Tổ chức cho trẻ mẫu giáo 5 6 tuổi tìm hiểu môi trường xung quanh qua trò chơi dạy học

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2

NGUYỄN THỊ QUỲNH THU

TỔ CHỨC CHO TRẺ MẪU GIÁO 5-6 TUỔI
TÌM HIỂU MÔI TRƢỜNG XUNG QUANH
QUA TRÒ CHƠI DẠY HỌC

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

HÀ NỘI, 2017


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI 2

NGUYỄN THỊ QUỲNH THU

TỔ CHỨC CHO TRẺ MẪU GIÁO 5-6 TUỔI
TÌM HIỂU MÔI TRƢỜNG XUNG QUANH
QUA TRÒ CHƠI DẠY HỌC
Chuyên ngành: Giáo dục mầm non
Mã số: 60 14 01 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC
Ngƣời hƣớng dẫn khoa học:
PGS. TS. ĐẶNG THÀNH HƢNG

HÀ NỘI, 2017

i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu
trong luận văn là trung thực. Những kết luận khoa học của luận văn chƣa đƣợc
công bố trong bất kì công trình nào khác.
Hà Nội, tháng 10 năm 2017
Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Quỳnh Thu


ii
LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thiện luận văn, tôi đã nhận
đƣợc sự động viên, khuyến khích và sự giúp đỡ nhiệt tình của các cấp lãnh đạo,
của các thầy giáo, cô giáo, đồng nghiệp, bạn bè và gia đình.
Trƣớc hết, tôi xin bày tỏ sự kính trọng và lòng biết ơn sâu sắc đến
PGS.TS Đặng Thành Hƣng, ngƣời hƣớng dẫn khoa học và giúp đỡ chuyên môn
cho tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn này.
Tôi xin trân trọng cảm ơn tập thể cán bộ Phòng sau đại học, giảng viên
khoa Giáo dục Mầm non, trƣờng Đại học Sƣ Phạm Hà Nội 2 đã đào tạo, giảng
dạy, giúp đỡ, động viên, khuyến khích và tạo mọi điều kiện cho tôi học tập,
nghiên cứu tại lớp cao học K19 Giáo dục Mầm non.
Xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu cùng tập thể giáo viên, nhân viên
và các cháu mẫu giáo trƣờng mầm non Hƣơng Canh đã giúp đỡ, tạo mọi điều
kiện trong suốt quá trình khảo sát, thực nghiệm để tôi hoàn thành luận văn này.
Do khả năng và thời gian nghiên cứu còn hạn chế, kinh nghiệm công tác
giáo dục mầm non chƣa nhiều nên chắc chắn luận văn không thể tránh khỏi
những thiếu sót.

Tôi rất mong nhận đƣợc sự đóng góp chân thành của các thầy giáo, cô
giáo, bạn bè, đồng nghiệp và bạn đọc để luận văn này có giá trị thực tiễn.
Xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, tháng 10 năm 2017
Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Quỳnh Thu


iii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN ....................................................................................................... ii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ...................................................................... v
DANH MỤC BẢNG VÀ HÌNH .......................................................................... vi
MỞ ĐẦU ............................................................................................................... 1
1. Lí do chọn đề tài ................................................................................................ 1
2. Mục tiêu nghiên cứu .......................................................................................... 3
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu .................................................................. 3
4. Giả thuyết khoa học........................................................................................... 3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu ........................................................................................ 3
6. Phạm vi nghiên cứu ........................................................................................... 4
7. Phƣơng pháp nghiên cứu ................................................................................... 4
8. Cấu trúc luận văn............................................................................................... 5
Chƣơng 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA VIỆC TỔ CHỨC CHO TRẺ MẪU GIÁO 56 TUỔI TÌM HIỂU MÔI TRƢỜNG XUNG QUANH QUA TRÒ CHƠI DẠY
HỌC....................................................................................................................... 6
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ........................................................................ 6
1.1.1. Những nghiên cứu về Tìm hiểu môi trƣờng xung quanh ở lứa tuổi
mẫu giáo lớn .................................................................................................. 6
1.1.2. Những nghiên cứu về trò chơi dạy học ở mẫu giáo ............................ 8

1.1.3. Những nghiên cứu về tổ chức cho trẻ mẫu giáo tìm hiểu môi trƣờng
xung quanh qua trò chơi dạy học ................................................................ 10
1.2. Lí luận về Tìm hiểu môi trƣờng xung quanh ở lớp mẫu giáo lớn................ 12
1.2.1. Một số khái niệm ............................................................................... 12
1.2.2. Nguyên tắc và nội dung Tìm hiểu môi trƣờng xung quanh .............. 16
1.2.3. Đặc điểm phát triển của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi .................................. 18
1.3. Lí luận về trò chơi dạy học ở mẫu giáo........................................................ 21
1.3.1. Một số khái niệm ............................................................................... 21
1.3.2. Đặc điểm của trò chơi dạy học ở lứa tuổi mẫu giáo lớn ................... 25
1.3.3. Phân loại trò chơi giáo dục ................................................................ 29
1.4. Nội dung và đặc điểm của việc tổ chức cho trẻ mâu giáo 5 – 6 tuổi tìm hiểu
môi trƣờng xung quanh qua trò chơi dạy học ..................................................... 31
1.4.1. Nội dung tổ chức hoạt động tìm hiểu môi trƣờng xung quanh qua trò
chơi dạy học ................................................................................................ 31
1.4.2. Đặc điểm tổ chức cho trẻ tìm hiểu môi trƣờng xung quanh ............. 34
Kết luận chƣơng 1 ............................................................................................... 37
Chƣơng 2. THỰC TRẠNG TỔ CHỨC CHO TRẺ MẪU GIÁO 5-6 TUỔI TÌM
HIỂU MÔI TRƢỜNG XUNG QUANH QUA TRÒ CHƠI Ở MỘT SỐ
TRƢỜNG MẦM NON THUỘC TỈNH VĨNH PHÚC ....................................... 38
2.1. Khái quát về quá trình khảo sát thực trạng .................................................. 38
2.1.1. Mục tiêu, qui mô, địa bàn khảo sát ................................................... 38


iv
2.1.2. Nội dung khảo sát.............................................................................. 39
2.1.3. Phƣơng pháp và kĩ thuật khảo sát ..................................................... 39
2.2. Kết quả khảo sát ........................................................................................... 39
2.2.1. Thực trạng nhận thức của giáo viên về tổ chức cho trẻ tìm hiểu môi
trƣờng xung quanh và trò chơi dạy học ...................................................... 39
2.2.2. Kinh nghiệm thực tế của giáo viên về sử dụng trò chơi dạy học để tổ

chức cho trẻ tìm hiểu MTXQ ...................................................................... 42
2.3. Đánh giá chung về thực trạng ...................................................................... 50
2.3.1. Thành tựu và hạn chế ........................................................................ 50
2.3.2. Một số bài học kinh nghiệm .............................................................. 52
Kết luận chƣơng 2 ............................................................................................... 56
Chƣơng 3. CÁC BIỆN PHÁP TỔ CHỨC CHO TRẺ MẪU GIÁO 5-6 TUỔI
TÌM HIỂU MÔI TRƢỜNG XUNG QUANH QUA TRÒ CHƠI DẠY HỌC ... 57
3.1. Các biện pháp tổ chức tìm hiểu môi trƣờng xung quanh qua trò chơi dạy học57
3.1.1. Phân tích chƣơng trình Tìm hiểu môi trƣờng xung quanh ở lớp mẫu
giáo 5-6 tuổi ................................................................................................ 57
3.1.2. Lựa chọn và thiết kế một số trò chơi dạy học ................................... 61
3.1.3. Xây dựng và áp dụng qui trình tổ chức cho trẻ tìm hiểu môi trƣờng
xung quanh trong quá trình chơi ................................................................. 64
3.1.4. Sử dụng kết hợp hoạt động nhóm và hoạt động cá nhân của trẻ khi
tìm hiểu môi trƣờng xung quanh trong môi trƣờng trò chơi ....................... 70
3.2. Thực nghiệm khoa học ................................................................................. 71
3.2.1. Khái quát về thực nghiệm ................................................................. 71
3.2.2. Kết quả thực nghiệm ......................................................................... 74
3.2.3. Nhận xét chung về thực nghiệm........................................................ 77
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ..................................................................... 80
1. Kết luận ........................................................................................................... 80
2. Khuyến nghị .................................................................................................... 81
2.1. Đối với các nhà trƣờng mầm non ......................................................... 81
2.2. Đối với giáo viên mẫu giáo .................................................................. 82
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................ 83
PHỤ LỤC ............................................................................................................ 89
PHỤ LỤC 1 ......................................................................................................... 89
PHỤ LỤC 2 ......................................................................................................... 93
PHỤ LỤC 3 ......................................................................................................... 98
PHỤ LỤC 4 ....................................................................................................... 106

v

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

Viết tắt

Viết đầy đủ

MTXQ

Môi trƣờng xung quanh

KPKH

Khám phá khoa học

SVHT

Sự vật hiện tƣợng

TN

Thực nghiệm

ĐC

Đối chứng

GDMN

Giáo dục Mầm non

GV

Giáo viên

HĐ

Hoạt động

TCDH

Trò chơi dạy học

TC

Trò chơi

MG

Mẫu giáo

MGL

Mẫu giáo lớn


vi

DANH MỤC BẢNG VÀ HÌNH

Bảng 2.1. Tầm quan trọng của tìm hiểu môi trƣờng xung quanh cho trẻ mẫu
giáo 5-6 tuổi .................................................................................................... 40
Bảng 2.2. Mức độ tổ chức cho trẻ MG 5 - 6 tuổi tìm hiểu môi trƣờng xung
quanh ............................................................................................................... 40
Bảng 2.3. Kết quả quan sát khả năng tìm hiểu MTXQ của trẻ qua TCDH .... 41
Bảng 2.4. Tầm quan trọng của trò chơi dạy học ở MG .................................. 42
Bảng 2.5. Mức độ sử dụng trò chơi dạy học ................................................... 43
Bảng 2.6. GV nhận định về tác dụng của việc sử dụng trò chơi dạy học ....... 43
Bảng 2.7. Kinh nghiệm thực tế của giáo viên khi tổ chức cho trẻ mẫu giáo 5 –
6 tuổi tìm hiểu về MTXQ qua trò chơi dạy học .............................................. 44
Bảng 3.1. Mức độ cải thiện kết quả tìm hiểu MTXQ của trẻ MG 5-6 tuổi qua
TCDH sau TN ................................................................................................. 75
Hình 3.1. So sánh đầu ra lớp TN và lớp ĐC ................................................... 76


1

MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Có nhiều con đƣờng tổ chức hoạt động làm quen với môi trƣờng xung
quanh (LQMTXQ) ở lớp mẫu giáo lớn, trong số đó có trò chơi học tập. Ngoài
nhiệm vụ giáo dục ngôn ngữ, thể chất, vận động, đạo đức và thẩm mĩ, hoạt
động này có vai trò lớn lao để giáo dục và phát triển nhận thức cho trẻ. Vấn
đề là làm thế nào để hoạt động tìm hiểu MTXQ của trẻ đảm bảo đƣợc cùng
lúc những nhiệm vụ giáo dục đó trong môi trƣờng trò chơi (TC). Đó là vấn đề
đòi hỏi phải xử lí kỹ thuật từ thiết kế cho đến thực hiện các hoạt động của trẻ
trong trò chơi sao cho chúng hỗ trợ trẻ tìm hiểu MTXQ có hiệu quả cao.

Đã có nhiều luận án, luận văn và bài báo khoa học bàn về vấn đề dạy
học các chủ đề Làm quen với MTXQ ở lớp mẫu giáo lớn với những mục
đích giáo dục khác nhau. Đó là sử dụng Làm quen hay Tìm hiểu MTXQ để
giáo dục kĩ năng sống và những hành vi liên quan [10][45][48], để phát huy
tính tích cực, hứng thú của trẻ mẫu giáo lớn [4][7][11][12][26][28], để giáo
dục trí tuệ, nhận thức và ngôn ngữ cho trẻ [9], [13], [18], [27], [31], [32],
[36],[38][42][43][45][46][51], hoặc để thực hiện các nhiệm vụ giáo dục khác
nhƣ giáo dục môi trƣờng [3], giáo dục dân số [1][24], giáo dục giới tính [8],
làm việc hợp tác [5][52][53], giáo dục thể chất, vận động và dinh dƣỡng
[23][25]. Những nghiên cứu này đề xuất các biện pháp sƣ phạm tác động đến
trẻ và hoạt động của trẻ qua nội dung Làm quen với MTXQ ở mẫu giáo lớn.
Cũng có nhiều nghiên cứu về TC và TCDH để giáo dục trẻ mẫu giáo
lớn, từ lí luận [16][17 ][41] cho đến những vấn đề cụ thể nhƣ dạy học theo
chủ đề [6], khám phá thiên nhiên vô sinh [39], trẻ tự tổ chức trò chơi [40]
v.v… Những nghiên cứu này đề cập khái niệm, bản chất TC, đặc điểm của
TC học tập trong quá trình giáo dục.


2

Về mặt thực tiễn, hoạt động tìm hiểu MTXQ hiện nay tuy có phần nào
sử dụng TC nhƣng còn nhiều khó khăn chƣa khắc phục đƣợc. Giáo viên chƣa
tuân theo lí thuyết và kĩ thuật rõ ràng nào để lựa chọn và thiết kế TC phù hợp
với nội dung này. Do đó cũng sẽ gặp khó khăn khi hƣớng dẫn trẻ tìm hiểu
MTXQ trong quá trình chơi, trong môi trƣờng TC. Mặt khác, nội dung Tìm
hiểu MTXQ ở trƣờng mầm non vẫn chủ yếu đƣợc thực hiện qua học tập theo
chủ đề, qua TC đóng vai, qua các tiết học ở góc… Các hình thức này chƣa
phát huy tốt nhu cầu, hứng thú và tiềm năng của trẻ mẫu giáo.
Về mặt lí luận, khoa học giáo dục mầm non vẫn còn gặp vƣớng mắc
khi giải thích nhiều khái niệm rất cơ bản nhƣ chơi, hoạt động chơi, trò chơi,

trò chơi học tập, phƣơng pháp trò chơi, phân loại trò chơi… Không ít ngƣời
vẫn còn lẫn hoạt động giáo dục với hoạt động của trẻ, chẳng hạn trò chơi là
hoạt động giáo dục, còn trong khi tham gia trò chơi thì trẻ có những hoạt động
khác nhau nhƣ nhận thức, giao tiếp, sinh hoạt, chơi, chứ không chỉ có hoạt
động chơi. Khi coi TC là hoạt động giáo dục, tạo ra môi trƣờng hoạt động của
trẻ thì sẽ không mắc sai lầm nhƣ trên. TC là môi trƣờng rất hiệu quả để giáo
dục trẻ theo rất nhiều nội dung khác nhau, trong số đó có Tìm hiểu MTXQ.
Nhƣng nghiên cứu lí luận về hƣớng dẫn trẻ tìm hiểu MTXQ qua TCDH hiện
nay còn ít đƣợc quan tâm, cần đƣợc xem xét sâu sắc hơn. Cần dựa vào lí luận
hiện đại về nhận thức, về TCDH để đổi mới phƣơng pháp giáo dục.
Trong bối cảnh còn tồn tại nhiều khó khăn thực tế khi sử dụng TCDH
để hƣớng dẫn trẻ tìm hiểu MTXQ, cũng nhƣ một số vấn đề lí luận vẫn chƣa
đƣợc giải quyết triệt để nhƣ vậy, đề tài “Tổ chức cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi
tìm hiểu môi trường xung quanh qua trò chơi dạy học” đƣợc lựa chọn để thực
hiện nghiên cứu luận văn thạc sĩ Giáo dục mầm non.


3

2. Mục tiêu nghiên cứu
Đề xuất một số biện pháp tổ chức cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi tiến hành
hoạt động tìm hiểu MTXQ qua TCDH mà các cháu tham gia ở trƣờng mầm
non nhằm góp phần nâng cao kết quả giáo dục trẻ.
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Các hoạt động của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi trong quá trình tìm hiểu
MTXQ ở trƣờng mầm non.
3.2. Đối tƣợng nghiên cứu
Quan hệ sƣ phạm giữa hoạt động tìm hiểu MTXQ của trẻ mẫu giáo 5-6
tuổi với những tác động của trò chơi dạy học mà các cháu tham gia.

4. Giả thuyết khoa học
Nếu các biện pháp tổ chức cho trẻ tìm hiểu MTXQ qua trò chơi dạy học
đảm bảo đƣợc các cơ hội để trẻ hoạt động, khuyến khích trẻ quan sát, nhận
biết, hiểu và giải thích các đối tƣợng thuộc MTXQ đã đƣợc thiết kế trong trò
chơi dạy học thì chúng sẽ ảnh hƣởng tích cực đến quá trình và kết quả tìm
hiểu MTXQ cũng nhƣ kết quả giáo dục trẻ nói chung.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Xác định cơ sở lí luận của việc tổ chức cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi
tìm hiểu MTXQ qua TCDH.
5.2. Đánh giá thực trạng tổ chức cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi Tìm hiểu
MTXQ qua TCDH ở một số trƣờng mầm non.
5.3. Đề xuất một số biện pháp tổ chức cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi tiến
hành tìm hiểu MTXQ qua TCDH.
5.4. Đánh giá kết quả nghiên cứu bằng thực nghiệm khoa học và
phƣơng pháp chuyên gia.


4

6. Phạm vi nghiên cứu
- Đánh giá thực trạng tổ chức cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi Tìm hiểu
MTXQ qua TCDH đƣợc thực hiện ở 04 trƣờng mầm non (trƣờng mầm non
Hƣơng Canh, trƣờng mầm non Tân Phong, trƣờng mầm non Liên Hiệp,
trƣờng mầm non Đồng Xuân thuộc huyện Bình Xuyên).
- Thực nghiệm khoa học đƣợc thực hiện tại 01 lớp mẫu giáo lớn của
Trƣờng mầm non Hƣơng Canh, huyện Bình Xuyên, tỉnh Vĩnh Phúc.
- Phƣơng pháp chuyên gia đƣợc tiến hành qua ý kiến đánh giá độc lập
của 100 CBQL và giáo viên mẫu giáo thuộc 04 trƣờng kể trên.
- Các TCDH đƣợc phát triển qua lựa chọn những trò chơi phù hợp có
sẵn và bổ sung một số trò chơi mới theo điều kiện cụ thể của địa phƣơng.

7. Phƣơng pháp nghiên cứu
7.1. Các phương pháp nghiên cứu lí luận
- Phƣơng pháp phân tích lịch sử-logic để tổng quan, chọn lọc tƣ liệu
khoa học có liên quan đến TCDH, Tìm hiểu MTXQ và trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi.
- Phƣơng pháp so sánh lí luận để xem xét các nguồn lí thuyết giáo dục
mầm non và kinh nghiệm từ các trƣờng.
- Phƣơng pháp tổng hợp, khái quát hóa lí luận để xây dựng hệ thống
khái niệm và khung lí thuyết của nghiên cứu.
7.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phƣơng pháp điều tra bằng bảng hỏi, phỏng vấn, tọa đàm, quan sát về
thực trạng hoạt động tổ chức cho tìm hiểu MTXQ qua TCDH cho trẻ mẫu
giáo 5-6 tuổi ở trƣờng mầm non.
- Phƣơng pháp tổng kết kinh nghiệm để xem xét và tiếp thu kinh
nghiệm tổ chức trẻ tìm hiểu MTXQ qua TCDH ở một số trƣờng mầm non qua
phân tích, đánh giá kế hoạch, hồ sơ chuyên môn của các trƣờng.
- Phƣơng pháp hồi cứu và phân tích hồ sơ giáo dục, hồ sơ quản lí.


5

- Phƣơng pháp thực nghiệm để kiểm tra tác động của các biện pháp tổ
chức cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi tìm hiểu MTXQ qua TCDH.
7.3. Các phương pháp khác
- Phƣơng pháp chuyên gia để đánh giá các biện pháp tổ chức cho trẻ
mẫu giáo 5-6 tuổi tìm hiểu MTXQ qua TCDH ở trƣờng mầm non.
- Phƣơng pháp sử dụng thống kê để xử lí số liệu, đánh giá và trình bày
kết quả nghiên cứu.
8. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và khuyến nghị, Danh mục tài liệu tham
khảo và Phụ lục, luận văn gồm 3 chƣơng:

Chƣơng 1. Cơ sở lí luận của việc tổ chức cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi tìm
hiểu môi trƣờng xung quanh qua trò chơi dạy học
Chƣơng 2. Thực trạng tổ chức cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi tìm hiểu môi
trƣờng xung quanh ở một số trƣờng mầm non thuộc tỉnh Vĩnh Phúc
Chƣơng 3. Các biện pháp tổ chức cho trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi tìm hiểu
môi trƣờng xung quanh qua trò chơi dạy học


6

Chƣơng 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA VIỆC TỔ CHỨC
CHO TRẺ MẪU GIÁO 5-6 TUỔI TÌM HIỂU MÔI TRƢỜNG
XUNG QUANH QUA TRÒ CHƠI DẠY HỌC
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
1.1.1. Những nghiên cứu về Tìm hiểu môi trường xung quanh ở lứa tuổi
mẫu giáo lớn
1.1.1.1. Những công trình nghiên cứu ở nước ngoài
Ngay từ thế kỷ thứ XVI, J.A.Comenxki (1592-1670) trong cuốn sách
"Thế giới tranh ảnh" đã thể hiện quan điểm của mình về vấn đề này. Cuốn
sách của ông là bách khoa toàn thƣ đặc biệt dành cho trẻ nhỏ, ở đó trẻ đƣợc
giới thiệu về thế giới với tất cả sự phát triển khoa học thời bấy giờ [41](2008).
Từ những bức tranh và những bài luận ngắn kèm theo, trẻ đã có thể biết
về những công việc đầu tiên của con ngƣời trên Trái Đất nhƣ: làm vƣờn, làm
ruộng, dệt vải; về những cuốn sách, nghệ thuật lời nói, về đạo đức, tính hài
hƣớc, tính nhân văn; về vật lý, hoá học và thiên văn.
J.J.Rutxo (1712-1778) − nhà giáo dục học ngƣời Pháp đã gọi thời kỳ từ
2 đến 12 tuổi là thời kỳ của các giác quan. Ông cho rằng tri thức của trẻ đƣợc
hình thành bằng cách tiếp xúc với đồ vật và qua hoạt động thực tiễn. Chính
trong quá trình tiếp cận với thế giới xung quanh mà tri thức của trẻ đƣợc hình

thành [41](2008).
I.G. Pextalozi (1746-1827); P.H.Phrebel (1782-1852); M.Montexxori
(1870-1952) cho rằng việc nhận biết thế giới khách quan (về đặc điểm, tính
chất) là rất quan trọng đối với trẻ trƣớc tuổi đi học. Chính những quan sát,
tiếp xúc với thiên nhiên và xã hội có ý nghĩa vô cùng to lớn đối với sự phát
triển năng lực, trí tuệ của con ngƣời [41](2008).


7

Trong "Văn bản về phƣơng pháp" - có thể coi là chƣơng trình giáo dục
mầm non đầu tiên ở Nga, đã xác định khối lƣợng, nội dung kiến thức về môi
trƣờng xung quanh, kể cả các sự kiện chính trị xã hội nổi bật. Trong chƣơng
trình đầu tiên "Chƣơng trình và chế độ sinh hoạt ở trƣờng mầm non" (19321934) có một phần giáo dục chính trị xã hội và một phần làm quen với thiên
nhiên [41](2008).
Hiện nay ở Nga phƣơng pháp làm quen với thiên nhiên đƣợc thay bằng
phƣơng pháp giáo dục sinh thái. Đây là một xu hƣớng mới, xuất hiện vào cuối
những năm 80 và đầu những năm 90. Những quan điểm cơ bản của giáo dục
sinh thái gồm: cơ thể sống và môi trƣờng; quần xã sinh vật và môi trƣờng;
con ngƣời và môi trƣờng.
Ở một số nƣớc khác trong chƣơng trình giáo dục trẻ, một trong các lĩnh
vực có liên quan nhiều đến nội dung, phƣơng pháp tổ chức cho trẻ làm quen
với MTXQ có tên là khoa học (Khoa học là cách thức tìm hiểu thế giới xung
quanh thông qua khám phá, thử nghiệm, phát hiện, giải thích, lập luận...). Kết
quả của các hoạt động khám phá môi trƣờng xung quanh là trẻ có đƣợc kiến
thức khoa học đơn giản và quan trọng hơn là ở trẻ phát triển các năng lực cơ
bản nhƣ quan sát, tƣ duy lôgíc, phán đoán, suy luận... [41](2008).
1.1.1.2. Những công trình nghiên cứu ở Việt Nam
Có rất nhiều luận án, luận văn và đề tài các cấp nghiên cứu về Tìm hiểu
môi trƣờng xung quanh (hoặc Làm quen môi trƣờng xung quanh, Khám phá

môi trƣờng xunh quanh) ở mẫu giáo lớn. Điều đó thể hiện ở các nghiên cứu
của Phạm Thị Ngọc Dung [4](2005), của Trần Thu Hằng (1997), của Hoàng
Thị Hoài (2001)[11], của Nguyễn Thị Hòa (2003)[12], của Trần Thị Hồng
Minh (2007)[28] và của Phùng Thị Long (2004)[26] về phát huy hứng thú và
tính tích cực của trẻ khi khám phá MTXQ. Một số nghiên cứu khác về Tìm
hiểu MTXQ đã đề cập các nhiệm vụ giáo dục khác, ví dụ Bùi Thị Thanh Đào


8

(2007)[3] bàn về giáo dục môi trƣờng, Nguyễn Thị Thu Hà (2002)[8] bàn về
các biện pháp giáo dục giới tính, Hoàng Thị Hiên (2011)[9] xem xét vấn đề
giúp trẻ mẫu giáo làm quen với việc đọc sách.
Qua hoạt động Tìm hiểu MTXQ Lê Thị Thu Hiền (2009)[10] đề xuất
các biện pháp phát triển kỹ năng thoả thuận, Trần Thị Hồng (2010)[13] đề
xuất các biện pháp giáo dục ý thức về bản thân, Nguyễn Vũ Huyền Trân
(2012)[48] đƣa ra một số biện pháp rèn luyện kĩ năng tự bảo vệ, Nguyễn Thị
Xuân Yến (2012)[52] đề xuất một số biện pháp phát triển kỹ năng làm việc
theo nhóm, Phạm Thị Yến (2007)[53] bàn về một số biện pháp hình thành kĩ
năng hợp tác cho trẻ mẫu giáo lớn. Vũ Minh Tâm (2000)[42] đánh giá thực
trạng khả năng quan sát của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi qua Tìm hiểu MTXQ.
Nguyễn Thị Thanh Thảo (2013)[43] đề xuất các biện pháp phát triển vốn
động từ cho trẻ MG 5 – 6 tuổi thông qua hoạt động làm quen với MTXQ…
1.1.2. Những nghiên cứu về trò chơi dạy học ở mẫu giáo
Trong tác phẩm Trò chơi dạy học cho trẻ mẫu giáo, nhà giáo dục học
Xô viết E.I.U. Đanxôva cho rằng: “Nhờ sử dụng các TCHT mà quá trình dạy
học trở thành một hình thức vui chơi vừa sức và hấp dẫn đối với trẻ mẫu giáo.
Nhiệm vụ dạy học đƣợc giải quyết trong quá trình chơi các TC”. Với quan
niệm đó, trong công trình nghiên cứu này, tác giả đƣa ra gần 200 TCHT phổ
biến nhằm phát triển tiếng nói của trẻ và dạy trẻ học tính toán [41](2008).

Ngoài ra trong tác phẩm Các trò chơi và các bài tập phát triển các
năng lực trí tuệ, L.A. Venger và nhóm tác giả cho rằng phát triển trí tuệ ở trẻ
MG là yếu tố quan trọng nhất của sự phát triển tâm lí chung của trẻ, chuẩn bị
cho trẻ đến trƣờng phổ thông và cho toàn bộ cuộc sống tƣơng lai của chúng.
Phát triển trí tuệ là một quá trình phức tạp, đó là quá trình hình thành các
hứng thú nhận thức và các năng lực nhận thức, và nội dung cơ bản của nó là
phát triển các năng lực nhận thức. Trong công trình nghiên cứu này, các tác


9

giả đã đƣa ra những TCHT và các bài tập nhằm phát triển các năng lực trí tuệ
cho trẻ MG theo từng độ tuổi, trong đó có một số TC phát triển khả năng
KQH cho trẻ (Chẳng hạn, TC cho trẻ phân loại các đối tƣợng... ) [36](2009).
Tođorka Kakacheva và Mara Đernheva trong tác phẩm Các trò chơi
học tập trong trường mẫu giáo đã đƣa ra những nhóm TCHT, bao gồm:
+ Những TCHT nhằm cho trẻ làm quen với môi trƣờng xung quanh.
+ Những TCHT nhằm phát triển ngôn ngữ cho trẻ.
+ Những TCHT nhằm hình thành những biểu tƣợng và khái niệm toán sơ
đẳng.
Những nhóm TC trong nghiên cứu này nhằm phục vụ cho các môn học
trong chƣơng trình giáo dục mẫu giáo, nhƣ: “Cho trẻ làm quen với môi trƣờng
xung quanh”, “Phát triển ngôn ngữ cho trẻ”, “Hình thành những biểu tƣợng
và khái niệm toán sơ đẳng” [36](2009).
Qua tác phẩm Trò chơi trẻ em, P.G. Xamarukôva khẳng định: TCHT là
phƣơng tiện giáo dục toàn diện cho trẻ, nhƣng nhiệm vụ giáo dục chủ yếu là
phát triển trí tuệ của trẻ. Trong công trình nghiên cứu này bà khẳng định:
trong quá trình chơi các TC, trẻ học tập, các quá trình tâm lý nhận thức đƣợc
hoàn thiện thêm. Trong các TC với những bức tranh và trong một loạt các TC
bằng ngôn ngữ thực hiện hoàn thiện những thao tác tƣ duy nhƣ so sánh, tổng

hợp, phân loại... Bà cũng nhận xét rằng hầu hết các TCHT hƣớng tới việc hệ
thống hóa kiến thức [41](2008).
Dorothy D. Sullivan, Beth Davey trong tác phẩm Các trò chơi như là
phương tiện để học tập đã chỉ ra những dạng TC có thể sử dụng cho tích cực
hoá các hoạt động học tập và cho việc học có hiệu quả. Các tác giả cho rằng
các TCHT (Learning Games) là các hoạt động trong đó những ngƣời chơi sử
dụng toàn bộ kiến thức hoặc toàn bộ kĩ năng nhƣ những nguồn lực để thi đua
với những bạn cùng chơi khác. Khẳng định vai trò của TCHT đối với việc


10

học, đặc biệt là cá nhân hoá hoạt động học của trẻ, các tác giả đã đƣa ra một
số nguyên tắc cho việc thiết kế TCHT song tác giả cũng không đƣa ra TC cụ
thể phát triển [41](2008).
Các công trình nghiên cứu TCHT vừa điểm trên cho thấy, có nhiều
cách nhìn nhìn nhận về TCHT, TCHT đƣợc quan tâm từ lâu và chiếm một vị
trí quan trọng trong việc giáo dục và dạy học cho trẻ MN. Đặc biệt những
công trình nghiên cứu của các nhà sƣ phạm Xô viết cũng nhƣ một số công
trình của các nhà tâm lí học và giáo dục học phƣơng Tây đều khẳng định
TCHT là phƣơng tiện phát triển toàn diện cho trẻ, trong đó nhiệm vụ giáo dục
chủ yếu của nó là phát triển trí tuệ cho trẻ.
Tuy vậy, những hệ thống TCHT đƣợc đƣa ra trong các công trình
nghiên cứu này thƣờng đƣợc sử dụng nhƣ là một trong những biện pháp dạy
học để giải quyết nhiệm vụ củng cố, hệ thống hóa kiến thức. Trong các công
trình nghiên cứu trên, tuy có đề cập đến phƣơng diện phát triển các chức năng
tâm lý của trẻ MG qua các TC học tập, nhƣng vẫn chỉ chú ý nhiều đến việc
rèn luyện, phát triển các giác quan và một số năng lực chú ý, ghi nhớ, ngôn
ngữ, và chƣa đề cập nhiều đến việc phát triển các thao tác tƣ duy, đặc biệt là
khái quát hóa.

1.1.3. Những nghiên cứu về tổ chức cho trẻ mẫu giáo tìm hiểu môi trường
xung quanh qua trò chơi dạy học
Ở nƣớc ta, vấn đề trò chơi nói chung và TCDH nói riêng đã đƣợc nhiều
nhà tâm lý học, giáo dục học quan tâm nghiên cứu. Trong giáo trình “ Tâm lý
học trẻ em”. “Giáo dục học trẻ em”, “Tổ chức cho trẻ làm quen với môi
trƣờng xung quanh”, phần lý luận về TCHT luôn giữ một vị trí quan trọng.
Các tác giả đã đề cập đến bản chất của trò chơi. Nhiều tác giả nhƣ Nguyễn
Thị Ngọc Chúc, Phan Quỳnh Hoa, Vũ Minh Hồng, Trƣơng Kim Oanh, Phan
Kim Liên, Đặng Thu Quỳnh, Nguyễn Hạnh, Nguyễn Thị Thanh Thủy,


11

Nguyễn Thị Vân Lâm… đã sƣu tầm, biên soạn và thiết kế các trò chơi cho trẻ
MG, trong đó có TCDH tìm hiểu về MTXQ (Dẫn theo Nguyễn Thị Thanh
Thảo (2013)[43]).
Các TCDH đƣợc các tác giả đề cập đến thƣờng dùng để củng cố kiến
thức, rèn luyện giác quan, phát triển các năng lực trí tuệ và phát triển ngôn
ngữ cho trẻ. Tuy nhiên các trò chơi thƣờng đƣợc sƣu tầm biên soạn chung
chung cho các lĩnh vực hoạt động khác nhau và cho các độ tuổi khác nhau,
thậm chí có nhiều tài liệu không hƣớng dẫn rõ độ tuổi định hƣớng cho giáo
viên cách lựa chọn và sử dụng nhƣ tuyển tập TC của tác giả Nguyễn Thị
Hạnh và Nguyễn Thị Vân Lâm [41](2008).
Chú ý hơn đến việc nghiên cứu của TCDH theo xu hƣớng đổi mới và
hòa nhập với các nƣớc trong khu vực, nhóm tác giả Nguyễn Thạc, Nguyễn
Ngọc Trâm, Trần Lan Hƣơng đã sƣu tầm và biên soạn từ chƣờng trình giáo
dục sớm Kidsmart IBM “Tuyển tập trò chơi phát triển cho trẻ mẫu giáo”. Đi
kèm với TCDH là những lời gợi ý mang tính chất gợi mở, tạo cơ hội cho cả
cô và trẻ cùng học cùng chơi [41](2008).
Việc nghiên cứu TCDH cũng đƣợc nhiều tác giả chọn làm đề tài luận

văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ. Trần Thị Ngọc Trâm (2003)[47] đã đề xuất kĩ
thuật thiết kế và sử dụng trò chơi học tập nhằm phát triển khả năng khái quát
hoá của trẻ mẫu giáo lớn (5-6 tuổi. Lê Bích Ngọc (2004)[30] cũng xem xét
vấn đề thiết kế và sử dụng trò chơi phát triển biểu tƣợng về động vật cho trẻ
mẫu giáo 5-6 tuổi. Nguyễn Thị Hòa (2003)[12] đề xuất các biện pháp tổ chức
trò chơi học tập nhằm phát huy tích cực nhận thức của trẻ mẫu giáo lớn (5-6
tuổi). Tác giả đã sƣu tầm và thiết kế đƣợc 30 TCHT dành cho trẻ mẫu giáo 5
– 6 tuổi. Trƣơng Thị Xuân Huệ (2005)[14] đã xây dựng và sử dụng trò chơi
phát triển nhằm hình thành các biểu tƣợng toán ban đầu cho trẻ 5-6 tuổi. Vũ
Thị Ngân (2007)[29] xem xét việc sử dụng trò chơi nhƣ là phƣơng pháp phát


12

triển khả năng khái quát hoá của trẻ mẫu giáo 5 - 6 tuổi. Phan Thị Lan Anh
(2010)[2] đã nghiên cứu sử dụng trò chơi nhằm phát triển khả năng tiền đọc,
viết của trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi trong trƣờng mầm non v.v…
Những nghiên cứu sử dụng TCDH hay TCHT trên đã phát triển đƣợc
nhiều biện pháp giáo dục về MTXQ và đa dạng các trò chơi khác nhau có giá
trị tham khảo và cần đƣợc kế thừa trong những nghiên cứu tiếp theo, cũng
nhƣ có thể áp dụng trong thực tiễn trƣờng mầm non.
1.2. Lí luận về Tìm hiểu môi trƣờng xung quanh ở lớp mẫu giáo lớn
1.2.1. Một số khái niệm
1.2.1.1. Môi trường xung quanh
Hoàng Thị Oanh và Nguyễn Thị Xuân cho rằng: MTXQ bao gồm tất cả
các yếu tố của tự nhiên và xã hội bao quanh trẻ em, có quan hệ mật thiết với
nhau và ảnh hƣờng trực tiếp đến đời sống, sự tồn tại và phát triển của trẻ em
(2008)[35]. Theo Hoàng Thị Phƣơng (2006)[37], MTXQ là tất cả những gì

bao quanh chúng ta nhƣ tự nhiên, con ngƣời, các đồ vật … Khái niệm này có

thể nhìn nhận theo nghĩa chúng ta nhƣ tự nhiên, con ngƣời, các đồ vật ….
Khái niệm này có thể nhìn nhận theo nghĩa rộng và nghĩa hẹp. Theo nghĩa
rộng, MTXQ là tất cả các sự vật, hiện tƣợng, con ngƣời có trong hành tinh mà
chúng ta đang sống. Theo nghĩa hẹp, MTXQ là hoàn cảnh cụ thể (các sự vật,
hiện tƣợng, con ngƣời…) bao quanh một đối tƣợng có liên quan mật thiết với
nó”. Lê Thị Ninh (2006)[33] cho rằng: MTXQ là toàn bộ sự vật và hiện tƣợng của
giới hữu sinh và vô sinh đƣợc thu hút vào quá trình của đời sống xã hội ở một giai đoạn
lịch sử nhất định và tạo thành điều kiện cần thiết cho sự tồn tại và phát triển của xã hội.
Qua các quan điểm trên về MTXQ, có thể thấy rằng:
- Môi trƣờng xung quanh bao gồm môi trƣờng tự nhiên và môi trƣờng
xã hội bao quanh con ngƣời. Có thể hiểu nó theo nghĩa rộng (tất cả các yếu


13

trong hành tinh hay vũ trụ) hoặc nghĩa hẹp (các yếu tố bao quanh một đối
tƣợng cụ thể).
- Các yếu tố của MTXQ có mối quan hệ tác động qua lại với nhau.
- MTXQ có ảnh hƣởng sâu sắc đến sự tồn tại và phát triển của con
ngƣời trong môi trƣờng đó.
Đó là bàn về khái niệm MTXQ theo nghĩa rộng của khoa học môi
trƣờng hoặc theo triết học. Tuy nhiên trong giáo dục mầm non, đặc biệt trong
khuôn khổ một lĩnh vực hoạt động rất cụ thể của trẻ mẫu giáo thì cách hiểu
này chƣa thích hợp. Từ đó, khái niệm MTXQ trong luận văn đƣợc hiểu theo
nghĩa giáo dục tƣơng ứng với lứa tuổi mẫu giáo nhƣ sau: MTXQ là khách thể
nhận thức và rung cảm của trẻ hợp thành từ tất cả các yếu tố tự nhiên và xã
hội bao quanh trẻ, tồn tại trong sự tác động qua lại với nhau, có ảnh hưởng
trực tiếp đến các quan hệ của trẻ và sự phát triển trẻ nếu giữa trẻ và những
yếu tố đó có sự tương tác lẫn nhau.
1.2.1.2. Tìm hiểu môi trường xung quanh

Tìm hiểu MTXQ đƣợc nhắc đến bằng các mệnh đề khác nhau nhƣng
nội hàm nhƣ nhau. Có ngƣời gọi là Làm quen với MTXQ, ngƣời khác gọi
Khám phá MTXQ, hoặc có thể gọi Làm quen với MTXQ, đều cũng một nghĩa
và ý. Hoàng Thị Oanh và Nguyễn Thị Xuân cho rằng: Khám phá khoa học về
MTXQ chính là việc giáo viên tạo ra các điều kiện, cơ hội và tổ chức các hoạt
động để cho trẻ tích cực tìm tòi, phát hiện những điều thú vị về các sự vật
hiện tƣợng xung quanh trẻ (2008)[35]. Hoạt động KPMTXQ là một trong
những hoạt động rất quan trọng trong việc giáo dục trí tuệ cho trẻ MN, góp
phần tích cực vào việc phát triển toàn diện nhân cách trẻ. Nhiệm vụ của việc
cho trẻ KPMTXQ không chỉ là góp phần hình thành những biểu tƣợng đúng
đắn về các sự vật, hiện tƣợng gần gũi xung quanh mà còn rèn luyện và phát
triển tƣ duy cho trẻ để trẻ có khả năng tự tìm hiểu, khám phá thế giới nhƣ một


14

chủ thể độc lập. Từ khái niệm “hoạt động”, “khám phá môi trƣờng xung
quanh” họ giải thích: Hoạt động KPMTXQ là quá trình tác động giữa trẻ với
MTXQ nhằm làm rõ quy luật tồn tại và phát triển của các sự vật, hiện tƣợng
trong môi trƣờng đó để thỏa mãn nhu cầu nhận thức của mình.
Trong luận văn, khái niệm Tìm hiểu MTXQ có nghĩa là nhiệm vụ giáo
dục và phát triển nhận thức cũng như giá trị ở người học do nhà trường mầm
non tiến hành dựa vào hoạt động khám phá khoa học trong môn học và ngoài
môn học, nhằm mục tiêu giáo dục trí tuệ, nhận thức khoa học và giáo dục
toàn diện (đạo đức, lối sống, văn hóa, thẩm mĩ, công dân…) về quan hệ với
MTXQ. Tìm hiểu môi trƣờng xung quanh bao hàm các hoạt động giáo dục
trong dạy học môn môi trƣờng xung quanh, trong các hoạt động học có mục
đích và hoạt động ngoài trời, dạo chơi tham quan và các hoạt động khác của
trẻ trong và ngoài nhà trƣờng dƣới nhiều hình thức khác nhau.
1.2.1.3. Tổ chức cho trẻ tìm hiểu môi trường xung quanh

Thuật ngữ “tổ chức” có thể đƣợc hiểu là sự sắp xếp, bố trí điều kiện,
phƣơng tiện vật chất, những hoạt động của trẻ trong sự điều hành của nhà GD
theo yêu cầu nhiệm vụ đã đề ra nhằm đạt mục tiêu của hoạt động. Có thể hiểu
khái niệm Tổ chức cho trẻ tìm hiểu MTXQ” nhƣ sau:
Tổ chức cho trẻ tìm hiểu MTXQ là việc giáo viên thiết kế và tiến hành các
hoạt động để tạo điều kiện, khuyến khích, hướng dẫn trẻ tích cực tìm kiếm, khám
phá các sự vật hiện tượng xung quanh nhằm đạt được mục tiêu GD đã đề ra qua
chính hoạt động và giao tiếp của trẻ.
Tổ chức cho trẻ MG 5 – 6 tuổi tìm hiểu MTXQ đƣợc thực hiện thông qua
hoạt động ở mọi lúc mọi nơi và hoạt động học có chủ định. Mỗi hình thức tổ chức
đều có những ƣu điểm riêng, giáo viên cần tận dụng linh hoạt các hình thức để
giúp cho việc học khoa học của trẻ đạt hiệu quả tốt nhất. Học ở mọi lúc, mọi nơi
rất cần thiết và phù hợp với trẻ nhỏ. Giáo viên cần tận dụng mọi điều kiện, hoàn


15

cảnh sẵn có để cho trẻ quan sát, hoạt động. Thông qua hoạt động ở góc khoa học,
cần cho trẻ hoạt động cá nhân hoặc theo nhóm nhỏ, khuyến khích mọi trẻ đều
tham gia. Ở góc khoa học, cần khuyến khích trẻ sƣu tầm, làm các thí nghiệm, đọc
sách khoa học cho trẻ nghe... Thông qua hoạt động ở các thời điểm khác nhƣ hoạt
động ngoài trời, lao động, tạo hình, trò chơi... cần tạo cơ hội để trẻ vận dụng hiểu
biết vào các hoạt động đó và khuyến khích trẻ tiếp tục tìm hiểu, khám phá nếu trẻ
vẫn có nhu cầu. Giáo viên cần kích thích, duy trì hứng thú của trẻ trong quá trình
hoạt động. Sau mỗi lần tham gia hoạt động, khuyến khích trẻ chia sẻ với cô với
bạn về những điều đã phát hiện, khám phá đƣợc, cũng nhƣ những điều muốn tiếp
tục tìm hiểu. Giáo viên cần kiểm tra kết quả hoạt động để kịp thời khích lệ, trợ
giúp trẻ.
Thông qua hoạt động học có chủ định, giáo viên giúp trẻ học, tiếp thu kiến
thức và kĩ năng theo quy trình, có mục đích, có kế hoạch và đƣợc dự định từ

