Tổ chức kế toán quản trị chi phí vận tải hàng hóa trong các công ty vận tải đường bộ việt nam

Trờng đại học kinh tế quốc dân

Tổ CHứC Kế TOáN QUảN TRị CHI PHí vận tải h ng hóa
trong các công ty vận tải đờng bộ việt nam

! "#$%&$%'$'(

Ngời hớng dẫn khoa học:


L I CAM ðOAN
Tôi xin cam ñoan ñây là công trình nghiên c u c a
riêng tôi. Các s li u nêu trong Lu n án là hoàn toàn
trung th!c. Nh#ng k%t lu n khoa h&c c a Lu n án chưa
t(ng ñư)c ai công b trong b+t kỳ công trình nào khác.

TÁC GI LU N ÁN

Nguy n Th Ng c Lan


M CL C
TRANG PH2 BÌA
L5I CAM ðOAN
DANH M2C CÁC CH< VI>T T?T
DANH M2C B@NG, BIBU, SƠ ðF
M2C L2C
L5I MG ðHU ......................................................................................................................8
CHƯƠNG 1: CƠ SG LÝ LUNN VO TP CHQC K> TOÁN QU@N TRT CHI PHÍ
TRONG CÁC DOANH NGHIVP KINH DOANH DTCH V2......................................17

1.1. ð c ñi m ho t ñ ng kinh doanh d$ch v& 'nh hư)ng t*i t+ ch,c k- toán
qu'n tr$ chi phí ...................................................................................................... 17
1.1.1. ðXc ñiYm v[ ho\t ñ]ng kinh doanh d_ch v`................................................ 17
1.1.2. ðXc ñiYm v[ chi phí kinh doanh và giá thành d_ch v` ............................... 19
1.2. T+ ch,c k- toán qu'n tr$ chi phí trong doanh nghi6p kinh doanh d$ch
v& ............................................................................................................................. 20
1.2.2. K% toán qufn tr_ chi phí trong doanh nghi p kinh doanh d_ch v` ............. 21
1.2.4. Yêu ciu tj ch c k% toán qufn tr_ chi phí trong doanh nghi p kinh doanh
d_ch v` ..................................................................................................................... 24
1.2.5. Nguyên tlc tj ch c k% toán qufn tr_ chi phí trong doanh nghi p kinh
doanh d_ch v` .......................................................................................................... 25
1.2.6. Các nhân t fnh hưnng ñ%n tj ch c k% toán qufn tr_ chi phí trong doanh
nghi p kinh doanh d_ch v` [37,77] ........................................................................ 27
1.3. N i dung t+ ch,c k- toán qu'n tr$ chi phí trong doanh nghi6p kinh
doanh d$ch v&......................................................................................................... 30
1.3.1. Tj ch c b] máy k% toán qufn tr_ chi phí trong doanh nghi p kinh doanh
d_ch v` ..................................................................................................................... 30
1.3.2. Tj ch c thu nh n thông tin ban ñiu v[ k% toán qufn tr_ chi phí trong doanh
nghi p kinh doanh d_ch v` ..................................................................................... 36
1.3.3. Tj ch c phân tích, xs lý và cung c+p thông tin v[ k% toán qufn tr_ chi phí
trong doanh nghi p kinh doanh d_ch v` ................................................................ 37
1.4. ð c ñi m t+ ch,c k- toán qu'n tr$ chi phí v:n t'i hàng hoá trong các
công ty v:n t'i ñư>ng b ...................................................................................... 63
1.4.1. Chi phí v n tfi hàng hoá và phân lo\i chi phí v n tfi hàng hoá ................ 63


1.4.2. Tj ch c h th ng ñ_nh m c chi phí và l p d! toán chi phí........................ 64
1.5. T+ ch,c k- toán qu'n tr$ chi phí cBa m t sD nư*c phát tri n và bài hEc
kinh nghi6m cho các doanh nghi6p kinh doanh d$ch v& ) Vi6t Nam........... 69
1.5.1. Tj ch c k% toán qufn tr_ chi phí c a m]t s nưuc phát triYn..................... 69

1.5.2. Bài h&c kinh nghi m tj ch c k% toán qufn tr_ chi phí cho các doanh nghi p
kinh doanh d_ch v` n Vi t Nam ............................................................................. 75
CHƯƠNG 2: THvC TRwNG TP CHQC K> TOÁN QU@N TRT CHI PHÍ VNN T@I
HÀNG HOÁ TRONG CÁC CÔNG TY VNN T@I ðƯ5NG Bz VIVT NAM...........79

2.1. T+ng quan vH các công ty v:n t'i hàng hoá ñư>ng b Vi6t Nam ...... 79
2.1.1. L_ch ss hình thành và phát triYn c a v n tfi hàng hoá ñư{ng b] [55]........ 79
2.1.2. ðXc ñiYm ho\t ñ]ng sfn xu+t kinh doanh và tj ch c b] máy c a các
công ty v n tfi ñư{ng b] Vi t Nam ............................................................... 82
2.1.3. ðXc ñiYm cơ ch% tài chính fnh hưnng tui tj ch c k% toán qufn tr_ chi
phí.................................................................................................................... 93
2.2. ThIc tr ng t+ ch,c k- toán qu'n tr$ chi phí v:n t'i hàng hoá trong
các công ty v:n t'i ñư>ng b Vi6t Nam ...................................................... 95
2.2.1. Th!c tr\ng tj ch c b] máy k% toán qufn tr_ chi phí trong các công ty
v n tfi ñư{ng b] Vi t Nam ............................................................................. 96
2.2.2. Th!c tr\ng tj ch c thu nh n thông tin ban ñiu v[ k% toán qufn tr_ chi
phí trong các công ty v n tfi ñư{ng b] Vi t Nam .......................................... 96
2.2.3. Th!c tr\ng tj ch c phân tích, xs lý và cung c+p thông tin v[ k% toán
qufn tr_ chi phí trong các công ty v n tfi ñư{ng b] Vi t Nam....................... 98
2.3. ðánh giá thIc tr ng t+ ch,c k- toán qu'n tr$ chi phí v:n t'i hàng
hoá trong các công ty v:n t'i ñư>ng b Vi6t Nam............................... 120
2.3.1. Tjng h)p k%t quf khfo sát................................................................ 120
2.3.2. ðánh giá k%t quf khfo sát................................................................. 120
CHƯƠNG 3: HOÀN THIVN TP CHQC K> TOÁN QU@N TRT CHI PHÍ VNN T@I
HÀNG HOÁ TRONG CÁC CÔNG TY VNN T@I ðƯ5NG Bz VIVT NAM.........129

3.1. ð$nh hư*ng phát tri n cBa ngành v:n t'i ñư>ng b Vi6t Nam....... 129
3.1.1. Quan ñiYm phát triYn c a ngành giao thông v n tfi ........................... 129
3.1.2. Chi%n lư)c phát triYn v n tfi và d_ch v` v n tfi trong chi%n lư)c phát
triYn ngành..................................................................................................... 130

3.2. SI cKn thi-t, nguyên tNc và yêu cKu hoàn thi6n t+ ch,c k- toán qu'n
tr$ chi phí v:n t'i hàng hoá trong các công ty v:n t'i ñư>ng b Vi6t Nam
....................................................................................................................... 132
3.2.1. S! cin thi%t phfi tj ch c k% toán qufn tr_ chi phí v n tfi hàng hoá trong
các công ty v n tfi ñư{ng b] Vi t Nam........................................................ 133
3.2.2. Nguyên tlc hoàn thi n tj ch c k% toán qufn tr_ chi phi v n tfi hàng hoá
trong các công ty v n tfi ñư{ng b] Vi t Nam .............................................. 134
3.2.3. Yêu ciu c a vi c hoàn thi n tj ch c k% toán qufn tr_ chi phí v n tfi
hàng hoá trong các công ty v n tfi ñư{ng b] Vi t Nam............................... 135
3.3. Gi'i pháp hoàn thi6n t+ ch,c k- toán qu'n tr$ chi phí v:n t'i hàng
hoá trong các công ty v:n t'i ñư>ng b Vi6t Nam................................... 137
3.3.1. Hoàn thi n tj ch c b] máy k% toán qufn tr_ chi phí trong các công ty
v n tfi ñư{ng b] Vi t Nam ........................................................................... 137
3.3.2. Hoàn thi n tj ch c thu nh n thông tin ban ñiu v[ k% toán qufn tr_ chi
phí trong các công ty v n tfi ñư{ng b] Vi t Nam ........................................ 139
3.3.3. Hoàn thi n tj ch c, phân tích, xs lý và cung c+p thông tin v[ k% toán
qufn tr_ chi phí trong các công ty v n tfi ñư{ng b] Vi t Nam..................... 142
3.4. ðiHu ki6n ñ thIc hi6n các gi'i pháp.................................................. 173
3.4.1. ð i vui Nhà nưuc................................................................................ 173
3.4.2. ð i vui các doanh nghi p v n tfi ñư{ng b] ....................................... 175
K>T LUNN ......................................................................................................................179
DANH M2C CÁC CÔNG TRÌNH C}A TÁC GI@....................................................180
TÀI LIVU THAM KH@O ...............................................................................................180


