Định tội danh các tội xâm phạm sở hữu có tính chất chiếm đoạt trong trường hợp đồng phạm theo pháp luật hình sự việt nam từ thực tiễn tỉnh bắc giang ( Luận văn thạc sĩ)

VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

HOÀNG HỮU TÙNG

ĐỊNH TỘI DANH CÁC TỘI XÂM PHẠM SỞ HỮU CÓ
TÍNH CHẤT CHIẾM ĐOẠT TRONG TRƯỜNG HỢP ĐỒNG
PHẠM THEO PHÁP LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM
TỪ THỰC TIỄN TỈNH BẮC GIANG

Chuyên ngành: Luật hình sự và tố tụng hình sự
Mã số: 8.38.01.04

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
PGS.TS. Nguyễn Ngọc Chí

HÀ NỘI, 2018


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết
quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các
số liệu, ví dụ và trích dẫn trong Luận văn đảm bảo tính chính xác, tin cậy và trung
thực. Tôi đã hoàn thành tất cả các môn học và đã thanh toán tất cả các nghĩa vụ tài
chính theo quy định của Học viện Khoa học Xã hội.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
NGƯỜI CAM ĐOAN

Hoàng Hữu Tùng


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ............................................................................................................ 1
Chương 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ ĐỊNH TỘI DANH CÁC TỘI
XÂM PHẠM SỞ HỮU CÓ TÍNH CHẤT CHIẾM ĐOẠT TRONG TRƯỜNG
HỢP ĐỒNG PHẠM ........................................................................................... 7
1.1. Khái niệm định tội danh các tội xâm phạm sở hữu có tính chất chiếm đoạt
trong trường hợp đồng phạm ............................................................................. 7
1.2. Vai trò, ý nghĩa của hoạt động định tội danh trong quá trình xử lý vụ án
hình sự .............................................................................................................. 21
Chương 2. QUY ĐỊNH CÁC TỘI XÂM PHẠM SỞ HỮU CÓ TÍNH CHẤT
CHIẾM ĐOẠT TRONG TRƯỜNG HỢP ĐỒNG PHẠM VÀ THỰC TIỄN
ĐỊNH TỘI DANH CỦA CÁC TỘI PHẠM NÀY TẠI TỈNH BẮC GIANG . 26
2.1. Định tội danh các tội xâm phạm sở hữu có tính chất chiếm đoạt trong
trường hợp đồng phạm theo quy định của bộ luật hình sự .............................. 26
2.2. Nguyên nhân của những hạn chế, sai lầm trong việc định tội danh các tội
xâm phạm sở hữu có tính chất chiếm đoạt trong trường hợp đồng phạm. ...... 46
Chương 3. KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VÀ GIẢI PHÁP
NÂNG CAO HIỆU QUẢ ĐỊNH TỘI DANH CÁC TÔI XÂM PHẠM SỞ
HỮU CÓ TÍNH CHẤT CHIẾM ĐOẠT TRONG TRƯỜNG HỢP ĐỒNG
PHẠM .............................................................................................................. 61
3.1. Sự cần thiết phải bảo đảm định tội danh đúng đối với các tội xâm phạm
sở hữu có tính chất chiếm đoạt trong trường hợp đồng phạm ......................... 61
3.2. Các giải pháp bảo đảm định tội danh đúng đối với các tội xâm phạm sở
hữu có tính chất chiếm đoạt trong trường hợp đồng phạm .............................. 66
KẾT LUẬN ...................................................................................................... 81
TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................ 83

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
BCHTWĐ: Ban chấp hành trung ương đảng
BLHS: Bộ luật hình sự
BLTTHS: Bộ luật tố tụng hình sự
CĐTS: Chiếm đoạt tài sản
CQĐT: Cơ quan điều tra
CTTP: Cấu thành tội phạm
ĐTHS: Điều tra hình sự
ĐTV: Điều tra viên
HSST: Hình sự sơ thẩm
KSND: Kiểm sát nhân dân
KSV: Kiểm sát viên
NQ/TW: Nghị quyết trung ương
TB/TW: Thông báo trung ương
THQCT: Thực hành quyền công tố
TNHS: Trách nhiệm hình sự
TTATXH: Trật tự an toàn xã hội


DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1

Kết quả xét xử các tội xâm phạm sở hữu có tính chất chiếm
đoạt trên địa bàn tỉnh Bắc Giang từ năm 2012 - 2017

