luận án tiến sĩ phân tích chuỗi giá trị và tổ chức quan hệ liên kiết của các doanh nghiệp diệt may xuất khảu ở việt nam

B GIÁO D C VÀ ðÀO T O
TRƯ NG ð I H C KINH T QU C DÂN

ð Th ðông

PHÂN TÍCH CHU I GIÁ TR VÀ T

CH C QUAN H LIÊN K T

C A CÁC DOANH NGHI P MAY XU!T KH"U # VI T NAM

CHUYÊN NGÀNH: KINH T CÔNG NGHI&P
MÃ S : 62.31.09.01

LU3N ÁN TI N SĨ KINH T

NGƯ I HƯ5NG D6N KHOA H C: GS.TS. NGUY8N K TU9N

HÀ N I: NĂM 2011


ii

L I CAM ðOAN

Tơi xin cam đoan luEn án này là cơng trình nghiên cMu cNa riêng
tơi. TOt cP các sR liSu và nhUng trích dXn trong luEn án đYu có
ngu[n chính xác và rõ ràng. NhUng phân tích trong luEn án cũng
chưa tang đưbc cơng bR d met cơng trình nào cNa tơi.
Tơi xin hồn tồn ch u trách nhiSm vY lfi cam ñoan này.
Tác giP luEn án

ð Th ðông


iii

M$C L$C
L%I CAM ðOAN ............................................................................................................ ii
DANH M$C CÁC T) VI T T*T ................................................................................ v
DANH M$C CÁC B-NG ............................................................................................ vii
DANH M$C CÁC HÌNH V/...................................................................................... viii
DANH M$C CÁC H0P ................................................................................................. x
L%I NĨI ð3U ................................................................................................................. 1
CHƯƠNG 1: NH8NG LÝ LU:N CƠ B-N V; PHÂN TÍCH CHU I GIÁ TR VÀ
T

CH C QUAN H LIÊN K T KINH T C A CÁC DOANH NGHI P .......... 9
1.1. Khái ni@m chuDi giá trH......................................................................................... 9
1.1.1. Khái niSm chu i giá tr .................................................................................... 9
1.1.2. Chu i giá tr tồn cgu..................................................................................... 15
1.2. Phân tích chuDi giá trH ........................................................................................ 19
1.2.1. BPn chOt cNa viSc phân tích chu i giá tr ....................................................... 19
1.2.2. Nei dung cNa phân tích chu i giá tr .............................................................. 20
1.2.3. Lbi ích cNa viSc phân tích chu i giá tr .......................................................... 34
1.3. TM chNc quan h@ liên kTt kinh tT giUa các doanh 36
1.3.1. Sj cgn thikt nghiên cMu vY liên kkt kinh tk trong phân tích chu i giá tr ...... 36
1.3.2. Khái niSm vY liên kkt kinh tk ......................................................................... 37
1.3.3. Các hình thMc liên kkt kinh tk giUa các doanh nghiSp ................................... 38
1.3.4. Lbi ích cNa liên kkt kinh tk giUa các doanh nghiSp ....................................... 40

CHƯƠNG 2: THZC TR[NG CHU I GIÁ TR TOÀN C3U VÀ QUAN H LIÊN

K T KINH T C A CÁC DOANH NGHI P MAY XU!T KH"U # VI T NAM
......................................................................................................................................... 45
2.1. Th^c tr_ng ngành may xubt khcu Vi@t Nam ................................................... 45
2.1.1. SPn phom và th trưfng.................................................................................. 45
2.1.2. Năng ljc sPn xuOt và qui mô xuOt khou......................................................... 53
2.1.3. Nguyên liSu ñgu vào ...................................................................................... 59
2.1.4. Lao ñeng ........................................................................................................ 61


iv
2.2. Th^c tr_ng vi@c tham gia chuDi giá trH toàn cdu cea các doanh nghi@p may
xubt khcu f Vi@t Nam................................................................................................ 63
2.2.1. Thjc trrng chu i giá tr toàn cgu cNa ngành may xuOt khou d ViSt Nam ..... 63
2.2.2. V trí cNa ViSt Nam trong chu i giá tr tồn cgu ngành dSt may................... 66
2.3. Th^c tr_ng vg quan h@ liên kTt cea các doanh nghi@p may xubt khcu f Vi@t
Nam ............................................................................................................................. 87
2.3.1. Lbi ích cNa viSc liên kkt kinh tk cNa các doanh nghiSp may xuOt khou d ViSt
Nam.......................................................................................................................... 87
2.3.2. Các hình thMc liên kkt kinh tk chN yku trong các doanh nghiSp may xuOt khou
d ViSt Nam............................................................................................................... 91
2.4. ðánh giá vg th^c tr_ng tham gia chuDi giá trH toàn cdu và quan h@ liên kTt
cea các doanh nghi@p may xubt khcu f Vi@t Nam ............................................... 100
2.4.1. NhUng kkt quP ñrt ñưbc............................................................................... 100
2.4.2. NhUng t[n tri và nguyên nhân ..................................................................... 102
CHƯƠNG 3: GI-I PHÁP TĂNG CƯ%NG SZ THAM GIA C A CÁC DOANH
NGHI P MAY XU!T KH"U VI T NAM VÀO CHU I GIÁ TR TOÀN C3U111
3.1. Phương hưong phát tripn cea ngành may xubt khcu cea Vi@t Nam trong
thqi gian toi .............................................................................................................. 111
3.1.1. Quan ñism và phương hưung phát trisn ngành may xuOt khou ViSt Nam .. 111
3.1.2. Phân tích SWOT cho ngành may xuOt khou cNa ViSt Nam......................... 113

