Bao cao gioi tinh va suc khoe

GIỚI TÍNH VÀ SỨC KHỎE


Mục tiêu

•
•
•

Trình bày được khái niệm về giới tính
Phân tích được cách tiếp cận vấn đề liên quan đến giới tính.
Mô tả được một số vấn đề sức khỏe liên quan đến giới tính qua các nghiên cứu


Outline

•
•
•
•

Đặt vấn đề
Các khái niệm
Hướng tiếp cận bài học
Các chủ đề chính


Đặt vấn đề

Tình huống:

•

Ở một ngôi làng Tây Bắc Kenya, Narobi, phụ nữ ở đây thường gặp các vấn đề về
sinh sản, sốt rét và tục cắt âm vật ở bé gái mới sinh

Câu hỏi: những yếu tố nào có ảnh hưởng (nguyên nhân và yếu tố bảo vệ) đối với
tình trạng sức khỏe của phụ nữ Kenya


Đặt vấn đề
Một số nhóm yếu tố có thể ảnh hưởng đến sức khỏe ở Kenya

• Địa lý: có khí hậu nóng…
• Văn hóa: tôn thờ thần linh?
• Chính trị: hệ thống chính sách yếu kém?
• Kinh tế: nước nghèo?
• …
Có nhiều yếu tố tác động đến tình trạng sức khỏe con người.
 Mức độ tác động của từng yếu tố như thế nào? Và lựa chọn can thiệp như thế
nào?


Đặt vấn đề

•

Nhân học y học tìm hiểu các khía cạnh có ảnh hưởng đến sức khỏe

– Xã hội
– Văn hóa

– Sinh học, di truyền
– Ngôn ngữ
–…

*sự phân bố bệnh tật, phòng bệnh trị bệnh, quá trình lành bệnh, quản lý điều trị bệnh…


Đặt vấn đề
Theo ODPHP (Office of disease prevention and health promotion):

•

Các yếu tố ảnh hưởng sức khỏe được phận loại:

–
–
–
–
–

Sinh học và di truyền*
Hành vi cá nhân
Dịch vụ y tế
Yếu tố xã hội
Chính sách


Đặt vấn đề

•

Chương trình Healthy People 2020 đề xuất:

– Phát triển các mục tiêu bao phủ các mối quan hệ giữa SK và yếu tố sinh học, hành vi cá
nhân, dịch vụ y tế, yếu tố xã hội và chính sách.

– Nhấn mạnh cách tiếp cận sinh thái phòng ngừa bệnh và nâng cao sức khỏe từ cấp độ
cá nhân đến cộng đồng.


Giới tính???


Đặt vấn đề

•

Phạm vi của bài:

–

Nghiên cứu nhân học đối với giới tính và mối liên hệ giữa giới tính với sức khỏe và
chăm sóc sức khỏe.

– Mang thai và sinh đẻ dưới góc nhìn văn hóa


Các nhóm khái niệm được sử dụng trong bài

•

•
•

Nghiên cứu nhân học
Sức khỏe, chăm sóc sức khỏe
Văn hóa


Hướng tiếp cận

•

Vd:
Ở Việt Nam (địa lý), nam giới (phân loại theo góc nhìn xã hội) thường hút thuốc
và uống rượu nhiều hơn nữ giới (xã hội quan điểm nữ giới ko nên uống rượu)
dẫn đến tỷ lệ các bệnh liên quan đến rượu bia và thuốc lá ở nam giới cao hơn ở
nữ giới (chỉ số sức khỏe).
*Ở nơi khác? Xã hội quan điểm khác? Vấn đề sức khỏe có khác ở Việt Nam? Số
liệu.


Hướng tiếp cận
1. Các yếu tố ảnh hưởng đến phân chia giới tính

•
•
•
•

Di truyền

Thực thể
Tâm lý
Xã hội

2. Các vấn đề văn hóa, xã hội liên quan đến giới tính.
3. Các khía cạnh sức khỏe tương ứng.
4. Các chỉ số đo lường sức khỏe.


Hướng tiếp cận

•
•
•

Mô tả sự khác biệt giữa các giới theo các yếu tố văn hóa, xã hội, chính trị, kinh
tế.
Đặt giả thuyết về một số vấn đề về sức khỏe do sự khác biệt đó gây ra
Tìm các nghiên cứu liên quan đến chủ đề.


1. Các thành phần của giới tính

•
•
•
•
•

Giới tính về mặt di truyền (XX,XY)

Giới tính về thực thể (đặc tính giới tính thứ phát)
Giới tính về mặt tâm lý (tự nhận thức)
Giới tính về mặt xã hội (do xã hội cảm nhận)

Sex và gender


1. Các thành phần của giới tính


1. Các thành phần của giới tính

•

Các vấn đề thường gặp liên quan đến giới tính là do sự không đồng nhất giữa
các thành phần


Một số khác biệt về mặt văn hóa xã giữa nam và nữ:

•
•
•
•
•
•

Tiếp xúc yếu tố nguy cơ
Tiếp cận và hiểu thông tin về bệnh tật
Trải nghiệm về bệnh tật

Thái độ giữ gìn sức khỏe
Lựa chọn dịch vụ y tế
Cảm nhận về chất lượng của dịch vụ y tế


Một số khác biệt về mặt văn hóa xã giữa nam và nữ:

•
•
•

Phụ nữ thường là người chăm sóc gia đình
Phụ nữ thường tìm kiếm dịch vụ y tế nhiêu hơn so với nam giới
Phụ nữ nhạy cảm hơn


Một số yếu tố trong xã hội ảnh hưởng đến nam và nữ:

•
•
•
•

Nhu cầu sức khỏe khác nhau ở các nước dẫn đến chính sách khác nhau
Địa vị xã hội của phụ nữ
Cắt giảm chi phí ảnh hưởng phụ nữ nhiều hơn

 Sự khác biệt về SK.

Một số khác biệt về SK giữa nam và nữ

•
•
•
•
•

Tuổi thọ (nữ>nam)
Tỷ lệ mắc các bệnh liên quan đến bia rượu thuốc lá (nam>nữ)
Sức khỏe tâm thần (nữ>nam)
…
Câu hỏi: nguyên nhân của sự khác biệt này là gì?


Các chủ đề chính liên quan đến giới tính và sức khỏe, sinh
sản

1.
2.
3.
4.
5.
6.

Quan điểm sống.
Tính phân cực giữa các giới theo nơi ở.
Sự kỳ vọng, quan điểm xã hội và hành vi tình dục.
Sự phân chia lao động theo giới
Hành vi, công việc điển hình theo giới.

Quy tắc xã hội về hành vi tình dục theo giới/bệnh liên quan.


Các chủ đề chính liên quan đến giới tính và sức khỏe, sinh
sản

7. Giới tính người cung cấp sức khỏe
8. Giới tính trong y học, ngành điều dưỡng
9. Y tế hóa các vấn đề ở phụ nữ
10.Sử dụng thuốc, chất kích thích theo giới.
11.Giới tính/nhân cách và đương đầu với stress
12.Quan điểm về cái đẹp và bệnh tật ở nam và nữ
13.Nhân cách và biểu hiện của bệnh tật


Các chủ đề chính liên quan đến giới tính và sức khỏe, sinh
sản

14.Văn hóa sinh sản ở các nước và các vấn đề sức khỏe
15.Văn hóa xã hội ở giai đoạn sau sinh
16.Vấn đề vô sinh
17. Ngừa thai, phá thai và tục giết trẻ sơ sinh
18. Các vấn đề khác


Tiếp cận chăm sóc sức khỏe

•

Chương trình Healthy People 2020 đề xuất:

– Phát triển các mục tiêu bao phủ các mối quan hệ giữa SK và yếu tố sinh học, hành vi cá
nhân, dịch vụ y tế, yếu tố xã hội và chính sách.

– Nhấn mạnh cách tiếp cận sinh thái phòng ngừa bệnh và nâng cao sức khỏe từ cấp độ
cá nhân đến cộng đồng.