Nhiệm vụ, quyền hạn của kiểm sát viên tại phiên tòa sơ thẩm vụ án dân sự từ thực tiễn tỉnh lai châu ( Luận văn thạc sĩ)

VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

PHÙNG MAI HOA

NHIỆM VỤ, QUYỀN HẠN CỦA KIỂM SÁT VIÊN
TẠI PHIÊN TÒA SƠ THẨM VỤ ÁN DÂN SỰ
TỪ THỰC TIỄN TỈNH LAI CHÂU

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

HÀ NỘI, 2018


VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

PHÙNG MAI HOA

NHIỆM VỤ, QUYỀN HẠN CỦA KIỂM SÁT VIÊN
TẠI PHIÊN TÒA SƠ THẨM VỤ ÁN DÂN SỰ
TỪ THỰC TIỄN TỈNH LAI CHÂU
Chuyên ngành: Luật kinh tế
Mã số : 8.38.01.07

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
TS. HOÀNG THỊ QUỲNH CHI

HÀ NỘI, 2018


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu
nêu trong Luận văn là trung thực. Những kết luận khoa học của Luận văn
chưa từng được công bố trong bất kì công trình nào khác.

TÁC GIẢ LUẬN VĂN

Phùng Mai Hoa


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1
Chương 1. NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ PHIÊN TÒA SƠ THẨM VỤ ÁN
DÂN SỰ VÀ NHIỆM VỤ, QUYỀN HẠN CỦA KIỂM SÁT VIÊN TẠI PHIÊN
TÒA SƠ THẨM VỤ ÁN DÂN SỰ ...........................................................................8
1.1. Khái quát về phiên tòa sơ thẩm vụ án dân sự ......................................................8
1.2. Khái quát địa vị pháp lý của Kiểm sát viên khi được phân công tham gia phiên
tòa sơ thẩm vụ án dân sự ...........................................................................................25
Chương 2. THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VỀ NHIỆM VỤ, QUYỀN HẠN CỦA
KIỂM SÁT VIÊN TẠI PHIÊN TÒA SƠ THẨM VỤ ÁN DÂN SỰ VÀ THỰC
TIỄN ÁP DỤNG TẠI TỈNH LAI CHÂU..............................................................35
2.1. Quy định của pháp luật về nhiệm vụ, quyền hạn của Kiểm sát viên tại phiên tòa
sơ thẩm vụ án dân sự .................................................................................................35
2.2. Thực trạng thực hiện quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của Kiểm sát viên tại
phiên tòa sơ thẩm vụ án dân sự tại tỉnh Lai Châu .....................................................45
Chương 3. KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VÀ BẢO ĐẢM THỰC

HIỆN NHIỆM VỤ, QUYỀN HẠN CỦA KIỂM SÁT VIÊN KHI THAM GIA
PHIÊN TÒA SƠ THẨM VỤ ÁN DÂN SỰ ...........................................................65
3.1. Một số kiến nghị hoàn thiện pháp luật về nhiệm vụ, quyền hạn của Viện kiểm
sát và Kiểm sát viên trong tố tụng dân sự .................................................................65
3.2. Một số kiến nghị nhằm bảo đảm thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của Kiểm sát
viên ............................................................................................................................71
KẾT LUẬN ..............................................................................................................77
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
BLDS