3.2. Giri pháp tăng cưqng s^ tham gia cea các doanh nghi@p may xubt khcu cea
Vi@t Nam vào chuDi giá trH toàn cdu và tăng cưqng liên kTt................................ 118
3.2.1. GiPi pháp ñRi vui doanh nghiSp................................................................... 119
3.2.2. Khuykn ngh ñRi vui Nhà nưuc và các HiSp hei.......................................... 143
K T LU:N .................................................................................................................. 163
DANH M$C CÁC CƠNG TRÌNH C A TÁC GI- CÓ LIÊN QUAN ð N LU:N
ÁN ................................................................................................................................. 164
TÀI LI U THAM KH-O .......................................................................................... 165
PH$ L$C ..................................................................................................................... 170


v
DANH M C CÁC T

VI T T T

AGTEX

Hei DSt May Thêu ðan Thành phR H[ Chí Minh

AFTA

Khu vjc MEu d ch Tj do các nưuc ASEAN

ASEAN

HiSp hei các nưuc ðông Nam Á

ATC

HiSp đ nh vY hàng dSt may

CMT

Gia cơng xuOt khou

C/O

GiOy chMng nhEn xuOt xM

CCN

C{m công nghiSp

DN

Doanh nghiSp

DNNN

Doanh nghiSp nhà nưuc

DNCPNN

Doanh nghiSp c| phgn nhà nưuc

DNNNN

Doanh nghiSp ngoài nhà nưuc

DNTN

Doanh nghiSp tư nhân

ðTNN

ðgu tư nưuc ngồi

EU

Liên minh Châu Âu

ERP

Horch đ nh tài nguyên doanh nghiSp

FOB

XuOt khou trjc tikp

GDP

T|ng sPn phom quRc nei

GVC

Chu i giá tr toàn cgu

FDI

ðgu tư trjc tikp nưuc ngồi

IFC

TEp đồn Tài chính QuRc tk

ITMF

HiSp hei QuRc tk SPn xuOt hàng DSt

JICA

Cơ quan Hbp tác QuRc tk NhEt BPn

KNXKDB

Kim ngrch xuOt khou dj báo

KNXKTH

Kim ngrch xuOt khou thjc hiSn

KOFOTI

Liên hiSp ngành dSt Hàn QuRc

MNCs

Cơng ty đa quRc gia

MPDF

Dj án H trb Phát trisn vùng sông Mekong

NEU

ðri h€c Kinh tk QuRc dân


vi

NXB

Nhà xuOt bPn

OBM

SPn xuOt theo thương hiSu riêng

ODM

SPn xuOt theo thikt kk riêng

OEM

SPn xuOt theo tiêu chuon cNa khách hàng

OPT

Gia cơng d nưuc ngồi

SPSS

Phgn mYm x• lý sR liSu SPSS

SWOT

Ma trEn kkt hbp phân tích chikn lưbc bên trong và bên ngồi

TNHH

Trách nhiSm hUu hrn

TPHCM

Thành phR H[ Chí Minh

UNIDO

United Nations Industry Development Organization

USD

ðơ la M„

VA

Phân tích giá tr

VCA

Phân tích chu i giá tr

VCCI

Phịng Thương mri và Cơng nghiSp ViSt Nam

VINATEX TEp đồn DSt May ViSt Nam
WTO

T| chMc Thương mri QuRc tk

WB

Ngân hàng Thk giui


vii
DANH M C CÁC B NG

TT

Nei dung

Trang

BPng 1.1

ð†c trưng cNa chu i giá tr do ngưfi mua và ngưfi sPn xuOt
chi phRi

17

BPng 1.2

Tìm hisu vY cơng nghS và kikn thMc trong chu i giá tr

32

BPng 2.1

Met sR chNng lori hàng may xuOt khou cNa các doanh
nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam

46

BPng 2.2

ðơn giá bình quân/m2 cNa hàng dSt may vào M„

48

BPng 2.3

So sánh hàng dSt may ViSt Nam vui các nưuc khác

49

BPng 2.4

Kim ngrch xuOt khou cNa met sR quRc gia trong khu vjc
Châu Á năm 2008

51

BPng 2.5

Cơ cOu doanh nghiSp dSt may năm 2008

53

BPng 2.6

SPn phom chN yku cNa ngành may

54

BPng 2.7

Kim ngrch xuOt khou dSt may cNa ViSt Nam giai ñorn
2004: 2009

57

BPng 2.8

NhEp khou nguyên liSu may

59

BPng 2.9

SPn xuOt nguyên ph{ liSu cNa ngành dSt năm 2007

61

BPng 2.10

So sánh chi phí nhân cơng ngành may năm 2008 cNa met sR
nưuc

62

BPng 2.11

Tóm t‡t quan hS gia cơng xuOt khou

79

BPng 2.12

Kkt cOu giá (bình quân cho các m†t hàng) theo phương thMc
CMT

80

BPng 2.13

Kkt cOu giá (bình quân cho các m†t hàng) theo phương thMc
FOB I

81

BPng 3.1

M{c tiêu c{ ths cùa ngành dSt may trong thfi gian tui

112

BPng 3.2

Phân tích SWOT cho ngành may xuOt khou cNa ViSt Nam

113

BPng 3.3

Các chŠ tiêu quPn lý khách hàng

125

BPng 3.4

SR lưbng doanh nghiSp d met sR CCN dSt may d Trung
QuRc

153


viii

DANH M C CÁC HÌNH V

TT

Nvi dung

Trang

Hình 1.1

Mơ hình chu i giá tr cNa Porter

11

Hình 1.2

Các mRi quan hS trong met chu i giá tr đơn giPn

13

Hình 1.3

Chu i giá tr md reng cNa ngành nei thOt g

14

Hình 1.4

Chu i giá tr tồn cgu

16

Hình 1.5

NhEn diSn các q trình chính trong chu i giá tr cNa doanh
nghiSp may xuOt khou

22

Hình 1.6

Các ñRi tưbng tham gia chu i giá tr may xuOt khou

23

Hình 1.7

Các sPn phom trong chu i giá tr

24

Hình 1.8

Phân bR đ a lý cNa chu i giá tr

26

Hình 1.9

Các sPn phom hay d ch v{ có liên quan và các mRi liên kkt

28

Hình 1.10 Mơ tP liên kkt d€c và liên kkt ngang cNa các doanh nghiSp

38

Hình 2.1

Kim ngrch xuOt khou hàng may cNa ViSt Nam giai ñorn
2004: 2009

55

Hình 2.2

ðóng góp cNa xuOt khou may vào kim ngrch xuOt khou cNa
cP nưuc

56

Hình 2.3

Kim ngrch xuOt khou hàng dSt may cNa ViSt Nam đi các
nưuc 2009

58

Hình 2.4

Th phgn hàng dSt may ViSt Nam trên thk giui năm 2009

58

Hình 2.5

T‹ lS nei đ a hóa cNa ngành dSt may ViSt Nam

60

Hình 2.6

Chu i giá tr ngành may xuOt khou theo khái niSm đơn giPn

64

Hình 2.7

Chu i giá tr ngành may xuOt khou theo khái niSm md reng

65

Hình 2.8

V trí cNa các doanh nghiSp may xuOt khou ViSt Nam trong
chu i giá tr toàn cgu cNa ngành may xuOt khou (1) trên
khía crnh các hort đeng tham gia và các liên kkt

66

Hình 2.9

V trí cNa các doanh nghiSp may xuOt khou ViSt Nam trong
chu i giá tr toàn cgu cNa ngành may xuOt khou (2) trên
khía crnh giá tr tro ra, tình huRng bình qn hàng áo sơ ni
cNa các cơng ty trong mXu khPo sát.

68


ix

TT

Nvi dung

Trang

Hình 2.10 So sánh giá tr nhEp khou vPi và kim ngrch xuOt khou hàng
may trong nhUng năm qua

73

Hình 2.11 T‹ lS % cNa giá tr nhEp khou vPi so vui kim ngrch xuOt
khou ngành may trong nhUng năm qua

73

Hình 2.12 So sánh giá tr nhEp khou nguyên ph{ liSu dSt may vui kim

ngrch xuOt khou cNa ngành may

74

Hình 2.13 T‹ tr€ng quá tr nhEp khou nguyên ph{ liSu dSt may so vui
kim ngrch xuOt khou ngành may

75

Hình 3.1

ð nh hưung giPi pháp cho các doanh nghiSp may xuOt khou
cNa ViSt Nam

118

Hình 3.2

Minh h€a hình thMc liên kkt cNa các doanh nghiSp dSt may
trong c{m công nghiSp dSt may d Trung QuRc

153

Hình 3.3

ðY xuOt thành phgn doanh nghiSp cNa c{m công nghiSp dSt
may d ViSt Nam

155

x

DANH M C CÁC H P

TT

Nvi dung

Trang

Hep 2.1

Tương lai cNa ngành dSt may Thái Lan nŽm d công nghS
mui và thân thiSn vui môi trưfng

52

Hep 2.2

Danh sách met sR nhà nhEp khou sPn phom cNa các công ty
may xuOt khou cNa ViSt Nam

78

Hep 2.3

Kkt quP ñiYu tra met sR doanh nghiSp may xuOt khou cNa
nhóm nghiên cMu Trưfng ðri h€c Ngori thương

93


xi


1

L I NĨI ð U

Tính cbp thiTt cea đg tài luxn án
Chu i giá tr là khái niSm ñưbc Micheal Porter khdi xưung vào giUa thEp
k‹ 90 cNa thk k‹ 20. Theo ông, chu i giá tr là met tEp hbp nhUng hort ñeng ñs
ñưa met sPn phom ta khi cịn là ý tưdng đkn khi đưbc sPn xuOt, đưa vào s• d{ng
và cP d ch v{ sau bán hàng [62]. Chu i giá tr bao g[m các hort ñeng như thikt kk
mXu mã, sPn xuOt, marketing, phân phRi và cP d ch v{ sau bán hàng cho ngưfi
tiêu dùng cuRi cùng. NhUng hort đeng này có ths đưbc chia x• giUa các doanh
nghiSp khác nhau. Khi sj chia x• này vưbt ra kh‘i biên giui cNa met nưuc thì
chu i giá tr tồn cgu đưbc hình thành. Theo cách nhìn nhEn này, các doanh
nghiSp ta nhiYu quRc gia trên thk giui s’ trd thành nhUng m‡t xích quan tr€ng và
có ths chi phRi sj phát trisn cNa met sPn phom hay met ngành nào đó. ViSc phân
tích hort đeng kinh doanh cNa doanh nghiSp theo quan ñism chu i giá tr là met
phương pháp hUu hiSu ñs ñánh giá tRt nhOt năng ljc crnh tranh cNa met doanh
nghiSp, cNa met ngành, cũng như đánh giá vai trị và phrm vi Pnh hưdng cNa met
quRc gia trong chu i giá tr tồn cgu.
Trong thfi đri tồn cgu hóa hiSn nay, nYn kinh tk cNa các nưuc có xu
hưung b chi phRi bdi các tEp đồn kinh tk mà hình thMc hort đeng chính là mrng
lưui dày đ†c các cơng ty m“ và chi nhánh d rOt nhiYu nưuc khác nhau. Xu hưung
tồn cgu hóa có tác đeng đkn tOt cP các nưuc, ñ†c biSt là nhUng nưuc ñang phát
trisn bdi xu hưung này dXn ñkn viSc liên kkt và ph{ thuec lXn nhau giUa các quRc

gia ngày càng trd nên ch†t ch’. ThOu hisu v trí cNa met quRc gia trong chu i giá
tr tồn cgu mang lri nhUng thơng tin hUu hiSu trong viSc đưa ra nhUng chính
sách, kk horch nhŽm tăng sMc mrnh mà rõ hơn nUa là tăng lbi nhuEn cNa quRc gia
đó trong th trưfng và cũng là met yêu cgu quan tr€ng trong bRi cPnh hiSn nay.
ðã nhiYu năm qua, ngành may là ngành tiên phong trong chikn lưbc xuOt
khou hàng hóa cNa ViSt Nam ra th trưfng thk giui, thu vY cho ñOt nưuc met
lưbng ngori tS lun. Ta năm 2000 trd lri ñây, ngành may ViSt Nam ñã ñrt tRc ñe
tăng trưdng xuOt khou tương đRi cao, bình qn 20%/ năm trong giai ñorn 2000:
2008 và luôn ñMng thM hai trong các m†t hàng xuOt khou chN ljc cNa ViSt Nam.


2

Năm 2009, ngành vươn lên trd thành ngành dXn ñgu vY giá tr xuOt khou trong cP
nưuc. Thành quP này là nhf ViSt Nam có met ngu[n lao đeng d[i dào, khéo tay,
chi phí lao đeng tương đRi thOp, các doanh nghiSp may ViSt Nam ñã xây djng và
giU ñưbc chU tín trong kinh doanh vui nhiYu brn hàng trên thk giui.
Xu thk tj do hóa thương mri cùng vui sj phát trisn mrnh m’ cNa khoa h€c
cơng nghS đang ñ†t ngành may ViSt Nam trưuc nhUng áp ljc và thách thMc vô
cùng to lun bdi trong thfi gian tui ngành may xuOt khou ViSt Nam vXn ñưbc coi
là ngành xuOt khou chN ljc, mang lri ngu[n ngori tS vY cho ViSt Nam và giúp cân
bŽng cán cân thanh toán quRc tk. M†c dù trong thfi gian qua, ngành may xuOt
khou ViSt Nam ñã ñrt ñưbc nhUng thành tju ñáng ks nhưng vXn bec le nhiYu yku
tR bOt lbi cho sj phát trisn bYn vUng, đ†c biSt là ngành cơng nghiSp ph{ trb phát
trisn chưa tương xMng, giá tr nhEp khou chikm tui ggn 60% kim ngrch xuOt khou
sPn phom may. Phương thMc xuOt khou cNa ngành may chN yku ta gia công, phgn
thương mri bán sPn phom chŠ chikm met t‹ tr€ng khiêm tRn cũng là met trong
nhUng ñism bOt lbi đó.
ð†t trong bRi cPnh hiSn tri, khi ngành may đưbc kỳ v€ng là met trong
nhUng nhóm ngành cơng nghiSp chN ljc trong hS thRng công nghiSp cNa ViSt

Nam, viSc phát trisn ngành may là met vOn ñY quan tr€ng cgn ñưbc xem xét.
NhEn thMc ñưbc vOn ñY này, tác giP đã lja ch€n đY tài “Phân tích chu i giá tr và
t ch c quan h liên k t c a các doanh nghi p may xu"t kh#u $ Vi t Nam” làm
ñY tài cho luEn án tikn sĩ cNa mình vui mong muRn sau khi phân tích chu i giá tr
cNa ngành may xuOt khou cNa ViSt Nam, trong đó đ†c biSt chú tr€ng tui nhUng
liên kkt cNa các doanh nghiSp, tác giP có ths đưa ra nhUng góp ý cho viSc tăng
cưfng sj tham gia cNa các doanh nghiSp may vào chu i giá tr toàn cgu cNa
ngành dSt may nhŽm tăng thêm giá tr thu ñưbc cho các doanh nghiSp may xuOt
khou d ViSt Nam.
Myc đích nghiên cNu cea luxn án
:

Nghiên cMu, hS thRng hóa nhUng lý thuykt có liên quan đkn chu i giá tr và
t| chMc quan hS liên kkt cNa các doanh nghiSp.

:

Phân tích và đánh giá thjc trrng viSc tham gia vào chu i giá tr toàn cgu
cNa ngành may xuOt khou cNa ViSt Nam.


3

:

NhEn xét vY thjc trrng viSc t| chMc các quan hS liên kkt cNa các doanh
nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam.

:

Kikn ngh met sR giPi pháp nhŽm tăng cưfng sj tham gia cNa ngành may
xuOt khou ViSt Nam vào chu i giá tr toàn cgu, mà chN yku là dja vào t|
chMc lri các quan hS liên kkt cNa các doanh nghiSp may xuOt khou d ViSt
Nam.

Kkt quP cNa luEn án s’ là met ngu[n tài liSu tham khPo có ích cho các cơ
quan quPn lý Nhà nưuc vY viSc ñánh giá thjc trrng viSc tham gia chu i giá tr
toàn cgu và viSc t| chMc quan hS liên kkt cNa các doanh nghiSp may xuOt khou
hiSn nay nhŽm horch đ nh các chính sách hay sorn thPo các kk horch có liên
quan đkn đ nh hưung và đY xuOt các giPi pháp tăng cưfng hiSu quP hort ñeng cNa
các doanh nghiSp may xuOt khou d ViSt Nam. Các kkt quP cNa luEn án cũng là
met thông tin hUu ích cho các doanh nghiSp trong ngành may xuOt khou ViSt
Nam đs nhìn nhEn vY v trí cNa h€ trong chu i giá tr may toàn cgu.
TMng quan các tài li@u nghiên cNu có liên quan đTn đg tài luxn án
Cho đkn nay, đã có met sR nghiên cMu vY vOn ñY chu i giá tr cNa ngành
may xuOt khou cNa ViSt Nam. Tuy nhiên, m i met nghiên cMu lri tikp cEn vOn đY
này d khía crnh, phrm vi và ñRi tưbng khác nhau. Phgn dưui ñây là t|ng kkt
nhUng nghiên cMu đó.
: “NhUng giPi pháp chikn lưbc nhŽm nâng cao hiSu quP ngành may ViSt
Nam” cNa tác giP Phrm Th Thu Phương, NXB Khoa h€c K„ thuEt năm 2000.
Tác phom này đã hS thRng hóa các vOn đY lý luEn vY nâng cao hiSu quP phát trisn
cNa ngành may ViSt Nam. Dja trên nhUng phân tích vY mơi trưfng và nhUng bài
h€c kinh nghiSm ñRi vui ngành may d ViSt Nam, tác giP ñưa ra nhUng giPi pháp
chikn lưbc nhŽm nâng cao hiSu quP cNa ngành may [16].
: “Phương huung và các biSn pháp chN yku nhŽm phát trisn ngành cơng
nghiSp dSt –may trong q trình cơng nghiSp hóa, hiSn đri hóa d ViSt Nam”, luEn
án tikn sĩ cNa Dương ðình Giám năm 2001. Nghiên cMu tEp trung vào viSc ñánh
giá thjc trrng sj phát trisn cNa ngành dSt may cNa ViSt Nam, tìm ra nhUng kkt
quP tRt ñã ñrt ñưbc, nhUng t[n tri và nguyên nhân, ta ñó ñY xuOt met sR giPi pháp

4

nhŽm phát trisn ngành dSt may cNa ViSt Nam [10].
: “Chính sách cơng nghiSp và thương mri cNa ViSt Nam trong bRi cPnh hei
nhEp” cNa nhóm tác giP trong khn kh| dj án hbp tác giUa T| chMc Hbp tác
QuRc tk cNa NhEt BPn (JICA) và Trưfng ðri h€c Kinh tk QuRc dân (NEU), 2004.
Trong bài vikt vY ngành dSt may có tên là “Ngành DSt May ViSt Nam: Giá tr gia
tăng và chikn lưbc phát trisn”, nhóm tác giP ñã phân tích các phương thMc xuOt
khou cNa ngành dSt may d ViSt Nam bao g[m phương thMc gia công xuOt khou và
xuOt khou trjc tikp. Căn cM vào nhUng phân tích đó, nhóm tác giP đY xuOt chính
sách phát trisn công nghiSp dSt may [7].
: Trong khuôn kh| Dj án Hbp tác Nghiên cMu ViSt Nam: ðan Mrch có tên
“Nâng cao năng ljc nghiên cMu trong kinh doanh quRc tk và quRc tk hóa các
doanh nghiSp ViSt Nam” do Be Ngori giao ðan Mrch tài trb, nhóm nghiên cMu
ngành dSt may bao g[m Phrm Thu Hương và các ceng sj ñã tEp trung vào vOn ñY
“Chikn lưbc và năng ljc crnh tranh cNa các doanh nghiSp dSt may ViSt Nam sau
khi d› b‘ hS thRng hrn ngrch dSt may: met cách tikp cEn trong chu i giá tr toàn
cgu”. Dja trên ñiYu tra ñưbc tikn hành d ViSt Nam ta tháng 4 ñkn tháng 6 năm
2006, tEp trung vào chu i giá tr dSt may toàn cgu, bài nghiên cMu nhEn ñ nh các
doanh nghiSp xuOt khou ViSt Nam ñã tham gia như thk nào vào chu i giá tr dSt
may toàn cgu và nhu cgu cNa các doanh nghiSp ViSt Nam trong viSc chuysn ta
xuOt khou theo phương thMc gia công (CMT) sang phương thMc xuOt khou trjc
tikp (FOB). M†c dù nghiên cMu có phân tích chu i giá tr toàn cgu cNa ngành dSt
may nhưng báo cáo này là chưa lưbng hóa đưbc giá tr tro ra d m i cơng đorn
cNa chu i giá tr đó [15].
: “ðoy mrnh viSc tham gia chu i giá tr toàn cgu (global value chain –
GVC) nhŽm nâng cao năng ljc crnh tranh cho các doanh nghiSp dSt may ViSt
Nam” cNa nhóm tác giP Trưfng ðri h€c Ngori thương năm 2008. ðây có ths nói
là met cơng trình nghiên cMu tương đRi hồn thiSn vY chu i giá tr và năng ljc

crnh tranh cNa các doanh nghiSp dSt may d ViSt Nam cho ñkn nay. Tuy nhiên,
giRng như nhUng nghiên cMu trên, báo cáo này chưa lưbng hóa phgn đóng góp
cNa các doanh nghiSp dSt may ViSt Nam trong chu i giá tr toàn cgu [23].
: “Tikp cEn chu i giá tr cho viSc nâng cOp ngành dSt may ViSt Nam” cNa


5

nhóm tác giP Trưfng ðri h€c Kinh tk, ðri h€c ðà Nœng. Bài vikt đưbc đăng trên
Trp chí Khoa h€c và Công nghS cNa ðri h€c ðà Nœng sR 2 (37) 2010. Bài vikt
tikp cEn chu i giá tr toàn cgu nhŽm giPi thích sj chuysn đ|i trong hS thRng sPn
xuOt và thương mri cNa ngành dSt may trên thk giui. Thơng qua phân tích thjc
trrng, bài vikt đY xuOt chính sách nhŽm h trb nâng cOp q trình, sPn phom và
chMc năng cho mơ hình sPn xuOt thikt b gRc, thay vì nh‡m đkn bưuc nhPy đet phá
ta sPn xuOt gia cơng sang hS thRng sPn xuOt đ nh hưung xuOt khou vui thương
hiSu quP nhà sPn xuOt [40].
Trên thk giui, có met sR nghiên cMu tEp trung vào chu i giá tr cNa ngành
dSt may cNa khu vjc, các nưuc, trong đó có cP ViSt Nam như sau.
: “Vietnam’s Garment Industry: Moving up the Value Chain” do nhóm tác
giP Hassan Oteifa, Dietmar Stiel, Roger Fielding, Peter Davies, ñri diSn cNa ðri
h€c Bách Khoa Hà Nei, ñri diSn cNa Phịng Thương mri và Cơng nghiSp ViSt
Nam hồn thành vào năm 1999 và đưbc sốt xét lri vào năm 2000. ðây là met
cơng trình nghiên cMu đáp Mng u cgu cNa met dj án thuec khuôn kh| nghiên
cMu vY ViSt Nam cNa MPDF. M{c đích cNa nghiên cMu là tìm hisu nhUng khó
khăn có liên quan đkn hort đeng tác nghiSp và marketing cNa nhUng doanh
nghiSp may tư nhân d ViSt Nam, ta đó đY xuOt nhUng h trb cNa MPDF dành cho
nhUng doanh nghiSp này [57].
: “The global apparel chain: What prospects for upgrading by developing
countries” ñưbc t| chMc UNIDO công bR vào năm 2003 do hai tác giP
Appelbaum and Gereffi hồn thành. Bài vikt s• d{ng lý thuykt vY chu i giá tr

tồn cgu đs giPi thích sj chuysn ñ|i vY sPn xuOt, thương mri, và chikn lưbc công
ty cNa ngành may trong nhiYu thEp k‹ qua. Nghiên cMu tEp trung vào phân biSt
các mơ hình crnh tranh trong khu vjc phía b‡c cNa th trưfng M„ c{ ths là ðơng
Á, Mexican, và Carribean. M i mơ hình ñưa ra nhUng quan ñism và nhUng thách
thMc khác nhau [48].
: “Vietnam in the global garment and textile value chain: implications for
firms and workers” cNa Khalid Nadvi và John Thoburn năm 2003. ðây là kkt quP
nghiên cMu trong khuôn kh| Chương trình Tồn cgu hóa và Nghèo đói. Trong
mơi trưfng tồn cgu hóa vui nhiYu thay đ|i ngày nay có rOt nhiYu thách thMc ñRi