DANH M C CÁC CHQ VIRT TST
ChT vi-t tNt

DiUn gi'i

ABC

:

Active Base Costing

BHTN

:

Bfo hiYm th+t nghi p

BHXH

:

Bfo hiYm xã h]i

BHYT

:

Bfo hiYm y t%

BTC

:

B] Tài chính

CCDC

:

Công c` d`ng c`

CPNCTT

:

Chi phí nhân công tr!c ti%p

CPNVLTT

:

Chi phí nguyên v t li u tr!c ti%p

CPSXC

:

Chi phí sfn xu+t chung

CVP

:

Chi phí – Kh i lư)ng – L)i nhu n

DNNN

:

Doanh nghi p Nhà nưuc

DNVT

:

Doanh nghi p v n tfi

GTGT

:

Giá tr_ gia tăng

GTSP

:

Giá thành sfn phƒm

KC

:

Kaizen Costing

KHTSCð

:

Kh+u hao tài sfn c ñ_nh

KMCP

:

Khofn m`c chi phí

KPCð

:

Kinh phí công ñoàn

KTQT

:

K% toán qufn tr_

KTTC

:

K% toán tài chính

LN

:

L)i nhu n

NVL

:

Nguyên v t li u

NVLTT

:

Nguyên v t li u tr!c ti%p

SXKD

:

Sfn xu+t kinh doanh

TC.

:

Target Costing

TKKT

:

Tài khofn k% toán

TSCð

:

Tài sfn c ñ_nh


DANH M C B NG, ðW THX, SƠ ðW
B NG
Bfng 2.1. M c lương c ñ_nh c a lái xe, ph` xe năm 2010 ............................................99
Bfng 2.2: ð_nh m c chi phí nhiên li u tr!c ti%p năm 2010...........................................107
Bfng 2.3: H s quy ñji ñư{ng tiêu chuƒn tính bình quân cho các
tuy%n hành trình – Năm 2010 ..........................................................................................107
Bfng 2.4: ð_nh m c tiêu hao diu nh{n năm 2010.........................................................109
Bfng 2.5: ð_nh m c ñơn giá ti[n lương sfn phƒm t\i công ty Cj phin
v n tfi ô tô s 2 (ñ†ng/1.000 ñ†ng doanh thu) – Năm 2010 .........................................110
Bfng 2.6: Bfng ñ_nh m c trích trưuc chi phí săm l p t\i công ty v n
tfi ô tô s 2 – Năm 2010 ..................................................................................................113
Bfng 2.7: Báo cáo tình hình nhiên li u tiêu hao.............................................................118
Tr\m xe 204 – Tháng 10/2010 ........................................................................................118
Bfng 3.1: Phân lo\i chi phí theo m c ñ] ho\t ñ]ng Công ty v n tfi ô
tô s 2 tháng 10/2010 .......................................................................................................143

Bfng 3.2: Phân lo\i chi phí theo cách ng xs c a chi phí.............................................144
Bfng 3.3: D! toán chi phí nhiên li u tr!c ti%p tháng 10 năm 2010 ..............................149
t\i công ty V n tfi s 2.....................................................................................................149
Bfng 3.4: D! toán linh ho\t chi phí nhiên li u tr!c ti%p................................................152
tháng 10 năm 2010 t\i công ty V n tfi s 2....................................................................152
Bfng 3.5: Bfng phân bj chi phí cho các ho\t ñ]ng tháng 5/2010 ................................153
Bfng 3.6: Báo cáo tình hình th!c hi n chi phí trung tâm chi phí..................................167
Bfng 3.7: Báo cáo d! toán trung tâm l)i nhu n .............................................................168
Bfng 3.10: Bfng phân tích chi phí sfn xu+t kinh doanh d_ch v`...................................................171
Bfng 3.11 : Bfng báo cáo k%t quf ho\t ñ]ng kinh doanh..............................................172


ðW THX

ð† th_ 3.1: Phân tích m i quan h gi#a chi phí – kh i lư)ng – l)i nhu n....................156
ð† th_ 3.2: Phân tích m i quan h gi#a chi phí – kh i lư)ng – l)i nhu n....................161
c a ñ]i v n tfi s 1 ...........................................................................................................161
ð† th_ 3.3: Phân tích m i quan h gi#a chi phí – kh i lư)ng – l)i nhu n....................162
c a ñ]i v n tfi s 2 ...........................................................................................................162
ð† th_ 3.4: Phân tích m i quan h gi#a chi phí – kh i lư)ng – l)i nhu n....................163
c a ñ]i v n tfi s 3 ...........................................................................................................163

SƠ ðW
Sơ ñ† 1.1: Mô hình tj ch c b] máy k% toán chi phí k%t h)p...........................................33
Sơ ñ† 1.2: Mô hình tj ch c b] máy k% toán chi phí tách bi t .........................................34
Sơ ñ† 1.3: Mô hình tj ch c b] máy k% toán chi phí h‰n h)p..........................................35
Sơ ñ† 2.1: Quy trình tj ch c ho\t ñ]ng kinh doanh d_ch v` v n tfi hàng hoá ñư{ng b]
.............................................................................................................................................86
Sơ ñ† 3.1: Mô hình tj ch c b] máy k% toán k%t h)p .....................................................138

L I MZ ð[U
1. Tính c\p thi-t cBa ñH tài
D_ch v` v n tfi ñư{ng b] có v_ trí quan tr&ng trong n[n kinh t% qu c dân, là ciu
n i gi#a các vùng kinh t% trong nưuc, góp phin ñáng kY vào s! phát triYn kinh t% Œ xã
h]i. Cùng vui s! phát triYn c a sfn xu+t và lưu thông hàng hoá, nhu ciu v[ v n chuyYn
hàng hoá cho sfn xu+t và tiêu dùng ngày càng tăng. Th{i gian qua cho th+y, các công
ty v n tfi ñã phát triYn không ng(ng cf v[ quy mô cũng như các d_ch v` cung c+p.
Hi n nay, n Vi t Nam cũng như trên th% giui, các công ty kinh doanh d_ch v` v n tfi
ñư)c chia thành v n tfi hàng không, v n tfi ñư{ng slt, v n tfi ñư{ng biYn và v n tfi
ñư{ng b]. Các công ty v n tfi ñư{ng b] Vi t Nam có ñXc ñiYm là cung c+p d_ch v`
r]ng khlp trên toàn qu c, cũng như các công ty kinh doanh d_ch v` khác, quá trình sfn
xu+t c a các công ty v n tfi ñư{ng b] không t p trung mà diŽn ra n khlp nơi vì v y r+t
khó kiYm soát chi phí phát sinh. Hơn n#a, trong xu th% h]i nh p kinh t% qu c t%, các
công ty v n tfi ñ[u ch_u s! c\nh tranh gay glt vui các công ty v n tfi khác trong và
ngoài nưuc. ðY t†n t\i và phát triYn, các công ty v n tfi phfi không ng(ng ss d`ng có
hi u quf các ngu†n l!c ñY nâng cao hi u q a sfn xu+t kinh doanh. Mu n th!c hi n
ñư)c m`c tiêu ñó, ñòi h•i các công ty v n tfi ñư{ng b] phfi cfi ti%n, ñji mui công tác
qufn lý, phương th c kinh doanh cũng như h th ng các công c` qufn lý, trong ñó có
k% toán.
Trong nh#ng năm qua, công tác k% toán c a nưuc ta nói chung và t\i các công
ty kinh doanh d_ch v` v n tfi ñư{ng b] nói riêng ñã không ng(ng ñư)c cfi ti%n, hoàn
thi n, ti%p c n các thông l , chuƒn m!c qu c t%, t(ng bưuc ñáp ng ñư)c yêu ciu v[
qufn lý trong h]i nh p kinh t% qu c t%. Tuy nhiên, h th ng k% toán c a các công ty
v n tfi ñư{ng b] nhìn chung mui ch‘ ñ[ c p ch y%u ñ%n k% toán tài chính còn k% toán
qufn tr_ nói chung và k% toán qufn tr_ chi phí nói riêng v’n ñang là v+n ñ[ khá mui m“
cf v[ nh n th c và tj ch c th!c hi n.
Vì v y, tác gif nghiên c u ñ[ tài “T ch c k toán qu n tr chi phí v n t i
hàng hoá trong các công ty v n t i ñư"ng b$ Vi&t Nam” làm lu n án ti%n s–.

