Nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm của kiểm sát viên trong giải quyết vụ án hôn nhân và gia đình từ thực tiễn huyện thanh oai, thành phố hà nội ( Luận văn thạc sĩ)

VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

NGUYỄN THỊ ĐÔNG

NHIỆM VỤ, QUYỀN HẠN, TRÁCH NHIỆM CỦA KIỂM SÁT VIÊN
TRONG GIẢI QUYẾT CÁC VỤ ÁN HÔN NHÂN, GIA ĐÌNH TỪ
THỰC TIỄN HUYỆN THANH OAI, THÀNH PHỐ HÀ NỘI

Chuyên ngành : Luật kinh tế
Mã số

: 8 38 01 07

LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Am Hiểu

HÀ NỘI – 2018


Lêi cam ®oan

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của
riêng tôi. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong luận văn đảm
bảo độ tin cậy, chính xác và trung thực. Những kết luận
trong luận văn đảm bảo độ tin cậy, chính xác và trung thực.
Những kết luận khoa học của luận văn chưa từng được ai
công bố trong bất kỳ công trình nào khác
T¸c gi¶ luËn v¨n

Nguyễn Thị Đông


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU ........................................................................................................................... 1
Chƣơng 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VỀ
NHIỆM VỤ QUYỀN HẠN CỦA KIỂM SÁT VIÊN KHI GIẢI QUYẾT CÁC VỤ
ÁN HÔN NHÂN GIA ĐÌNH .......................................................................................... 7
1.1. Khái niệm nhiệm vụ, quyền hạn của Kiểm sát viên trong giải quyết các vụ án hôn nhân
và gia đình .........................................................................................................................................7
1.2. Đặc điểm nhiệm vụ, quyền hạn của Kiểm sát viên trong giải quyết các tranh chấp
hôn nhân, gia đình ............................................................................................................. 10
1.3. Cơ sở xác định nhiệm vụ, quyền hạn của Kiểm sát viên trong tố tụng dân sự .......... 12
1.4. Khái quát nhiệm vụ, quyền hạn của Kiểm sát viên trong TTDS qua các thời kỳ ..... 17
1.5 Pháp luật về nhiệm vụ, quyền hạn của kiểm sát viên khi giải quyết các vụ án Hôn
nhân gia đình .................................................................................................................... 22
Chƣơng 2: THỰC TIỄN THỰC HIỆN VÀ MỘT SỐ KIẾN NGHỊ
NHẰM HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VÀ BẢO ĐẢM THỰC HIỆN NHIỆM VỤ,
QUYỀN HẠN CỦA KIỂM SÁT VIÊN TRONG CÁC VỤ ÁN HÔN NHÂN, GIA
ĐÌNH TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN THANH OAI, THÀNH PHỐ HÀ NỘI ................ 36
2.1. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội huyện Thanh Oai và cơ cấu tổ chức của Tòa án
nhân dân huyện Thanh Oai ................................................................................................ 36
2.2. Thực tiễn áp dụng các quy định pháp luật về nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm
của kiểm sát viên trong giải quyết các vụ án hôn nhân, gia đình huyện Thanh Oai ......... 37
2.3. Đánh giá những ưu điểm, hạn chế trong áp dụng các quy định pháp luật về nhiệm
vụ, quyền hạn, trách nhiệm của kiểm sát viên trong giải quyết các vụ án hôn nhân, gia
đình huyện Thanh Oai ...................................................................................................... 49
2.4. Một số kiến nghị hoàn thiện pháp luật và đảm bảo thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn
của Kiểm sát viên trong TTDS cũng như trong các vụ án hôn nhân gia đình ................. 52

KẾT LUẬN ...................................................................................................................... 63
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................... 65


