Quản lý hoạt động dạy học môn toán theo hướng phát triển năng lực học sinh ở trường trung học phổ thông đoàn kết hai bà trưng thành phố hà nội

B GIO DC V O TO
HC VIN QUN Lí GIO DC

NGUYN HNG SN

Quản lý HOạT ĐộNG DạY HọC MÔN TOáN
THEO hớng phát triển năng lực học sinh
ở TrờNG TRUNG HọC PHổ THÔNG đoàn kết - hai bà
trng, thành phố hà nội
Chuyờn ngnh: QUN Lí GIO DC
Mó s: 60 14 01 01

LUN VN THC S QUN Lí GIO DC
Ngi hng dn khoa hc: PGS.TS. TIN S

H NI - 2016


i
LỜI CẢM ƠN
Lời đầu tiên tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS. Đỗ
Tiến Sĩ, người thầy đã đã tận tâm, nhiệt tình hướng dẫn, giúp đỡ, chỉ bảo ân
cần cho tác giả trong quá trình nghiên cứu, hoàn thành luận văn.
Với tình cảm chân thành tác giả xin được bày tỏ lòng biết ơn tới Hội
đồng Khoa học Học Viện Quản Lý Giáo Dục, phòng Đào tạo sau Đại học của
Học viện, các thầy cô giáo đã giúp đỡ tận tình trong công tác giảng dạy, tạo
mọi điều kiện thuận lợi cho tác giả trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và
hoàn thành luận văn.
Tác giả xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, các thầy cô giáo, các
cán bộ, nhân viên và học sinh Trường trung học phổ thông Đoàn Kết - Hai Bà
Trưng, thành phố Hà Nội đã tích cực ủng hộ, cộng tác nhiệt tình giúp đỡ tác

giả trong thời gian đi học và trong quá trình điều tra, khảo sát, thu thập dữ liệu
liên quan đến đề tài nghiên cứu.
Tác giả cảm ơn gia đình và bạn bè đã động viên, giúp đỡ tác giả trong
quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn.
Mặc dù đã có nhiều cố gắng, song luận văn khó tránh khỏi những thiếu
sót, hạn chế. Tác giả kính mong nhận được những ý kiến đóng góp, chỉ bảo
của các thầy, cô giáo trong Hội đồng khoa học, bạn bè đồng nghiệp và những
người quan tâm để luận văn được hoàn thiện hơn.
Xin trân trọng cảm ơn!
Hà Nội, ngày 15 tháng 11 năm 2016
Tác giả

Nguyễn Hồng Sơn


ii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt
BGH
CBQL
CSVC
CNTT
ĐS>
GV
HS
GD
GD&ĐT
HĐDH
KT-ĐG
KT-XH

NXB
QLGD
TCM
TTCM
TL
SP
THPT
PPDH
CMHS
TP

Cụm từ viết đầy đủ
Ban giám hiệu
Cán bộ quản lý
Cơ sở vật chất
Công nghệ thông tin
Đại số và giải tích
Giáo viên
Học sinh
Giáo dục
Giáo dục và đào tạo
Hoạt động dạy học
Kiểm tra, đánh giá
Kinh tế, xã hội
Nhà xuất bản
Quản lý giáo dục
Tổ chuyên môn
Tổ trưởng chuyên môn
Tỷ lệ
Số phiếu

Trung học phổ thông
Phương pháp dạy học
Cha mẹ học sinh
Thành phố


iii
MỤC LỤC
LỜI CẢM ƠN....................................................................................................i
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT...............................................................ii
MỞ ĐẦU...........................................................................................................1
1. Lý do chọn đề tài.......................................................................................1
2. Mục đích nghiên cứu.................................................................................2
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu..........................................................2
4. Giả thuyết khoa học...................................................................................3
5. Phạm vi nghiên cứu...................................................................................3
6. Nhiệm vụ nghiên cứu................................................................................3
7. Phương pháp nghiên cứu..........................................................................3
8. Cấu trúc luận văn.......................................................................................5
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
MÔN TOÁN THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG............................................................................6
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề................................................................6
1.2. Một số khái niệm cơ bản liên quan đến đề tài........................................8
1.2.1. Quản lý............................................................................................8
1.2.2. Các chức năng cơ bản của quản lý..................................................9
1.2.3. Năng lực........................................................................................10
1.2.4. Năng lực học tập môn Toán của học sinh trung học phổ thông....12
1.2.5. Dạy học môn Toán theo phát triển năng lực của học sinh.............12
1.2.6. Quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng phát triển năng

lực học sinh.............................................................................................13
1.3. Nội dung dạy học môn Toán ở trường trung học phổ thông................14
1.3.1. Mục tiêu giáo dục trung học phổ thông.........................................14
1.3.2. Mục tiêu môn Toán ở trường trung học phổ thông.......................14


iv
1.3.3. Chương trình môn Toán ở trường trung học phổ thông................16
1.3.4. Đặc điểm của học sinh trung học phổ thông.................................17
1.4. Quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng phát triển năng lực
học sinh.......................................................................................................21
1.5. Những yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động dạy học môn Toán
theo hướng phát triển năng lực của học sinh...............................................27
1.5.1. Yếu tố chủ quan.............................................................................27
1.5.2. Yếu tố khách quan.........................................................................29
Kết luận chương 1...........................................................................................32
CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN
TOÁN THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH
Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ĐOÀN KẾT – HAI BÀ TRƯNG,
THÀNH PHỐ HÀ NỘI...................................................................................33
2.1. Quá trình hình thành và phát triển Trường trung học phổ thông Đoàn
Kết - Hai Bà Trưng, thành phố Hà Nội..........................................................33
2.1.1. Khái quát về lịch sử hình thành và cơ sở vật chất của nhà trường 33
2.1.2. Cơ cấu tổ chức, bộ máy.................................................................35
2.2. Khái quát về hoạt động khảo sát thực trạng........................................38
2.2.1. Đối tượng khảo sát........................................................................38
2.2.2. Nội dung khảo sát..........................................................................38
2.2.3. Phương pháp khảo sát...................................................................39
2.3. Thực trạng hoạt động dạy học môn Toán theo hướng phát triển năng
lực học sinh ở trường trung học phổ thông Đoàn Kết - Hai Bà Trưng, thành