2. T+ng quan vH v\n ñH nghiên c,u


K% toán không phfi là m`c ñích cu i cùng, k% toán ch‘ là phương ti n ñY ñ\t
ñư)c m`c ñích cu i cùng c a ngư{i ss d`ng thông tin. Nhu ciu thông tin k% toán c a
ngư{i ss d`ng khác nhau là khác nhau. ð i vui các ñ i tư)ng bên ngoài doanh nghi p
như nhà ñiu tư, khách hàng, cơ quan qufn lý ch c năng c a Nhà nưuc …ñòi h•i thông
tin k% toán mang tính nguyên tlc, chuƒn m!c, phj bi%n, công khai….Nhưng ñ i vui
nhà qufn tr_ trong doanh nghi p l\i ñ[ cao tính linh ho\t, cá bi t, ng’u h ng theo chi%n
lư)c, yêu ciu qufn tr_ ho\t ñ]ng sfn xu+t kinh doanh c a thông tin k% toán. T( ñó,
trong n[n kinh t% th_ trư{ng, h th ng k% toán doanh nghi p hình thành nên hai phân
h k% toán khác nhau ñY ñáp ng nhu ciu ss d`ng thông tin k% toán ñó là k% toán tài
chính và k% toán qufn tr_.
K% toán qufn tr_ ra ñ{i, phát triYn nh˜m ñáp ng nhu ciu thông tin ñY nhà qufn tr_
th!c hi n toàn di n các ch c năng qufn tr_. Các v+n ñ[ v[ k% toán qufn tr_ ñã ñư)c các tác
gif Vi t Nam blt ñiu nghiên c u t( nh#ng năm ñiu th p k™ 90 (th% k™ 20). Trong Lu n
án “V+n ñ[ hoàn thi n k% toán Vi t Nam” c a tác gif NguyŽn Vi t (1995) ñã trình bày
phương hưung và gifi pháp xây d!ng h th ng k% toán tài chính và k% toán qufn tr_ trong
các doanh nghi p Vi t Nam, tuy nhiên nh#ng ñ[ xu+t v[ k% toán qufn tr_ trong công trình
này ch‘ mang tính cơ bfn nh+t c a h th ng k% toán qufn tr_.
ð%n năm 1997, tác gif Ph\m Văn Dư)c ñã nghiên c u v[ “Phương hưung xây
d!ng n]i dung và tj ch c v n d`ng k% toán qufn tr_ vào các doanh nghi p Vi t Nam”,
tác gif ñã có nh#ng nghiên c u c` thY và ñ[ xu+t các bi n pháp ng d`ng k% toán qufn
tr_ vào th!c tiŽn trong các doanh nghi p Vi t Nam. Tác gif ñã ñưa ra lý lu n chung v[ k%
toán và k% toán qufn tr_ như: thông tin c a k% toán vui ho\t ñ]ng sfn xu+t kinh doanh, tj
ch c thông tin k% toán tài chính và k% toán qufn tr_ trong n[n kinh t% th_ trư{ng, t( ñó th+y
ñư)c vai trò c a k% toán qufn tr_. Bên c\nh ñó, tác gif ñã ñánh giá th!c tr\ng h th ng k%
toán doanh nghi p Vi t Nam và th!c t% v n d`ng k% toán qufn tr_ vào doanh nghi p Vi t
Nam. Tác gif ñã xây d!ng n]i dung tj ch c k% toán qufn tr_ như xây d!ng b] máy k%
toán qufn tr_, phân tích chi phí – doanh thu – l)i nhu n fnh hưnng ñ%n quá trình ra quy%t

ñ_nh c a doanh nghi p, ñ†ng th{i tác gif cũng ñưa ra phương pháp l p d! toán, phương
pháp kiYm tra, ñánh giá th!c hi n. T( ñó tác gif cũng ñưa ra gifi pháp ñY v n d`ng tj
ch c k% toán qufn tr_ trong các doanh nghi p Vi t Nam. Tuy nhiên nh#ng nghiên c u này
còn mang tính ch+t chung cho t+t cf các lo\i hình doanh nghi p, trong khi tính linh ho\t


c a k% toán qufn tr_ l\i r+t cao, ph` thu]c vào ñXc ñiYm ho\t ñ]ng kinh doanh c a t(ng
ngành.
Sang ñiu th% kỳ 21, ñã có nhi[u nghiên c u v[ các v+n ñ[ c` thY c a k% toán
qufn tr_ và ñi sâu nghiên c u k% toán qufn tr_ áp d`ng riêng cho t(ng ngành như:
“Phương hưung xây d!ng h th ng báo cáo k% toán qufn tr_ và tj ch c v n d`ng vào
các doanh nghi p Vi t Nam”, c a tác gif Ph\m Quang (2002). Trong ñ[ tài nghiên c u
c a mình, tác gif ñã trình bày m]t cách có h th ng các cơ sn lý lu n v[ bfn ch+t c a
k% toán qufn tr_. Qua ñó, tác gif ñi sâu nghiên c u xây d!ng h th ng báo cáo k% toán
qufn tr_ như báo cáo hàng t†n kho, báo cáo chi phí, xây d!ng quy trình thu th p, xs lý
d# li u ñY l p báo cáo thu nh p, báo cáo ngân sách. K%t quf nghiên c u cho th+y tác
gif t p trung vào xây d!ng h th ng báo cáo k% toán qufn tr_ và vi c v n d`ng vào các
doanh nghi p Vi t Nam nói chung.
Cùng trong năm 2002, tác gif Lê ð c Toàn nghiên c u v[ “ K% toán qufn tr_ và
phân tích chi phí sfn xu+t trong ngành sfn xu+t công nghi p n Vi t Nam”. Trong Lu n
án tác gif ñánh giá th!c tr\ng k% toán qufn tr_ và phân tích chi phí sfn xu+t c a các
doanh nghi p sfn xu+t công nghi p. ð†ng th{i, tác gif cũng ñ[ c p ñ%n xây d!ng mô
hình k% toán qufn tr_ và phân tích chi phí, t p trung vào hoàn thi n d! toán chi phí,
phân tích ñánh giá tình hình tài chính theo bi%n ñ]ng c a các y%u t . Trong lu n án, tác
gif có ñ[ c p ñ%n m]t s n]i dung nghiên c u v[ k% toán qufn tr_, tuy nhiên tác gif ñi
sâu vào phân tích các y%u t chi phí sfn xu+t nhi[u hơn và ñưa ra mô hình k% toán
qufn tr_ cho doanh nghi p sfn xu+t công nghi p.
Tác gif Giang Th_ Xuy%n (2002) nghiên c u v[ “Tj ch c k% toán qufn tr_ và
phân tích kinh doanh trong doanh nghi p Nhà nưuc”. Vui ñ[ tài c a mình, tác gif ñã
nghiên c u và ñưa ra các gifi pháp hoàn thi n h th ng thông tin k% toán qufn tr_ như

ch ng t(, tài khofn, sj sách, báo cáo k% toán qufn tr_. Tuy nhiên, tác gif cũng t p
trung nghiên c u các ch‘ tiêu, phương pháp ss d`ng trong phân tích ho\t ñ]ng kinh
doanh nhi[u hơn là tj ch c k% toán qufn tr_. Mô hình k% toán qufn tr_ cũng d(ng l\i n
vi c xây d!ng cho các doanh nghi p Nhà nưuc.
Năm 2002, còn m]t s tác gif cũng nghiên c u các v+n ñ[ liên quan ñ%n k%
toán qufn tr_ như tác gif Ph\m Th_ Kim Vân nghiên c u v[ “Tj ch c k% toán qufn tr_
chi phí và k%t quf kinh doanh n các doanh nghi p kinh doanh du l_ch”.