: Bộ luật Dân sự

BLTTDS

: Bộ luật Tố tụng dân sự

HĐXX

: Hội đồng xét xử

KSV

: Kiểm sát viên

KTV

: Kiểm tra viên

TAND

: Tòa án nhân dân

TANDTC

: Tòa án nhân dân tối cao

TTDS

: Tố tụng dân sự

VKS

: Viện kiểm sát

VKSND

: Viện kiểm sát nhân dân

VKSNDCC

: Viện kiểm sát nhân dân cấp cao

VKSNDTC

: Viện kiểm sát nhân dân tối cao

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Viện kiểm sát nhân dân có nhiệm vụ, quyền hạn quan trọng trong tố tụng
dân sự. Lịch sử về nhiệm vụ, quyền hạn của VKSND Việt Nam trong tố tụng dân sự
gắn liền với các giai đoạn cải cách tư pháp của Nhà nước ta qua các thời kỳ. Ngày
24/5/2005, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 48-NQ/TW về Chiến lược xây
dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam đến năm 2010, định hướng đến
năm 2020. Đối với VKSND, Nghị quyết nêu rõ: "Xây dựng và hoàn thiện pháp luật
về tổ chức và hoạt động của Viện kiểm sát theo hướng bảo đảm thực hiện tốt nhiệm
vụ, quyền hạn công tố, kiểm sát hoạt động tư pháp". Tiếp đó, ngày 02/6/2005, Bộ
Chính trị ban hành Nghị quyết số 49-NQ/TW, trong đó tiếp tục khẳng định:“Trước
mắt, Viện kiểm sát nhân dân giữ nguyên nhiệm vụ, quyền hạn như hiện nay là thực
hành quyền công tố và kiểm sát hoạt động tư pháp. Viện kiểm sát nhân dân được tổ
chức phù hợp với hệ thống tổ chức của Tòa án”. Như vậy, cả hai nghị quyết đã xác
định nhiều định hướng quan trọng, toàn diện cho việc xây dựng hệ thống pháp luật
và chương trình cải cách tư pháp đến năm 2010, đòi hỏi phải được thể chế hóa, tạo
cơ sở pháp lý cho việc đổi mới tổ chức và hoạt động của Viện kiểm sát (VKS) nói
chung cũng như vị trí, nhiệm vụ, quyền hạn của VKS trong TTDS nói riêng.
Theo quy định của Pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ án dân sự năm 1989;
Pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ án kinh tế năm 1994; Pháp lệnh thủ tục giải
quyết các tranh chấp lao động năm 1996 thì Kiểm sát viên tham gia kiểm sát việc
tuân theo pháp luật hầu hết các vụ việc dân sự. Năm 2004 với việc ban hành Bộ luật
tố tụng dân sự đầu tiên, thì chức năng, phạm vi, thẩm quyền của Viện kiểm sát có
những thay đổi căn bản. Theo Điều 21 Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2004, thì phạm
vi tham gia phiên tòa xét xử dân sự của Viện kiểm sát đã bị thu hẹp đáng kể, Kiểm
sát viên không tham gia 100% các phiên tòa xét xử dân sự nữa; Viện kiểm sát chỉ
tham gia phiên tòa đối với những vụ án dân sự do Tòa án thu thập chứng cứ hoặc
đối tượng tranh chấp là tài sản công, lợi ích công cộng, quyền sử dụng đất, nhà ở
hoặc có đương sự là người chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự,

1


người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự, người có khó khăn trong nhận thức, làm
chủ hành vi hoặc trường hợp Tòa án giải quyết vụ việc dân sự khi chưa có điều luật
để áp dụng.
Thực tiễn thi hành Bộ luật tố tụng dân sự năm 2004 cho thấy quy định của
Bộ luật tố tụng dân sự về sự tham gia của Viện kiểm sát, của Kiểm sát viên trong tố
tụng dân sự đã bộc lộ những hạn chế, bất cập; chưa tạo điều kiện cho Viện kiểm sát
thực hiện được đầy đủ nhiệm vụ, quyền hạn của mình theo quy định của Hiến pháp
và Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân. Do đó, năm 2011 Luật sửa đổi, bổ sung Bộ
luật tố tụng dân sự đã sửa đổi quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của Viện kiểm sát
trong tố tụng dân sự. Việc sửa đổi, bổ sung này đã tạo điều kiện thuận lợi cho Viện
kiểm sát thực hiện tốt hơn nhiệm vụ, quyền hạn của mình.
Sau hơn 3 năm thi hành Bộ luật tố tụng dân sự (sửa đổi, bổ sung năm 2011).
Trước yêu cầu của tiến trình cải cách tư pháp và trước yêu cầu của việc bảo vệ
quyền lợi của xã hội cho thấy các quy định về vị trí, vai trò của Viện kiểm sát, của
Kiểm sát viên trong tố tụng dân sự vẫn còn những hạn chế, bất cập. Trong điều kiện
thực tiễn của Việt Nam, khi mà trình độ dân trí còn hạn chế, người dân còn gặp
nhiều khó khăn trong việc tự chứng minh để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của
mình trước Tòa án, khi có tranh chấp nhiều người dân chưa có điều kiện mời Luật
sư bảo vệ quyền lợi cho mình và đội ngũ Luật sư hiện nay cũng chưa đáp ứng được
yêu cầu tham gia tất cả các phiên tòa. Trước các yêu cầu đó và để bảo đảm phù hợp
với quy định của Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân và Luật tổ chức Tòa án nhân
dân năm 2014, Bộ luật tố tụng dân sự năm 2015 đã được ban hành, với nhiều quy
định mới về vị trí, vai trò của Viện kiểm sát; về nhiệm vụ, quyền hạn của Kiểm sát
viên. Tuy nhiên, sau hơn một năm thi hành Bộ luật tố tụng dân sự năm 2015, nhiều
quy định của Bộ luật tố tụng dân sự về thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của Viện
kiểm sát và của Kiểm sát viên bộc lộ những vướng mắc, bất cập. Thực tiễn đó, đòi
hỏi cần tiếp tục nghiên cứu nhằm góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của Kiểm