phố Hà Nội..................................................................................................39
2.3.1. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh về
hoạt động dạy học môn Toán theo hướng phát triển năng lực học sinh..39


v
2.3.2. Thực trạng đổi mới phương pháp dạy học và hình thức tổ chức dạy
học môn Toán theo hướng phát triển năng lực học sinh..........................44
2.3.3. Thực trạng sử dụng phương tiện dạy học môn Toán theo hướng phát
triển năng lực học sinh..............................................................................46
2.3.4. Thực trạng về hoạt động học tập môn Toán của học sinh theo
hướng phát triển năng lực.........................................................................47
2.3.5. Thực trạng kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Toán của học
sinh theo hướng phát triển năng lực........................................................53
2.4. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng phát triển
năng lực học sinh ở Trường trung học phổ thông Đoàn Kết - Hai Bà Trưng,
thành phố Hà Nội........................................................................................55
2.4.1. Xây dựng kế hoạch dạy học môn Toán theo hướng phát triển năng
lực học sinh.............................................................................................55
2.4.2. Tổ chức thực hiện hoạt động dạy học môn Toán theo hướng phát
triển năng lực học sinh............................................................................58
2.4.3. Chỉ đạo hoạt động dạy học môn Toán theo hướng phát triển năng
lực học sinh.............................................................................................60
2.4.4. Kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy học môn Toán theo hướng phát
triển năng lực học sinh............................................................................63
2.4.5. Quản lý hoạt động dạy học môn Toán của giáo viên theo hướng
phát triển năng lực học sinh....................................................................65
2.4.6. Quản lý hoạt động học tập môn Toán của học sinh theo hướng phát
triển năng lực...........................................................................................66
2.4.7. Quản lý cơ sở vật chất, phương tiện dạy học môn Toán theo hướng

phát triển năng lực học sinh....................................................................67
2.5. Thực trạng những yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động dạy học
môn Toán theo hướng phát triển năng lực học sinh....................................69


vi
2.6. Đánh giá chung về quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng
phát triển năng lực học sinh ở Trường trung học phổ thông Đoàn Kết - Hai
Bà Trưng, thành phố Hà Nội.......................................................................70
2.6.1. Thuận lợi.......................................................................................70
2.6.2. Khó khăn.......................................................................................71
2.6.3. Nguyên nhân.................................................................................73
Kết luận chương 2...........................................................................................75
CHƯƠNG 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN
TOÁN THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH Ở
TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ĐOÀN KẾT - HAI BÀ TRƯNG,
THÀNH PHỐ HÀ NỘI...................................................................................76
3.1. Những nguyên tắc đề xuất các biện pháp.............................................76
3.1.1. Nguyên tắc về mặt pháp lý............................................................76
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống................................................76
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa..................................................77
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính phát triển..............................................77
3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn, khả thi...................................77
3.2. Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo
hướng phát triển năng lực học sinh ở Trường trung học phổ thông Đoàn Kết
- Hai Bà Trưng, thành phố Hà Nội..............................................................78
3.2.1. Nâng cao nhận thức cho giáo viên môn Toán theo hướng phát triển
năng lực học sinh.....................................................................................78
3.2.2. Tăng cường bồi dưỡng cho giáo viên môn Toán kỹ năng dạy học
theo hướng phát triển năng lực học sinh.................................................83

3.2.3. Chỉ đạo đổi mới sinh hoạt tổ chuyên môn theo hướng phát triển
năng lực học sinh.....................................................................................86


vii
3.2.4. Chỉ đạo đổi mới phương pháp dạy học môn Toán theo hướng phát
triển năng lực học sinh............................................................................89
3.2.5. Tăng cường đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Toán
của học sinh theo hướng phát triển năng lực...........................................92
3.2.6. Tăng cường sử dụng phương tiện dạy học, thiết bị dạy học môn
Toán theo hướng phát triển năng lực học sinh........................................95
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp quản lý..............................................98
3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất
...................................................................................................................100
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ................................................................106
1. Kết luận.................................................................................................106
2. Khuyến nghị..........................................................................................107
TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................................109
PHỤ LỤC


viii
DANH MỤC BẢNG BIỂU
Bảng 2.1. Thống kê độ tuổi và trình độ của GV môn Toán nhà trường..........35
Bảng 2.2. Thống kê số lớp, số học sinh của nhà trường qua các năm.............36
Bảng 2.3. Thống kê kết quả học tập môn Toán của học sinh nhà trường........37
Bảng 2.4. Ý kiến của cán bộ quản lý, giáo viên và HS về tính bắt buộc thực
hiện HĐDH môn Toán theo hướng phát triển năng lực học sinh....................39
Bảng 2.5. Ý kiến của cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh về vai trò của
HĐDH môn Toán theo hướng phát triển năng lực học sinh............................40