Cũng gi ng như các tác gif trên, năm 2004, m]t s tác gif khác l\i ti%p t`c
nghiên c u v[ k% toán qufn tr_ như tác gif NguyŽn Th_ H˜ng Nga nghiên c u v[
“Hoàn thi n tj ch c k% toán qufn tr_ trong các doanh nghi p diu khí Vi t Nam”; tác
gif Mai Th_ Hà Trâm vui ñ[ tài “Xây d!ng h th ng k% toán qufn tr_ trong các doanh
nghi p d t may Vi t Nam”. Tác gif NguyŽn Thanh Quý nghiên c u “Xây d!ng h
th ng thông tin kinh t% ph`c v` qufn tr_ doanh nghi p kinh doanh bưu chính viŽn
thông”….
ð%n th{i kỳ này, các tác gif ñã ñi vào nghiên c u ñ i tư)ng, m`c tiêu, n]i dung
tj ch c k% toán qufn tr_. Tuy nhiên, các v+n ñ[ v[ tj ch c k% toán qufn tr_ ñã ñư)c các
tác gif nghiên c u trong ngành c` thY là du l_ch, viŽn thông, khai thác diu khí và d t
may.
Năm 2007, tác gif Ph\m Th_ Thu™ nghiên c u “Xây d!ng mô hình k% toán qufn tr_
chi phí cho các doanh nghi p sfn xu+t dư)c phƒm Vi t Nam”. Trong công trình này, các
tác gif ñã h th ng n]i dung cơ bfn c a k% toán qufn tr_ và ñ[ xu+t phương hưung ng
d`ng k% toán qufn tr_ vào ngành c` thY theo ph\m vi nghiên c u c a ñ[ tài.
Tác gif H† Văn Nhàn nghiên c u “Tj ch c công tác k% toán qufn tr_ chi phí và
giá thành d_ch v` v n chuyYn hành khách trong các doanh nghi p taxi” năm 2010.
Trong lu n án, tác gif t p trung vào nghiên c u k% toán t p h)p chi phí và tính giá
thành d_ch v` v n chuyYn. T( ñó, tác gif ñ[ c p ñ%n l p d! toán chi phí và phân tích
tình hình th!c hi n d! toán chi phí d_ch v` v n chuyYn, t( ñó ñ_nh giá bán d_ch v` v n
chuyYn d!a vào thông tin k% toán qufn tr_ chi phí và giá thành.

Trong năm 2010, tác gif Hoàng Văn Tưnng cũng ñã nghiên c u “Tj ch c k%
toán qufn tr_ vui vi c tăng cư{ng qufn lý ho\t ñ]ng kinh doanh trong các doanh
nghi p xây llp Vi t Nam”. Trong Lu n án, tác gif ñã ñ[ c p ñ%n tj ch c k% toán qufn
tr_ theo ch c năng và chu trình c a thông tin k% toán, tj ch c theo n]i dung công vi c
như tj ch c các y%u t sfn xu+t, tj ch c k% toán trách nhi m, tj ch c k% toán chi phí
và xây d!ng mô hình k% toán qufn tr_ nói chung. Tuy nhiên, phin tj ch c k% toán qufn
tr_ chi phí chưa ñư)c tác gif ñ[ c p sâu mà ch‘ mang tính ch+t chung chung, hơn n#a
mô hình k% toán qufn tr_ này cũng ñư)c xây d!ng c` thY cho ngành ñXc thù ñó là các
công ty xây llp thu]c ngành xây d!ng công nghi p.
V[ lĩnh v!c v n tfi ñư{ng b], tác gif ðXng Th_ Mai Hiên nghiên c u trong
lu n văn th\c s– “Hoàn thi n h ch toán chi phí v n t i trong các doanh nghi p kinh


doanh v n t i hàng hóa b ng ô tô trên ñ a bàn thành ph Hà n i” năm 2006. Trong
lu n văn c a mình tác gif cũng mui ch‘ nghiên c u v[ h\ch toán chi phí v n tfi
hàng hóa mà chưa ñ[ c p ñ%n tj ch c k% toán qufn tr_ chi phí trong doanh nghi p
này.
Bên c\nh ñó, cũng có m]t s bài vi%t trên t\p chí chuyên ngành c a các tác gif
như “Thi!t l p mô hình t% ch&c k! toán qu n tr trong các doanh nghi p” (TS ðoàn
Xuân Tiên, t\p chí K% toán), “K! toán chi phí c,a m t s nư/c phát tri0n và bài h1c
kinh nghi m cho Vi t Nam” (PGS.TS NguyŽn Ng&c Quang, t\p chí Kinh t% và phát
triYn), “Bàn v5 vai trò c,a h th ng k! toán qu n tr trong doanh nghi p Vi t Nam”,
(Hoàng Văn Ninh – t\p chí nghiên c u tài chính k% toán s 9/2009), “M t s kinh
nghi m t% ch&c k! toán qu n tr chi phí – giá thành c,a Pháp và M;” (TS Trin Văn
Dung, t\p chí K% toán), “K! toán qu n tr chi phí v n t i < m t s nư/c: kinh nghi m
và áp d>ng t i Vi t Nam” (Vũ Th_ Kim Anh, t\p chí K% toán s

87 tháng

12/2010)….Các bài vi%t c a các tác gif cũng mui ch‘ ñ[ c p ñ%n m]t phin n]i dung r+t

nh• liên quan ñ%n tj ch c k% toán qufn tr_ chi phí, chưa khái quát ñư)c toàn b] n]i
dung tj ch c k% toán qufn tr_ chi phí trong doanh nghi p nói chung và trong doanh
nghi p kinh doanh d_ch v` nói riêng.
Như v y, t+t cf các công trình nghiên c u v[ k% toán qufn tr_ ñã công b trên ñ[u
chưa nghiên c u sâu v[ tj ch c k% toán qufn tr_ trong các doanh nghi p kinh doanh d_ch v`
v n tfi ñư{ng b], trong khi ngành kinh doanh d_ch v` v n tfi ñư{ng b] ñang r+t cin nh#ng
thông tin k% toán qufn tr_ và vi c v n d`ng t( lý thuy%t v[ tj ch c k% toán qufn tr_ vào th!c
tiŽn ho\t ñ]ng kinh doanh c a t(ng ngành th t không ñơn gifn.
Chính vì v y, các v+n ñ[ mà lu n án cin t p trung nghiên c u là xây d!ng mô
hình tj ch c k% toán qufn tr_ chi phí v n tfi hàng hóa áp d`ng cho các doanh nghi p
kinh doanh d_ch v` v n tfi ñư{ng b] Vi t Nam trên cơ sn nghiên c u v[ s! hình thành
và phát triYn c a h th ng k% toán qufn tr_ chi phí trên th% giui gln li[n vui các b i
cfnh kinh t% c` thY, kinh nghi m v n d`ng các phương pháp k% toán qufn tr_ trong các
n[n kinh t% khác nhau, ñXc bi t là các n[n kinh t% có tính ch+t tương ñ†ng vui n[n kinh
t% Vi t Nam.
3. M&c ñích và ph m vi nghiên c,u
3.1. M>c ñích nghiên c&u


Œ H th ng hoá và phát triYn nh#ng v+n ñ[ lý lu n v[ tj ch c k% toán qufn tr_
chi phí trong các doanh nghi p kinh doanh d_ch v` nói chung và trong các công ty v n
tfi ñư{ng b] nói riêng.
Œ D!a trên nh#ng tài li u khfo sát th!c t% t\i m]t s công ty v n tfi ñư{ng b]
Vi t Nam v[ tj ch c k% toán qufn tr_ chi phí v n tfi hàng hóa, phân tích làm rõ th!c
tr\ng tj ch c k% toán qufn tr_ chi phí v n tfi hàng hoá t\i các công ty v n tfi ñư{ng b]
Vi t Nam. T( ñó, ñưa ra nh#ng nh n xét, ñánh giá v[ th!c tr\ng tj ch c k% toán qufn
tr_ chi phí trong các công ty v n tfi ñư{ng b] Vi t Nam.
Œ Trên cơ sn nh#ng v+n ñ[ lý lu n ñã nghiên c u và th!c tr\ng, tác gif ñưa ra
nh#ng gifi pháp nh˜m hoàn thi n tj ch c k% toán qufn tr_ chi phí v n tfi hàng hoá
trong các công ty v n tfi ñư{ng b] Vi t Nam ñY cung c+p thông tin h#u ích nh+t cho

các nhà qufn tr_ trong vi c ra quy%t ñ_nh kinh doanh.
3.2. Ph m vi nghiên c&u
Trong n[n kinh t% th_ trư{ng, các công ty v n tfi ñư{ng b] chia làm nhi[u lĩnh
v!c ho\t ñ]ng khác nhau như v n tfi hàng hoá, v n tfi hành khách và có nhi[u công ty
ho\t ñ]ng cf hai lĩnh v!c trên nhưng tác gif ch‘ nghiên c u v[ lĩnh v!c v n tfi hàng
hóa.
Lu n án nghiên c u hoàn thi n mô hình tj ch c k% toán qufn tr_ chi phí v n tfi
hàng hoá phù h)p cho các công ty kinh doanh d_ch v` v n tfi ñư{ng b] Vi t Nam.
4. ðDi tư]ng và phương pháp nghiên c,u
4.1. ð i tưEng nghiên c&u
Lu n án nghiên c u cơ sn lý lu n v[ tj ch c k% toán qufn tr_ chi phí trong các
doanh nghi p kinh doanh d_ch v` nói chung cùng vui kinh nghi m c a m]t s nưuc
trên th% giui, tác gif xây d!ng mô hình tj ch c k% toán qufn tr_ chi phí v n tfi hàng
hóa cho các công ty v n tfi ñư{ng b] Vi t Nam.
4.2. Phương pháp nghiên c&u
Lu n án ss d`ng phương pháp duy v t bi n ch ng, duy v t l_ch ss k%t h)p
nh#ng lý lu n cơ bfn c a khoa h&c kinh t% ñY nghiên c u các v+n ñ[ lý lu n cũng như
th!c tiŽn liên quan m]t cách logic và luôn chú ý bfo ñfm tính h th ng. ð†ng th{i
lu n án cũng v n d`ng các phương pháp c` thY trong quá trình nghiên c u như phương
pháp phân tích, phương pháp tjng h)p, so sánh, th ng kê, kiYm ñ_nh ñY phân tích các
v+n ñ[ lý lu n và th!c tiŽn thu]c tj ch c k% toán qufn tr_ chi phí v n tfi hàng hoá t\i
các công ty v n tfi ñư{ng b]. Trên cơ sn ñó tjng h)p, rút ra các k%t lu n cin thi%t t(


