
vị trí lao động nghề nghiệp, từ đó giúp học sinh phát huy hết năng lực, sở
trường, phát triển khả năng sáng tạo trong nghề nghiệp được lựa chọn. GDHN
chỉ đạt được hiệu quả thiết thực khi nó được tiến hành sớm, phù hợp với sự
phát triển của tâm lý lứa tuổi và được tiến hành thường xuyên, liên tục. Với ý
nghĩa đó, việc tổ chức các hoạt động giáo dục hướng nghiệp trong trường
THPT sẽ phát huy tối đa hiệu quả định hướng nghề nghiệp cho học sinh, phục
vụ có hiệu quả cho yêu cầu phát triển nguồn nhân lực của từng địa phương và
cả đất nước.
Những năm qua, trước yêu cầu đổi mới toàn diện về GD&ĐT ở các cấp
học, bậc học. Yêu cầu về GDHN ở trường THPT phải được coi trọng nhằm
phân hóa, định hướng ngành nghề cho HS sau khi tốt nghiệp THPT một cách
hợp lý, Bộ GD&ĐT đã ban hành chương trình GDHN ở từng lớp của cấp học
THPT với các bài và các chủ đề cụ thể. Tuy vậy, chương trình, nội dung
GDHN vẫn còn hạn chế, hoạt động GDHN trong các nhà trường phổ thông
hiện nay chưa được quan tâm đúng mức. Công tác GDHN ở nhiều nhà trường
chưa mang lại hiệu quả và còn nặng về hình thức, HS chưa được tư vấn đầy
đủ về nghề nghiệp, chương trình và tài liệu GDHN chỉ đề cập đến một số ít
nghề phổ biến. Hoạt động GDHN không có giáo viên chuyên trách, thiếu sự
đào tạo bài bản về hoạt động giáo dục này. Từ đó, ảnh hưởng trực tiếp đến
việc học tập và lựa chọn nghề nghiệp của HS sau khi học xong THPT.
Từ thực tế đó, Nghị quyết Hội nghị Trung ương khóa XI về đổi mới căn
bản, toàn diện giáo dục và đào tạo xác định nhiệm vụ quan trọng đối với
trường THPT là “học sinh trung học phổ thông phải tiếp cận nghề nghiệp và

chuẩn bị cho giai đoạn học sau phổ thông có chất lượng” [17].


3
Công tác GDHN cho học sinh trường THPT A Bình Lục, huyện Bình
Lục, tỉnh Hà Nam trong những năm gần đây đã được coi trọng, đã đạt được
những kết quả khả quan, góp phần tích cực trong việc giáo dục toàn diện cho
HS. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều vấn đề cần được quan tâm hơn nữa, trong đó có
những vấn đề liên quan đến công tác quản lý của nhà trường. Để công tác
GDHN cho HS luôn đảm bảo yêu cầu, nhà trường cũng đã có một số biện
pháp quản lý GDHN, tuy nhiên các biện pháp đó chưa thực sự phát huy hết
tác dụng trong công tác GDHN. Điều đó, đòi hỏi nhà trường cần có các biện
pháp quản lý mới phù hợp và có hiệu quả hơn, góp phần nâng cao chất lượng
toàn diện của nhà trường.
Xuất phát từ những lý do nói trên, tôi chọn đề tài: “Quản lý hoạt động
giáo dục hướng nghiệp cho học sinh Trường THPT A Bình Lục, huyện
Bình Lục, tỉnh Hà Nam” làm đề tài luận văn tốt nghiệp.
2. Mục đích nghiên cứu
Đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động GDHN cho HS trường
THPT A Bình Lục, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam nhằm phát triển một số
năng lực của học sinh phù hợp với đặc điểm cá nhân, định hướng nghề
nghiệp, tạo cơ hội cho học sinh chuẩn bị cho giai đoạn học tập sau giáo dục
phổ thông tiếp cận với các lĩnh vực đào tạo đại học, cao đẳng, nghề bậc cao
hoặc đi vào cuộc sống.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu: Công tác GDHN cho HS trường THPT A
Bình Lục, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam.
3.2. Đối tượng nghiên cứu: Quản lý hoạt động GDHN cho HS trường
THPT A Bình Lục, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu

Để đạt được các mục đích nghiên cứu, đề tài cần thực hiện các nhiệm
vụ sau:


4
- Nghiên cứu lý luận về quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở
trường THPT.
- Khảo sát, phân tích và đánh giá thực trạng quản lý hoạt động giáo dục
hướng nghiệp ở trường THPT A Bình Lục, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam.
- Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp tại
trường THPT A Bình Lục, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam.
5. Giả thuyết khoa học
Quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở trường THPT A Bình Lục,
huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam hiện nay còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến
chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh. Nếu nghiên cứu, đề xuất và áp
dụng được các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp có hiệu
quả, khả thi sẽ góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện của học
sinh trong nhà trường.
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu của đề tài
Đề tài nghiên cứu, khảo sát thực trạng và đề xuất một số biện pháp
quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp của trường THPT A Bình Lục,
huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam năm học 2014-2015.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
Phân tích, tổng hợp, hệ thống hoá, khái quát hoá các tài liệu khoa học
liên quan đến các hoạt động giáo dục hướng nghiệp và quản lý các hoạt động
đó trong trường phổ thông, xây dựng khung lý thuyết và các khái niệm công
cụ làm luận cứ lý luận cho vấn đề nghiên cứu.
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: Tổng kết các kinh nghiệm quản lý

hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở Trường THPT A Bình Lục, huyện Bình
Lục, tỉnh Hà Nam.


5
Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi: Thu thập thông tin từ đội ngũ cán
bộ quản lí, giáo viên, học sinh và phụ huynh học sinh của trường THPT A
Bình Lục về thực trạng các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng
nghiệp trong nhà trường. Phương pháp này cũng được sử dụng để đánh giá
các biện pháp được đề xuất.
Phương pháp quan sát: Thu thập thông tin về thực trạng quản lý các
hoạt động giáo dục hướng nghiệp tại trường THPT A Bình Lục, huyện Bình
Lục, tỉnh Hà Nam.
Phương pháp phỏng vấn: Trao đổi trực tiếp với cán bộ quản lý, giáo
viên, học sinh và phụ huynh học sinh trường THPT A Bình Lục nhằm tìm
hiểu kỹ hơn về thực trạng quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp trong nhà
trường và việc học sinh đã biết vận dụng các kỹ năng được học trong nhà
trường vào việc chọn ngành, chọn nghề như thế nào để lý giải nguyên nhân
của vấn đề.
Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động : Nghiên cứu các báo cáo
tổng kết, sơ kết, hồ sơ dạy học, quản lý của nhà trường trong năm học nhằm
đưa ra những nhận định, phân tích, đánh giá thực trạng việc tổ chức các hoạt
động giáo dục hướng nghiệp của trường THPT A Bình Lục.
Phương pháp chuyên gia: Trong quá trình tiến hành luận văn chúng tôi
thường xuyên xin ý kiến chuyên gia về các lĩnh vực liên quan đế vấn đề
nghiên cứu của đề tài. Qua ý kiến chuyên gia, tác giả có thể điều chỉnh các
nhận định, đề xuất các phương pháp được sử dụng trong quá trình xử lý các
thông tin, xử lý các kết quả điều tra, kết quả khảo nghiệm.
7.3. Phương pháp xử lý số liệu bằng thống kê toán học :
Phương pháp này được sử dụng với mục đích xử lý, phân tích kết quả

nghiên cứu, đồng thời đánh giá mức độ tin cậy của phương pháp điều
tra.
8. Cấu trúc của luận văn


6
Luận văn gồm 3 phần:
Phần mở đầu.
Phần nội dung: gồm 3 chương
Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động giáo dục hướng
nghiệp ở trường trung học phổ thông
Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở
trường THPT A Bình Lục, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam.
Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở
trường THPT A Bình Lục, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam.
Kết luận và khuyến nghị.


7

Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC
HƯỚNG NGHIỆP Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Ở nước ngoài
Giáo dục hướng nghiệp là một bộ phận quan trọng của nền giáo dục
phổ thông. Hoạt động hướng nghiệp đang diễn ra mạnh mẽ ở các nước trên
thế giới cũng như ở Việt Nam. Đổi mới phương pháp quản lý, nội dung giáo
dục hướng nghiệp trong nhà trường hiện nay là một yêu cầu ngày càng cấp
thiết, vì công tác giáo dục hướng nghiệp phải đóng góp hơn nữa vào việc giải