sát viên, người đại diện cho Viện kiểm sát tại phiên tòa xét xử vụ án dân sự. Vì vậy,

2


tác giả đã lựa chọn đề tài: "Nhiệm vụ, quyền hạn của Kiểm sát viên tại phiên tòa sơ
thẩm vụ án dân sự từ thực tiễn tỉnh Lai Châu” để làm Luận văn Thạc sĩ luật học.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Nhiệm vụ, quyền hạn của KSV tại phiên tòa sơ thẩm vụ án dân sự, có mối
quan hệ chặt chẽ với nhiệm vụ, quyền hạn của VKS trong tố tụng dân sự, đây là vấn
đề không chỉ được ngành Kiểm sát mà còn được cả xã hội, nhất là các chuyên gia,
nhà khoa học pháp lý quan tâm nghiên cứu. Do vậy, đã có nhiều Luận án Tiến sĩ,
Luận văn Thạc sĩ, bài viết trên các tạp chí chuyên ngành, sách chuyên khảo, chuyên
đề tổng kết rút kinh nghiệm của các ngành Kiểm sát, Tòa án… liên quan đến nội
dung về nhiệm vụ, quyền hạn của VKSND, của KSV trong TTDS. Các công trình
nghiên cứu, bài viết liên quan đến đề tài nêu trên, phân ra thành hai nhóm như sau:
- Nhóm thứ nhất: Các công trình nghiên cứu, bài viết liên quan đến vị trí,
chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của VKS trong TTDS sự theo yêu cầu cải cách tư
pháp như "Đổi mới vị trí, vai trò của Viện kiểm sát trong tố tụng dân sự theo yêu
cầu cải cách tư pháp" của tác giả Nguyễn Minh Hằng, sách chuyên khảo, Nhà xuất
bản Tư pháp, năm 2008; "Hoàn thiện chế định Viện kiểm sát nhân dân trong Bộ luật
Tố tụng dân sự", Đề tài khoa học cấp Bộ của Tiến sĩ Trần Văn Trung, năm 2003;
Luận văn Thạc sĩ luật học "Sự tham gia tố tụng của Viện kiểm sát nhân dân trong tố
tụng dân sự Việt Nam" của tác giả Võ Thị Phượng, năm 2010; "Vị trí, vai trò của
Viện kiểm sát trong tố tụng dân sự Việt Nam hiện hành", "Nhận thức đúng thẩm
quyền và trách nhiệm của Viện kiểm sát nhân dân trong Bộ luật Tố tụng dân sự"
của tác giả Khuất Văn Nga, đăng trên Tạp chí Kiểm sát, số 09 năm 2004; Luận văn
Thạc sĩ luật học “Nhiệm vụ, quyền hạn của VKSND trong tố tụng dân sự Việt
Nam” của tác giả Phùng Thanh Hà năm 2014.....
- Nhóm thứ hai: Nhóm các chuyên đề báo cáo tổng kết, rút kinh nghiệm

như "Vị trí, vai trò Viện kiểm sát trong tố tụng dân sự theo yêu cầu cải cách tư
pháp" của Nguyễn Ngọc Khánh, Tạp chí Kiểm sát, số 14-16, tháng 7, 8 năm 2008;
“Báo cáo tổng kết 10 năm thi hành Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2004” của
VKSNDTC, TANDTC; “Người tiến hành tố tụng trong Bộ luật Tố tụng dân sự năm