th!c t%, ñưa ra các gifi pháp hoàn thi n phù h)p có khf năng th!c hi n. Phương pháp
nghiên c u ñư)c chia làm ba bưuc:
Bư/c 1:.Ch1n ñ a ñi0m nghiên c&u
Các công ty v n tfi ñư{ng b] ho\t ñ]ng theo nhi[u mô hình khác nhau như
công ty cj phin có cj phin c a Nhà nưuc, công ty cj phin không có cj phin c a Nhà
nưuc, công ty TNHH và công ty tư nhân, m‰i mô hình tác gif ch&n m]t s công ty ñ\i

di n như:
Œ Công ty cj phin có cj phin c a Nhà nưuc: Công ty V n tfi và xây d!ng
TRANCO, Công ty v t tư v n tfi công trình giao thông, công ty v n tfi ô tô s 4, công
ty cj phin d_ch v` v n tfi TRACO, công ty cj phin v n tfi ô tô s 2. ðây là nh#ng
công ty có quy mô v n lun, m\ng lưui ho\t ñ]ng r]ng khlp toàn qu c và chi%m th_
phin cung ng d_ch v` v n tfi ch y%u.
Œ Công ty liên doanh vui nưuc ngoài: Công ty liên doanh h‰n h)p v n tfi Vi t
Nh t s 2, Công ty v n tfi Sài Gòn Shipping. ðây là nh#ng công ty liên doanh ñiu tiên
và chi%m th_ phin cung c+p d_ch v` không nh•.
Œ Công ty TNHH: Công ty TNHH thương m\i và v n tfi Thiên Lâm, công ty
Trư{ng Hưng, Công ty Vi t Phương…các công ty này mang tính ñXc trưng c a các
công ty tư nhân ho\t ñ]ng trong lĩnh v!c v n tfi hàng hóa ñư{ng b].
Vì m‰i lo\i hình ho\t ñ]ng sŸ có cơ c+u tj ch c b] máy qufn lý cũng như b]
máy k% toán riêng và yêu ciu v[ thông tin k% toán riêng nên vi c tj ch c k% toán qufn
tr_ chi phí t\i m‰i lo\i hình doanh nghi p cũng có s! khác nhau.
Bư/c 2: Thu th p tài li u
Œ Tài li u sơ c+p:
+ Ph•ng v+n tr!c ti%p các nhà lãnh ñ\o công ty và m]t s phòng ban có liên
quan như phòng k% toán, phòng kinh doanh, phòng v t tư.
+ Ph•ng v+n tr!c ti%p các k% toán viên và các lái xe, ph` xe nh#ng ngư{i tr!c
ti%p tham gia cung c+p d_ch v`.
+ ð i vui các công ty n xa (các công ty n mi[n Trung, mi[n Nam), tác gif
không tr!c ti%p ph•ng v+n ñư)c thì phát phi%u ñi[u tra cho các ñ i tư)ng trên.


Tác gif ph•ng v+n và phát phi%u ñi[u tra cho các ñ i tư)ng trên nh˜m tìm hiYu
v[ th!c tr\ng tj ch c k% toán qufn tr_ chi phí v n tfi hàng hóa c a các công ty v n tfi
ñư{ng b] Vi t Nam hi n nay.
Œ Tài li u th c+p:
Bên c\nh các tài li u sơ c+p thu th p ñư)c, tác gif cũng ss d`ng các tài li u th

c+p như các văn bfn, ch% ñ] c a các b], ngành liên quan. Ss d`ng s li u c a niên
giám th ng kê, các t\p chí, các báo, các báo cáo c a các công ty v n tfi ñư{ng b] Vi t
Nam.
Bư/c 3: XI lý và phân tích tài li u
Tài li u sau khi ñư)c thu th p, l!a ch&n và xs lý b˜ng các phương pháp như
kiYm tra thông tin, phân tích, so sánh, ñY h th ng hóa và phát triYn lý lu n tj ch c k%
toán qufn tr_ chi phí trong doanh nghi p kinh doanh d_ch v`, t( ñó ñánh giá th!c tr\ng
tj ch c k% toán qufn tr_ chi phí v n tfi hàng hóa trong các công ty v n tfi ñư{ng b]
Vi t Nam. Trên cn sn th!c tr\ng, ñưa ra các gifi pháp ñY hoàn thi n tj ch c k% toán
qufn tr_ chi phí v n tfi hàng hóa trong các công ty v n tfi ñư{ng b] Vi t Nam sao cho
ho\t ñ]ng hi u quf nh+t.
5. Câu h`i nghiên c,u
Œ Lý lu n chung v[ tj ch c k% toán qufn tr_ chi phí kinh doanh d_ch v` ñư)c
v n d`ng như th% nào trên th% giui và n Vi t Nam?
Œ Th!c t% tj ch c k% toán qufn tr_ chi phí v n tfi hàng hóa t\i các công ty v n
tfi ñư{ng b] Vi t Nam ra sao?
Œ Tj ch c k% toán qufn tr_ chi phí v n tfi hàng hóa t\i các công ty v n tfi ñư{ng
b] Vi t Nam nên ñư)c th!c hi n như th% nào?
6. Các k-t qu' nghiên c,u dI ki-n
Œ H th ng hóa và nâng cao lý lu n tj ch c k% toán qufn tr_ chi phí trong các
doanh nghi p kinh doanh d_ch v`.
Œ Phân tích rõ th!c tr\ng tj ch c k% toán qufn tr_ chi phí v n tfi hàng hoá trong
các công ty v n tfi ñư{ng b] Vi t Nam hi n nay.
Œ Phân tích nh#ng nguyên nhân ch quan và khách quan c a nh#ng h\n ch%
trong th!c t% tj ch c k% toán qufn tr_ chi phí c a các doanh nghi p v n tfi ñư{ng b]
Vi t Nam.


Œ ðưa ra m]t s quan ñiYm mui tj ch c k% toán qufn tr_ chi phí v n tfi hàng hoá
t\i các công ty v n tfi ñư{ng b] Vi t Nam m]t cách hi u quf.

7. BD c&c cBa Lu:n án
Ngoài phin mn ñiu và k%t lu n, Lu n án ñư)c k%t c+u thành 3 chương:
L Chương 1: Cơ sn lý lu n v[ tj ch c k% toán qufn tr_ chi phí trong các doanh
nghi p kinh doanh d_ch v`.
L Chương 2: Th!c tr\ng tj ch c k% toán qufn tr_ chi phí v n tfi hàng hóa trong
các công ty v n tfi ñư{ng b] Vi t Nam.
L Chương 3: Hoàn thi n tj ch c k% toán qufn tr_ chi phí v n tfi hàng hóa trong
các công ty v n tfi ñư{ng b] Vi t Nam.


CHƯƠNG 1
CƠ SZ LÝ LU N Vc Td CHeC KR TOÁN QU N TRX CHI PHÍ
TRONG CÁC DOANH NGHIkP KINH DOANH DXCH V
1.1. ð c ñi m ho t ñ ng kinh doanh d$ch v& 'nh hư)ng t*i t+ ch,c k- toán
qu'n tr$ chi phí
1.1.1. ð+c ñi,m v- ho.t ñ$ng kinh doanh d ch v0
Kinh doanh d_ch v` là ho\t ñ]ng cung ng lao v` d_ch v` ph`c v` nhu ciu
sinh ho\t ñ{i s ng cho dân cư toàn xã h]i. Ho\t ñ]ng r+t ña d\ng phong phú, t†n t\i
dưui nhi[u hình th c khác nhau. Sfn phƒm d_ch v` có thY ñư)c chia thành các
nhóm như: D_ch v` du l_ch, v n tfi, bfo hiYm, ñiu tư, tư v+n, thương m\i, xu+t
nh p khƒu…
Căn c vào tính ch+t, ho\t ñ]ng d_ch v` ñư)c chia thành hai lo\i:
Œ D_ch v` có tính ch+t sfn xu+t như d_ch v` v n tfi, bưu ñi n, may ño, ssa ch#a,
ăn u ng…
+ Kinh doanh d_ch v` v n tfi: V n tfi là ngành sfn xu+t ñXc bi t, quá trình sfn
xu+t c a v n tfi không t\o ra sfn phƒm mui cho xã h]i. Sfn phƒm c a v n tfi là s! di
chuyYn c a hành khách, hàng hóa t( nơi này ñ%n nơi khác. Sfn phƒm v n tfi không có
hình thái hi n v t, ñơn v_ tính sfn phƒm v n tfi là t+n.km hoXc ngư{i.km hoXc km v n
chuyYn. Sfn phƒm c a ngành v n tfi không có d! tr# mà ch‘ t†n t\i trong quá trình v n
chuyYn. D! tr# trong quá trình v n tfi ñó là d! tr# năng l!c v n tfi như phương ti n

v n tfi, năng l!c chuyên trn….Sfn phƒm v n tfi có tính thay th% th+p, m]t d_ch v` này
thư{ng là không thay th% cho d_ch v` khác ñư)c. Hơn n#a, d_ch v` l\i b_ giui h\n bni
công su+t cho phép nên phfi có s! ñi[u ti%t ñY t n d`ng t i ña công su+t c a phương
ti n v n tfi m]t cách hi u quf.
Doanh nghi p v n tfi qufn lý quá trình ho\t ñ]ng kinh doanh theo nhi[u khâu
có liên quan chXt chŸ vui nhau: như giao d_ch, ký k%t h)p ñ†ng v n chuyYn vui khách
hàng, ch hàng, thanh toán theo h)p ñ†ng, l p k% ho\ch ñi[u v n và kiYm tra tình hình
th!c hi n k% ho\ch ñi[u v n.


K% ho\ch tác nghi p v n tfi ñư)c th!c hi n c` thY, chi ti%t t(ng ngày, t(ng gi{.
Ngư{i ñi[u hành phương ti n và phương ti n v n tfi ch y%u n˜m bên ngoài doanh
nghi p.
Quá trình sfn xu+t c a v n tfi diŽn ra trên ph\m vi r+t r]ng vui ñXc trưng
cưuc thu n m]t nơi còn phí l\i phát sinh n nhi[u nơi. Vì v y, vi c qufn lý kinh
doanh v n tfi r+t ph c t\p ñ i vui t(ng lo\i phương ti n v n tfi, t(ng cung ñư{ng,
t(ng tuy%n ñư{ng v n chuyYn và luôn ñòi h•i các doanh nghi p v n tfi phfi xây
d!ng các d! toán chi phí v n tfi m]t cách c` thY, chi ti%t thư{ng xuyên, qua ñó có
bi n pháp kiYm soát chi phí k_p th{i, tránh th+t thoát trong quá trình kinh doanh v n
tfi.
Tj ch c quá trình v n tfi ch_u fnh hưnng nhi[u c a tình tr\ng k– thu t c a
phương ti n v n tfi, h th ng giao thông (ñư{ng xá, ciu c ng…), th{i ti%t và mang
tính th{i v` (ngày lŽ t%t, mùa du l_ch, …)
Ngành v n tfi g†m nhi[u lo\i hình như v n tfi ñư{ng b], v n tfi ñư{ng th y,
v n tfi ñư{ng không, v n tfi ñư{ng slt… M‰i lo\i có ñXc ñiYm riêng chi ph i tj ch c
công tác k% toán nói chung và tj ch c k% toán qufn tr_ chi phí nói riêng.
+ Kinh doanh d_ch v` bưu ñi n
Bưu ñi n là ngành kinh t% ñXc bi t, v(a có tính ph`c v`, v(a có tính kinh doanh.
Sfn phƒm bưu ñi n không có hình thái v t ch+t, k%t quf d_ch v` th!c hi n ñư)c ñánh
giá thông qua hi u quf có ích c a vi c truy[n tfi thông tin, thư t(, ñi n báo, ñi n tho\i,

bưu phƒm… chuyYn t( nơi này ñ%n nơi khác.
Œ D_ch v` không có tính ch+t sfn xu+t như d_ch v` tư v+n, hưung d’n du l_ch…
+ Kinh doanh d_ch v` du l_ch
Ho\t ñ]ng kinh doanh du l_ch là ngành kinh t% mang tính tjng h)p cao. Sfn
phƒm c a ngành du l_ch nh˜m ñáp ng nhu ciu r+t ña d\ng phong phú c a khách du
l_ch. Ngoài các nhu ciu v[ ñi l\i, thăm vi%ng các danh lam thlng cfnh, ngư{i ñi du l_ch
còn có nhu ciu v[ ăn, ng , thưnng th c âm nh\c, vui chơi, gifi trí trong th{i gian nhàn
r‰i, nhu ciu v[ mua slm ñ† dùng, ñ† lưu ni m….
+ Kinh doanh d_ch v` khách s\n
Ho\t ñ]ng kinh doanh này ch y%u là cho thuê phòng ng . ðây là ngành có t™
l l)i nhu n trên v n lun, tuy nhiên v n ñiu tư ban ñiu thư{ng cao.


ð i vui các doanh nghi p d_ch v` thì ho\t ñ]ng d_ch v` là ho\t ñ]ng kinh
doanh chính, mang l\i ngu†n thu ch y%u cho các doanh nghi p này, tuy nhiên ñ i vui
các doanh nghi p khác, ho\t ñ]ng d_ch v` ch‘ mang tính ph` tr), bj sung cho ho\t
ñ]ng kinh doanh chính.
Kinh doanh d_ch v` là ngành cung c+p nh#ng sfn phƒm vô hình. Trong cơ c+u
giá thành sfn phƒm d_ch v`, chi phí nhân công thư{ng chi%m t™ tr&ng lun, chi phí v t
li u thư{ng chi%m t™ tr&ng nh•. Ch+t lư)ng sfn phƒm ch_u tác ñ]ng c a nhi[u y%u t
khách quan và ch quan như ñi[u ki n th{i ti%t, khí h u, con ngư{i. Quá trình sfn xu+t
và tiêu dùng sfn phƒm d_ch v` thư{ng diŽn ra m]t cách ñ†ng th{i t\i cùng m]t th{i
gian và ñ_a ñiYm. Sfn phƒm d_ch v` sau khi hoàn thành không có quá trình nh p kho
và xu+t kho. Sfn phƒm kinh doanh d_ch v` khó có thY phân bi t ñư)c chi phí n khâu
sfn xu+t và chi phí n khâu tiêu th`. Tùy theo t(ng lo\i hình ho\t ñ]ng d_ch v` ñXc thù
có th[ xác ñ_nh n]i dung chi phí phù h)p c+u thành nên giá thành sfn phƒm.
1.1.2. ð+c ñi,m v- chi phí kinh doanh và giá thành d ch v0
ðY ti%n hành ho\t ñ]ng kinh doanh, các doanh nghi p kinh doanh d_ch v` cũng
phfi tiêu hao m]t lư)ng lao ñ]ng s ng, lao ñ]ng v t hóa và các khofn chi phí khác
nh+t ñ_nh.

Các hao phí v[ lao ñ]ng s ng bao g†m ti[n lương, ti[n công. Hao phí v[ lao
ñ]ng v t hóa g†m chi phí kh+u hao TSCð, chi phí v[ v t li u, ñi n năng, trang thi%t b_,
công c` d`ng c`. Các chi phí khác như các khofn trích theo ti[n lương, lãi vay ngân
hàng, thu% GTGT ñiu vào không ñư)c kh+u tr(…Trong ñó, chi phí lao ñ]ng s ng
thư{ng chi%m t™ tr&ng lun hơn các chi phí còn l\i và nó fnh hưnng tr!c ti%p ñ%n k%t
quf c a d_ch v` do sfn phƒm d_ch v` ph` thu]c r+t nhi[u vào y%u t con ngư{i như
kinh nghi m, trình ñ] nghi p v` chuyên môn, ý th c k™ lu t cuf ngư{i lao ñ]ng…
Giá thành sfn phƒm d_ch v` là biYu hi n b˜ng ti[n c a nh#ng hao phí v[ lao
ñ]ng s ng, lao ñ]ng v t hóa và các chi phí cin thi%t khác mà doanh nghi p ñã b• ra có
liên quan ñ%n kh i lư)ng sfn phƒm d_ch v` ñã hoàn thành.
Giá thành d_ch v` là căn c ch y%u cho các nhà qufn lý ñưa ra các quy%t ñ_nh
giá bán, quy%t ñ_nh ti%p t`c hay ng(ng kinh doanh….
Giá thành d_ch v` có các ñXc ñiYm sau:
+ Chi phí nguyên v t li u tr!c ti%p thư{ng chi%m t™ tr&ng nh• trong tjng chi phí
sfn xu+t c a doanh nghi p như d_ch v` thi%t k%, tư v+n, v n tfi.


+ Chi phí kh+u hao TSCð thư{ng chiYm t™ tr&ng cao trong tjng chi phí phát sinh.
+ Khi k%t thúc quá trình sfn xu+t, toàn b] chi phí sfn xu+t chính là tjng giá
thành d_ch v`, khi d_ch v` chưa hoàn thành thì toàn b] chi phí sfn xu+t coi là d_ch v`
dn dang cu i kỳ.
+ Thông thư{ng, k%t thúc quá trình sfn xu+t, d_ch v` hoàn thành ñư)c bàn giao
cho khách hàng, không có d_ch v` t†n kho. Quá trình sfn xu+t và tiêu th` thư{ng diŽn
ra ñ†ng th{i.
+ Giá bán c a d_ch v` thông thư{ng ñư)c xác ñ_nh ngay t( ban ñiu và giá
thành theo d! toán là cơ sn ñưa ra giá bán.
Như v y, do ñXc ñiYm ho\t ñ]ng c a doanh nghi p kinh doanh d_ch v` ñã d’n
ñ%n chi phí kinh doanh, giá thành d_ch v` có nh#ng ñXc ñiYm riêng. Vì v y, ñY qufn lý
t t chi phí, h\ giá thành sfn phƒm và cung c+p thông tin cho nhà qufn lý k_p th{i trong
vi c ra quy%t ñ_nh thì công tác k% toán qufn tr_ chi phí trong các doanh nghi p này phfi

ñư)c tj ch c phù h)p theo t(ng giai ño\n cung c+p d_ch v`.
1.2. T+ ch,c k- toán qu'n tr$ chi phí trong doanh nghi6p kinh doanh d$ch
v&
1.2.1. Tính tMt y!u, khách quan t% ch&c k! toán qu n tr chi phí trong doanh
nghi p kinh doanh d ch v>
Trong n[n kinh t% th_ trư{ng, vai trò c a thông tin k% toán qufn tr_ chi phí ngày
càng ñư)c mn r]ng và kh¢ng ñ_nh v_ th% phát triYn. Lý do cơ bfn d’n ñ%n k% toán qufn
tr_ chi phí phát triYn là do s! c\nh tranh gay glt c a các doanh nghi p, các t p ñoàn
kinh t% kinh doanh d_ch v`, các qu c gia vui nhau. Trong s! c\nh tranh ñó, các doanh
nghi p, các t p ñoàn kinh t% kinh doanh d_ch v` có thY thành công cũng có thY b_ th+t
b\i. Nhân t quan tr&ng d’n ñ%n s! thành công c a các nhà qufn tr_ trên thương trư{ng
chính là thông tin k% toán qufn tr_ chi phí.
MXt khác, các mô hình tj ch c qufn lý cũng thay ñji theo s! phát triYn c a
công ngh thông tin và các công c` phân tích hi n ñ\i thông qua h th ng máy tính.
Thông tin kinh t% ngày càng h]i nh p cao, mang tính ch+t toàn ciu, do v y, quá trình
thu th p và xs lý thông tin ñòi h•i phfi nhanh, chính xác và mang tính chuƒn m!c c a
các thông l qu c t%. Trưuc s! ñòi h•i khách quan c a n[n kinh t%, trình ñ] qufn lý
c a các nhà qufn tr_ ngày càng nâng cao ñY ñáp ng và thof mãn các thông tin c a n[n
kinh t% h]i nh p và phát triYn. ðó chính là nguyên nhân d’n ñ%n k% toán qufn tr_ nói


chung và k% toán qufn tr_ chi phí nói riêng phát triYn. Do v y, tj ch c k% toán qufn tr_
nói chung và tj ch c k% toán qufn tr_ chi phí nói riêng trong các doanh nghi p kinh
doanh d_ch v` c a n[n kinh t% th_ trư{ng có thY coi như quy lu t khách quan v n có
c a n[n kinh t%. Theo tác gif, tính t+t y%u khách quan ñư)c thY hi n qua nh#ng ñiYm
sau:
Th nh+t, các doanh nghi p kinh doanh d_ch v` trong n[n kinh t% th_ trư{ng
phfi t! ch tài chính, ñư)c quy[n t! do quy%t ñ_nh m&i ho\t ñ]ng, ñư)c giao lưu và
h]i nh p qu c t%. Do v y, tính c\nh tranh c a các doanh nghi p kinh doanh d_ch v`
càng m\nh mŸ, ñY ñfm bfo m&i quy%t ñ_nh ñưa ra có ñ] tin c y cao cin phfi d!a vào

h th ng thông tin k% toán qufn tr_ chi phí.
Th hai, h th ng k% toán tài chính c a các doanh nghi p kinh doanh d_ch v`
thu]c n[n kinh t% th_ trư{ng thư{ng phù h)p vui các thông l qu c t%, mang tính h]i
nh p cao, d’n ñ%n k% toán qufn tr_ có s! ñ]c l p vui k% toán tài chính.
ðY công tác tj ch c k% toán qufn tr_ chi phí trong doanh nghi p kinh doanh
d_ch v` có hi u quf, trưuc h%t phfi xác ñ_nh ñư)c k% toán qufn tr_ chi phí là gì.
1.2.2. K toán qu n tr chi phí trong doanh nghi&p kinh doanh d ch v0
Trong quá trình ho\t ñ]ng, doanh nghi p kinh doanh d_ch v` phfi ss d`ng và
làm tiêu hao các y%u t ñiu vào như nguyên v t li u, lao ñ]ng, tài sfn c ñ_nh…S!
tiêu hao các y%u t ñiu vào hình thành nên chi phí. Vi c qufn lý chi phí là công vi c
r+t quan tr&ng, th!c ch+t là qufn lý vi c ss d`ng các ngu†n l!c trên. ðY qufn lý vi c
ss d`ng các ngu†n l!c trên cin phfi có b] ph n k% toán theo dõi và cung c+p thông
tin v[ s! tiêu hao các ngu†n l!c c a doanh nghi p. Thông tin v[ s! tiêu hao các
ngu†n l!c c a doanh nghi p kinh doanh d_ch v` có r+t nhi[u ñ i tư)ng cf bên trong
và bên ngoài quan tâm. ðY cung c+p thông tin cho hai lo\i ñ i tư)ng này, h th ng
k% toán trong doanh nghi p kinh doanh d_ch v` ñư)c chia thành hai b] ph n: k%
toán tài chính và k% toán qufn tr_. K% toán tài chính ch y%u cung c+p thông tin cho
các ñ i tư)ng bên ngoài ñơn v_ như ngân hàng, các cj ñông, nhà cung c+p, cơ quan
thu%…. K% toán qufn tr_ cung c+p thông tin cho các nhà qufn lý các c+p trong ñơn
v_.
G Vi t Nam, trưuc nh#ng năm 1990, vui n[n kinh t% k% ho\ch hoá t p trung,
các ñơn v_ không phfi ch_u s c ép c\nh tranh nên không th+y nhu ciu cin phfi có h
th ng k% toán qufn tr_ chi phí. Cùng vui s! ñji mui n[n kinh t% sang cơ ch% th_ trư{ng,


khái ni m k% toán qufn tr_ và k% toán qufn tr_ chi phí blt ñiu xu+t hi n t\i Vi t Nam.
Năm 2003 thu t ng# “K% toán qufn tr_” chính th c ñư)c ñưa vào Lu t K% toán. Nh˜m
giúp các doanh nghi p tj ch c t t công tác tính chi phí sfn xu+t kinh doanh, ngày 12
tháng 6 năm 2006, B] tài chính ñã ban hành Thông tư s 53/2006/TTŒBTC hưung d’n
áp d`ng k% toán qufn tr_ trong doanh nghi p. Theo thông tư này, k% toán qufn tr_ nh˜m