quyết việc làm cho thanh niên. Vấn đề đặt ra ở đây không phải tạo ra việc làm
thật nhiều cho thế hệ trẻ, mà là định hướng cho thế hệ trẻ vào những ngành
nghề phù hợp với khả năng và nhu cầu phát triển chung của đất nước, tạo cho
mỗi thanh niên nhiều cơ hội để lựa chọn ngành nghề thích hợp, thành thạo
một nghề. Vấn đề chọn nghề của thanh niên không những ảnh hưởng quyết
định đến tương lai, hạnh phúc, cuộc đời của các em mà còn gắn liền đến sự
phát triển kinh tế xã hội của đất nước, liên quan đến “quốc kế dân sinh”.
Ở Cộng hòa dân chủ Đức trước đây các nhà sư phạm như: Heinz
Frankiez, Ubrich Viets…đã đề xuất và áp dụng hình thức giáo dục hướng và
giáo dục phổ thông cho học sinh phổ thông tại các trung tâm kỹ thuật tổng
hợp và các nhà máy, xí nghiệp. Việc hướng dẫn học nghề phổ thông là do các
công nhân lành nghề và các giáo viên dạy nghề ở các nhà máy, xí nghiệp ở
các trung tâm kỹ thuật tổng hợp thực hiện, còn các giáo viên phổ thông chỉ tổ
chức theo dõi và đón nhận những nhận xét, kết quả học nghề của từng học
sinh. Ngoài ra các cơ quan Nhà nước tham gia vào việc hoạch định kế hoạch
giáo dục nghề phổ thông, định hướng nghề nghiệp cho học sinh phổ thông sau


8
khi tốt nghiệp vào các trường nghề chuyên nghiệp hoặc trường cao đẳng, đại
học tiếp theo phù hợp với nhu cầu đòi hỏi của công dân.
Ở Cộng hòa liên bang Đức, các công trình nghiên cứu của các nhà khoa
học như Wolfgang Schulz lại xác định giáo dục hướng nghiệp là nhằm sáng tỏ
thêm những kiến thức có liên quan được truyền thụ cho học sinh THPT, giúp
cho học sinh nắm vững những kiến thức cơ bản nhất, dễ dàng phát triển, hòa
nhập với cuộc sống lao động xã hội. Thông qua đó học sinh hình thành những
kĩ năng lao động kĩ thuật, thể hiện quan điểm học đi đôi với hành. Việc quản
lý giáo dục hướng nghiệp ở mô hình này được thực hiện toàn bộ trong phạm
vi nhà trường phổ thông [39].
Mô hình giáo dục hướng nghiệp và giáo dục nghề phổ thông ở Liên Xô

cũ cũng có nét tương tự với Cộng hòa liên bang Đức. Ở đây các nhà khoa học
sư phạm đã đề cập nhiều đến giáo dục hướng nghiệp cho học sinh phổ thông.
PP Atutop, Batustep, H.Sararinxki áp dụng phương pháp thực hành lao động
hướng nghiệp cho học sinh phổ thông tại xưởng trường, tại liên trường trong
khu vực với các thiết bị máy móc sản xuất ở nhà máy. Giáo dục hướng nghiệp
như trên đã liên hệ mật thiết với kiến thức trong kho tàng lý thuyết của học
sinh, đồng thời hình thành những thao tác kĩ thuật, thao tác lao động nghề
nghiệp. Học sinh được liên hệ thực tiễn công nghiệp thông qua việc làm quen
với máy móc, tạo hứng thú cho học sinh. Việc quản lý mô hình giáo dục
hướng nghiệp được thực hiện trong phạm vi nhà trường, xong khi áp dụng
phương pháp liên trường thì một phần của công tác quản lý đã chuyển sang
dạng phối hợp, kết hợp với bộ máy quản lý khác. Hoạt động không khép kín
như ở Cộng hòa liên bang Đức [39].
Tại Pháp, năm 1848 xuất bản cuốn “ Hướng dẫn chọn nghề” đầu tiên.
Nội dung cuốn sách đề cập tới vấn đề phát triển đa dạng của nghề nghiệp do
sự phát triển công nghiệp và việc nhất thiết phải giúp đỡ thanh niên trong sự
lựa chọn nghề nghiệp nhằm sử dụng có hiệu quả năng lực lao động của thế hệ