48

Kết quả định tội danh các tội xâm phạm sở hữu có tính chất

Bảng 2.2

chiếm đoạt trong trường hợp đồng phạm trên địa bàn tỉnh

49

Bắc Giang từ năm 2012 - 2017
Nguyên nhân dẫn đến việc định tội danh sai các tội xâm
Bảng 2.3

phạm sở hữu có tính chất chiếm đoạt trong trường hợp đồng
phạm từ năm 2012 - 2017

50


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong những năm gần đây, với sự phát triển của nền kinh tế thị
trường, bên cạnh những thành tựu to lớn đã đạt được về mọi mặt của đời sống xã
hội thì vẫn còn tồn tại không ít những hiện tượng tiêu cực. Tình hình tội phạm vẫn
diễn biến phức tạp, chưa có chiều hướng giảm, số lượng các vụ án hình sự mà các
tòa án phải thụ lý, giải quyết tăng hơn, trong đó có nhiều vụ án lớn và ngày càng
phức tạp, nghiêm trọng. Thực tiễn cho thấy, tội phạm được thực hiện thông qua
hình thức đồng phạm đang có xu hướng gia tăng, đặc biệt là tội phạm sở hữu, luôn
chiếm tỷ trọng cao nhất trong tổng số các vụ án hình sự. Tính chất nguy hiểm, phức
tạp và hậu quả của nó gây ra cho xã hội ngày càng cao. Việc Bộ luật hình sự 2015
tiếp tục ghi nhận chế định đồng phạm trong đó có các quy định cụ thể về đồng
phạm đánh dấu một bước phát triển về chất trong hoạt động lập pháp hình sự Việt
Nam. Tuy nhiên, qua thực tiễn áp dụng chế định đồng phạm trong hoạt động tố tụng

nói chung và hoạt động xét xử nói riêng khi giải quyết các vụ án về tội phạm sở hữu
có tính chất chiếm đoạt thì thấy còn có nhiều vấn đề bất cập, đặc biệt là vấn đề định
tội danh trong đồng phạm, đặc biệt đối với những vụ án mà hành vi phạm tội của bị
can, bị cáo không thể hiện các yếu tố cấu thành tội phạm một cách đặc trưng, rõ
ràng, hành vi của người phạm tội lại có nhiều yếu tố khác nhau của các tội phạm
khác nhau. Đối với những vụ án thuộc những trường hợp này, đòi hỏi những người
tiến hành tố tụng phải có trình độ lý luận cơ bản và vững chắc, trên cơ sở đánh giá,
phân tích, tổng hợp từng yếu tố của vụ án, áp dụng các văn bản pháp luật liên quan
một cách chính xác thì mới định tội danh đúng.
Hiến pháp Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2013 khẳng định:
“Người bị buộc tội được coi là không có tội cho đến khi được chứng minh theo
trình tự luật định và có bản án kết tội của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật…” (Điều
31, khoản 1). Điều 9 Bộ luật Tố tụng hình sự cũng quy định: "Không ai bị coi là có
tội và phải chịu hình phạt khi chưa có bản án kết tội của Tòa án đã có hiệu lực pháp
luật" (Điều 9). Điều đó có nghĩa, chưa có bản án kết tội của Tòa án đã có hiệu lực
1


pháp luật thì người bị buộc tội vẫn được coi là người chưa có tội. Định tội danh là
một vấn đề rất quan trọng trong quá trình giải quyết vụ án hình sự, là tiền đề cho
việc phân hóa trách nhiệm hình sự và cá thể hóa hình phạt một cách công minh,
chính xác, đồng thời làm cơ sở cho việc áp dụng các biện pháp ngăn chặn, xác định
thẩm quyền điều tra, truy tố, xét xử của các cơ quan tiến hành tố tụng... góp phần
đấu tranh phòng, chống tội phạm, bảo vệ trật tự pháp luật và pháp chế xã hội chủ
nghĩa, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mọi công dân. Việc định tội danh sai sẽ
dẫn đến hậu quả rất lớn, đặc biệt là không đảm bảo được tính có căn cứ của hình
phạt được tuyên, xét xử không đúng người đúng tội, không đúng pháp luật. Đây
cũng là một trong các nguyên nhân của tình trạng oan, sai vẫn còn đang tồn tại.
Thông qua thực tiễn xét xử các tội xâm phạm sở hữu có tính chất chiếm đoạt
trong đồng phạm trên địa bàn tỉnh Bắc Giang cho thấy, cơ quan tiến hành tố tụng