3


2015” của Nguyễn Vĩnh Hưng, tạp chí khoa học kiểm sát số 4 năm 2017 và nhiều
bài viết khác của Lãnh đạo, của các Kiểm sát viên ở VKSNDTC, VKS các địa
phương đăng trên tạp chí, trang tin điện tử của các VKS địa phương, của VKSTC
trong thời gian gần đây; ... Qua nghiên cứu những công trình, bài viết nêu trên cho
thấy, các tác giả mới chỉ tập trung chủ yếu, đi sâu vào nghiên cứu các lĩnh vực
chung nhất về nguyên tắc tổ chức quyền lực nhà nước; các vấn đề về chức năng,
nhiệm vụ, quyền hạn của VKS trong tố tụng dân sự, chứ chưa có công trình, bài viết
nào đi sâu nghiên cứu riêng về thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của KSV tại phiên
tòa sơ thẩm vụ án dân sự. Gần đây, có một số bài viết liên quan đăng trên Tạp chí
Kiểm sát, trên các trang Web của VKS các địa phương tuy có đề cập đến vấn đề
này, nhưng chủ yếu là dưới dạng phản ánh những khó khăn, vướng mắc trong thực
tiễn thi hành BLTTDS năm 2015, đây là những tình hình thực tiễn rất có giá trị,
nhất là trong điều kiện BLTTDS năm 2015 vừa được Quốc hội ban hành có hiệu lực
thi hành từ 01/07/2016 với nhiều quy định mới, do vậy vấn đề này cần tiếp tục được
nghiên cứu.
Các công trình nghiên cứu, bài viết nêu trên là nguồn tư liệu phong phú, rất
có giá trị, giúp tác giả thuận lợi hơn trong nghiên cứu, hoàn thiện đề tài của mình.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu
Mục đích của việc nghiên cứu đề tài là làm rõ các cơ sở lý luận và thực tiễn
thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của Kiểm sát viên tại phiên tòa sơ thẩm vụ án dân
sự; đánh giá tính có căn cứ và khoa học về thực trạng pháp luật về thực hiện nhiệm

vụ, quyền hạn, trách nhiệm của Kiểm sát viên tại phiên tòa sơ thẩm vụ án dân sự, từ
đó đề xuất giải pháp hoàn thiện và bảo đảm thực hiện có hiệu quả nhiệm vụ, quyền
hạn của Kiểm sát viên tại phiên tòa sơ thẩm vụ án dân sự.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Từ mục đích nêu trên, luận văn có nhiệm vụ:
- Làm rõ cơ sở lý luận về nhiệm vụ, quyền hạn của Kiểm sát viên tại phiên
tòa sơ thẩm vụ án dân sự.

4


- Làm rõ nhiệm vụ, quyền hạn của Kiểm sát viên qua một số giai đoạn phát
triển của pháp luật tố tụng dân sự, nhất là theo quy định của pháp luật tố tụng dân sự
hiện hành từ đó xác định những ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân.
- Đề xuất những giải pháp cơ bản nhằm bảo đảm thực hiện tốt nhiệm vụ,
quyền hạn của Kiểm sát viên tại phiên tòa sơ thẩm vụ án dân sự trong thời gian tới,
góp phần bảo đảm việc giải quyết các vụ án dân sự của Tòa án có căn cứ, đúng pháp
luật, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của Nhà nước, tổ chức, xã hội và công dân.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Những vấn đề lý luận, các quy định của pháp luật và thực tiễn thực hiện
nhiệm vụ, quyền hạn của Kiểm sát viên tại phiên tòa sơ thẩm vụ án dân sự theo yêu
cầu cải cách tư pháp.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
Nhiệm vụ, quyền hạn của Kiểm sát viên tại phiên tòa sơ thẩm vụ án dân sự;
việc tổ chức thực hiện các quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của Kiểm sát viên tại
phiên tòa sơ thẩm vụ án dân sự trên thực tế và những quy định của pháp luật có liên
quan đến các vấn đề nêu trên.
Phạm vi nghiên cứu thực tiễn thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của Kiểm sát
viên tại phiên tòa sơ thẩm vụ án dân sự ở VKSND tỉnh Lai Châu. Thời điểm lấy số