9
trẻ. Người ta thấy rằng, hệ thống nghề nghiệp vào thời điểm này đã phức tạp,
tức là sự chuyên môn hóa đã đạt đến mức độ cao hơn hẳn so với giai đoạn sản
xuất nông nghiệp và thủ công nghiệp [30].
Năm 1909, Frank Parsons bàn đến hướng nghiệp cho học sinh cần phải
dựa trên năng lực, năng khiếu, hứng thú, sở thích của cá nhân qua cuốn “Chọn
lựa một nghề” [35].
Tại Hàn Quốc, trong các loại hình trường phổ thông, nội dung giảng
dạy kỹ thuật - lao động là một bộ phận cấu thành quan trọng trong chương
trình GD. Hết cấp II học sinh sẽ đi theo hai luồng chính: phổ thông và chuyên
nghiệp. Các trường kỹ thuật nghề nghiệp tuyển sinh trước rồi mới chọn HS

theo luồng phổ thông [36].
Nhìn chung ở các quốc gia phát triển, việc định hướng nghề nghiệp
được bắt đầu từ rất sớm, ngay từ trong môi trường phổ thông. Thông thường,
việc hướng nghiệp được tổ chức một cách bài bản thông qua trao đổi định
hướng, chuyên đề giữa phụ huynh với học sinh, nhà trường với học sinh, đồng
thời có cả các bài trắc nghiệm hướng nghiệp được thiết kế trên cơ sở khoa
học…giúp các em đánh giá bản thân xem phù hợp với nghề nào.
1.1.2. Ở Việt Nam
GDHN ở nước ta đã được tiến hành nghiên cứu và triển khai khá sớm,
từ đầu những năm 80 của thế kỷ XX. Trong những năm 1983 - 1996 GDHN ở
nước ta đã đạt được một số thành tựu quan trọng, được coi là thời kỳ thịnh
vượng nhất. Nhưng từ năm 1997 trở lại đây công tác GDHN cho học sinh PT
đã bị coi nhẹ, ảnh hưởng không nhỏ đến sự phát triển nguồn nhân lực của đất
nước.
Có thể nói, vấn đề hướng nghiệp, chọn nghề của học sinh bậc trung học
phổ thông hiện nay không phải là vấn đề mới. Đây là một vấn đề được tất cả
các cấp, ban ngành trong xã hội, từ trung ương đến địa phương, từ các nhà
quản lý giáo dục đến cha mẹ học sinh và các em học sinh thực sự quan tâm.


10
Nhận thức được tầm quan trọng của công tác hướng nghiệp trong nhà trường
phổ thông, các nhà khoa học giáo dục trong thời gian qua hết sức quan tâm đã
có nhiều đề tài nghiên cứu, tài liệu, báo cáo khoa học bàn về hoạt động hướng
nghiệp, như:
Đề tài “Nghiên cứu một số đặc điểm tâm lý của học sinh phổ thông
trung học tại thành phố Hồ Chí Minh và bước đầu xây dựng bộ trắc nghiệm
hướng nghiệp và chọn nghề”. Quang Dương (chủ nhiệm đề tài), Viện Nghiên
cứu Giáo dục và Đào tạo phía Nam, thành phố Hồ Chí Minh 1998. Đề tài đã
đánh giá thực trạng nguồn nhân lực tại Thành phố Hồ Chí Minh ở vào thời

điểm cuối những năm 1990 của thế kỷ XX mất cân đối rất nghiêm trọng về
trình độ kỹ thuật chuyên môn, nghiệp vụ giữa bậc đại học, cao đẳng với công
nhân kỹ thuật. Bên cạnh đó, các tác giả cũng khảo sát thực trạng tâm lý chọn
nghề của học sinh lúc bấy giờ chủ yếu là thi vào các trường đại học. Trong
việc chọn nghề, các em còn lúng túng và chọn theo cảm tính. Chỉ có số nhỏ
các em có phân tích, cân nhắc, tìm hiểu thông tin trước khi chọn trường, chọn
nghề. Qua đó cho thấy công tác hướng nghiệp trong nhà trường phổ thông cần
xem xét lại một cách đầy đủ hơn.
Từ năm 1996 - 2005, Nguyễn Viết Sự, Hà Thế Truyền đã đề cập đến
các giải pháp nâng cao chất lượng giáo dục kỹ thuật và hướng nghiệp ở
trường phổ thông.
Tác giả Nguyễn Ngọc Minh trong công trình nghiên cứu “Nhận thức
của giáo viên về tư vấn hướng nghiệp trong nhà trường THPT” đã nêu thực
trạng tư vấn hướng nghiệp hiện nay trong trường THPT hầu hết do giáo viên
kiêm nhiệm công tác này, do đó việc chuẩn bị thông tin, kiến thức cho công
tác tư vấn hướng nghiệp của giáo viên còn mang tính tự phát, chưa có hệ
thống. Tác giả cũng chỉ ra nhận thức về nghề của học sinh biết đến chưa
nhiều, hứng thú nghề nghiệp của học sinh chưa tập trung và chưa rõ nét…