còn gặp nhiều khó khăn, vướng mắt trong việc giải quyết vụ án đặc biệt là đối với
nhóm tội xâm phạm sở hữu có tính chất chiếm đoạt trong đồng phạm do quy định
còn khó hiểu, các dấu hiệu pháp lý khó xác định trên thực tế... Mặt khác, còn có
nhiều quan điểm khác nhau về cách xác định dấu hiệu pháp lý đặc trưng đối với
nhóm tội này, nhất là với những vụ án mà hành vi phạm tội của bị can, bị cáo không
thể hiện các yếu tố cấu thành tội phạm một cách đặc trưng, rõ ràng như tội cướp tài
sản, tội cưỡng đoạt tài sản.
Vì vậy,việc nghiên cứu một cách toàn diện, có hệ thống đề tài “Định tội danh
các tội xâm phạm sở hữu có tính chất chiếm đoạt trong trường hợp đồng phạm theo
pháp luật hình sự Việt Nam từ thực tiễn tỉnh Bắc Giang” là rất cần thiết.
2. Tình hình nghiên cứu
Các tội xâm phạm sở hữu có tính chất chiếm đoạt và định tội danh đối với
đồng phạm được đề cập nhiều trong các công trình nghiên cứu như:
- TS. Nguyễn Mai Bộ, Các tội xâm phạm sở hữu trong Bộ luật hình sự năm
1999 được sửa đổi, bổ sung năm 2009, Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2009

2


- Quyết định hình phạt trong trường hợp đồng phạm (Chương VII "Quyết định
hình phạt", trong sách: "Bình luận khoa học Bộ luật hình sự 1999 -Tập 1 phần
chung"do TS. Uông Chu Lưu chủ biên, Nxb Chínhtrị Quốc gia, 2001.
- "Một số vấn đề lý luận chung về định tội danh", chương I, Giáo trình Luật
hình sự Việt Nam (phần các tội phạm) của khoa Luật trực thuộc Đại học Quốcgia
Hà Nội (Tập thể tác giả do PGS.TSKH. Lê Cảm chủ biên), Nxb Đại học Quốc gia
Hà Nội, 2003;
- "Định tội danh- lý luận, hướng dẫn mẫu và 350 bài tập thực hành", Lê Cảm
và Trịnh Quốc Toản chủ biên, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội, 2004
- ThS. Đoàn Tấn Minh, Phương pháp định tội danh và hướng dẫn định tội danh
đối với các tội phạm trong Bộ luật hình sự hiện hành, Nxb. Tư pháp, Hà Nội, 2010

- Trần Thị Phường, Định tội danh đối với nhóm tội xâm phạm sở hữu trên địa
bàn tỉnh Bình Định giai đoạn 2006-2010, Luận văn thạc sĩ luật học, Khoa Luật, Đại
học Quốc gia Hà Nội, 2011
- Võ Thanh Hà, Định tội danh đối với tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài
sản theo luật hình sự Việt Nam (trên cơ sở số liệu thực tiễn địa bàn tỉnh Đắk Lắk),
Luận văn thạc sĩ luật học, Khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội, 2015
- "Thay đổi định tội danh một số vấn đề lý luận và thực tiễn", PGS.TS. Võ
Khánh Vinh, Tạp chí Tòa án nhân dân, số 11, 2003
- Luật gia Đặng Văn Doãn “Vấn đề đồng phạm”, Nxb Pháp lý, Hà Nội, 1986;
“Khái niệm người thực hiện tội phạm và khái niệm người đồng phạm", Tạp chí Luật
học, số 1/1995, Trường Đại học Luật Hà Nội.
- PGS.TS Lê Thị Sơn “Các giai đoạn thực hiện tội phạm, đồng phạm và tổ
chức tội phạm với việc hoàn thiện cơ sở pháp lý của trách nhiệm hình sự”, sách
chuyên khảo, Nxb Tư pháp, 2013...
Có thể nói, những công trình khoa học trên là tài liệu quí báu giúp tác giả có
thêm nhiều thông tin quan trọng phục vụ cho việc nghiên cứu luận văn, hiện nay
vẫn chưa có công trình nào nghiên cứu về vấn đề định tội danh đối với các tội xâm
phạm sở hữu có tính chất chiếm đoạt trong đồng phạm và trên một địa bàn cụ thể là
3


địa bàn tỉnh Bắc Giang. Do vậy, việc nghiên cứu đề tài: tài “Định tội danh các tội
xâm phạm sở hữu có tính chất chiếm đoạt trong trường hợp đồng phạm theo pháp
luật hình sự Việt Nam từ thực tiễn tỉnh Bắc Giang” không trùng lặp với các công
trình khoa học đã được công bố.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu
Trước yêu cầu của công cuộc đấu tranh phòng ngừa và chống tội phạm nói
chung, đặc biệt là những tội phạm sở hữu có tính chất chiếm đoạt trong trường hợp đồng
phạm, Trên cơ sở làm rõ cơ sở lý luận và pháp luật của định tội danh trong trường hợp

đồng phạm và thực tiễn định tội danh các tội xâm phạm quyền sở hữu có tính chất chiếm
đoạt trong trường hợp đồng phạm trên địa bàn tỉnh Bắc Giang từ năm 2012 đến năm
2017, luận văn đề xuất các giải pháp bảo đảm định tội danh đúng các tội xâm phạm
quyền sở hữu có tính chất chiếm đoạt trong trường hợp đồng phạm ở nước ta, góp phần
nâng cao hơn nữa hiệu quả của định tội danh trong vụ án hình sự có đồng phạm.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu và cơ sở pháp lý của định tội danh các tội xâm
phạm quyền sở hữu có tính chất chiếm đoạt trong trường hợp đồng phạm.
- Phân tích cơ sở lý luận về định tội danh các tội xâm phạm quyền sở hữu có
tính chất chiếm đoạt trong trường hợp đồng phạm.
- Khái quát tình hình các tội phạm sở hữu có tính chất chiếm đoạt và tình hình
các tội phạm sở hữu có tính chất chiếm đoạt được thực hiện bằng đồng phạm trên
địa bàn tỉnh Bắc Giang trong thời gian từ năm 2012 đến năm 2017.
- Phân tích thực tiễn định tội danh các tội xâm phạm quyền sở hữu có tính chất
chiếm đoạt trong trường hợp đồng phạm của cơ quan có thẩm quyền trong việc giải
quyết vụ án hình sự những năm gần đây trên địa bàn tỉnh Bắc Giang, để tìm ra
những ưu điểm, vướng mắc, sai lầm trong thực tiễn cần phải hoàn thiện.
- Đúc rút được những vấn đề cần lưu ý khi định tội danh các tội xâm phạm
quyền sở hữu có tính chất chiếm đoạt trong trường hợp đồng phạm, đưa ra các yêu
cầu và giải pháp bảo đảm định tội danh đúng các tội xâm phạm quyền sở hữu có
tính chất chiếm đoạt trong trường hợp đồng phạm.
4


4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận văn là những vấn đề lý luận về định tội danh
các tội xâm phạm sở hữu có tính chất chiếm đoạt trong trường hợp đồng phạm và
thực tiễn áp dụng các quy định về định tội danh các tội phạm xâm phạm sở hữu có
tính chất chiếm đoạt trong trường hợp đồng phạm trên địa bàn tỉnh Bắc Giang từ
năm 2012 đến năm 2017.

4.2. Phạm vi nghiên cứu
Luận văn nghiên cứu các vấn đề liên quan đến định tội danh các tội phạm sở
hữu có tính chất chiếm đoạt trong trường hợp đồng phạm qua phân tích các số liệu,
vụ án cụ thể và đường lối giải quyết của Tòa án nhân dân hai cấp tỉnh Bắc Giang
qua các bản án sơ thẩm, phúc thẩm đã xét xử từ năm 2012 đến năm 2017.
5. phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
5.1.Phương pháp luận
Cơ sở lý luận của luận văn là quan điểm của chủ nghĩa Mác -Lênin, tư tưởng
Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về đấu tranh phòng và chống
tội phạm, về tính nhân đạo của pháp luật, cũng như thành tựu của các chuyên ngành
khoa học pháp lý như: lịch sử pháp luật, lý luận về nhà nước và pháp luật, xã hội
học pháp luật, luật hình sự, tội phạm học, luật tố tụng hình sự và triết học, những
luận điểm khoa học trong các công trình nghiên cứu, sách chuyên khảo và các bài
viết đăng trên tạp chí của một số nhà khoa học luật hình sự.
5.2. Phương pháp nghiên cứu
Luận văn sử dụng các phương pháp tiếp cận để làm sáng tỏ vấn đề tư đó sử
dụng các phương pháp nghiên cứu như: lịch sử, so sánh, phân tích, tổng hợp, thống
kê;... Đồng thời, việc nghiên cứu đề tài còn dựa vào các văn bản pháp luật của Nhà
nước và những giải thích thống nhất có tính chất chỉ đạo của thực tiễn xét xử thuộc
lĩnh vực pháp luật hình sự do Tòa án nhân dân tối cao hoặc của các cơ quan bảo vệ
pháp luật ở trung ương ban hành có liên quan đến nội dung của đề tài, những số liệu
5


thống kê, tổng kết hàng năm trong các báo cáo của Tòa án nhân dân tối cao, Viện
kiểm sát nhân dân tối cao và địa phương... để phân tích, tổng hợp các luận
chứng,các vấn đề được nghiên cứu trong luận văn.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
6.1. Ý nghĩa lý luận
Đây là đề tài nghiên cứu chuyên khảo đề cập một cách có hệ thống và toàn