liệu trong 05 năm, từ 01/12/2012 đến 30/11/2017.
Trong phạm vi nghiên cứu của Luận văn, tác giả chỉ nghiên cứu về thực
tiễn thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của Kiểm sát viên tại phiên tòa sơ thẩm vụ án
dân sự tại Tòa án nhân dân ở tỉnh Lai Châu, theo pháp luật tố tụng dân sự hiện hành.
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
5.1. Phương pháp luận
Đề tài được thực hiện dựa trên phương pháp luận của chủ nghĩa Mác Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước và pháp luật; đường lối quan điểm của
Đảng và Nhà nước ta về xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân
dân, do nhân dân, vì nhân dân; về đổi mới tổ chức hoạt động của Viện kiểm sát

5


trong điều kiện cải cách tư pháp theo Nghị quyết số 08/NQ-TW ngày 02/01/2002 và
Nghị quyết số 49/NQ-TW ngày 2/6/2005 của Bộ Chính trị và những thành tựu của
khoa học pháp lý trên thế giới.
5.2. Phương pháp nghiên cứu
Dựa trên cơ sở phương pháp luận chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ
nghĩa duy vật lịch sử của triết học Mác - Lênin; các khoa học chuyên ngành khác
đặc biệt là khoa học về Lý luận lịch sử nhà nước và pháp luật, chú trọng đến
phương pháp phân tích, tổng hợp, thống kê, so sánh, kết hợp lý luận và thực tiễn.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
- Góp phần làm sáng tỏ về lý luận cũng như thực trạng pháp luật về nhiệm
vụ, quyền hạn của Kiểm sát viên tại phiên tòa sơ thẩm vụ án dân sự, từ đó góp phần
tiếp tục hoàn thiện các quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của Kiểm sát viên, gắn với
việc hoàn thiện chức năng, nhiệm vụ của VKSND trong tố tụng dân sự và hoàn
thiện các quy định của pháp luật tố tụng dân sự về giải quyết vụ án dân sự.
- Nâng cao chất lượng công tác kiểm sát việc giải quyết các vụ án dân sự.
Bảo đảm việc giải quyết các vụ án dân sự của Tòa án khách quan, có căn cứ, đúng
pháp luật.

- Đề tài có thể được sử dụng làm tài liệu nghiên cứu, tham khảo cho các nhà
khoa học, những người làm công tác thực tiễn, đồng thời có thể được sử dụng cho
việc nghiên cứu, giảng dạy cho các cơ sở đào tạo khoa học pháp lý.
- Đề tài là nguồn tài liệu để phản ánh một số vấn đề từ thực tiễn giúp cho
các ngành Tòa án, Viện kiểm sát, Bộ tư pháp nghiên cứu, phối hợp hướng dẫn thực
hiện các vấn đề còn vướng mắc, bất cập trong áp dụng, thực hiện BLTTDS trong
thời gian tới. Qua đó, kiến nghị sửa đổi, bổ sung hoàn thiện các quy định trong
BLTTDS về nhiệm vụ, quyền hạn của Kiểm sát viên và các quy định về giải quyết
vụ án dân sự.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của
luận văn gồm 3 chương:

6


Chương 1. Những vấn đề chung về phiên tòa sơ thẩm vụ án dân sự và
nhiệm vụ, quyền hạn của Kiểm sát viên tại phiên tòa sơ thẩm vụ án dân sự.
Chương 2. Thực trạng pháp luật về nhiệm vụ, quyền hạn của Kiểm sát viên
tại phiên tòa sơ thẩm vụ án dân sự và thực tiễn áp dụng tại tỉnh Lai Châu.
Chương 3. Kiến nghị hoàn thiện pháp luật và bảo đảm thực hiện nhiệm vụ,
quyền hạn của kiểm sát viên khi tham gia phiên tòa sơ thẩm vụ án dân sự.

7


Luận vận đậy đu ở file:Luận vận Full