11
Nghiên cứu của tác giả Lê Khắc Thìn về vấn đề “Tìm hiểu thực trạng
lựa chọn nghề nghiệp của học sinh lớp 12 và công tác hướng nghiệp ở trường
THPT” cũng đã nhấn mạnh đến nguyện vọng chọn nghề của HS. Các em có
xu hướng chọn các ngành nghề kinh tế, công nghệ cao. Điều đó chứng tỏ sự
định hướng của HS khi chọn các trường học cũng phát triển theo xu thế của
xã hội. Tuy nhiên, sự hiểu biết của HS về nghề định chọn là rất ít, mơ hồ.
Phần lớn các em chọn nghề theo cảm tính, theo số đông và theo sở thích. Do
đó, sự lựa chọn của các em về ngành nghề còn phiến diện, lệch lạc là điều dễ
hiểu [29].

Tác giả Phạm Ngọc Anh và Đỗ Thị Hòa với công trình nghiên cứu
“Nguyện vọng nghề của HS phổ thông và các yếu tố ảnh hưởng đến nguyện
vọng đó” cho rằng, hầu hết học sinh THPT (89,4%) đều có nguyện vọng học
tiếp đại học, chỉ có một phần nhỏ các em là có nguyện vọng học nghề (4,7%)
và các yếu tố ảnh hưởng đến nguyện vọng học nghề chủ yếu phụ thuộc vào
phẩm chất tâm lý, sự định hướng của các em hoàn toàn mang tính chất chủ
quan cảm tính [28].
Tác giả Phan Thị Tố Oanh nghiên cứu vấn đề lựa chọn nghề và nhận
thức nghề của học sinh THPT, tác giả đã chỉ ra hiệu quả của việc lựa chọn
nghề của HS phụ thuộc vào 3 yếu tố trên cơ sở “Tam giác hướng nghiệp”, đó
là:
- Nhận thức về thế giới nghề.
- Nhận thức về nhu cầu nghề của xã hội.
- Tư vấn nghề [26].
Ngoài ra còn rất nhiều đề tài khác về quản lý GDHN cho học sinh
THPT mà qua đó ta có thể thấy rằng vấn đề GDHN đang ngày càng được
quan tâm. Tất cả các công trình này đều đề cập đến một số vấn đề lý luận về
GDHN, quản lý GDHN và đề xuất một số giải pháp phù hợp để quản lý
GDHN ở một số địa bàn cụ thể. Tuy nhiên hiện nay chưa có đề tài nào đi sâu


12
nghiên cứu về các biện pháp quản lý hoạt động GDHN cho học sinh THPT ở
tỉnh Hà Nam nói chung và học sinh trường THPT A Bình Lục nói riêng.
1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài
1.2.1. Quản lý
Theo tác giả Đặng Quốc Bảo:“Quản lý là sự tác động liên tục có tổ
chức, có định hướng của chủ thể quản lý (người quản lý, tổ chức quản lý) lên
khách thể quản lý (đối tượng quản lý) về các mặt chính trị, văn hóa, xã hội,
kinh tế bằng một hệ thống các luật lệ, các chính sách, các nguyên tắc, các

phương pháp và các giải pháp cụ thể nhằm tạo ra môi trường và điều kiện
cho sự phát triển của đối tượng” [4].
Xét theo chức năng quản lý, hoạt động quản lý thường được định nghĩa:
Quản lý là quá trình đạt đến mục tiêu của tổ chức bằng cách vận dụng các hoạt
động (chức năng) kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo (lãnh đạo) và kiểm tra.
Các chức năng trên luôn được chủ thể quản lý liên tiếp thực hiện, đan
xen vào nhau, phối hợp với nhau và bổ sung cho nhau tạo thành một quá trình
quản lý. Để thực hiện các chức năng quản lý thì thông tin đóng một vai trò rất
quan trọng, nó được coi như “mạch máu” của hoạt động quản lý. Chính vì vậy
trong nhiều nghiên cứu gần đây đã coi thông tin như một chức năng trung tâm
liên quan đến các chức năng quản lý khác. Nếu thiếu hoặc sai lệch thông tin
thì công tác quản lý gặp nhiều khó khăn, tạo nên những quyết định sai lầm,
khiến công tác quản lý kém hiệu quả hoặc thất bại.
Mối quan hệ này được thể hiện bằng sơ đồ 1.1. sau:


13

Kế hoạch

Kiểm tra

THÔNG TIN QUẢN LÝ

Tổ chức

Chỉ đạo
Sơ đồ 1.1. Mối quan hệ giữa các chức năng quản lý
Quá trình quản lý là một thể thống nhất trọn ven. Sự phân chia thành
các giai đoạn chỉ có tính chất tương đối giúp cho người quản lý định hướng

thao tác trong hoạt động của mình. Trong thực tế, các giai đoạn diễn ra không
tách bạch, rõ ràng, thậm chí có chức năng diễn ra cả ở một số giai đoạn khác
nhau trong quá trình đó.
1.2.2. Quản lý giáo dục
Quản lý giáo dục được nhìn nhận dưới hai góc độ:
Ở cấp độ hệ thống (cấp độ vĩ mô) có thể hiểu: QLGD là những tác động
có hệ thống, có ý thức, hợp quy luật của chủ thể quản lý ở các cấp độ khác
nhau đến tất cả các mắt xích của hệ thống giáo dục nhằm đảm bảo cho hệ
thống giáo dục vận hành bình thường và liên tục phát triển, mở rộng cả về số
lượng cũng như chất lượng.
Ở cấp độ trường học (cấp độ vi mô): là hệ thống tác động có mục đích,
có kế hoạch, hợp quy luật của chủ thể quản lý nhà trường làm cho nhà trường
vận hành theo đường lối, quan điểm giáo dục của Đảng, thực hiện được các
tính chất của nhà trường, mà tiêu điểm hội tụ là quá trình dạy học - giáo dục,
đưa nhà trường tới mục tiêu dự kiến, tiến lên trạng thái mới về chất, góp phần


14
thực hiện mục tiêu chung của giáo dục: nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi
dưỡng nhân tài phục vụ sự nghiệp CNH - HĐH đất nước.
Như vậy, ta có thể thấy rằng hoạt động quản lý giáo dục là hoạt động
mà chủ thể quản lý thực hiện các chức năng điều hành, hướng dẫn, phối hợp
các lực lượng trong cơ quan hay hệ thống giáo dục do mình quản lý thực hiện
đúng nguyên tắc, đường lối của Đảng, pháp luật của Nhà nước và mục tiêu
của ngành giáo dục để phát triển nhân cách, tri thức cho thế hệ trẻ nói riêng và
người được giáo dục nói chung.
Trong luận văn này, chúng tôi sử dụng định nghĩa sau: “Quản lý giáo
dục là hệ thống những tác động có chủ đích, có kế hoạch hợp quy luật của
chủ thể quản lý đến tập thể giáo viên, nhân viên, học sinh, cha mẹ học sinh và
các lực lượng xã hội trong và ngoài nhà trường nhằm thực hiện có chất

lượng, hiệu quả mục tiêu giáo dục của nhà trường” [23].
1.2.3. Quản lý nhà trường
Nhà trường là một dạng thiết chế tổ chức chuyên biệt, nó mang tính đặc
thù của xã hội. Từ khi xã hội loài người phát triển, một quốc gia, một lãnh thổ
dù nằm dưới bất cứ chế độ nào thì chế độ ấy phải phát triển giáo dục để phục
vụ cho lợi ích của giai cấp mình. Nhà trường là nơi tổ chức các hoạt động
nhằm truyền thụ và lĩnh hội tri thức của nhân loại để duy trì, phát triển và tồn
tại từng cá nhân, từng cộng đồng trong xã hội. Việc tổ chức truyền thụ và lĩnh
hội ấy được thông qua một quá trình sư phạm. Khi xã hội phát triển, quá trình
này được thực hiện một cách khoa học hơn, hoàn thiện hơn. Hiện nay, nhà
trường trong hệ thống giáo dục quốc dân được tổ chức theo các loại hình:
trường công lập, trường dân lập, trường tư thục. Dù theo loại hình nào thì
cũng được thành lập theo quy hoạch, kế hoạch của nhà nước nhằm phát triển
sự nghiệp giáo dục.
Quản lý nhà trường được nhìn nhận từ hai góc độ: