Giám sát quy trình chăn nuôi, giết mổ tiêu thụ thịt gà an toàn tại chương mỹ

B GIÁO D C VÀ ðÀO T O
TRƯ NG ð I H C NÔNG NGHI P HÀ N I
----------- -----------

NGUY N TH H NG DUNG

GIÁM SÁT QUY TRÌNH CHĂN NI, GI T M ,
TIÊU TH TH T GÀ AN TOÀN T I CHƯƠNG M

LU N VĂN TH C SĨ NÔNG NGHI P

Chuyên ngành: THÚ Y
Mã s

: 60.62.50

Ngư i hư ng d n khoa h c: TS. PHÙNG ð C TI N

HÀ N I – 2009


L I CAM ðOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên c u c a tơi v i s giúp đ
c a t p th trong và ngồi cơ quan. Các s li u, k t qu nêu trong lu n văn là
trung th c và chưa t ng ñư c công b ñ b o v m t h c v nào khác.
Tơi xin cam đoan r ng các thơng tin trích d n trong lu n văn ñ u ñã
ñư c ch rõ ngu n g c. M i s giúp ñ ñã ñư c c m ơn.

Tác gi lu n văn

Nguy n Th H ng Dung

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p……………

i


L I CÁM ƠN
Có đư c cơng trình nghiên c u này, tơi xin bày t lịng bi t ơn và kính
tr ng sâu s c t i Ban giám ñ c Trung tâm nghiên c u gia c m Th y Phương Vi n Chăn nuôi, Vi n sau ð i h c và Khoa Thú Y - Trư ng ð i h c Nông
Nghi p Hà N i ñã giúp ñ và t o m i ñi u ki n thu n l i cho tơi trong q
trình h c t p và th c hi n ñ tài.
Tôi xin chân thành c m ơn Ti n sĩ Phùng ð c Ti n - Giám ñ c trung tâm
Nghiên c u gia c m Th y Phương, Th c sĩ Ph m H ng Ngân – phó ch nhi m
khoa Thú y - Trư ng ð i h c Nơng nghi p Hà N i đã t n tình hư ng d n, giúp
đ tơi trong q trình th c t p và hoàn thành Lu n văn. Các th y cô giáo b môn
Thú y c ng ñ ng - Khoa Thú y - Trư ng ð i h c Nơng nghi p Hà N i đã ñ ng
viên tinh th n trong th i gian làm ñ tài và hoàn thành lu n văn.
S giúp ñ nhi t tình c a cán b cơng nhân viên Trung tâm Nghiên c u
gia c m Th y Phương, phịng Phân tích th c ăn chăn ni - Vi n Chăn nuôi,
Trung tâm Ki m tra v sinh thú y Trung ương - C c Thú y trong quá trình
nghiên c u.
Tơi xin c m ơn gia đình, b n bè ñã t o m i ñi u ki n đ ng viên tơi
hồn thành lu n văn.

Tác gi lu n văn

Nguy n Th H ng Dung

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p……………

ii


M CL C
L i cam ñoan

i

L i cám ơn

ii

M cl c

iii

Danh m c các ch vi t t t

vv

Danh m c các b ng

vi

Danh m c ñ th

viii

1.

M

ð U

i

1.1.

ð tv nđ

1

1.2.

M c đích c a đ tài

2

2.

T NG QUAN TÀI LI U

3

2.1.

Cơ s lý lu n

3

2.2.

Tình hình nghiên c u trong và ngoài nư c

3.

N I DUNG, ð I TƯ NG VÀ PHƯƠNG PHÁP

50

NGHIÊN C U

60

3.1.

N i dung nghiên c u

60

3.2.

ð i tư ng nghiên c u

60

3.3.

Phương pháp nghiên c u

61

4.

K T QU NGHIÊN C U VÀ TH O LU N

69

4.1.

Giám sát ñàn gà b m t i cơ s s n xu t gi ng

69

4.1.1. Ki m tra Aflatoxin, kim lo i n ng trong th c ăn và vi sinh v t,
kim lo i n ng có trong nư c u ng nuôi gà b m

69

4.1.2. K t qu theo dõi các ch tiêu k thu t trên ñàn gà b m

70

4.1.3. K t qu ki m tra huy t thanh v i kháng nguyên b ch l

74

4.2.

74

Xây d ng mơ hình chăn ni gà th t an tồn

Trư ng ð i h c Nơng nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p……………

iii


4.2.1. T ch c các l p t p hu n k thu t chăn ni gà an tồn cho nơng
tr i

75

4.2.2. Ki m sốt th c ăn

79

4.2.3. Ki m soát nư c u ng

81

4.2.4. M t s ch tiêu kinh t k thu t và hi u qu chăn ni gà th t an
tồn

83

4.2.5. Xét nghi m m t s b nh ñ i v i gà trư c khi gi t m

89

4.3.

94

T ch c gi t m gà an toàn th c ph m

4.3.1. Hu n luy n V sinh an toàn th c ph m (VSATTP) cho ngư i
làm t i cơ s gi t m

94

4.3.2. Ki m tra v sinh nư c s d ng t i cơ s gi t m theo qui ñ nh
c a ngành

97

4.3.3. Ki m tra v sinh d ng c dùng trong gi t m

98

4.3.4. Ki m tra ñi u ki n v sinh môi trư ng s n xu t

99

4.3.5. Ki m tra v sinh th t gà sau gi t m

102

4.3.6. Ki m tra m c ñ t n dư kháng sinh trong th t gà

104

4.4.

105

T ch c qu y bán th t gà an toàn

4.4.1. Hu n luy n V sinh an toàn th c ph m (VSATTP) cho ngư i
làm t i qu y bày bán

107

4.4.2. Ki m tra m c ñ tái nhi m vi sinh v t trong th t gà t i qu y bán

107

5.

K T LU N VÀ ð NGH

109

5.1.

K t lu n

109

5.2.