Bảng 2.6: Thực trạng sử dụng các phương pháp dạy học và hình thức tổ chức
dạy học môn Toán theo hướng phát triển năng lực học sinh...........................44
Bảng 2.7. Thực trạng sử dụng phương tiện dạy học môn Toán theo hướng
phát triển năng lực học sinh............................................................................46
Bảng 2.8. Ý kiến cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh về mục tiêu, động cơ
học tập môn Toán của học sinh theo hướng phát triển năng lực.....................48
Bảng 2.9. Ý kiến cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh về trang bị cho học
sinh các phương pháp học tập tích cực theo hướng phát triển năng lực.........50
Bảng 2.10. Thực trạng học sinh thực hiện các hoạt động học tập môn Toán
theo hướng phát triển năng lực........................................................................51
Bảng 2.11. Thực trạng kiểm tra, đánh giá kết quả học tập môn Toán của học
sinh theo hướng phát triển năng lực................................................................53
Bảng 2.12. Thực trạng xây dựng kế hoạch dạy học môn Toán theo hướng phát
triển năng lực học sinh....................................................................................55
Bảng 2.13. Thực trạng tổ chức thực hiện hoạt động dạy học môn Toán theo
hướng phát triển năng lực học sinh.................................................................58
Bảng 2.14. Thực trạng chỉ đạo hoạt động dạy học môn Toán theo hướng phát
triển năng lực học sinh....................................................................................60


ix
Bảng 2.15. Thực trạng kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy học môn Toán theo
hướng phát triển năng lực học sinh.................................................................63
Bảng 2.16. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Toán của giáo viên
theo hướng phát triển năng lực học sinh.........................................................65
Bảng 2.17. Thực trạng quản lý hoạt động học tập môn Toán của học sinh.....66
theo hướng phát triển năng lực........................................................................66
Bảng 2.18: Thực trạng quản lý cơ sở vật chất, phương tiện dạy học môn Toán
theo hướng phát triển năng lực học sinh.........................................................67
Bảng 2.19. Ý kiến cán bộ quản lý và giáo viên về những khó khăn trong

HĐDH môn Toán theo hướng phát triển năng lực học sinh............................69
Bảng 3.1. Khảo sát mức độ cấp thiết của các biện pháp đề xuất..................100
Bảng 3.2. Khảo sát tính khả thi của các biện pháp quản lý đề xuất..............102


1
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Để thực hiện thành công Chiến lược phát triển giáo dục Việt Nam
2011–2020, Nghị quyết 29-NĐ/TW ngày 04 tháng 01 năm 2013 của Ban chấp
hành Trung Ương Đảng khóa XI đã thông qua Đề án “Đổi mới căn bản, toàn
diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa
trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập
quốc tế”. Như vậy, đổi mới giáo dục nói chung và đổi mới phương pháp dạy
học môn Toán theo hướng phát triển năng lực học sinh nói riêng đang trở
thành yêu cầu bức thiết của giáo dục phổ thông nước ta, nhằm tạo ra một
nguồn lực phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa nước nhà.
Trong Trường trung học phổ thông thì môn Toán có vai trò, vị trí, ý
nghĩa rất quan trọng, nó không chỉ là môn thi bắt buộc trong kỳ thi tốt nghiệp
trung học phổ thông quốc gia mà nó còn góp phần vào việc phát triển nhân
cách, năng lực, phẩm chất, khả năng phân tích, khả năng tổng hợp, tính trìu
tưởng hóa, tính khái quát hóa, …, rèn luyện cho người học đức tính cẩn thận,
tính kỷ luật, tính phê phán, tính sáng tạo, bồi dưỡng óc thẩm mỹ, …Ngoài ra
môn Toán còn là công cụ giúp học các môn học khác.
Ở Trường trung học phổ thông Đoàn Kết - Hai Bà Trưng, thành phố Hà
Nội, môn Toán luôn được coi trọng và được quan tâm đặc biệt của ban giám
hiệu, từ công tác bồi dưỡng đội ngũ giáo viên môn Toán đến công tác điều
hành, kiểm tra, đánh giá việc giảng dạy môn Toán của giáo viên và việc học
tập môn Toán của học sinh. Tuy nhiên, về phía giáo viên, việc giảng dạy vẫn
mang tính truyền thụ kiến thức, ít chú trọng đến phát triển tư duy, năng lực

sáng tạo, kỹ năng thực hành của người học, chủ yếu vẫn là chữa và hướng dẫn
cho học sinh làm các bài tập theo dạng, theo chuyên đề nhằm mục đích trang
bị cho học sinh những kiến thức phục vụ cho việc kiểm tra, thi tốt nghiệp; còn


2
với học sinh thì chưa có sự sáng tạo trong học tập, lười suy nghĩ, không chủ
động tiếp nhận kiến thức, khi học thì máy móc làm theo, thậm trí còn học
thuộc lòng lời giải; đối với ban giám hiệu thì việc quản lý chủ yếu là dựa vào
kế hoạch, sự phân công của tổ, nhóm chuyên môn và kết quả kiểm tra thông
qua các bài kiểm tra cuối kỳ, cuối năm và tỷ lệ đỗ vào các trường đại học, cao
đẳng. Chưa thực sự chú ý đến việc phát triển năng lực cho từng đối tượng học
sinh.
Vì lý do trên, tác giả chọn vấn đề nghiên cứu: “Quản lý hoạt động dạy
học môn Toán theo hướng phát triển năng lực học sinh ở Trường trung
học phổ thông Đoàn Kết - Hai Bà Trưng, thành phố Hà Nội” nhằm góp
phần nâng cao chất lượng giáo dục và chất lượng dạy học môn Toán của nhà
trường, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu hoạt động dạy học môn Toán theo hướng phát
triển năng lực học sinh, đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn
Toán theo hướng này ở Trường trung học phổ thông Đoàn Kết - Hai Bà
Trưng, thành phố Hà Nội, nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn
Toán của nhà trường và đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục trung
học phổ thông hiện nay.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
4.1. Khách thể nghiên cứu
Hoạt động dạy học môn Toán theo hướng phát triển năng lực học sinh
trung học phổ thông.
4.2. Đối tượng nghiên cứu

Quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng phát triển năng lực
học sinh ở Trường trung học phổ thông Đoàn Kết - Hai Bà Trưng, thành phố
Hà Nội.


3
4. Giả thuyết khoa học
Hiện nay hoạt động dạy học môn Toán ở Trường trung học phổ thông
Đoàn Kết - Hai Bà Trưng, thành phố Hà Nội đã có nhiều đổi mới tích cực
nhưng hiệu quả chưa cao. Nếu xây dựng và thực hiện được các biện pháp
quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng phát triển năng lực của học
sinh một cách đồng bộ, có hệ thống thì sẽ góp phần phát triển năng lực học
tập của học sinh, nâng cao chất lượng hoạt động dạy học môn Toán và giáo
dục của nhà trường.
5. Phạm vi nghiên cứu
Luận văn tập trung nghiên cứu thực trạng quản lý hoạt động dạy học
môn Toán theo hướng phát triển năng lực học sinh ở Trường trung học phổ
thông Đoàn Kết - Hai Bà Trưng, thành phố Hà Nội trong ba năm gần đây. Từ
đó, đề xuất những biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng
phát triển năng lực học sinh.
6. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lý luận, đặc trưng của hoạt động dạy học môn Toán
theo hướng phát triển năng lực học sinh ở trường trung học phổ thông.
- Nghiên cứu, đánh giá thực trạng hoạt động dạy học môn Toán theo
hướng phát triển năng lực học sinh ở Trường trung học phổ thông Đoàn Kết Hai Bà Trưng, thành phố Hà Nội.
- Đề xuất biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng
phát triển năng lực của học sinh ở Trường trung học phổ thông Đoàn Kết Hai Bà Trưng, thành phố Hà Nội.
7. Phương pháp nghiên cứu
7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận
Nghiên cứu các tài liệu, các công trình khoa học, các văn kiện của

Đảng, các chủ trương chính sách pháp luật của Nhà nước, của ngành giáo dục


4
có liên quan đến quản lý giáo dục, quản lý nhà trường, quản lý hoạt động dạy
học môn Toán theo hướng phát triển năng lực học sinh ở trường THPT.
7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Điều tra bằng phiếu hỏi:
Phương pháp này nhằm mục đích khảo sát các nhóm đối tượng là cán
bộ quản lý và giáo viên. Các tài liệu điều tra được sẽ là những thông tin quan
trọng cho quá trình nghiên cứu và đề xuất những giải pháp khoa học.
- Phương pháp quan sát sư phạm
Nhằm thu thập thông tin qua việc quan sát hoạt động dạy học và quản lý
hoạt động dạy học môn Toán theo hướng phát triển năng lực học sinh của cán
bộ quản lý, giáo viên ở Trường trung học phổ thông Đoàn Kết - Hai Bà Trưng,
thành phố Hà Nội. Xin ý kiến của một số nhà quản lý giáo dục có kinh
nghiệm, lãnh đạo và chuyên viên, nhằm hiểu rõ thực trạng và có một số đề
xuất biện pháp quản lý phù hợp.
- Phương pháp chuyên gia
Thông qua các bảng hỏi các ý kiến chuyên gia, các cán bộ quản lý giáo
dục có nhiều kinh nghiệm để khảo sát thực trạng quản lý hoạt động dạy học
môn Toán theo hướng phát triển năng lực học sinh ở Trường trung học phổ
thông Đoàn Kết - Hai Bà Trưng, thành phố Hà Nội.
- Phương pháp phân tích, tổng hợp
Phương pháp này được sử dụng với mục đích đánh giá những mặt tích
cực và hạn chế của quản lý HĐDH môn Toán theo hướng phát triển năng lực
học sinh ở Trường trung học phổ thông Đoàn Kết - Hai Bà Trưng, thành phố
Hà Nội, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý khả thi, phù hợp.
7.3. Nhóm phương pháp hỗ trợ
Sử dụng thống kê toán học để xử lý các kết quả nghiên cứu, sử dụng

phần mềm tin học để biểu đạt các kết quả nghiên cứu như bảng biểu.


5
8. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, tài liệu tham khảo và phụ
lục, nội dung chính luận văn được trình bày trong 3 chương.
Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo
hướng phát triển năng lực học sinh trung học phổ thông.
Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo
hướng phát triển năng lực học sinh ở Trường trung học phổ thông Đoàn Kết Hai Bà Trưng, thành phố Hà Nội.
Chương 3: Các biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo
hướng phát triển năng lực học sinh ở Trường trung học phổ thông Đoàn Kết Hai Bà Trưng, thành phố Hà Nội.


6
CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN
TOÁN THEO HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
Nhiều nước phát triển trên thế giới đã công bố chiến lược phát triển
kinh tế - xã hội những năm đầu thế kỷ XXI, mà hạt nhân của các chiến lược
đó là tiến hành cải cách giáo dục (Hàn Quốc năm 1988; Pháp năm 1989; Anh
và Mỹ từ năm 1992). Đường lối phát triển giáo dục nói chung và cải cách
giáo dục nói riêng tập trung vào đổi mới mục tiêu giáo dục, hiện đại hóa nội
dung dạy học và đổi mới PPDH, trong đó đổi mới PPDH và công nghệ dạy
học được coi là then chốt.
Khổng Tử (551- 479 trước công nguyên) với quan điểm dạy học gắn liền
với PPDH môn Toán hiện nay là: “Dùng cách gợi mở, đi từ gần tới xa, từ đơn

giản đến phức tạp, nhưng vẫn đòi hỏi người học phải tích cực suy nghĩ.
Nhà sư phạm vĩ đại J.A.Comenxki (1592-1670) đã đưa ra những yêu
cầu cải tổ nền Giáo dục theo hướng phát huy tính tích cực chủ động sáng tạo
của người học. Ông nói: “Tôi thường bồi dưỡng cho học sinh của tôi tinh thần
độc lập trong quan sát, trong đàm thoại và trong việc ứng dụng tri thức vào
thực tiễn”.
Ở Việt Nam, các vấn đề có liên quan đến phương pháp dạy học, đổi
mới phương pháp dạy học, quản lý hoạt động dạy học cũng rất được quan
tâm. Nhiều tác giả có các công trình nghiên cứu về vấn đề này như: Phạm
Minh Hạc, Nguyễn Kỳ, Trần Bá Hoành, Trần Kiều, Nguyễn Hữu Chí, Nguyễn
Quốc Chí, Đặng Quốc Bảo, Nguyễn Thị Mỹ Lộc [12]; Trần Ngọc Giao [20].


7
Trên các tạp chí cũng đã giới thiệu nhiều công trình nghiên cứu của các
tác giả đã tổng hợp và phân tích tính cần thiết của việc đánh giá hiệu trưởng
và chất lượng quản lý hoạt động dạy học của hiệu trưởng. Tác giả Đỗ Tiến Sĩ
với các nghiên cứu về năng lực nhà giáo, năng lực đổi mới phương pháp dạy
học ở trường phổ thông [40, 41, 42, 43] đã đề cập đến vấn đề quản lý đổi mới
phương pháp dạy họcH của giáo viên, năng lực tự học của học sinh.
Trong các công trình nghiên cứu khoa học, luận văn, luận án, nhiều tác
giả đã đầu tư nghiên cứu về các biện pháp quản lý nhà trường, biện pháp quản
lý hoạt động dạy học, biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo
hướng phát triển năng lực học sinh như:
- Nguyễn Thị Dung với đề tài “Quản lý hoạt động dạy học phát triển
năng lực của học sinh ở Trường trung học phổ thông B Phủ Lý - tỉnh Hà
Nam” (2014).
- Phạm Văn Long với đề tài “Quản lý hoạt động dạy học môn Toán ở
Trường trung học phổ thông Quốc Oai Thành phố Hà Nội” (2015).
- Đỗ Cao Thượng với đề tài “Quản lý hoạt động dạy học môn Toán đáp

ứng yêu cầu phát triển năng lực cho học sinh dân tộc-miền núi tại Trường
trung học phổ thông Trần Can tỉnh Điện Biên” (2015).
Các công trình nghiên cứu trên đó đã đạt những thành tựu nhất định về
cơ sở lý luận cũng như thực tiễn công tác quản lý nhà trường nói chung, quản
lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng phát triển năng lực học sinh nói
riêng, các tác giả đã đề xuất những biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả của
công tác quản lý nhà trường, quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng
phát triển năng lực học sinh. Tiếp thu các kết quả của các công trình nghiên
cứu trước đó, tác giả luận văn tiếp tục nghiên cứu cơ sở lý luận, thực tiễn
công tác quản lý hoạt động dạy học ở trường THPT với mục đích đề xuất một
số biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng phát triển năng


8
lực học sinh ở Trường trung học phổ thông Đoàn Kết - Hai Bà Trưng, thành
phố Hà Nội nhằm góp phần cải thiện chất luợng giáo dục đào tạo của nhà
trường và của thành phố Hà Nội.
1.2. Một số khái niệm cơ bản liên quan đến đề tài
1.2.1. Quản lý
Quản lý là một khái niệm rộng bao gồm nhiều lĩnh vực, trong mỗi lĩnh
vực khác nhau thì quan niệm về quản lý cũng khác nhau dựa vào mục đích đạt
được trên các lĩnh vực đó. Sau đây là một số khái niệm của các tác giả trong
nước và nước ngoài về quản lý.
Theo F.W Taylo: “Quản lý là biết chính xác điều muốn người khác làm,
sau đó thấy họ đã hoàn thành công việc một cách tốt nhất và rẻ nhất” [13, tr.12].
Theo Henri Fayol (1841-1925): “Quản lý là quá trình đạt đến mục tiêu
của tổ chức bằng cách vận dụng các hoạt động (chức năng) kế hoạch hoá, tổ
chức, chỉ đạo và kiểm tra” [13, tr.27].
Theo Nguyễn Ngọc Quang: “Quản lý là tác động có mục đích có kế
hoạch của chủ thể quản lý đến tập thể những người lao động (nói chung là

khách thể quản lý) nhằm thực hiện được những mục tiêu dự kiến” [34, tr.28].
Theo Đặng Vũ Hoạt và Hà Thế Ngữ: “Quản lý là một quá trình định
hướng, quá trình có mục tiêu; quản lý là một hệ thống là quá trình tác động
đến hệ thống nhằm đạt được mục tiêu nhất định” [24, tr.28].
Theo Nguyễn Thị Mỹ Lộc và Nguyễn Quốc Chí: “Quản lý là quá trình
đạt đến mục tiêu của tổ chức bằng cách vận dụng các hoạt động (chức năng)
kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo (lãnh đạo) và kiểm tra”.[12, tr.11]
Như vậy, khái niệm quản lý được hiểu như sau:
Quản lý là sự tác động có chủ đích, phù hợp với quy luật khách quan
của chủ thể quản lý tới đối tượng quản lý thông qua kế hoạch hoá, tổ chức,
chỉ đạo, kiểm tra để nhằm đạt đến những mục tiêu nhất định.


9
1.2.2. Các chức năng cơ bản của quản lý
Bàn về hoạt động quản lý và người quản lý quản lý, chúng ta cần tìm
hiểu người quản lý phải làm gì, để trả lời được câu hỏi đó ta phải tìm hiểu các
chức năng quản lý. Qua nghiên cứu lý luận và thực tế công tác quản lý, có thể
tóm lược rằng: quản lý bao gồm bốn chức năng cơ bản: chức năng kế hoạch
hóa, chức năng tổ chức, chức năng lãnh đạo, chỉ đạo và chức năng kiểm tra
đánh giá.
Chức năng kế hoạch hóa: Theo Nguyễn Thị Tuyết Hạnh và Lê Thị Mai
Phương: “Kế hoạch trong giáo dục là một quá trình xác định các mục tiêu
phát triển giáo dục và quyết định những biện pháp tốt nhất để thực hiện các
mục tiêu đó” [25, tr.17]. Có ba nội dung chủ yếu của chức năng kế hoạch hóa:
(a) xác định hình thành mục tiêu, phương hướng đối với tổ chức; (b) xác định
đảm bảo có tính chắc chắn, có tính cam kết về các nguồn lực của tổ chức để
đạt được mục tiêu này; (c) quyết định xem những hoạt động nào là cần thiết
để đạt được các mục tiêu đó.
Chức năng tổ chức: Khi người quản lý đã lập xong kế hoạch, họ cần

phải chuyển hóa những ý tưởng ấy thành hiện thực. Xét về mặt chức năng
quản lý, tổ chức là quá trình sắp xếp, phân bổ công việc, quyền hành và các
nguồn lực cho các thành viên trong của tổ chức, để họ phối hợp hoạt động với
nhau theo một kế hoạch đã được thiết lập nhằm đạt được của tổ chức một
cách hiệu quả.
Chức năng lãnh đạo, chỉ đạo: Sau khi kế hoạch đã được lập, cơ cấu bộ
máy đã hình thành, nhân sự đã được tuyển dụng thì phải có người đứng ra lãnh
đạo, dẫn dắt tổ chức. Lãnh đạo bao hàm việc liên hệ, liên kết với người khác và
động viên họ hoàn thành những nhiệm vụ nhất định để đạt được mục tiêu của
tổ chức đặt ra.


10
Chức năng lãnh đạo cùng với chức năng tổ chức hiện thực hóa các mục
tiêu. Thực chất của chức năng lãnh đạo trong nhà trường là quá trình tác động
ảnh hưởng có hành vi, thái độ của cán bộ, nhân viên, giáo viên, học sinh
nhằm hướng dẫn, đôn đốc, giám sát, tạo động lực cho mọi người trong việc
thực hiện nhiệm vụ đã đặt ra đạt được mục tiêu với chất lượng cao nhất.
Chức năng kiểm tra, đánh giá: Kiểm tra là một chức năng không thể
thiếu trong các hoạt động quản lý. Nó có chức năng xem xét thực tiễn các
hoạt động đã đặt ra để đánh giá thực trạng, phát hiện những sai phạm, thiếu
sót, lệnh lạc, tìm nguyên nhân để điều chỉnh kịp thời, bên cạnh đó kiểm tra,
đánh giá cũng chỉ ra những ưu điểm, khuyết khích các mặt làm được để khen
thưởng, động viên kịp thời nhằm đạt tới những mục tiêu đã đạt ra một cách
hiệu quả nhất.
Các chức năng cơ bản của quản lý gắn kết với nhau, chi phối lẫn nhau
tạo thành một thể thống nhất của hoạt động quản lý. Chủ thể quản lý khi triển
khai hoạt động quản lý đều phải nắm được mối quan hệ mật thiết giữa các
chức năng quản lý trên thì việc quản lý mới đạt được hiệu quả cao nhất.
1.2.3. Năng lực

Theo Roegiers cho rằng: “Năng lực là sự thích hợp các kỹ năng tác
động một cách tự nhiên lên các nội dung trong loại tính huống cho trước để
giải quyết những vấn đề do tình huống đặt ra” [36, tr.27].
Từ điển tiếng Việt giải thích: “Năng lực là khả năng, điều kiện chủ
quan hoặc tự nhiên sẵn có để thực hiện một hoạt động nào đó. Phẩm chất tâm
lí và sinh lí tạo cho con người khả năng hoàn thành một loại hoạt động nào đó
với chất lượng cao” [39, tr.23].


11
Theo tác giả Nguyễn Công Khanh: “Năng lực là khả năng làm chủ
những hệ thống kiến thức , kỹ năng, thái độ và vận hành (kết nối) chúng một
cách hợp lý vào thực hiện thành công nhiệm vụ hoặc giải quyết hiệu quả vấn
đề đặt ra trong cuộc sống. Năng lực là một cấu trúc động (trừu tượng), có tính
mở, đa thành tố, đa tầng bậc, hàm chứa trong nó không chỉ là kiến thức, kĩ
năng, ..mà cả niềm tin, giá trị, trách nhiệm xã hội” [28, tr.19].
Theo các nhà tâm lý học thì năng lực là “Thuộc tính tâm lý phức hợp,
là điểm hội tụ của nhiều yếu tố tri thức, kỹ năng, kỹ xảo, kinh nghiệm, sự sẵn
sàng hành động và trách nhiệm đạo đức” hay “Năng lực là một khả năng hành
động hiệu quả hoặc là sự phản ứng thích đáng trong các tình huống phức tạp
nào đó”. Năng lực nó là thuộc tính tâm lý ở khả năng con người về trí thức,
các kỹ năng hay kinh nghiệm, được kết hợp với thái độ, đạo đức để hành động
có hiệu quả trong tình huống, sự kiện cụ thể.
Có nhiều khái niệm về năng lực nhưng khái niệm của tổ chức OECD
đưa ra là toàn diện và khái quát nhất. Cụ thể, tổ chức này đã khẳng định
“Năng lực là khả năng cá nhân đáp ứng các yêu cầu phức hợp và thực hiện
thành công nhiệm vụ trong một bối cảnh cụ thể”.
Năng lực của học sinh cần đạt được trong giáo dục phổ thông bao gồm
các năng lực chung và năng lực chuyên biệt như sau:
Năng lực chung: Gồm năng lực tự học; năng lực giải quyết vấn đề;

năng lực tư duy, sáng tạo; năng lực tự quản lý; năng lực giao tiếp; năng lực
hợp tác; năng lực sử dụng CNTT và truyền thông; năng lực sử dụng ngôn
ngữ; năng lực tính toán.
Năng lực chuyên biệt: Là năng lực được hình thành và phát triển trên
cơ sở của năng lực chung theo định hướng chuyên sâu, riêng biệt trong các
loại hình hoạt động, công việc hoặc tình huống, môi trường đặc thù, cần thiết
cho những hoạt động riêng biệt, đáp ứng yêu cầu hạn hẹp hơn của một hoạt


12
động như toán học, âm nhạc, mỹ thuật, thể thao, …Năng lực chuyên biệt vừa
là mục tiêu, vừa là “đơn vị thao tác” trong các hoạt động dạy học, giáo dục
góp phần hình thành và phát triển năng lực chung.
1.2.4. Năng lực học tập môn Toán của học sinh trung học phổ thông
Năng lực học tập môn Toán của học sinh trung học phổ thông được
hiểu là khả năng học sinh đáp ứng được tri thức của môn Toán; kỹ năng làm
Toán (kỹ năng phân tích đề, kỹ năng tìm ra lời giải hợp lý, kỹ năng trình bày
lời giải, kỹ năng liên hệ, kỹ năng khái quát bài toán,…); thái độ tình cảm đối
với bộ môn Toán thông qua những năng lực cụ thể như: Năng lực tính toán,
năng lực suy luận logíc, năng lực giải quyết vấn đề, năng lực sáng tạo,
năng lực tự học, năng lực siêu nhận thức (nghĩ về cách suy nghĩ), năng lực
vượt khó, năng lực quan sát, năng lực tập trung chú ý.
Phát triển năng lực Toán học cho học sinh trong quá trình dạy học bộ
môn Toán ở trường trung học phổ thông gồm có: Phát triển năng lực nhận
dạng và thể hiện (khái niệm, định lí, phương pháp); phát triển năng lực hoạt
động phức hợp trong bộ môn Toán (chứng minh, định nghĩa, dựng hình, giải
Toán quỹ tích, tính toán và ước lượng…); phát triển năng lực hoạt động trí tuệ
phổ biến trong môn Toán (lật ngược vấn đề, xét tính giải được, phân chia
trường hợp, xét đoán các khả năng xảy ra…); phát triển năng lực hoạt động trí
tuệ chung (phân tích, tổng hợp, so sánh, khái quát hóa, tương tự hóa, đặc biệt

hóa...); phát triển năng lực hoạt động ngôn ngữ (phát biểu, giải thích bằng lời;
biến đổi hình thức bài Toán…); phát triển năng lực tri giác thẩm mĩ (thấy
được vẻ đẹp nội tại của Toán học, nâng cao tình yêu với môn học).
1.2.5. Dạy học môn Toán theo phát triển năng lực của học sinh
Từ lý luận về năng lực của học sinh cần được trang bị trong nhà trường
trung học phổ thông, tác giả xin đưa ra quan điểm về dạy học môn Toán theo
hướng phát triển năng lực học sinh là quá trình giáo viên tổ chức, điều khiển,
phân loại học sinh theo trình độ, theo năng lực để hướng dẫn học sinh tiếp


13
nhận những tri thức toán học, những kỹ năng toán học phù hợp với năng lực
của từng học sinh, để sau khi học, mỗi học sinh vận dụng được những tri thức
toán học, những kỹ năng toán học đó vào giải quyết được những bài toán theo
yêu cầu đặt ra.
1.2.6. Quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng phát triển năng lực
học sinh
Hoạt động dạy học là hoạt động cơ bản nhất, chủ yếu nhất, đặc trưng
nhất trong trường trung học phổ thông. Quản lý hoạt động dạy học là quản lý
các thành tố của quá trình dạy học một cách khoa học, có kế hoạch, có tổ
chức, có điều khiển, điều chỉnh nhằm đạt đến mục tiêu đã đề ra.
Căn cứ vào các khái niệm đã nêu trên thì quản lý hoạt động dạy học
môn Toán theo hướng phát triển năng lực học sinh là quá trình tác động của
người cán bộ quản lý tới hoạt động dạy học môn Toán để hoạt động này
không chỉ là quá trình truyền thụ tri thức đơn thuần mà là quá trình tác
động để phân loại đối tượng học sinh theo năng lực toán học, nhằm bồi
dưỡng những tri thức toán học, những kỹ năng toán học phù hợp với n ăng
lực của từng học sinh, sao cho mỗi học sinh đều vận dụng hiệu quả nhất
những tri thức toán học, những kỹ năng toán học vào giải quyết được
những bài toán theo yêu cầu đặt ra.

Quản lý hoạt động dạy học môn Toán theo hướng phát triển năng lực
học sinh gồm những nội dung sau:
- Quản lý các mục tiêu chương trình hoạt động dạy học môn Toán nhằm
nâng cao tri thức toán học, kỹ năng toán học, bồi dưỡng thái độ và hình thành
phát triển những năng lực toán học, phẩm chất tốt đẹp cho người học.
- Quản lý việc thiết kế nội dung hoạt động dạy học môn Toán. Nội dung
này phải đảm bảo bao gồm hệ thống những tri thức toán học, kỹ năng toán
học, mà người học cần phải nắm vững trong quá trình học.


14
- Quản lý kế hoạch hoạt động dạy học môn Toán của giáo viên như:
thiết kế nội dung, chuẩn bị đồ dùng dạy học, dự kiến các hoạt động và tiến
trình tổ chức các hoạt động dạy học, kiểm tra học sinh học tập....
- Quản lý kế hoạch hoạt động học tập môn Toán của học sinh.
- Quản lý cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ cho HĐDH học môn Toán.
Ngoài những vấn đề cơ bản trên, cần phải quản lý quá trình bồi dưỡng,
tự bồi dưỡng rèn luyện để nâng cao trình độ của giáo viên, quản lý quá trình
hỗ trợ của tổ chuyên môn, của các đồng nghiệp thông qua các buổi sinh hoạt
chuyên môn, các tiết dự giờ, các tiết chuyên đề,....
1.3. Nội dung dạy học môn Toán ở trường trung học phổ thông
1.3.1. Mục tiêu giáo dục trung học phổ thông
Mục tiêu giáo dục trung học phổ thông theo tinh thần đổi mới như sau:
“Đối với giáo dục phổ thông, tập trung phát triển trí tuệ, thể chất, hình thành
phẩm chất, năng lực công dân, phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu, định
hướng nghề nghiệp cho học sinh. Nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện,
chú trọng giáo dục lý tưởng, truyền thống, đạo đức, lối sống, ngoại ngữ, tin
học, năng lực và kỹ năng thực hành, vận dụng kiến thức vào thực tiễn. Phát
triển khả năng sáng tạo, tự học, khuyến khích học tập suốt đời” [30, tr.29].
Do vậy, chương trình dạy học hiện nay cần có sự nghiên cứu, điều chỉnh cho

phù hợp với sự chỉ đạo, định hướng này nhằm phát huy năng lực của học sinh.
1.3.2. Mục tiêu môn Toán ở trường trung học phổ thông
Mục tiêu của môn Toán ở trường trung học phổ thông là giúp cho học
sinh hình thành tính lôgíc trong thế giới khách quan, tính thực tiễn phổ dụng cao
và góp phần vào việc phát triển nhân cách, năng lực, phẩm chất, khả năng phân
tích, khả năng phán đoán, khả năng tổng hợp, tính trìu tưởng hóa, tính khái quát
hóa, v.v…, rèn luyện cho người học đức tính cẩn thận, chính xác, tính kỷ luật,
tính phê phán, tính sáng tạo, bồi dưỡng óc thẩm mỹ, v.v…


15
Với vai trò và vị trí quan trọng như vậy nên việc dạy và học môn Toán
trong trường trung học phổ thông cũng cần được đặt ra mục tiêu rõ ràng cho
nhà quản lý, giáo viên và học sinh, cụ thể:
Về kiến thức
- Đạt được một hệ thống kiến thức toán học phổ thông cơ bản như: các
khái niệm, các định luật, các nguyên lý, những ứng dụng phổ biến của toán
học trong đời sống và sản xuất.
- Có mối liên hệ giữa các kiến thức với nhau.
Về kỹ năng
- Biết vận dụng các kiến thức đã học vào giải quyết các bài toán cụ thể.
- Biết quan sát các quy luật, các hiện tượng; biết điều tra, sưu tầm, tra
cứu từ các nguồn tài liệu khác nhau để thu thập thông tin cần thiết phục vụ
cho việc học tập môn Toán.
- Biết phân tích, tổng hợp và xử lý các thông tin thu được để rút ra kết
luận, khẳng định bản chất hay các mối quan hệ của các con số.
- Rèn luyện cho học sinh những kỹ năng trên nhiều bình diện khác nhau
như: trong nội bộ toán học, áp dụng toán vào các môn khác và vào đời sống.
Về thái độ
- Có hứng thú học toán học, yêu thích tìm tòi khoa học; trân trọng đối

với những đóng góp của toán học cho sự tiến bộ của xã hội.
- Có lòng yêu quê hương, đất nước, yêu xã hội chủ nghĩa.
- Có thái độ khách quan, trung thực, có phong cách lao động khoa học.
- Giáo dục tính thẩm mĩ, yêu và gìn giữ cái đẹp.
- Có tinh thần hợp tác trong việc học tập môn toán học, cũng như trong
việc áp dụng các hiểu biết đã đạt được.
- Có ý thức vận dụng những hiểu biết toán học vào đời sống nhằm cải
thiện điều kiện sống, học tập.