6

vui ngành dSt và ngành may. NhUng thách thMc đó có nhUng tác đeng nhOt đ nh
đRi vui nhUng nhà sPn xuOt và cơng nhân d nhUng nưuc đang phát trisn, tro ra
nhUng ngưfi thành cơng và nhUng k• thOt bri. Cho rŽng met trong nhUng quRc
gia thành cơng đisn hình là ViSt Nam, nhóm tác giP s• d{ng mơ hình chu i giá tr
tồn cgu đs phân tích trưfng hbp ViSt Nam mà c{ ths là nhUng mRi quan hS cNa
ViSt Nam đRi vui ngưfi mua tồn cgu và mRi quan hS giUa nhUng doanh nghiSp
dSt và doanh nghiSp may vui nhau [60] vui m{c tiêu là ñánh giá q trình tồn
cgu hóa Pnh hưdng như thk nào đkn nhUng doanh nghiSp dSt may cNa ViSt Nam.
: “How do industry clusters success: a case study in China’s textiles and
apparel industries cNa Zhiming Zhang, Chester and Ning Cao” ñăng trên trp chí
QuPn lý và Cơng nghS dSt may cNa Trung QuRc, sR 4, năm 2004. Bài vikt tEp
trung vào sj thành công cNa nhUng c{m công nghiSp d Trung QuRc trong giai
ñorn chuysn ñ|i cNa nYn kinh tk và lOy ngành dSt may làm tình huRng nghiên
cMu. Ta nhUng phân tích vY c{m cơng nghiSp dSt may Wujiang d tŠnh Jiangsu,
các nhà nghiên cMu ñã ñưa ra nhUng yku tR chi phRi sj thành công cNa c{m công
nghiSp cũng như sMc crnh tranh cNa ngành ñưbc cho là tr{ cet cNa nYn kinh tk
nưuc này [71].

: Bài vikt “Garment industry supply chain” cNa tác giP Celia Mather xuOt
bPn vào năm 2004 qua Nhà xuOt bPn Trưfng ðri h€c Manchester Motropolitan,
Anh. Bài vikt tEp trung vào viSc mô tP chu i cung Mng tồn cgu cNa ngành may
vui tình huRng nghiên cMu là cơng ty GAP. Bài vikt đưbc hồn thành bdi nhiYu
nhóm nghiên cMu ta nhiYu quRc gia trong khu vjc Châu Á như Trung QuRc,
H[ng Kông, Bangladesh, Thái Lan, Pakistan, Phillipin, Srilanka, tEp trung đY
xuOt cách thMc các cơng ty may có ths phân tích chu i cung Mng cNa mình, tăng
cưfng hbp tác giUa nhUng cơng nhân chính thMc và phi chính thMc, và hbp tác
d€c theo chu i cung Mng. CuRi cùng, nghiên cMu tEp trung vào viSc giúp đ›
nhUng cơng nhân cNa cơng ty tìm cách cPi thiSn v trí cNa h€ trong q trình sPn
xuOt [49].
: Ngồi ra, cịn nhiYu nghiên cMu vY chu i giá tr / chu i giá tr toàn cgu cNa
ngành may d nhiYu nưuc trên thk giui ho†c nhUng khía crnh có liên quan đkn
ngành may và chu i giá tr cNa ngành may [50], [52], [54], [55], và [59]. Tuy


7

nhiên, cho đkn nay, chưa có met cơng trình nghiên cMu nào phân tích rõ thjc
trrng vY chu i giá tr cNa các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam cũng
như nhUng liên kkt cNa nhUng doanh nghiSp này.
ð{i tư|ng và ph_m vi nghiên cNu ñg tài
LuEn án lOy chu i giá tr và cách thMc t| chMc quan hS liên kkt kinh tk cNa
các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam làm ñRi tubng nghiên cMu. VY bPn
chOt, viSc nghiên cMu chu i giá tr và nhUng vOn đY có liên quan đkn t| chMc quan
hS liên kkt kinh tk cNa các doanh nghiSp có mRi quan hS tương h ch†t ch’, vaa là
ñiYu kiSn, vaa là cơ sd cNa nhau. Chính vì vEy, trong nhUng phgn phân tích, hai
vOn đY này khơng tách biSt hồn tồn. Phrm vi nghiên cMu cNa luEn án là chu i
giá tr tồn cgu nhưng luEn án chŠ phân tích viSc tham gia vào chu i giá tr này
cNa các doanh nghiSp may xuOt khou cNa ViSt Nam mà khơng đY cEp ñkn viSc

tham gia cNa các doanh nghiSp/ t| chMc d các nưuc khác. Thfi gian nghiên cMu
cNa luEn án là ta năm 2003 ñkn 2009.
Phương pháp nghiên cNu
Vui cách tikp cEn tư duy biSn chMng, luEn án s• d{ng kkt hbp nhiYu
phương pháp nghiên cMu khác nhau như nghiên cMu tri bàn, ñiYu tra khPo sát vui
k„ thuEt thu thEp dU liSu là phát thu phiku h‘i và ph‘ng vOn chun gia.
Phương pháp nghiên cMu tri bàn đưbc s• d{ng ñs thu thEp dU liSu thM cOp,
ta các ngu[n như sách, trp chí, báo, k‹ yku hei thPo, internet... Tác giP tEp trung
vào tìm kikm, nghiên cMu và t|ng hbp nhUng tài liSu trong và ngoài nưuc vY các
vOn ñY như chu i giá tr , phân tích năng ljc crnh tranh cNa các doanh nghiSp dSt
may và viSc t| chMc quan hS liên kkt cNa các doanh nghiSp, ñ†c biSt là nhUng bài
vikt vY các doanh nghiSp may xuOt khou. Trên cơ sd đó, tác giP đã t|ng hbp thành
met phgn lý thuykt tương ñRi ñgy ñN vY phân tích chu i giá tr và t| chMc quan hS
liên kkt cNa các doanh nghiSp.
Các dU liSu sơ cOp ñưbc thu thEp dja trên phương pháp phát thu phiku h‘i
và ph‘ng vOn chun gia. Thơng tin đưbc thu thEp thông qua ph‘ng vOn trjc tikp
các chuyên gia, nhà quPn lý tri các doanh nghiSp, g•i bPn câu h‘i trjc tikp, g•i
chuysn phát nhanh và g•i fax. Kkt quP là trong sR nhUng phiku trP lfi thơng tin có