ð ngh

110

TÀI LI U THAM KH O

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p……………

111

iv


DANH M C CÁC CH

VI T T T

BOD

Nhu c u oxy sinh hoá

CAC

Codex Alimentarius Commission

COD

Nhu c u oxy hoá h c

Cs

C ng s

ðVT

ðơn v tính

FAO

Food and Agricultural Organization

GMP

Good Manufacturing Practise

HACCP

Hazard analysis critical check poit

ISO

International Standards Organization

KPH

Không phát hi n

MPN

Most probable number

TCN

Tiêu chu n ngành

TCVN

Tiêu chu n Vi t Nam

TSVKHK

T ng s vi khu n hi u khí

VK

Vi khu n

VSATTP

V sinh an toàn th c ph m

VSV

Vi sinh v t

WHO

World Health Organization

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p……………

v


DANH M C CC B NG
STT

Tên bảng

Trang

3.1.

Phng phỏp l y m u

64

3.2.

Phương pháp phân tích

64

4.1.

K t qu phân tích Aflatoxin, kim lo i n ng trong th c ăn nuôi gà
b m

4.2.

69

K t qu phân tích vi sinh v t, kim lo i n ng trong nư c u ng cho
gà b m

70

4.3.

K t qu theo dõi m t s ch tiêu k thu t trên ñàn gà b m

71

4.4.

M t s ch tiêu trong giai ño n thành th c sinh d c

72

4.5.

K t qu

73

4.6.

K t qu ki m tra huy t thanh v i kháng nguyên b ch l

74

4.7.

K t qu phân tích giá tr dinh dư ng th c ăn

79

4.8.

K t qu phân tích kim lo i n ng trong th c ăn

80

4.9.

K t qu phân tích vi sinh v t trong th c ăn

80

4.10.

K t qu ki m tra các ch tiêu c m quan và thành ph n vô cơ

pn

trong nư c u ng

82

4.11.

K t qu ki m tra vi sinh v t trong nư c u ng

83

4.12.

T l ni s ng c a đàn gà mơ hình (%)

84

4.13.

Kh i lư ng cơ th c a đàn gà mơ hình (gam/con)

86

4.14.

Hi u qu s d ng th c ăn (kg th c ăn/kg tăng kh i lư ng)

87

4.15.

Hi u qu kinh t trên ñàn gà nuôi th t

88

4.16.

K t qu xét nghi m b nh cúm gia c m

90

4.17.

K t qu xét nghi m b nh Newcastle

91

4.18.

K t qu ki m tra Salmonella

93

4.19.

K t qu ki m tra Mycoplasma

94

4.20.

K t qu ki m tra vi sinh v t trong nư c dùng cho gi t m

98

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p……………

vi


4.21.

K t qu ki m tra v sinh d ng c dùng trong gi t m

4.22.

K t qu ki m tra môi trư ng s n xu t

100

4.23.

K t qu ki m tra v sinh th t gà sau gi t m t i các cơ s gi t m

102

4.24.

K t qu ki m tra hàm lư ng kháng sinh t n dư trong th t gà

105

4.25.

K t qu ki m tra tái nhi m vi sinh v t trong th t gà t i qu y bán

108

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p……………

99

vii


DANH M C ð

TH

ð th 4.1. T l nuôi s ng c a đàn gà mơ hình

84

ð th 4.2. Kh i lư ng cơ th c a đàn gà mơ hình

86

ð th 4.3. Hi u qu s d ng th c ăn

87

ð th 4.4. K t qu xét nghi m b nh cúm gia c m

90

ð th 4.5. K t qu xét nghi m b nh Newcastle

91

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p……………

viii


1. M

ð U

1.1. ð t v n ñ
V n ñ “V sinh an toàn th c ph m” hi n nay ñang ñư c xã h i quan
tâm hàng ñ u vì nó khơng ch gây nh hư ng nghiêm tr ng ñ n s c kh e con
ngư i mà cịn nh hư ng đ n s

n đ nh và phát tri n kinh t - xã h i c a m i

qu c gia.
Th t gà cũng như các lo i th t khác t lâu chưa ñư c ki m soát ch t ch
theo h th ng t s n xu t con gi ng, k thu t chăn ni, thú y phịng b nh,
gi t m , b o qu n và tiêu th . Th t gà ch y u ñư c gi t m th cơng, bày bán
tràn lan

các ch , m c đ an toàn và ch t lư ng s n ph m còn nhi u b t c p.

V i xu th xã h i phát tri n hi n ñ i, nhu c u địi h i th c ph m an tồn
ch t lư ng cao đang ngày càng tr thành tiêu chí b t bu c đ i v i m i qu c

gia. T t c nh ng cu c kh ng ho ng th c ph m tr m tr ng trong các th p k
qua ñ u b t ngu n t chu ng nuôi, ñ c bi t là v n ñ ki m sốt th c ăn, nư c
u ng. Chính vì v y, s n xu t t t ngay t ñ u là n n t ng cho s n ph m có giá
tr ch t lư ng.
ð góp ph n s n xu t th c ph m ñ m b o v sinh, c th là ñ m b o v
sinh trong s n ph m th t gà. B Nông nghi p và Phát tri n Nông thôn ñã ñ ng
ý cho tri n khai ñ tài: Nghiên c u s n xu t th t gà an tồn ch t lư ng cao,
đư c Trung tâm nghiên c u gia c m Th y Phương th c hi n t năm 2004 2006. ð tài ñã ñi u tra ñánh giá th c tr ng v th c ăn gia c m, cơ s chăn
nuôi, cơ s gi t m và các ñ a ñi m bày bán. Trên cơ s phân tích đánh giá
th c tr ng s n xu t th t gà, áp d ng các gi i pháp khoa h c công ngh đ s n
xu t th t gà an tồn. Vì mu n có s n ph m th t gà an tồn thì ph i an tồn t
các khâu: gi ng, th c ăn, v sinh thú y phòng b nh, gi t m và v n chuy n
bày bán. K t qu trong q trình tri n khai đã xây d ng và hồn thi n quy
trình chăn ni gà Lơng màu sinh s n đ s n xu t gà thương ph m nuôi th t
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p……………

1


s ch b nh, kĩ thu t chăn nuôi gà th t lơng m u an tồn, qui trình thú y an toàn
sinh h c áp d ng cho s n xu t th t gà an tồn, qui trình gi t m ñ m b o v
sinh. Tuy nhiên, ñ k t qu nghiên c u ñi vào s n xu t c n xây d ng mơ hình
s n xu t th t gà an toàn t chăn ni, gi t m đ n tiêu th .
Chương M là huy n có truy n th ng chăn ni gia c m, trong k
ho ch phát tri n kinh t chăn ni gia c m đang là th m nh, l i có đ u m i
giao thơng ti p giáp thành ph Hà N i. Chương M cũng là nơi h i t các
tuy n giao thông huy t m ch, như Qu c l 6A qua thành ph Hà ðông, th
tr n Chúc Sơn, n i ti p đ n th tr n Xn Mai, đi Hồ Bình...nên hàng năm
s n ph m gia c m đư c lưu thông m t s lư ng l n, ñã và ñang cung c p
lư ng l n th t, tr ng gia c m cho thành ph Hà N i và m t s t nh lân c n.

Trên cơ s k t qu nghiên c u s n xu t th t gà an toàn năm 2004 ñ n
nay, căn c vào th c tr ng phát tri n chăn nuôi gia c m t i huy n Chương M
chúng tôi ti n hành tri n khai nghiên c u đ tài:
“Giám sát quy trình chăn ni, gi t m , tiêu th th t gà an tồn t i
Chương M .”
1.2. M c đích c a đ tài
- Xây d ng mơ hình chăn ni gà th t an toàn.
- Th c hi n gi t m , bày bán th t gà an toàn v sinh th c ph m.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p……………

2


2. T NG QUAN TÀI LI U
2.1. Cơ s lý lu n
2.1.1. Khái ni m v v sinh an toàn th c ph m
V sinh an toàn th c ph m là t t c nh ng ñi u ki n c n thi t t các
khâu: s n xu t, ch bi n, b o qu n, n u nư ng, phân ph i ñ n s d ng, nh m
ñ m b o cho th c ph m đó đư c s ch s , an tồn, khơng ph i là ngu n gây
b nh cho ngư i tiêu dùng[17]. Con ngư i c n có s hi u bi t đ y đ , tìm ra
các ngun nhân, ngu n g c gây nhi m ñ c, đ có bi n pháp thích h p đ m
b o an toàn v sinh th c ph m t khâu s n xu t ñ n tiêu dùng ñ gi gìn s c
kho cho chính mình và cho các th h sau.
2.1.2. Khái ni m ng ñ c
Ng ñ c là tr ng thái r i lo n nh ng ho t đ ng sinh lý bình thư ng c a
cơ th do ch t ñ c gây ra. Ch t ñ c c ch m t s ph n ng sinh hóa h c, c
ch ch c năng c a enzym. T đó ch t đ c có th

c ch ho c kích thích q

đ lư ng các hormon, h th n kinh ho c các ch c ph n khác c a t bào làm
cho cơ th có nh ng tri u ch ng, ph n ng khác thư ng.
2.1.3. Khái quát v ng ñ c th c ph m
Ng ñ c th c ph m ñư c hi u là các b nh sinh ra có ngu n g c t th c
ph m. Ng ñ c th c ph m ñư c chia thành b nh ng đ c do ch t đ c hóa h c
và các b nh nhi m (vi sinh v t) (Nguy n Ng c Tuân, 1997) [20].
Th c ph m l i là m t s n ph m c a nhi u quá trình:
- Quá trình s n xu t, tr ng tr t, chăn nuôi (dùng phân hoá h c, thu c
tr sâu, ch t tăng trư ng đ c h i...).
- Q trình thu hái, ch bi n và b o qu n (dùng các hoá ch t b o qu n,
ch t màu th c ph m, ch t ch ng lên men, th i r a ñ c h i...).

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p……………

3


- Quá trình v n chuy n, phân ph i ñ n ngư i tiêu dùng (ñ bao gói,
ñi u ki n bán hàng khơng đ m b o v sinh...)
Vi c s d ng th c ph m không ñ m b o an toàn trư c m t có th ng
đ c c p tính v i các tri u ch ng

t d nh n th y, nhưng v n ñ nguy hi m

hơn n a là s tích lu d n các ch t đ c

m t s b ph n trong cơ th , sau

m t th i gian m i có th phát hi n b nh ho c có th gây d t t, d d ng cho

các th h sau. S ti p xúc m t s hoá ch t tuy

li u lư ng th p nhưng v i

th i gian dài cũng có th gây b nh nguy hi m như: ung thư, t n thương h
th n kinh. Tuy không ph bi n nhưng các ch t hố h c đ c h i nhi m trùng
trong th c ph m ñã gây ra hàng lo t các v ng ñ c nghiêm tr ng, trong m t
s trư ng h p đã gây t vong ho c khơng th ph c h i s c kho [9].
2.1.4. Kim lo i n ng và ng ñ c th c ph m do kim lo i n ng
2.1.4.1. Ngu n g c c a các kim lo i n ng gây ñ c
Các kim lo i nói chung và các kim lo i n ng gây ñ c cho ñ ng v t và
con ngư i nói riêng là nh ng thành ph n t n t i vĩnh vi n và tham gia c u
thành nên vũ tr . Tr i qua q trình phong hóa và ki n t o trái đ t chúng đư c
chuy n hóa t d ng v t ch t này sang d ng v t ch t khác. T môi trư ng các
kim lo i n ng thơng qua các q trình h p thu, trư c h t chúng đư c tích lũy
trong th m th c v t t n t i trong h sinh thái. T cơ th th c v t, đ t, nư c,
khơng khí, các kim lo i n ng ñi vào cơ th ñ ng v t theo m t chu trình khép
kín c a chu i th c ăn đ đi vào các mơ bào đ ng v t và t n t i

đó.

Ngồi nh ng d ng t n t i trong t nhiên, các kim lo i n ng gây đ c cịn
th i vào môi trư ng s ng thông qua ho t ñ ng s ng c a con ngư i. Nhi u
d ng h p ch t hóa h c đư c con ngư i t o ra qua quá trình khai thác, ch bi n
t các s n ph m t nhiên ñ ph c v ñ i s ng. Thơng qua nh ng ho t đ ng
này chính con ngư i quay tr l i tác ñ ng vào môi trư ng gây ô nhi m.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p……………

4

2.1.4.2. ð c ch t kim lo i n ng
Là nh ng ch t khi xâm nh p vào cơ th gây ra các bi n ñ i sinh lý, sinh
hóa và phá v cân b ng sinh h c, làm r i lo n ch c năng s ng bình thư ng
d n t i tr ng thái b nh c a t ng cơ quan, h th ng tu n hồn, th n kinh và
tiêu hố...ho c tồn b cơ th (Tr nh Th Thanh, 2000)[44].
2.1.4.2.1. ð c tính c a th y ngân (hg)
Thu ngân là m t kim lo i n ng t n t i ch y u dư i ba d ng: Metalic
(Hg d ng hơi), inorganic (Hg vô cơ), organic (Hg h u cơ) nhưng ch y u
dư i d ng methyl thu ngân (Trung tâm nghiên c u t ng h p b nh).
Trong th c t th y ngân r t đa d ng vì v y nó có nhi u đ c tính lý hố
quan tr ng mà kim lo i khác khơng th thay th đư c. Thu ngân ñư c s
d ng trong các máy móc thi t b khoa h c k thu t, làm nguyên li u s n xu t
b t màu, dùng làm ch t xúc tác trong công nghi p t ng h p ch t h u cơ.
Trong nông nghi p thu ngân đư c dùng làm thu c di t cơn trùng, thu c
ch ng n m. Lĩnh v c chăn ni, thú y thu ngân đư c dùng làm thu c sát
trùng, thu c t y.
Trong môi trư ng s ng Hg có nhi u trong các nư c th i công nghi p
sul-clo, công nghi p t ng h p h u cơ cloruavinyl, cơng nghi p đi n t , trong
khu công nghi p khai thác qu ng, các nhà máy thu c da, nhà máy hoá ch t...
đây là các ngun nhân gây ơ nhi m Hg trong đ t, nư c, mơi trư ng và con
ngư i. Trong nư c b m t và nư c ng m Hg thư ng có n ng đ < 0,5ml/l, Hg
trong khơng khí kho ng 2-10mg/cm3 (Peter. R, Walshe.J.M, 1996)[76].
M c ñ ñ c c a Hg d a vào đ c tính hố h c c a nó, Hg ngun t
tương đ i trơ và khơng đ c. N u nu t ph i Hg l i ñư c th i ra mà không gây
h u qu nghiêm tr ng. Hơi thu ngân do Hg kim lo i bay hơi thì r t đ c.
Thu ngân tham gia vào ho t ñ ng c a enzym, c n tr các ch c năng
thi t y u c a chúng và có th coi là ch t kìm hãm enzym, chúng tác d ng lên
các nhóm – SCH3 và -SH trong methionin và cystein (các ion kim lo i có cùng

thư c và đi n t ).

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p……………

5


SH
[Enzym]

S
+ Hg

Hg + 2H+

[Enzym]

SH

S

Methyl Hg đư c hồ tan trong m , ch t béo c a màng t bào, não tu ,
ñi qua màng sinh h c, màng lipit ñ c bi t là màng ph i và gây nh hư ng
chính đ n h th n kinh trung ương. Do v y, sau khi nhi m ñ c ngư i b nh d
b kích thích, cáu g t, xúc ñ ng và gây r i lo n tiêu hoá, r i lo n th n kinh,
tay chân run. Thu ngân làm phân ly t bào chromosoma, ñ p g y nhi m s c
th và ngăn c n s phân chia t bào là nguyên nhân gây hi n tư ng vơ sinh
nam gi i khi ng đ c lâu dài hơi thu ngân. M i tri u ch ng ng ñ c ñ u xu t
hi n khi hàm lư ng methyl Hg (CH3Hg+) trong máu ñ t 0,5ppm.
Khi vào cơ th , các mu i Hg m t ph n h p thu vào h ng c u (tr h ng

c u th ), chúng g n v i các enzym có nhóm Sulfidril t o nên nh ng h p ch t
vịng và qua đó làm tê li t các enzym đó, các enzym và coenzym thoát ra kh i
t bào. Hg k t h p v i lipit trong máu t o thành nh ng ph c ch t có th thâm
nh p vào t bào th n kinh và b oxy hoá b i catalaza, hydrogenperoxide t o
thành HgCl. HgCl kìm hãm s v n chuy n ñư ng qua màng t bào và q
trình photphoryl hố làm thi u h t năng lư ng trong t bào d n t i r i lo n
th n kinh (Ngô Gia Thành, 2000)[18].
T c ñ , ñ ñ c và th i gian ñi ñ n các t ch c ph thu c vào ch t
lư ng c a t ng lo i h p ch t Hg. Sau khi cho u ng các h p ch t Hg vài gi
n ng ñ Hg r t cao trong gan và th n ngoài ra chúng có th tích lu

cơ tim,

não, não gi a, và tu s ng (trong các neron v n ñ ng).
Hg

d ng vơ cơ và h u cơ đ u gây ng ñ c cho cơ th , gây hi n tư ng

suy gi m mi n d ch. Thí nghi m c a Koller, J. Vetres (1973)[67] trên chu t
nh t cho th y chu t nh t ti p xúc lâu dài v i Hg dư i li u gây ñ c làm tăng
cao ñ nh y c m v i quá trình nhi m virut, tăng t l ch t và gây ch t nhanh.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p……………

6


Tác gi cũng cho r ng Hg là ch t có kh năng gây c ch các ho t đ ng ho t
hố c a enzym liên quan đ n quá trình sinh t ng h p kháng th .
2.1.4.2.2. ð c tính c a chì (Pb)

Trong t nhiên, Pb ít khi

tr ng thái nguyên ch t mà nó thư ng

tr ng

thái: Sulfua, cacbonat, photphat, clorua đơi khi nó k t h p v i nhi u t p ch t
như: Oxyt chì (PbO), minium chì (Pb3O4) ho c bioxyt chì (PbO2) (L.Derobert,
1971). Chì ch y u t n t i

d ng h p ch t ít tan như PbS chuy n thành d ng

cacbonat t n t i trong khoáng sét, trong oxyt s t, Mn và mu i h u cơ.
Pb ñư c s d ng r ng rãi trong vi c s n xu t ra các acqui Pb, sơn, kim
lo i t m, gi y kim lo i, thu c, m c in, m u, ch t ph gia trong xăng, d u, m
ph m... các h p ch t h u cơ c a Pb như tetraethy Pb và tetramethy Pb ñư c
s d ng làm ch t ch ng kích n . Ngư i ta s d ng tetramethy Pb v i t l
0,04-0,06% tr n vào xăng làm ch t bôi trơn trong xăng. Khi xăng cháy trong
các ñ ng cơ, dioxit Pb hình thành và th i ra theo khói. Do v y,

nh ng nơi

g n ñư ng cao t c t l Pb trong cây c i và cát có hàm lư ng cao. ví d : cát
g n đư ng qu c l có 1000-4000mg Pb/kg. Hàm lư ng Pb trên th m th c v t
t l thu n v i hàm lư ng Pb trong khơng khí (Loyd, 1961)[69]. Do đó các
đ ng v t ăn th c v t g n các tr c ñư ng giao thông này cũng s b nhi m Pb.
Ph n l n lư ng Pb có trong nư c u ng do ng d n nư c s d ng h p
kim chì, các v t d ng hàn b ng Pb. Trong s n xu t ch bi n lương th c, th c
ph m, các quá trình thu hái, ch bi n, b o qu n, v n chuy n th c ăn làm tăng
lư ng ô nhi m Pb t 2-12 l n, cịn quy trình đóng h p làm tăng 30% lư ng Pb

trong th c ph m (Houben, G.F, 1997)[65].
Theo con s th ng kê Lond MARC (1980)[68] cho th y Pb tích t
trong tồn c u năm 1974-1985 là 267000 t n/năm, chi m 61% lư ng Pb tích
t trong mơi trư ng. Hàng năm con ngư i khai thác kho ng 2 tri u t n, 10%
trong s đó b m t đi khi s lý và 10% b m t khi ch t o Pb t m.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p……………

7


S nguy hi m c a Pb ñ i v i s c kho c a con ngư i ñã ñư c nghiên
c u k . Hi n nay, ñã ch ng minh đư c đ c tính c a Pb ñ i v i h th n kinh
trung ương, t o máu, gan, th n. Nhi m ñ c Pb gây nên nh ng h u qu ñáng lo
ng i cho s c kho c ng ñ ng, ñ c bi t nh hư ng x u ñ n th l c và trí tu
c a tr em. Khi cơ th b nhi m đ c chì, Pb2+ làm thay đ i c u trúc, kìm hãm
ho t đ ng c a enzym như: axetylenchrolanesteraza, alkalimephotphataza,
cacbonicalhydaza và m t s men tham gia t ng h p hemoglobin, cũng như
các s c t hô h p khác c n thi t trong máu như xytocrom (Underwood và
Suttle, 2001).
Ngư i b nhi m ñ c Pb thư ng m c b nh máu xám do chì k t h p v i
h ng c u t o thành nh ng h t nh d ng basofil

trong h ng c u,

t p trung trong h ng c u chi m 90%, cịn m t ph n r t ít

ngư i Pb

trong huy t thanh.

Vì th chì đư c đào th i r t ch m ra kh i máu.
M t khác, do Pb có tính kh m nh nên Pb khơng cho phép s d ng O2
trong hô h p và s d ng glucoza ñ t o năng lư ng duy trì s s ng. Hi n
tư ng này th y r t rõ khi hàm lư ng Pb trong máu ñ t ñ n 0,30ppm. Nhưng
n u hàm lư ng Pb trong máu tăng đ n 0,5-0,6ppm thì ch c năng c a th n b t
ñ u r i lo n, khi ñ t ñ n 0,8ppm s sinh ra thi u máu do thi u h t hemoglobin
và phá hu não. ð c bi t nguy hi m là Pb2+ có th thay th Ca2+ trong xương
do c u trúc c a Pb2+ tương t như Ca2+, nên khi có Pb trong máu nó s chi m
ch c a Ca2+. Do đó, khơng ph i ch có canxiphotphat làm khung xương mà
cịn có m t ph n chì photphat t n t i

đó đ hình thành nơi ti p nh n ñ i v i

lư ng Pb ñư c gi i phóng d n sau khi ñã h p th . S tích lu này s gây ng
ñ c lâu dài cho cơ th , h u qu làm cho xương, răng b ñen x n.
Do Pb k t h p v i các nhóm sunfidril làm vô ho t ch c năng c a men
và gây ra nh ng r i lo n trong quá trình chuy n hoá. Pb gây ra các tri u
ch ng trúng ñ c th n kinh là do Pb c ch s ho t ñ ng c a Ca, P trong não.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p……………

8


Nó làm thay đ i s cân b ng n ng đ Ca2+ gi a bên trong và bên ngồi màng
t bào th n kinh, Pb cũng c ch hàng lo t các men khác như ATP-aza,
adenil-cyclaza...t các nguyên nhân trên d n ñ n trao ñ i ch t ñi n gi i c a t
bào th n kinh b r i lo n.
Pb là m t ñ c ch t có th gây quái thai. S xâm nhi m c a Pb qua nhau

thai ngư i x y ra r t s m t tu n th 20 c a thai kỳ và ti p di n su t th i kỳ
mang thai (Tr nh Th Thanh, 2000). Ngư i ta cũng ñã ki m tra tác d ng gây
quái thai c a Pb

chu t và nh n th y sau khi th tinh cho chu t m ăn 25 -

70mg nitrat Pb/kg th tr ng thì vào ngày th 9 thai ng ng phát tri n và t
ngày th 10 - 15 các thai b ch t (Gainer và cs, 1972). Pb cũng đóng m t vai
trị nh t ñ nh trong vi c gây ra các kh i u

ph i và th n. Trong các thí

nghi m trên ñ ng v t, ngư i ta xác nh n r ng s d ng ph i h p gi a Pb và
các ch t gây ung thư, th i gian xu t hi n các kh i u s rút ng n l i và tăng ñ
l n c a các kh i u. Trong các ñ i sau c a đ ng v t thí nghi m này cũng có
các h u qu nói trên (Am.J. Vet. Res, 1977)[52].
Theo k t qu nghiên c u c a Wolker (1986)[87] dùng axetat Pb nghiên
c u li u gây ng đ c

ng a, bị, dê, c u, l n cho th y khá cao:

ng a 500-

700g, bò 50-100g, dê c u 20-25g và l n 10-25g. Gia c m hàng ngày ti p nh n
160mg/kg th tr ng v n có th ch u đ ng đư c, nhưng

li u 320mg/kg tr ng

lư ng xu t hi n các tri u ch ng ng ñ c.
2.1.4.2.3. ð c tính c a camidium (Cd)

Camidium là m t kim lo i n ng có màu tr ng b c, óng ánh, d b oxy
hoá. M t vài d ng h n h p Cd hay g p là: cadimium acetate, cadimium
sulfide, cadimium sulfoselenide cadimium stearate, cadimium oxyde,
cadimium cacbonate, cadimium sulfate, cadimium chloride. M t vài h n h p
Cd vô cơ, có th hồ tan trong nư c như Cd acetate, cadimium chloride và
cadimium sulfate còn cadimium oxyde và cadimium sulfide g n như không
tan trong nư c.
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p……………

9


Cadimium ñư c phân b r ng rãi trên b m t trái ñ t v i n ng ñ trung
bình là 0,1mg/kg trong đá tr m tích và mu i photphat. Vùng bi n (ngu n
nguyên li u chính ñ s n xu t phân bón photphat và cũng là nguyên nhân gây
nhi m Cd trong ñ t) 15mg/kg (WHO, 1992)[84]. Theo ư c tính c a các nư c
EEC, lư ng Cd ñưa vào hàng năm qua phân bón photphat là 5g/ha (Anderson,
1988)[51]. Nhưng n u ta s d ng phân bón photphat lâu dài, nó s là y u t
ch y u quy t ñ nh hàm lư ng Cd trong ñ t (Hillin, Anderson, 1981)[64]. ð c
bi t, th c v t d dàng l y Cd t đ t thơng qua chu i th c v t và l t vào chu i
th c ăn. Th c ph m h p th 70% Cd t

ñ t, cịn l i 30% t

khơng khí

(Nguy n Th Thìn, 2001)[24].
Cadimium xâm nhi m vào ngu n nư c u ng do ng nư c m k m
không tinh khi t ho c do các m i hàn và vài lo i ch t g n kim lo i. Hàm
lư ng Cd trung bình 0,1-0,3mg/m3 (William Glaze,2000)[86]. Theo WHO135 (1992)[83] trong cơ th sinh v t ñang s ng hàm lư ng Cd là 0,01ppm,

hàm lư ng Cd trong cơ th ngư i trung bình là 0,4-0,5mg/ngư i. theo nhi u
nhà chuyên gia, hút thu c cũng là nguyên nhân ñáng k gây nhi m Cd. Hút 1
ñi u thu c có 1-2µ g Cd, hít vào 0,1- 0,2µ g kim lo i.
Kim lo i n ng Cd khi xâm nh p vào cơ th làm m t ho t tính c a
nhi u enzym do ion Cd2+ có ái l c m nh ñ i v i các phân t có ch a nhóm –
SH, -SCH3 c a các enzime.
SH

S
+ Cd2+

[Enzym]
SH

Cd + 2H+

[Enzym]
S

Lư ng Cd xâm nh p vào cơ th không ch ph thu c vào vi c ăn ph i các
lo i th c ph m có ch a Cd mà ph n l n ph thu c vào ch ñ và ch t lư ng
th c ph m. N u hàm lư ng Ca, Fe, protein th p thì t l tích t Cd cao hơn
(New York, 1980). Cd khi xâm nh p vào cơ th h u h t ñư c gi l i th n, gây
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p……………

10


nh hư ng ñ n ch c năng th m th u c a ng th n, làm tăng protein ni u, tăng
lư ng β2-microglobulin ni u và huy t thanh sau đó tăng creatinin huy t thanh

cu i cùng có th

nh hư ng đ n axitamin, gluco và photphat (New Yort, 1980).

Ch c năng th n b thay ñ i do photphat và Ca khơng đư c h p thu l i t nh ng
khoáng ch t

ng xương. Cd làm tăng q trình lỗng xương do s thi u h t

Ca, hàm lư ng Cd l ng ñ ng

v th n 50mg/kg tr ng lư ng. S h p thu nhóm

hydroxy c a vitamin D ho t đ ng t bên trong (New York, 1980)[75].
Theo Tr nh Th Thanh (2000) Cd và h p ch t c a nó ñư c x p vào
nhóm có th gây ung thư (nhóm 2A theo s s p x p c a IARC). Cd là ch t
gây ung thư đư ng hơ h p, khi ngư i b nhi m ñ c Cd, tuỳ theo m c ñ
nhi m s gây ra ung thư ph i, th ng vách ngăn mũi, ung thư tuy n ti n li t.
Cd cũng là tác nhân gây quái thai, tiêm 3mg Cd/kg ho c cao hơn vào chu t
ñ ng ch a ho c chu t nh t th y xu t hi n các v t n t
thi u sót

mơi, vịm mi ng và s

t chi. Cơ ch : sau khi Cd ñư c h p th vào cơ th , chúng tương

tác v i axit desoxyribonucleic và làm sai l ch mã di truy n, sai l ch quá trình
sinh t ng h p protit 9D.E Hathway-polyhedrun, 1982).
Trong công nghi p th c ph m Cd ñư c coi là nguyên t nguy hi m
nh t, khi hàm lư ng Cd >15ppm trong th c ph m ñư c coi là nhi m ñ c (ð

Th Thu Cúc, 1995)[8]. thí nghi m trên gia c m ñã xác ñ nh li u LD50 cho ăn
là 165mg/kg th tr ng, còn li u gây ch t ch c ch n là 216mg/kg th tr ng.
L n con ăn th c ăn có ch a 300mg/kg th c ăn s có tri u ch ng trúng ñ c.
Trong s các lo i ñ ng v t thì c u là đ ng v t m n c m nh t.
2.1.4.2.4. ð c tính c a asenic (As)
Asen là m t kim lo i n ng, d kim d hình, g m có As vàng và As đen.
Vi c đ t nóng As trong khơng khí s sinh ra khói tr ng g m có As trioxide.
H n h p As g m 3 nhóm chính: As vô cơ (As trioxide, Asenic, As
trichloxide), As h u cơ và khí As.

Trư ng ð i h c Nơng nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p……………

11


Asen ñư c phân b r ng rãi trong v trái ñ t và ñư c s d ng làm tác
nhân h p kim hoá. As xâm nh p vào nư c t các cơng đo n hồ tan các ch t,
qu ng m t nư c th i công nghi p hố h c và s l ng đ ng khơng khí. Asen
thư ng có m t trong thu c tr sâu, thu c di t n m, di t côn trùng và thu c
di t c d i. Asen là ch t làm bay màu trong s n xu t kính ch t o ra kính
tr ng đ c và kính tráng men. Ngồi ra nó cịn đư c s d ng trong m t s lo i
thu c ch a hen, ký sinh trùng... trong các h p ch t As thì As (III) là đ c nh t.
As (III) th hi n tính đ c b ng cách t n cơng lên nhóm SH c a các
enzime làm c ch ho t ñ ng c a men.
SH -O
Enzym

+

S

As-O-

As-O- + 2OH-

Enzym

SH -O

S

Các enzime s n sinh ra năng lư ng c a t bào trong chu trình c a
axit xitric ch u nh hư ng r t l n. B i vì các enzime vào Alhydrrogenara b
c ch do vi c t o ph c v i As (III), d n t i vi c s n sinh ra các phân t
ATP b ngăn c n.
Do tính ch t, c u t o, c u hình anion photphate (PO43-, PO32-) mà As
(AsO33+) can thi p vào m t s q trình ho t đ ng hố sinh c a photphate.
Trư ng h p này ñư c ch ng minh khi nghiên c u s phát tri n hoá sinh c a
các ch t sinh năng lư ng ATP (adenorintriphotphat). M t giai ño n quan
tr ng trong quá ttrình hình thành và phát tri n ATP là s t ng h p enzime c a
1,3-diphotphatglicerat t glierandehit-3-photphat. As s d n t i s t o thành
1-aseno-3-photpho-glicerat gây c n tr giai ño n này. S photpho hố đư c
thay b ng s Asen hố, q trình này kèm theo s thu phân t nhiên t o ra
photphoglycerat và Asenit. Khi As3+ trong cơ th ñ t ñ n n ng ñ cao s gây
hi n tư ng đơng t các protein do s t n cơng liên k t c a nhóm sulfua vào
c u lưu huỳnh (S-S) b o toàn c u trúc b c 2, 3.

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p……………

12

Tr nh Th Thanh (2000) Asen là ch t gây ung thư cho ngư i, As gây
ung thư da, ph qu n, ph i, các xoang và t l m c b nh ung thư da tương ñ i
cao. Theo tiêu chu n Vi t Nam hàm lư ng As cho phép có trong nư c u ng:
0,05mg/l (Nguy n Th Hoan, 1993)[22], còn n u theo tiêu chu n c a UNICEF
hàm lư ng As: 0,01mg/l.
Các tinh th As2O3 có kích thư c trung bình li u gây ch t

gia c m

0,05-0,1g; chó 0,1-0,2g; l n 0,5-1g; ng a 10-15g; bị 15-30g/kg th tr ng.
As2O3 tích t nhi u

b máy hơ h p trên b i As2O3 đi qua mũi, h ng l p lơng

nhung qua khe khơng khí vào cơ th vì r t nhi u As có th vào đi qua đư ng
tiêu hố.
As đ c bi t ñ c v i máu (h mao m ch), nó là tê li t các th n kinh
v n m ch, m t khác nó gây đ c tr c ti p ñ n các cơ trơn c a m ch máu.
Thành m ch b giãn, tính th m qua thành m ch tăng cao. Các d ch t ch c,
protein và trong trư ng h p n ng các t bào máu cũng có th chui qua, đ c
bi t h mao m ch ru t b t n thương n ng n . Do đó, d ch đ vào lịng ng
tiêu hố tăng lên gây a ch y, d n t i toan huy t. H mao m ch

th n cũng

b phá hu và d n t i các ti u c u th n, các ng d n ni u b t n thương.
Ti p đó, ngay c b n thân các ñ ng m ch cũng b giãn r ng, gây t n
thương và huy t áp t t nhanh chóng.
Ngồi ra, h th n kinh cũng b

nh hư ng khi cơ th nhi m ñ c As,

As gây c ch h th n kinh. N u cơ th nhi m ñ c kéo dài s gây viêm th n
kinh, viêm tu s ng. Viêm dây th n kinh ngo i biên

ph n xung quanh

mũi là m t trong nh ng tri u ch ng ng ñ c As. S viêm dây th n kinh
ngo i biên đư c th hi n thơng qua s r i lo n c a cơ v n ñ ng, gi m s
ho t ñ ng c a tim m ch sau 10 ngày ñ n 3 tu n u ng thu c có ch a As h u
cơ (New York, 1980).
Nhi m ñ c As cũng gây hi n tư ng qi thai và nó đã đư c th

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p……………

13


nghi m b ng cách ñưa vào cơ th chu t ñ ng mang thai mu i As t 610mg/kg th tr ng (New York, 1980). As ñư c tiêm vào tĩnh m ch chu t
ngày th 8 c a giai ño n mang thai và k t qu t l thai ch t lưu và d t t
tăng lên theo li u As tiêm vào cơ th . As gây quái thai ñư c bi u hi n:
xương sư n, th n bi n d ng.
2.1.5. ð c t n m m c và ng ñ c th c ph m do n m m c
2.1.5.1. ð c t n m m c
ð c t n m m c là s n ph m ph c a quá trình trao ñ i ch t t nhiên
c a n m m c, có th gây đ c cho con ngư i và gia súc. ð c t n m m c có
tính b n v ng

nhi t đ cao và khơng b tiêu di t trong q trình ch bi n

th c ăn thông thư ng. Tùy theo t ng lo i mà ñ c t n m m c có th gây
nhi m đ c c p tính và m n tính. [4]
Cho đ n nay, ngư i ta ñã phát hi n ra kho ng 300 ch t ñ c n m m c,
trong ñó có 20 ch t ñ c gây nguy hi m ñ i v i con ngư i và v t nuôi. N m
m c phát tri n trên lương th c, th c ph m ñã làm suy gi m hàm lư ng các
ch t dinh dư ng c a cơ ch t, cịn s n sinh ra các đ c t . M t s ngũ c c như
l c, ngơ, đ u, các lo i h t có d u thư ng r t thích h p cho s s n sinh ñ c t
c a n m m c.
Nhi u lo i ñ c t n m m c ñã đư c xác đ nh đ c tính. Có th chia đ c
t n m m c thành 6 nhóm khác nhau d a trên tính ch t gây đ c, t ch c b nh
lý và sinh h c.
Hi n nay v n ñ nhi m ñ c t n m m c

nơng s n là khó tránh kh i và

là v n đ chung c a tồn c u. T ch c FAO nh n ñ nh hàng năm có kho ng
25% nơng s n trên tồn th gi i nhi m ñ c t . N m m c ñ c Aspergillus
flavus g p nhi u

các lương th c, th c ph m khác nhau, nhưng các lo i h t

có d u (đ c bi t là l c) thích h p nh t cho s phát tri n c a nó, và cũng
đ c t aflatoxin hình thành m nh nh t.

l c

Trung Âu thư ng g p lo i n m m c

kho ñi n hình Aspergillus và Penicillium xu t hi n ngay khi ngũ c c ñư c thu

Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p……………

14


ho ch và b o qu n trong ñi u ki n ñ

m cao ho c b

m.

nh ng v thu

ho ch ñư c ti n hành c n th n, khi s y khô và lưu kho cũng như b o qu n,
ngũ c c s không b nhi m n m m c.

STT
1

Gây ñ c ñ i v i cơ quan,

ð c t tác ñ ng

n i t ng
Gây ung thư gan

Aflatoxin, Patulin, Sterig matocystin,
Luteoskyrin, Penicillin axit

2

ð c v i gan

Aflatoxin, Ochratoxin, Rubratoxin,
Luteoskyrin

3

ð c v i th n

Ochratoxin, Citrinin

4

ð c v i các cơ quan sinh

Zearalenol, và m t s các Trichothecen

d c
5

ð c v i th n kinh

Esgotamin, Citreoviridin

6

ð c v i da và niêm m c

T-2 Toxin, Diacetocyscirpernol,

Nivanenol, Deoxynyvanenol, Sporidesmin

Trong l ch s ñã t ng x y ra nhi u v ng ñ c th c ăn do ñ c t c a
m t s ch ng n m m c, gây t vong cho hàng lo t ngư i và gia súc. Nh ng
nghiên c u v n m m c m i ñây ñã phát hi n nhi u ch ng n m m c gây hư
h i và làm ñ c th c ph m, nh t là Aspergillus. [2]
N m Aspergillus và A.parasiyicus ti t ra mycotoxin là Aflatoxin, các
ch ng n m này phát tri n m nh

các lo i th c ph m nông s n, th c ăn gia

súc, gia c m trong các ñi u ki n thu n l i nóng và m. Aflatoxin là m t ñ c
t n m m c ñáng s nh t. Tác h i c a ñ c t vi n m này ñ i v i ñ ng v t ñã
ñư c bi t ñ n t lâu, và ñã ñư c ch ng minh có th gây ung thư gan trên th c
nghi m. Ngư i có th b nhi m aflatoxin do ăn ph i các lo i ngũ c c b ô
nhi m ho c ăn th t các đ ng v t đư c ni b ng ngũ c c ô nhi m Aflatoxin.
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p……………

15


Các nghiên c u

nh ng vùng có t l ung thư cao trên th gi i ñ u cho th y

nhi m đ c Aflatoxin là nguy cơ chính gây ung thư gan[46].
Theo các s li u trong và ngoài nư c thì hàm lư ng Aflatoxin có th t
1000ppb ñ n vài nghìn ppb trong th c ăn chăn ni. S có m t c a chúng
trong th c ăn chăn ni d n đ n các k t qu sau:
- Tăng chi phí th c ăn/kg tăng tr ng

- Gi m tr ng lư ng do ch m l n.
-T l

m và ch t do các b nh đư ng hơ h p và tiêu hóa cao.

- Gi m s c ñ kháng v i các b nh truy n nhi m, ñ c bi t là b nh
Newcastle, b nh Gumboro, b nh do Salmonella và b nh c u trùng.
- Gi m s n lư ng tr ng, gi m t l

p n . Gây ch t phôi và nhi u

trư ng h p gây x y thai, ñ non.
- N u li u ñ c ñ l n s gây ch t hàng lo t ñ i v i gia súc, gia c m.
- N u li u khơng đ l n có th gây m, cịi c c, xù lơng, vàng da, phân
l ng d n ñ n ch t.
- Gây t n dư ñ ñ c trong mô bào và t ch c làm nh hư ng t i s c
kh e ngư i tiêu dùng do ăn ph i ch t ñ c t n dư trong th t, tr ng và ph t ng.
2.1.5.2. Cơ ch tác d ng v m t hóa sinh h c c a Aflatoxin
B n thân nhân dihydrofurofuran trong c u trúc hóa h c c a aflatoxin B1
không gây ung thư. Kh năng sinh ung thư ph thu c vào s cùng t n t i c a
nhân trên dihydrofurofuran và ph n d-lacton chưa no. Có th có m t s epoxi
hóa phân t , do có n i đơi ph n t n cùng Difuran trong công th c các aflatoxin
B1, G1 và M1. N i đơi này khơng có

aflatoxin B2 và G2, do v y ho t tính c a

chúng kém đi. Cũng có ý ki n cho r ng aflatoxin B1 ch là ch t ti n sinh ung
thư, ñ ñư c chuy n thành ch t gây ung thư s ph i nh ñ n các enzyme.
Cliford và Rees 1967 ñã sơ ñ hóa các giai ño n k ti p nhau c a tác
đ ng hóa sinh h c c a aflatoxin, t m th i công nh n kh năng tác ñ ng lên t

bào gan c a aflatoxin qua 5 giai ño n m i giai ño n sau là k t qu c a giai
Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c nông nghi p……………

16