Đánh giá tổng hợp điều kiện tự nhiên huyện đại từ tỉnh thái nguyên phục vụ phát triển nông lâm nghiệp ( Luận văn thạc sĩ)

ĐẠI HỌC THÁI NGUN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN THU GIANG

ĐÁNH GIÁ TỔNG HỢP ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN
HUYỆN ĐẠI TỪ - TỈNH THÁI NGUN PHỤC VỤ
PHÁT TRIỂN NƠNG - LÂM NGHIỆP

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC ĐỊA LÍ

Thái Ngun, 2014

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

ĐHTN

/>

ĐẠI HỌC THÁI NGUN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

NGUYỄN THU GIANG

ĐÁNH GIÁ TỔNG HỢP ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN
HUYỆN ĐẠI TỪ - TỈNH THÁI NGUN PHỤC VỤ
PHÁT TRIỂN NƠNG - LÂM NGHIỆP
Chun ngành : Địa lí tự nhiên
Mã số

: 60.44.02.17

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC ĐỊA LÍ

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Nguyễn Thị Hồng

Thái Ngun, 2014

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

ĐHTN

/>

LỜI CAM ĐOAN
Tơi xin cam đoan đây là cơng trình nghiên cứu của tơi, các số liệu trích
dẫn có nguồn gốc rõ ràng. Kết quả trong luận văn chưa được cơng bố trong
bất cứ cơng trình nghiên cứu nào khác.

Thái Ngun, tháng 4 năm 2014
Tác giả luận văn

Nguyễn Thu Giang

Xác nhận

Xác nhận

của trưởng khoa chun mơn

của Người hướng dẫn khoa học

PGS.TS. Nguyễn Thị Hồng

PGS.TS. Nguyễn Thị Hồng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

ĐHTN

i

/>

LỜI CẢM ƠN
Tơi xin bảy tỏ lòng biết ơn sâu sắc và chân thành cảm ơn PGS.TS
Nguyễn Thị Hồng đã chỉ bảo, hướng dẫn và giúp đỡ tơi rất tận tình trong suốt
thời gian thực hiện và hồn thành luận văn.
Tơi xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ tận tình của Ban chủ nhiệm khoa
Địa lí, các Thầy, Cơ giáo khoa Địa lí, trường Đại Học Sư Phạm Thái Ngun.
Tơi xin cảm ơn các Giáo sư, Tiến sĩ của Viện Địa lí thuộc Viện Hàn lâm
Khoa học và Cơng nghệ Việt Nam đã tạo mọi điều kiện thuận lợi và giúp đỡ
tơi trong suốt thời gian nghiên cứu và hồn thành luận văn.
Tơi xin cảm ơn Sở tài ngun mơi trường, Sở Cơng Thương Thái
Ngun, Ủy ban nhân dân huyện Đại Từ, và các cơ quan, cá nhân đã giúp đỡ tơi
về nguồn tư liệu phục vụ cho việc nghiên cứu đề tài.
Cuối cùng, tơi xin cảm ơn gia đình, những người thân và bạn bè ln động
viên, ủng hộ, giúp tơi tập trung nghiên cứu và hồn thành luận văn của mình.

Thái Ngun, tháng 4 năm 2014
Học viên

Nguyễn Thu Giang

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

ĐHTN

ii

/>

MỤC LỤC
Trang
Trang phụ bìa
Lời cam đoan............................................................................................................. i
Lời cảm ơn ............................................................................................................... ii
Mục lục ................................................................................................................... iii
Danh mục các ký hiệu, các chữ viết tắt .................................................................... iv
Danh mục các bảng .................................................................................................. v
Danh mục các hình ................................................................................................. vi

MỞ ĐẦU ........................................................................................................ 1
1. Lí do chọn đề tài.......................................................................................... 1
2. Lịch sử nghiên cứu của đề tài ...................................................................... 2
3. Mục đích nghiên cứu ................................................................................... 4
4. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................. 4
5. Phạm vi nghiên cứu..................................................................................... 4
6. Quan điểm và phương pháp nghiên cứu ...................................................... 4
7. Đóng góp của luận văn ................................................................................ 8
8. Cấu trúc của luận văn .................................................................................. 8

NỘI DUNG..................................................................................................... 9
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN NGHIÊN CỨU, ĐÁNH GIÁ TỔNG
HỢP ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN PHỤC VỤ PHÁT TRIỂN NƠNG - LÂM
NGHIỆP HUYỆN ĐẠI TỪ -........................................................................... 9
TỈNH THÁI NGUN ................................................................................... 9
1.1. Cơ sở lý luận ............................................................................................ 9
1.1.1. Các khái niệm........................................................................................ 9
1.1.2. Đối tượng nghiên cứu.......................................................................... 12
1.1.3. Những vấn đề lý luận về đánh giá cảnh quan ...................................... 14
1.1.4. Các hệ thống phân loại CQ của các tác giả Thế giới và Việt Nam....... 17
1.2. Quy trình nghiên cứu.............................................................................. 27
Tiểu kết chương 1 ......................................................................................... 29

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

iii

ĐHTN

/>

CHƯƠNG 2. ĐẶC ĐIỂM CÁC YẾU TỐ THÀNH TẠO VÀ SỰ PHÂN
HĨA CÁC TỔNG HỢP THỂ TỰ NHIÊN KHU VỰC NGHIÊN CỨU ...... 30
2.1. Vị trí địa lí và đặc điểm các yếu tố thành tạo các tổng hợp thể tự
nhiên ............................................................................................................. 30
2.1.1. Vị trí địa lí ........................................................................................... 30
2.1.3. Điều kiện kinh tế - xã hội..................................................................... 51
2.2. Đặc điểm các tổng hợp thể tự nhiên huyện Đại Từ - tỉnh Thái Ngun .. 56
2.2.1. Hệ thống chỉ tiêu phân loại các THTTN huyện Đại Từ ....................... 56
2.2.2. Các loại THTTN huyện Đại Từ ........................................................... 58

Tiểu kết chương 2 ......................................................................................... 63
CHƯƠNG 3. ĐÁNH GIÁ TỔNG HỢP ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN HUYỆN
ĐẠI TỪ - TỈNH THÁI NGUN ................................................................ 65
3.1. Các bước đánh giá và phân hạng mức độ thích nghi sinh thái................. 65
3.2. Nội dung và phương pháp đánh giá ........................................................ 66
3.2.1. Ngun tắc và phương pháp đánh giá.................................................. 66
3.2.2. Lựa chọn chỉ tiêu đánh giá chung........................................................ 67
3.3. Đánh giá riêng cho ngành sản xuất ......................................................... 70
3.3.1. Đối với sản xuất nơng nghiệp .............................................................. 70
3.3.2. Đối với ngành lâm nghiệp ................................................................... 75
3.4. Đánh giá tổng hợp điều kiện tự nhiên ..................................................... 80
3.5. Định hướng sử dụng khơng gian lãnh thổ huyện Đại Từ cho phát triển
nơng - lâm nghiệp.......................................................................................... 83
3.5.1. Quy hoạch phát triển nơng - lâm nghiệp.............................................. 83
3.5.2. Định hướng sử dụng khơng gian lãnh thổ huyện Đại Từ cho phát
triển nơng - lâm nghiệp ................................................................................. 85
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ..................................................................... 93
TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................................... 97

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

iv

ĐHTN

/>

DANH MỤC VIẾT TẮT
STT

Chữ viết tắt

1

CQ

2

ĐKTN

3

GDP

4

KT - XH

5

NCCQ

Nghiên cứu cảnh quan

6

NLKH

Nơng lâm kết hợp

7

THTTN

Tổng hợp thể tự nhiên

8

TNTN

Tài ngun thiên nhiên

9

UBND

Ủy ban nhân dân

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

Nội dung
Cảnh quan
Điều kiện tự nhiên
Tổng thu nhập quốc nội
Kinh tế - Xã hội

iv

ĐHTN

/>

DANH MỤC CÁC BẢNG
Trang
Bảng 1.1: Sự phân loại các CQ của A.G.Ixasenco (1961 a,b)....................................18
Bảng 1.2: Sự phân loại các CQ của N.A.Gvozdexki 1961.........................................19
Bảng 1.3: Sự phân loại các CQ của N.N. Nhikolaiev (1966).....................................20
Bảng 1.4: Hệ thống phân loại CQ [5]...........................................................................24
Bảng 2.1. Diện tích huyện theo cấp độ cao tuyệt đối và độ dốc [25].........................36
Bảng 2.2: Tần suất gió mùa đơng trạm Đại Từ (%)....................................................39
Bảng 2.3: Tần suất gió mùa đơng (%)..........................................................................40
Bảng 2.4: Nhiệt độ trung bình tháng, năm ở trạm Đại Từ (0C) ..................................40
Bảng 2.5: Lượng mưa trung bình tháng và năm ở một số trạm của huyện (mm).....41
Bảng 2.6: Tình hình biến động dân số Đại Từ giai đoạn 2008 - 2011 [23]...............51
Bảng 2.7. Các phụ lớp THTTN và độ cao địa hình.....................................................57
Bảng 2.8. Cấp phân vị và các chỉ tiêu phân chia huyện Đại Từ.................................58
Bảng 3.1: Tổng hợp đánh giá riêng các chỉ tiêu của THTTN đối với sản xuất
nơng nghiệp ..................................................................................................72
Bảng 3.2: Kết quả đánh giá cho nơng nghiệp..............................................................73
Bảng 3.3: Tổng hợp kết quả đánh giá chung của các loại THTTN cho ngành
nơng nghiệp huyện Đại Từ, tỉnh Thái Ngun...........................................75
Bảng 3.4: Tổng hợp đánh giá riêng các chỉ tiêu của THTTN đối với sản
xuất lâm nghiệp ..............................................................................77
Bảng 3.5: Kết quả đánh giá tổng hợp cho phát triển lâm nghiệp ...............................78
Bảng 3.6: Bảng tổng hợp kết quả đánh giá ngành sản xuất nơng, lâm nghiệp..........80
Bảng 3.7: Kết quả đánh giá tổng hợp các loại THTTN cho phát triển nơng, lâm
nghiệp huyện Đại Từ, tỉnh Thái Ngun....................................................80
Bảng 3.8: Kết cấu một số mơ hình nơng - lâm kết hợp...............................................88

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

ĐHTN

v

/>

DANH MỤC CÁC HÌNH
Trang

Hình 1.1. Sơ đồ hệ thống phân loại của Vũ Tự Lập (1974).............................22
Hình 1.2: Sơ đồ quy trình các bước nghiên cứu..............................................28
Hình 2.1: Bản đồ hành chính huyện Đại Từ ...................................................31
Hình 2.2: Bản đồ địa hình huyện Đại Từ ........................................................37
Hình 2.3: Bản đồ thổ nhưỡng huyện Đại Từ...................................................45
Hình 2.4: Bản đồ thảm thực vật năm 2011 huyện Đại Từ ...............................50
Hình 2.5: Bản đồ các tổng hợp thể tự nhiên huyện Đại Từ .............................62
Hình 2.6: Chú giải bản đồ các tổng thể tự nhiên huyện Đại Từ.......................63
Hình 3.1: Sơ đồ quy trình đánh giá, phân hạng mức độ thích nghi sinh thái
của các đối tượng sản xuất với điều kiện tự nhiên của địa phương ..65
Hình 3.2: Bản đồ đánh giá các tổng hợp thể tự nhiên huyện Đại Từ ...............82
Hình 3.3: Sơ đồ vòng xốy đói nghèo của người dân miền núi.......................86
Hình 3.4: Sơ đồ lợi ích KT - XH và mơi trường của mơ hình NLKT..............87
Hình 3.5: Bản đồ định hướng sử dụng các tổng hợp thể tự nhiên phát triển
nơng - lâm nghiệp huyện Đại Từ .....................................................91

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

vi

ĐHTN

/>

MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Trong sản xuất nơng - lâm nghiệp, các điều kiện tự nhiên là những yếu tố
ảnh hưởng và những yếu tố quyết định rất lớn tới sự phát triển của ngành.
Thái Ngun là một trong những tỉnh có điều kiện tự nhiên thuận lợi cho
sản xuất nơng - lâm nghiệp. Tuy nhiên ngành nơng - lâm nghiệp của tỉnh khơng
chiếm tỷ trọng cao trong cơ cấu GDP tồn Tỉnh nhưng đã góp phần giải quyết
việc làm, xóa đói giảm nghèo cho người lao động ở nơng thơn, góp phần tích cực
vào sự nghiệp cơng nghiệp hóa - hiện đại hóa nơng nghiệp, nơng thơn ở vùng
trung du và miền núi.
Đại Từ là một huyện miền núi và trung du thuộc tỉnh Thái Ngun, là
huyện có điều kiện thuận lợi cho phát triển cây cơng nghiệp lâu năm và phát
triển lâm nghiệp, cũng là một trong những huyện nghèo, kinh tế - xã hội phát
triển chậm so với các huyện khác. Đại từ là huyện là tỉnh có nhiều tiềm năng về
đất đai, khí hậu, tài ngun khống sản, Đại Từ có nhiều điều kiện phát triển
tồn diện các ngành kinh tế đặc biệt là phát triển nơng, lâm nghiệp và du lịch.
Đặc biệt khí hậu và đất đai đã tạo ra những điều kiện để huyện phát triển đa
dạng các giống cây trồng, vật ni đặc biệt là cây chè tạo nên sản phẩm chè nổi
tiếng như chè La Bằng, Khn Gà (Hùng Sơn)… Tuy nhiên, việc quan tâm đầu
tư để khai thác các nguồn lực của huyện phục vụmục tiêu phát triển kinh tế
hiện nay còn chưa tương xứng.mặc dù huyện Đại từ có nhiều tiềm năng để phát
triển kinh tế, nhưng cơng tác khai thác, sử dụng các nguồn lực còn thiếu tính
lâu dài và đồng bộ trên tồn khu vực. Để có quy hoạch phát triển kinh tế bền
vững, phát huy được thế mạnh của huyện, cần có những nghiên cứu đánh giá
tổng hợp điều kiện tự nhiên nhằm xây dựng cơ sở khoa học cho việc định
hướng phát triển, nâng cao năng suất, chất lượng, giá trị sản phẩm nơng - lâm

nghiệp, đảm bảo phát triển bền vững kinh tế - xã hội của huyện. Chính vì vậy,
sự lựa chọn đề tài “Đánh giá tổng hợp điều kiện tự nhiên huyện Đại Từ - tỉnh

1
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

ĐHTN

/>

Thái Ngun phục vụ phát triển nơng - lâm nghiệp” nhằm góp phần khai thác
tốt các tiềm năng tự nhiên phục vụ chiến lược phát triển kinh tế - xã hội và bảo
vệ mơi trường khu vực nghiên cứu.
2. Lịch sử nghiên cứu của đề tài
Ở Việt Nam, có rất nhiều cơng trình nghiên cứu về đánh giá tổng hợp các
điều kiện tự nhiên của từng vùng. Đó là các nghiên cứu về ảnh hưởng của các
điều kiện tự nhiên đến tình hình sản xuất, phát triển ngành nơng - lâm nghiệp
của các tỉnh trong cả nước, như đề tài độc lập cấp Bộ của Th.S Bùi Thị Thu làm
chủ nhiệm “Đánh giá tổng hợp các điều kiện tự nhiên phục vụ cho phát triển
nơng - lâm nghiệp bền vững huyện Phú Lộc - tỉnh Thừa Thiên Huế” - Đại học
Khoa học, Đại học Huế.
Có những nghiên cứu đánh giá tổng hợp điều kiện tự nhiên và điều kiện
kinh tế xã hội như đề tài độc lập cấp nhà nước của GS.TS Trần Nghi làm chủ
nhiệm “Đánh giá tổng hợp tài ngun, điều kiện tự nhiên,mơi trường, kinh tế xã hội nhằm định hướng phát triển bền vững khu vực biên giới phía Tây từ
Thanh Hóa đến Kon Tum” - Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà
Nội. Hay luận án Tiến sĩ của TS.Lê Năm “Đánh giá điều kiện tự nhiên phục vụ
quy hoạch phát triển sản xuất nơng lâm nghiệp vùng đồi núi tỉnh Thừa Thiên Huế, trường ĐHSP Hà Nội, 2004” - Trường Đại học Sư phạm Huế. Nhìn
chung các đề tài đã vận dụng cơ sở lý luận của nghiên cứu đánh giá tổng hợp
ĐKTN nhằm phục vụ phát triển KT - XH củamột địa phương cụ thể.
Bên cạnh các cơng trình nghiên cứu đánh giá tổng hợp các điều kiện tự

nhiên để phục vụ phát triển nơng - lâm nghiệp, còn rất nhiều báo cáo, tạp chí,
các dự án của các tác giả khác…của các cơ quan, các trường Đại học, như: báo
cáo “Đánh giá điều kiện tự nhiên và tài ngun thiên nhiên cho phát triển bền
vững Thành phố Hà Nội” của TS. Trương Quang Hải và TS. Trần Thanh Hà
trong Hội thảo phát triển bền vững thủ đơ Hà Nội; các báo cáo của Bộ nơng
nghiệp và phát triển nơng thơn; Bộ Kế hoạch Đầu tư; Bộ Khoa học Cơng nghệ;
Sở Nơng nghiệp và phát triển Nơng thơn của vùng, của tỉnh.

2
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

ĐHTN

/>

Đối với tỉnh Thái Ngun nhìn chung các đề tài có liên quan đến vấn đề
đánh giá tổng hợp điều kiện tự nhiên phục vụ phát triển nơng - lâm nghiệp còn
chưa có nhiều, hầu như chỉ đáp ứng phần nào phục vụ cho cơng cuộc phát triển
kinh tế - xã hội khu vực nghiên cứu như cơng trình “Địa lý tỉnh Thái Ngun”
được nhà giáo nhân dân Trịnh Trúc Lâm chủ biên xuất bản năm 1998 hay luận
văn của TS. Nguyễn Thị Hồng (2002), “Nghiên cứu hiện trạng và dự báo biến
động mơi trường tự nhiên do một số hoạt động kinh tế xã hội tỉnh Thái Ngun
đến năm 2010”, luận án tiến sĩ địa lí, Đại học Sư phạm Hà Nội. Các cơng trình
nghiên cứu, các báo cáo chủ yếu đề cập đến vấn đề khai thác điều kiện tự nhiên để
phục vụ phát triển ngành du lịch của tỉnh như bài báo “Khai thác các điều kiện tự
nghiên phục vụ phát triển du lịch tại khu du lịch Hồ Núi Cốc tỉnh Thái Ngun”.
Huyện Đại Từ tuy là một huyện giàu tiềm năng song cơng tác nghiên cứu
khoa học phục vụ phát triển kinh tế lại rất hạn chế. Phần lớn các đề tài đi sâu
vào việc tìm hiều một số tiềm năng chính của huyện như đề tài “Tìm hiểu về
khả năng sinh trưởng, năng suất, chất lượng một số giống chè nhập nội và biện

pháp bón phân qua lá cho giống chè có triển vọng tại xã La Bằng, huyện Đại
Từ, tỉnh Thái Ngun” của tác giả Nguyễn Tá hay Th.S Đặng Thị Thu Thúy
(2013), Nghiên cứu ngành sản xuất chè trên địa bàn huyện Đại Từ, tỉnh Thái
Ngun, Luận văn thạc sĩ, Đại học Sư phạm Thái Ngun. Nghiên cứu khống sản
mà nổi bật là Dự án NUIPHAOVICA nhằm khai thác mỏ khống đa kim volfram,
đồng...ở khu vực núi Pháo; các dự án liên quan đến phát triển du lịch Hồ Núi Cốc.
Đây chủ yếu là các nghiên cứu chun ngành phục vụ cho một số mục đích
cụ thể, đã phát huy tác dụng một cách đắc lực cho sự phát triển một số ngành kinh
tế của huyện. Tuy nhiên, để sử dụng một cách hợp lý, phát huy hết thế mạnh
(nơng - lâm nghiệp và du lịch) của địa phương và quan trọng hơn là sự phát triển
phải song hành BVMT, rất cần có một nghiên cứu theo hướng đánh giá tổng hợp
điều kiện tự nhiên, tài ngun thiên nhiên cho phát triển một số lĩnh vực kinh tế
nơng - lâm nghiệp và du lịch của huyện.

3
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

ĐHTN

/>

Như vậy, đã có cơng trình nghiên cứu liên quan đến việc khai thác và đánh
giá các điều kiện tự nhiên, nhưng chưa có nghiên cứu nào đề cập một cách tồn
diện đánh giá tổng hợp điều kiện tự nhiên phục vụ phát triển nơng - lâm nghiệp
huyện Đại Từ - tỉnh Thái Ngun.
3. Mục đích nghiên cứu
Đánh giá tổng hợp các điều kiện tự nhiên của huyện Đại Từ, trên cơ sở đó
xác định cảnh quan và những yếu tố tự nhiên thuận lợi cho phát triển nơng lâm nghiệp huyện Đại Từ - tỉnh Thái Ngun.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để thực hiện mục tiêu đề ra, luận văn tập trung vào các nhiệm vụ sau:

- Tổng quan cơ sở lý luận về đánh giá các điều kiện tự nhiên phục vụ quy
hoạch phát triển sản xuất nơng lâm nghiệp.
- Thu thập số liệu, phân tích đánh giá các yếu tố thành phần tự nhiên.
- Tiến hành xây dựng bản đồ phân hạng mức độ thích hợp tiềm năng sinh
thái tự nhiên đối với cây trồng trong sản xuất nơng lâm nghiệp cho huyện Đại
Từ - tỉnh Thái Ngun.
- Kiến nghị sử dụng hợp lý lãnh thổ trong sản xuất nơng lâm nghiệp trên
quan điểm sinh thái và phát triển bền vững.
5. Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi khơng gian nghiên cứu: huyện Đại Từ - tỉnh Thái Ngun
- Về mặt thời gian: sử dụng các số liệu, tư liệu từ năm 2000 đến nay.
- Đối tượng là các nhân tố điều kiện tự nhiên ảnh hưởng tới sự phát triển
và hoạt động sản xuất nơng - lâm nghiệp huyện Đại Từ - tỉnh Thái Ngun.
6. Quan điểm và phương pháp nghiên cứu
6.1. Quan điểm nghiên cứu
6.1.1. Quan điểm tổng hợp
Dựa trên cơ sở nhìn nhận, đánh giá các sự vật hiện tượng trên một lãnh thổ
cụ thể có tính tồn diện, khơng bỏ sót yếu tố nào. Quan điểm tổng hợp được vận
dụng trong đánh giá tổng hợp các yếu tố thành phần của THTTN huyện Đại từ,
trên cơ sở đó nghiên cứu, đề xuất giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất

4
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

ĐHTN

/>

nơng - lâm nghiệp của huyện Đại Từ - tỉnh Thái Ngun. Sử dụng quan điểm
này giúp tác giả tránh được cách nhìn nhận có tính phiến diện.

6.1.2. Quan điểm lịch sử
Mỗi thể tổng hợp lãnh thổ tự nhiên đều có q trình phát sinh, phát triển
và biến đổi khơng ngừng theo thời gian. Mỗi đơn vị tự nhiên phải mất một thời
gian dài để hình thành. Trong q trình phát triển các đặc trưng riêng hầu như
đã bị biến đổi. Do vậy, các số liệu thống kê từng đối tượng đều gắn với một
giai đoạn phát triển nhất định.
Muốn xác định đúng nguồn gốc phát sinh, động lực phát triển, ngun
nhân biến đổi hiện tại và dự báo xu thế phát triển tương lai của các điều kiện tự
nhiên, khơng thể khơng vận dụng quan điểm lịch sử. Đây cũng là cơ sở để đưa
ra định hướng cho sử dụng hợp lý tài ngun và khơng gian lãnh thổ.
6.1.3. Quan điểm hệ thống
Quan điểm này cho phép nhìn nhận, phân tích, đánh giá theo một trình tự
các mối quan hệ ràng buộc lẫn nhau, theo một chuỗi các liên kết, một chu trình
phát triển trên một lãnh thổ cụ thể. Nó được vận dụng vào việc nghiên cứu
đánh giá các điều kiện tự nhiên để phục vụ cho việc phát triển ngành nơng lâm nghiệp và giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế sản xuất nơng
- lâm nghiệp của huyện Đại Từ - tỉnh Thái Ngun.
6.1.4. Quan điểm phát triển bền vững
Quan điểm phát triển bền vững đang là một trong những quan điểm bao
trùm đối với sự phát triển KT - XH trên thế giới và ở nước ta.Vận dụng vào
luận văn, thực trạng sản xuất nơng - lâm nghiệp và định hướng phát triển bền
vững, phải dựa trên cơ sở đảm bảo khả năng hoạt động sản xuất ổn định, năng
suất, chất lượng sản phẩm ngày càng gia tăng, số lượng, chất lượng tài ngun
đất, nước, sự đa dạng sinh học khơng bị suy giảm theo thời gian và khơng ảnh
hưởng tới sức khỏe con người và giới sinh vật, hạn chế tối đa những mặt trái
của cơ chế thị trường tất yếu phát sinh làm ảnh hưởng xấu tới mơi trường sinh
thái trong q trình sản xuất, kinh doanh các sản phẩm nơng - lâm nghiệp.

5
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

ĐHTN

/>

6.2. Phương pháp nghiên cứu
6.2.1. Phương pháp thực địa
Khảo sát, tìm hiểu hiện trạng sản xuất, kiểm tra đối chiếu các tài liệu tự
nhiên và kinh tế - xã hội đã thu thập tại khu vực nghiên cứu. Q trình nghiên
cứu thực địa được tiến hành dựa trên phương pháp khảo sát theo tuyến và theo
điểm. Trong q trình khảo sát, tác giả phối hợp điều tra phỏng vấn các hộ nơng
dân theo phương pháp đánh giá nhanh nơng thơn (PRA), nhằm thu thập thơng tin
của người dân địa phương, trong việc phát hiện những mâu thuẫn nảy sinh trong
sử dụng tài ngun thiên nhiên khu vực. Những ý tưởng của họ có thể giúp cho
việc xác định những thuận lợi và khó khăn trong việc đề xuất các cây trồng và
mơ hình sản xuất nơng lâm nghiệp sát với đối tượng nghiên cứu.
6.2.2. Phương pháp thu thập và tổng hợp tài liệu
Thu thập, kế thừa các tư liệu, số liệu phân tích, các bản đồ đơn tính, bản
đồ chun đề về các điều kiện tự nhiên (địa chất, địa hình, khí hậu, thủy văn,
thổ nhưỡng, sinh vật) có liên quan đến đề tài; các tài liệu thuộc các chương
trình, dự án phát triển kinh tế - xã hội miền núi. Tất cả các nguồn số liệu, tài
liệu có liên quan đến đối tượng và lãnh thổ nghiên cứu đã được tác giả kế thừa,
tiếp cận và vận dụng trong đề tài .
6.2.3. Phương pháp xử lí số liệu thống kê
Phương pháp xử lí số liệu thống kê được sử dụng nhằm xử lí số liệu điều
tra, kết quả phân tích về thực trạng sản xuất nơng - lâm nghiệp, xây dựng bộ chỉ
tiêu đánh giá.
- Đối với thơng tin thứ cấp: sau khi thu thập được các thơng tin thứ cấp, tác
giả tiến hành phân loại, sắp xếp thơng tin theo thứ tự ưu tiên về độ quan trọng
của thơng tin. Đối với các thơng tin là số liệu thì tiến hành lập các bảng, biểu.
- Đối với các thơng tin sơ cấp: sau khi điều tra số liệu thơng qua phỏng

vấn, phiếu điều tra được kiểm tra về độ chính xác, sau đó được nhập vàomáy
tính và tiến hành tổng hợp, xử lí thơng qua phần mềm micosoft Excel.

6
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

ĐHTN

/>

Nguồn dữ liệu thống kê về điều kiện tự nhiên, KT - XH của huyện nghiên
cứu cũng như các kết quả nghiên cứu được kế thừa là những thơng tin cơ sở
quan trọng cho việc thực hiện đề tài. Các nguồn dữ liệu thống kê bao gồm: Dữ
liệu từ các tài liệu, báo cáo, niên giám thống kê qua các năm. Dữ liệu từ các
phiếu điều tra được xử lí, thống kê.
6.2.4. Phương pháp phân tích, đánh giá tổng hợp
Phương pháp này được áp dụng khi phân tích cấu trúc THTTN, mối quan
hệ giữa các hợp phần tự nhiên trong cấu trúc đứng và cấu trúc ngang của các
đơn vị THTTN trên lãnh thổ, nhằm xác định tính ổn định và tính biến động của
chúng. Đánh giá tổng hợp giá trị kinh tế của TNTN và ĐKTN của tổng thể lãnh
thổ cho mục tiêu KT - XH, mơ hình hóa các hoạt động giữa tự nhiên với KT XH, phục vụ việc dự báo cho sự biến đổi mơi trường, điều chỉnh các tác động
của con người, xây dựng cơ sở cho việc quản lý tài ngun và bảo vệ mơi
trường.
6.2.5. Phương pháp bản đồ và hệ thống thơng tin địa lí
Được sử dụng để xác định những đặc điểm của những hợp phần tự nhiên
cùng những quy luật quan hệ tương tác giữa các hợp phần tham gia vào thành
tạo và phân hóa lãnh thổ thành các đơn vị đất đai phân hóa trong từng lãnh thổ
của các lưu vực.
Bản đồ vừa là nội dung vừa để thể hiện kết quả nghiên cứu. Đề tài đã tiến
hành xây dựng mới các bản đồ dạng đất đai trên cơ sở tổ hợp của bản đồ sinh

khí hậu. Xây dựng bản đồ THTTN khu vực, dựa trên cơ sở đó xây dựng quy
hoạch khơng gian phát triển nơng - lâm nghiệp. Các bản đồ này được xây dựng
trên cơ sở sử dụng cơng nghệ thơng tin địa lí GIS, chồng xếp và tổ hợp từng
bước trên máy theo lưới Picel. Cùng với đó là các biểu đồ, sơ đồ, bảng biểu có
liên quan đến nội dung nghiên cứu.
Trong đề tài đã vận dụng phương pháp bản đồ và hệ thống thơng tin địa lí
để phân tích tiềm năng tự nhiên của các phân khu huyện Đại Từ, trên cơ sở đó
so sánh, đối chiếu, đánh giá và lựa chọn loại hình phát triển nơng - lâm nghiệp
cho phù hợp.
7
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

ĐHTN

/>

6.2.6. Phương pháp nghiên cứu địa lí tự nhiên ứng dụng
Được áp dụng trong việc lựa chọn xây dựng các chỉ tiêu đánh giá và phân
hạng các đơn vị lãnh thổ tự nhiên phục vụ chomục đích sản xuất nơng - lâm
nghiệp của huyện Đại Từ - tỉnh Thái Ngun.
Để phục vụ cho việc nghiên cứu đề tài này, trong đề tài, đã ứng dụng các
phần mềm hữu ích, các Website và cơng cụ hỗ trợ như: mapinfo, microsoft
Word, microsoft Excel,…
7. Đóng góp của luận văn
- Hệ thống hóa, vận dụng có chọn lọc cơ sở lý luận, phương pháp đánh giá
tổng hợp điều kiện tự nhiên phục vụ sản xuất nơng lâm nghiệp vào điều kiện cụ
thể của lãnh thổ huyện Đại Từ - tỉnh Thái Ngun.
- Trên cơ sở quan điểm địa lí ứng dụng, đề tài đã xây dựng bản đồ tổng hợp
làm cơ sở phục vụ cho việc đánh giá tiềm năng điều kiện tự nhiên và bố trí cây
trồng trong sản xuất nơng - lâm nghiệp huyện Đại Từ - tỉnh Thái Ngun.

- Đánh giá được tiềm năng điều kiện tự nhiên thuận lợi cho phát triển nơng
- lâm nghiệp bằngmột hệ thống chỉ tiêu tổng hợp theo quy định của các ngành
nơng - lâm nghiệp.
- Đề tài đã đề xuất được phương án sử dụng các điều kiện tự nhiên hợp lý
qua chọn cho các cây trồng nơng - lâm nghiệp phù hợp góp phần vào sử dụng
hợp lý vùng đất trống đồi trọc ở lãnh thổ nghiên cứu.
- Là tài liệu tham khảo cho các bạn học viên, sinh viên, chun ngành và
cho các hướng nghiên cứu có liên quan.
8. Cấu trúc của luận văn
Ngồi phần mở đầu, kết quả nghiên cứu và kết luận, luận văn được cấu
trúc thành 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lí luận nghiên cứu, đánh giá tổng hợp điều kiện tự nhiên
phục vụ phát triển nơng - lâm nghiệp huyện Đại Từ - tỉnh Thái Ngun
Chương 2: Đặc điểm các yếu tố thành tạo và sự phân hóa các tổng hợp thể
tự nhiên khu vực nghiên cứu
Chương 3: Đánh giá tổng hợp điều kiện tự nhiên huyện Đại Từ - tỉnh Thái
Ngun
8
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

ĐHTN

/>

Luận án đầy đủ ở file: Luận án Full