trƣớc. So với các hình thức khác, tiết học có ƣu thế hơn trong việc giúp trẻ lĩnh hội
kiến thức: những biểu tƣợng mà trẻ thu đƣợc thƣờng chính xác, sâu sắc và toàn
diện hơn; những kiến thức mà trẻ đã tích lũy trong những hình thức khác đƣợc
củng cố, khái quát, hệ thống hóa và mở rộng hơn. Các kĩ năng nhận thức và kĩ
năng xã hội của trẻ đƣợc rèn luyện tích cực hơn, đồng bộ, tập trung hơn.
Trẻ cần hành động với đối tƣợng, tác động vào đối tƣợng, trải nghiệm trực
tiếp với đối tƣợng và tiếp tục hành động cho đến khi trẻ hài lòng với kết quả thu
đƣợc. Trên cơ sở đó, giáo viên hiểu trẻ học nhƣ thế nào để là ngƣời trợ giúp việc
học của trẻ, khuyến khích trẻ suy nghĩ và hành động dựa trên những ý tƣởng, mà
không phải là ngƣời giảng giải kiến thức cho trẻ. Điều đó cũng có nghĩa là trẻ cần
đƣợc lôi cuốn vào các quá trình thăm dò, thử nghiệm, khám phá thế giới và trau
dồi các kĩ năng: quan sát, so sánh, phân loại, thử nghiệm, phỏng đoán, suy luận...
thích hợp với các tình huống của hoạt động cụ thể. Quá trình tổ chức tìm hiểu
MTXQ thƣờng gồm các hoạt động:


16

- Lập kế hoạch hoạt động và trải nghiệm để phát triển nhận thức của trẻ trong
tất cả các thời điểm của chế độ sinh hoạt một ngày, theo nhóm nhỏ và nhóm lớn.
- Tạo cho trẻ môi trƣờng hoạt động khoa học phong phú, hấp dẫn với các
đồ dùng, đồ chơi, các nguyên vật liệu khác nhau.
– Trẻ khám phá và nhận ra những đặc trƣng của vật sống, đồ vật và những
sự việc quan sát đƣợc bằng cách sử dụng tất cả các giác quan cách thích hợp.
– Trẻ xem xét tỉ mỉ nét giống nhau và khác nhau của sự vật, hiện tƣợng.
– Trẻ quan sát, xem xét, thao tác, suy luận... để phát triển tƣ duy khoa học.
– Trẻ tự khám phá, trải nghiệm và bày tỏ ý kiến của mình.
– Khích lệ trẻ suy nghĩ về những gì chúng đang nhìn thấy, đang làm và
phát triển những suy nghĩ, ý tƣởng của mình và quan tâm đến MTXQ.
– Sử dụng những câu hỏi gợi mở để giúp trẻ phát triển suy nghĩ của mình.

– Trẻ hoạt động và làm những công việc phục vụ cho bản thân trẻ vì
những công việc đó có thể sẽ là bài học và trải nghiệm tốt cho trẻ về khoa học.
1.2.1.4. Trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi
Theo Luật giáo dục trẻ từ 0 -72 tháng tuổi thuộc giai đoạn giáo dục
mầm non, trong đó các bé học mẫu giáo từ 36 -72 tháng tuổi. Nhƣ vậy trẻ
mẫu giáo 5-6 tuổi là những trẻ học mẫu giáo tại trƣờng mầm non có tuổi từ
60-72 tháng, thuộc năm học cuối cùng trong giai đoạn giáo dục mầm non. Sở
dĩ cần xác định nhƣ vậy vì có những trẻ ở độ tuổi đó không đi học trƣờng
mầm non, hoặc có những trẻ đi học trƣờng mầm non song không thuộc lứa
tuổi này. Trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi cũng ở thời kì chuyển tiếp giữa giáo dục mầm
non và giáo dục phổ thông. Cuối độ tuổi đó các cháu sẽ bƣớc vào lớp 1. Theo
tập quán, trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi còn đƣợc gọi là trẻ mẫu giáo lớn.
1.2.2. Nguyên tắc và nội dung Tìm hiểu môi trường xung quanh
1.2.2.1. Nguyên tắc


17

- Đảm bảo thực hiện các dạng hoạt động khác nhau của trẻ trong trò
chơi là nhận thức, giao tiếp, chơi và học tập.
- Đảm bảo nội dung giáo dục tích hợp các hiện tƣợng vật lí, hóa học,
sinh học, toán học, địa lí, văn hóa… trong trò chơi.
- Đảm bảo tính khoa học: nội dung giáo dục đảm bảo sự cơ bản, tinh
giản, chính xác, hiện đại, cập nhật, đƣợc sắp xếp và phát triển hợp lí trong luật
chơi, nhiệm vụ chơi và các qui tắc chơi.
- Đảm bảo tính sƣ phạm: nội dung trò chơi phải thể hiện sự tích hợp,
liên môn, giàu cơ hội trải nghiệm, có định hƣớng nhận thức rõ ràng.
- Đảm bảo tính nghệ thuật của tác động sƣ phạm: Tìm hiểu môi trƣờng
xung quanh nhằm giáo dục khả năng nhận thức về thế giới bên ngoài và tác
động của nó đến con ngƣời, vì vậy tác động giáo dục phải mang tính thẩm mĩ,

kích thích tính tò mò, ham học hỏi và hiếu kì ở trẻ…
1.2.2.2. Nội dung
Nội dung tìm hiểu MTXQ đƣợc thiết kế dựa trên các căn cứ: đặc điểm, dấu
hiệu đặc trƣng; sự phong phú, đa dạng của các sự vật hiện tƣợng, mối quan hệ của
các sự vật hiện tƣợng với nhau và với môi trƣờng sống; sự thay đổi và phát triển
của chúng. Giáo viên cần căn cứ vào trình độ, khả năng hứng thú của trẻ và điều
kiện hoàn cảnh của trƣờng để lựa chọn nội dung phù hợp cho trẻ khám phá.
Nội dung cho trẻ tìm hiểu MTXQ bao gồm: Tìm hiểu MT thiên nhiên gồm
động vật, thực vật, thiên nhiên vô sinh, các hiện tƣợng và quá trình tự nhiên; Tìm
hiểu thế giới đồ vật gồm đồ dùng, đồ chơi, phƣơng tiện giao thông và các vật
phẩm văn hóa khác; Tìm hiểu cuộc sống xã hội gồm bản thân trẻ, trƣờng MN,
nghề nghiệp của ngƣời lớn, con ngƣời, gia đình, quê hƣơng, đất nƣớc, văn hóa dân
tộc và các quan hệ xã hội.
Một số chủ đề cụ thể trong nội tìm hiểu MTXQ của trẻ tập trung vào
các vấn đề của môi trƣờng tự nhiên và môi trƣờng xã hội nhƣ: con ngƣời, đồ