8

31 phiku hbp lS (xem danh m{c các t| chMc trP lfi bPn câu h‘i d phgn ph{ l{c).
Các dU liSu đưbc x• lý và phân tích bŽng phgn mYm SPSS phiên bPn 16.2. Ngoài
ra, các dU liSu sơ cOp ñưbc thu thEp thông qua ph‘ng vOn chuyên gia ñưbc x• lý
bŽng phương pháp phân tích, t|ng hbp và so sánh.
NhUng ñipm moi cea luxn án
: Làm rõ thêm khái niSm chu i giá tr và cách xác ñ nh chu i giá tr trong
quá trình sPn xuOt ra met sPn phom nhOt ñ nh.
: Xác ñ nh chu i giá tr cNa doanh nghiSp may xuOt khou d ViSt Nam

: ðánh giá viSc t| chMc liên kkt giUa các doanh nghiSp may và các khâu
khác trong quá trình tro ra và ñưa sPn phom may ñkn tay ngưfi tiêu dùng.
: ðY xuOt giPi pháp tăng cưfng tham gia chu i giá tr và t| chMc quan hS
liên kkt cNa các doanh nghiSp may xuOt khou d ViSt Nam vui m{c đích tro ra giá
tr gia tăng cao hơn cho nhUng doanh nghiSp này.
KTt cbu chung cea luxn án
Ngoài phgn md ñgu, kkt luEn, tài liSu tham khPo và ph{ l{c, nei dung cNa
luEn án ñưbc chia làm 3 chương như sau:
Chương 1: NhUng lý luxn cơ brn vg phân tích chuDi giá trH và tM chNc quan
h@ liên kTt cea các doanh nghi@p.
Chương 2: Th^c tr_ng chuDi giá trH toàn cdu và quan h@ liên kTt kinh tT cea
các doanh nghi@p may xubt khcu f Vi@t Nam.
Chương 3: Giri pháp tăng cưqng s^ tham gia cea các doanh nghi@p may
xubt khcu f Vi@t Nam vào chuDi giá trH toàn cdu.


9

CHƯƠNG 1: NH"NG LÝ LU$N CƠ B N V% PHÂN TÍCH CHU(I GIÁ TR* VÀ T,
CH-C QUAN H/ LIÊN K T KINH T C2A CÁC DOANH NGHI/P

1.1. Khái ni8m chu1.1.1. Khái ni m chu i giá tr
Khái ni m chu i
Khái niSm vY chu i ñgu tiên ñưbc ñY cEp trong lý thuykt vY phương pháp
chu i (filière). Phương pháp này g[m các trưfng phái tư duy nghiên cMu khác
nhau và s• d{ng nhiYu lý thuykt như phân tích hS thRng, t| chMc ngành, kinh tk
ngành, khoa h€c quPn lý và kinh tk chính tr Mac xít. Khdi ñgu, phương pháp này
ñưbc các h€c giP cNa Pháp s• d{ng đs phân tích hS thRng nơng nghiSp cNa M„
nhUng năm 1960s, ta đó đưa ra nhUng gbi ý đRi vui viSc phân tích hS thRng nơng

nghiSp cNa Pháp và sj hei nhEp theo chiYu d€c cNa các t| chMc trong hS thRng
nưuc này. Chính sách nơng nghiSp cNa Pháp s• d{ng phương pháp này như là
cơng c{ đs t| chMc sPn xuOt các m†t hàng xuOt khou ñ†c biSt ñRi vui nhUng m†t
hàng như cao su, bông, cà phê và daa. Cho ñkn nhUng năm 1980s, phương pháp
này ñưbc Mng d{ng reng rãi d nhiYu quRc gia khác trên thk giui. Trong thfi gian
này, khung filière không chŠ tEp trung vào hS thRng sPn xuOt nơng nghiSp mà cịn
chú tr€ng ñ†c biSt ñkn mRi liên kkt giUa hS thRng này vui công nghiSp chk bikn,
thương mri, xuOt khou và khâu tiêu dùng cuRi cùng [63].
Trong lý thuykt vY chu i, khái niSm chu i đưbc s• d{ng đs mơ tP hort
đeng có liên quan đkn q trình sPn xuOt ra sPn phom cuRi cùng (có ths là sPn
phom ho†c là d ch v{). Khi nhìn lri nhUng phân tích vY chu i cNa các h€c giP sau
này, khái niSm chu i d phương pháp này khơng có gì khác biSt nhiYu ñRi vui
nhUng khái niSm chu i giá tr vY sau. Phương pháp chu i ch u Pnh hưdng nhiYu
cNa nhUng phân tích vY nYn kinh tk M„ trong nhUng năm 1950s, nên chN yku tEp
trung vào viSc ño lưfng ñgu vào và ñgu ra và giá tr gia tăng đưbc tro ra trong các
cơng đorn cNa q trình sPn xuOt. Phương pháp này ñ†c biSt nhOn mrnh sj đóng
góp cNa be phEn kk tốn và đY xuOt hai lu[ng tư tưdng quan tr€ng. ThM nhOt, viSc
ñánh giá chu i vY m†t kinh tk và tài chính chú tr€ng vào vOn ñY tro thu nhEp và