cung c+p thông tin v[ ho\t ñ]ng n]i b] doanh nghi p, Nhà nưuc ch‘ hưung d’n các
nguyên tlc, cách th c tj ch c và các n]i dung, phương pháp ch y%u t\o ñi[u ki n
thu n l)i cho doanh nghi p th!c hi n.
Bên c\nh khái ni m v[ k% toán qufn tr_ còn có khái ni m v[ k% toán chi phí.
Theo Vi n k% toán viên qufn tr_ M– (IMA), “k! toán chi phí là k; thu t hay phương
pháp ñ0 xác ñ nh chi phí cho m t dP án, m t quá trình hay m t s n phQm …Chi phí
này ñưEc xác ñ nh b ng vi c ño lưSng trPc ti!p, k!t chuy0n tuỳ ý, hoUc phân b% m t
cách có h th ng và hEp lý”. [70, 25]. Theo quan ñiYm này, k% toán chi phí không phfi
là m]t b] ph n ñ]c l p mà k% toán chi phí v(a là m]t b] ph n c a k% toán tài chính và
v(a là m]t b] ph n c a k% toán qufn tr_.
Dưui góc ñ] k% toán tài chính, b] ph n k% toán chi phí có ch c năng tính toán,
ño lư{ng chi phí phát sinh trong ñơn v_ theo ñúng các nguyên tlc k% toán ñY cung c+p
thông tin v[ giá v n hàng bán, các chi phí ho\t ñ]ng trên báo cáo k%t quf kinh doanh
và giá tr_ hàng t†n kho trên bfng cân ñ i k% toán.
Dưui góc ñ] k% toán qufn tr_, b] ph n k% toán chi phí có ch c năng ño lư{ng,
phân tích v[ tình hình chi phí và khf năng sinh l{i c a các sfn phƒm, d_ch v`, các ho\t
ñ]ng và các b] ph n c a ñơn v_ nh˜m nâng cao hi u quf và hi u năng c a quá trình
ho\t ñ]ng kinh doanh. Như v y, b] ph n k% toán chi phí trong k% toán qufn tr_ ñư)c
g&i là k% toán qufn tr_ chi phí.
Bên c\nh quan ñiYm coi k% toán chi phí v(a là m]t phin hành c a KTTC, v(a
là m]t n]i dung c+u thành h th ng KTQT còn có quan ñiYm ñ†ng nh+t k% toán chi
phí vui KTQT [21, 15]. Quan ñiYm này, xu+t phát t( th!c t% khách quan, thông tin
chi phí cho các m`c ñích qufn tr_ n]i b] ngày càng quan tr&ng ñ i vui s! s ng còn
c a tj ch c. Các nhà qufn tr_ c a tj ch c không ch‘ ñơn thuin quy%t ñ_nh ñư)c giá
v n c a d_ch v` cung c+p mà quan tr&ng hơn h& phfi có khf năng kiYm soát chi phí
c a các ho\t ñ]ng và các quá trình trong ngln h\n cũng như dài h\n. Tuy nhiên, quan
ñiYm ñ†ng nh+t k% toán chi phí vui k% toán qufn tr_ sŸ d’n ñ%n s! “thiên v_” khi xây


d!ng h th ng k% toán chi phí trong các tj ch c. K% toán chi phí theo quan ñiYm này

sŸ quá t p trung vào vi c cung c+p thông tin cho qufn tr_ n]i b] và sŸ sao nhãng vi c
cung c+p thông tin trung th!c và khách quan cho vi c l p báo cáo tài chính.
T( s! phân tích trên, theo quan ñiYm c a tác gif, k! toán qu n tr chi phí kinh
doanh d ch v> là m t b ph n c,a h th ng k! toán qu n tr nh m cung cMp thông tin
v5 chi phí ñ0 mVi ñơn v thPc hi n ch&c năng qu n tr y!u t nguXn lPc tiêu dùng cho
các ho t ñ ng d ch v> nh m xây dPng k! ho ch, ki0m soát, ñánh giá ho t ñ ng và ra
quy!t ñ nh hEp lý v5 các ho t ñ ng c,a ñơn v .
1.2.3. B n ch5t t ch c k toán qu n tr chi phí trong doanh nghi&p kinh
doanh d ch v0
ðY có thY ti%n hành ñư)c các phương pháp, k– thu t c a k% toán qufn tr_ chi phí
nh˜m th!c hi n t t ch c năng cung c+p thông tin cho b] ph n qufn tr_ n]i b] trong
doanh nghi p kinh doanh d_ch v`, mô hình k% toán qufn tr_ nói chung cũng như mô
hình k% toán qufn tr_ chi phí nói riêng cin ñư)c tj ch c m]t cách h)p lý.
ð i tư)ng c a tj ch c là thi%t l p các y%u t , m i liên h và s! h)p tác gi#a
chúng vui m`c ñích bfo ñfm nh#ng ñi[u ki n cho vi c phát huy t i ña ch c năng c a
h th ng.
Nh#ng y%u t quy%t ñ_nh tj ch c k% toán qufn tr_ chi phí là: ñ i tư)ng k% toán
qufn tr_ chi phí, các phương pháp k% toán qufn tr_ chi phí, b] máy k% toán qufn tr_ chi
phí vui nh#ng con ngư{i am hiYu n]i dung và phương pháp k% toán qufn tr_ chi phí,
cùng vui trang thi%t b_ (máy vi tính…) thích ng.
Như v y, tj ch c tác k% toán qufn tr_ chi phí chính là s! thi%t l p m i quan h
qua l\i gi#a ñ i tư)ng k% toán qufn tr_ chi phí (n]i dung k% toán); phương pháp k%
toán, b] máy k% toán vui nh#ng con ngư{i am hiYu n]i dung, phương pháp k% toán
biYu hi n qua hình th c k% toán thích h)p trong m]t ñơn v_ c` thY, ñY phát huy cao
nh+t tác d`ng c a k% toán trong công tác qufn lý ñơn v_.
Như v y, theo tác gif: T% ch&c k! toán qu n tr chi phí kinh doanh d ch v> là
vi c t o ra các m i liên h giZa các y!u t c,a k! toán qu n tr chi phí nh m thu th p,
xI lý và cung cMp thông tin v5 tình hình chi phí c,a doanh nghi p (t% ch&c), giúp các
nhà qu n tr doanh nghi p ñưa ra các quy!t ñ nh kinh doanh nh m ñ t ñưEc các m>c
tiêu ñã ñUt ra m t cách t t nhMt.

1.2.4. Yêu c9u t ch c k toán qu n tr chi phí trong doanh nghi&p kinh
doanh d ch v0
ðY k% toán qufn tr_ chi phí phát huy h%t ch c năng c a mình, vi c tj ch c k%
toán qufn tr_ chi phí trong doanh nghi p kinh doanh d_ch v` phfi th!c hi n các yêu
ciu sau:
Th nh+t, tj ch c k% toán qufn tr_ chi phí trong doanh nghi p kinh doanh d_ch
v` phfi ñư)c xây d!ng t(ng bưuc trên cơ sn hoàn thi n h th ng tj ch c k% toán qufn
tr_ chung, có s! phân bi t ph\m vi và m`c tiêu riêng bi t gi#a tj ch c k% toán tài chính
và tj ch c k% toán qufn tr_ [49, 80].
Như v y, tj ch c k% toán chi phí dưui hai góc ñ] k% toán tài chính và k% toán
qufn tr_ nhìn chung xu+t phát t( cùng m]t d# li u ban ñiu, xong m‰i lo\i k% toán xs lý
và cung c+p thông tin n d\ng khác nhau, cho các m`c ñích khác nhau. Vì v y, cin phfi
xác ñ_nh rõ ph\m vi, ranh giui trong vi c thu nh n, xs lý và cung c+p thông tin gi#a
hai lo\i k% toán. Vi c xây d!ng tj ch c h th ng k% toán chung và tj ch c h th ng k%
toán qufn tr_ chi phí phfi ñư)c k%t h)p hài hoà, tránh mâu thu’n làm sai l ch thông tin
mà m‰i lo\i k% toán cung c+p, ñ†ng th{i t\o ñi[u ki n thu n l)i cho công tác kiYm tra,
kiYm soát n]i b] cũng như tj ch c h)p lý công tác k% toán trong doanh nghi p kinh
doanh d_ch v`.
Th hai, tj ch c h th ng k% toán qufn tr_ chi phí trong doanh nghi p kinh
doanh d_ch v` phfi phù h)p vui ñXc ñiYm tj ch c sfn xu+t – kinh doanh c a doanh
nghi p kinh doanh d_ch v`, tj ch c và yêu ciu qufn lý doanh nghi p. [49, 81].
Như v y, tj ch c k% toán qufn tr_ chi phí trong doanh nghi p kinh doanh d_ch
v` ñư)c hiYu theo nghĩa là tj ch c k% toán cung c+p thông tin c` thY, ph`c v` cho vi c
ra quy%t ñ_nh ñi[u hành quá trình sfn xu+t – kinh doanh d_ch v` c a doanh nghi p nên
cin phfi chú ý ñ%n tính h#u ích, nghĩa là phfi chú ý ñ%n khf năng h#u d`ng c a thông
tin trong vi c d! ñoán tương lai và khf năng ñi[u hành cho nhà qufn tr_. Nhà qufn tr_
doanh nghi p phfi căn c vào nh#ng ñXc ñiYm c` thY có tính cơ bfn ñY tj ch c công
tác xác ñ_nh các thông tin cin thu nh n, xs lý, nên phfi xác ñ_nh tj ch c h th ng k%

toán qufn tr_ chi phí phù h)p. T( ñó cho th+y, vi c tj ch c h th ng k% toán qufn tr_
chi phí theo cách này ñã nh n th c sâu slc ch c năng c a k% toán qufn tr_ chi phí và
ñXc trưng cơ bfn nh+t c a k% toán qufn tr_ chi phí ñó là tính linh ho\t.