diện những vấn đề lý luận và thực tiễn về định tội danh các tội xâm phạm sở hữu có
tính chất chiếm đoạt trong trường hợp đồng phạm theo pháp luật hình sự Việt Nam
từ thực tiễn tỉnh Bắc Giang ở cấp độ luận văn thạc sỹ luật học. Trong quá trình hoàn
thành luận văn, tác giả đã đưa ra những kết quả nghiên cứu trong các tạp chí khoa
học pháp lý, kết quả nghiên cứu của một số nhà khoa học pháp lý.
6.2 . Ý nghĩa thực tiễn
Đề tài nghiên cứu một cách có hệ thống tương đối toàn diện góp phần nhận
thức sâu hơn về lý luận về định tội danh các tội xâm phạm sở hữu có tính chất
chiếm đoạt trong trường hợp đồng phạm thông qua thực tiễn xét xử; đồng thời luận
văn có thể được sử dụng làm tài liệu tham khảo trong công tác đào tạo và nghiên
cứu khoa học; hoàn thiện lý luận về định tội danh cũng như hoạt động thực tiễn về
định tội danh các tội xâm phạm sở hữu có tính chất chiếm đoạt trong trường hợp
đồng phạm cho các cán bộ nghiên cứu, giảng dạy và làm công tác thực tiễn trong
các cơ quan tư pháp khi áp dụng các quy định của BLHS 2015 về định tội danh các
tội xâm phạm sở hữu có tính chất chiếm đoạt trong trường hợp đồng phạm.
7. Cơ cấu của luận văn
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo và Phụ lục,nội
dung của luận văn gồm 3 chương:
Chương 1. Những vấn đề lý luận về định tội danh các tội xâm phạm sở hữu có
tính chất chiếm đoạt trong trường hợp đồng phạm.
Chương 2. Định tội danh các tội xâm phạm sở hữu có tính chất chiếm đoạt
trong trường hợp đồng phạm và thực tiễn áp dụng tại tỉnh Bắc Giang.

6


Chương 3. Các giải pháp bảo đảm định tội danh đúng với các tội xâm phạm sở
hữu có tính chất chiếm đoạt trong trường hợp đồng phạm.
Chương 1
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ ĐỊNH TỘI DANH CÁC TỘI XÂM PHẠM

SỞ HỮU CÓ TÍNH CHẤT CHIẾM ĐOẠT TRONG TRƯỜNG HỢP
ĐỒNG PHẠM
1.1. Khái niệm định tội danh các tội xâm phạm sở hữu có tính chất chiếm
đoạt trong trường hợp đồng phạm
1.1.1. Định tội danh
Quá trình áp dụng các quy phạm pháp luật hình sự diễn ra phức tạp và đa
dạng, được thể hiện ở 3 giai đoạn: Định tội danh, định khung hình phạt và quyết
định hình phạt. Trong đó, định tội danh là một giai đoạn quan trọng nhất trong ba
giai đoạn trên của toàn bộ quá trình áp dụng luật hình sự. Định tội danh là tiền đề
cho việc phân hóa trách nhiệm hình sự và cá thể hóa hình phạt một cách công minh,
chính xác, đồng thời làm cơ sở cho việc áp dụng các biện pháp ngăn chặn, xác định
thẩm quyền điều tra, truy tố, xét xử của cơ quan tiến hành tố tụng… góp phần đấu
tranh phòng ngừa và chống tội phạm, bảo vệ pháp luật, bảo vệ pháp chế xã hội chủ
nghĩa, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mọi công dân.
Hiện nay, có rất nhiều cách hiểu khác nhau xoay quanh khái niệm định tội
danh, cụ thể:
Theo từ điểm Luật học thì: “Định tội danh được hiểu là để truy cứu trách
nhiệm hình sự đối với một người thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội thì phải
định tội được theo tội danh mà luật hình sự quy định. Cơ sở của việc định tội danh
phải dựa vào các dấu hiệu cấu thành tội phạm”[6, tr.39].
Theo quan điểm của tác giả Dương Tuyết Miên: “Định tội đanh được hiểu là
hoạt động thực tiễn của các cơ quan tiến hành tố tụng (Cơ quan điều tra, Viện liểm
sát, Tòa án) và một số cơ quan khác có thẩm quyền theo quy định của pháp luật để
xác định một người có phạm tội hay không, nếu phạm tội thì đó là tội gì, theo điều

7


Luận vận đậy đu ở file:Luận vận Full