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
BLDS

: Bộ luật Dân sự

BLTTDS

: Bộ luật Tố tụng dân sự

TAND

: Tòa án nhân dân

TANDTC

: Tòa án nhân dân tối cao

VKS

: Viện kiểm sát

VKSND

: Viện kiểm sát nhân dân

VKSNDTC : Viện kiểm sát nhân dân tối cao

MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong những năm gần đây, xung quanh vấn đề vị trí, vai trò của Viện
kiểm sát nhân dân và vị trí pháp lý của Kiểm sát viên Viện kiểm sát nhân dân
trong tố tụng dân sự nói chung và trong giải quyết các vụ án Hôn nhân và gia
đình nói riêng luôn nhận được sự quan tâm nghiên cứu của các nhà khoa học và
những người làm công tác thực tiễn. Luật tổ chức Viện kiểm sát nhân dân, Bộ
luật tố tụng dân sự và các văn bản hướng dẫn thi hành đều có quy định về nhiệm
vụ quyền hạn của Viện kiểm sát và Kiểm sát viên Viện kiểm sát nhân dân khi
kiểm sát việc giải quyết các vụ việc dân sự. Thực tiễn công tác kiểm sát việc giải
quyết các vụ việc dân sự nói chung và kiểm sát việc giải quyết các vụ án hôn
nhân gia đình nói riêng của Viện kiểm sát cũng đạt được kết quả nhất định, góp
phần giải quyết các vụ án nhanh chóng, kịp thời, đúng pháp luật; qua đó bảo vệ
được quyền và lợi ích hợp pháp của các đương sự.
Kiểm sát viên có nhiệm vụ, quyền hạn quan trọng trong tố tụng dân sự
nói chung cũng như trong quá trình giải quyết vụ án hôn nhân gia đình nói riêng.
Vị trí, vai trò, nhiệm vụ, quyền hạn của Kiểm sát viên trong tố tụng dân sự kể từ
khi thành lập nước Việt Nam dân chủ cộng hòa đến nay đã trải qua hơn 60 năm.
Bước sang thế kỳ thứ XXI, tiến trình cải cách tổ chức và hoạt động của VKSND
trong đó có Kiểm sát viên trong lĩnh vực dân sự đã được tiến hành ngày càng
sâu rộng.
Ngày 12/3/2014, Ban chấp hành trung ương đã ban hành kết luận số 92KL/TW của Bộ chính trị về việc tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 49-NQ/TW
của Bộ chính trị khoá IX và Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 và điều
chỉnh một số nội dung về quan điểm và nhiệm vụ cải các tư pháp nêu trong Nghị
quyết số 49-NQ/TW của Bộ chính trị như sau: bổ sung nội dung “kiểm soát” vào

1

quan điểm 2.1 của Nghị quyết số 49-NQ/TW và viết lại “quyền lực nhà nước là
thống nhất, có sự phân công, phối hợp và kiểm soát giữa các cơ quan nhàn nước
trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp”, xây dựng cơ chế
kiểm soát chặt chẽ giữa các cơ quan trong việc thực hiện các hoạt động tư pháp.
Về tổ chức Viện kiểm sát “ tiếp tục thực hiện chủ trương tổ chức toà án nhân
dân, viện kiểm sát nhân dân theo cấp xét xử, không phụ thuộc vào đơn vị hành
chính” [9].
Như vậy, kết luận trên đã chỉ rõ nhiều nội dung cụ thể về cải cách tư
pháp đòi hỏi phải được thể chế hóa, tạo cơ sở pháp lý cho việc đổi mới tổ chức
và hoạt động của Viện kiểm sát (VKS) nói chung cũng như vị trí, nhiệm vụ,
quyền hạn của VKS nói riêng trong tố tụng dân sự.
Theo tinh thần quy định của các Pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ án
dân sự năm 1989, Pháp lệnh thủ tục giải quyết các vụ án kinh tế năm 1994, Pháp
lệnh thủ tục giải quyết các tranh chấp lao động năm 1996 thì Kiểm sát viên tham
gia kiểm sát việc tuân theo pháp luật hầu hết các vụ việc dân sự nhưng tại Điều
21 Bộ luật Tố tụng dân sự (BLTTDS) năm 2004 hạn chế phạm vi tham gia phiên
toà của VKS đối với vụ án dân sự.
So với BLTTDS 2004, sửa đổi 2011 thì BLTTDS năm 2015 quy định
phạm vi VKS tham gia phiên tòa đã mở rộng hơn: Viện kiểm sát tham gia các
phiên họp sơ thẩm đối với các việc dân sự; phiên toà sơ thẩm đối với những vụ án
do Tòa án tiến hành thu thập chứng cứ hoặc đối tượng tranh chấp là tài sản công,
lợi ích công cộng...; Viện kiểm sát tham gia phiên toà, phiên họp phúc thẩm, giám
đốc thẩm, tái thẩm. Thực tiễn thi hành BLTTDS năm 2015 cho thấy các quy định
của pháp luật về nhiệm vụ, quyền hạn của kiểm sát viên còn có vướng mắc, bất
cập; chất lượng, hiệu quả công tác kiểm sát việc giải quyết vụ án còn có mặt hạn
chế, cần tiếp tục nghiên cứu hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả thực thi
pháp luật.
2

Từ những lý do nêu trên, Là một cán bộ đang công tác trong ngành kiểm
sát (Viện kiểm sát nhân dân huyện Thanh Oai), qua nghiên các quy định của pháp
luật tố tụng dân sự và thực tiễn tại địa phương, tác giả đã lựa chọn đề tài: "Nhiệm
vụ, quyền hạn, trách nhiệm của Kiểm sát viên trong giải quyết vụ án hôn
nhân và gia đình từ thực tiễn huyện Thanh Oai, thành phố Hà Nội" để làm
luận văn thạc sĩ luật học.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Nhiệm vụ, quyền hạn của VKS trong tố tụng dân sự nói chung và nhiệm
vụ, quyền hạn, trách nhiệm của Kiểm sát viên là vấn đề không chỉ được ngành
Kiểm sát mà còn được cả xã hội quan tâm. Do yêu cầu và đòi hỏi khách quan
nêu trên, đã có nhiều bài viết trên các luận văn thạc sĩ, tạp chí chuyên ngành,
sách chuyên khảo, chuyên đề tổng kết rút kinh nghiệm của các ngành Kiểm sát,
Tòa án… có liên quan đến nội dung, nhiệm vụ, quyền hạn của Kiểm sát viên
cũng như VKSND trong tố tụng dân sự như: Luận án tiến sĩ "Quá trình hình
thành, phát triển và đổi mới Viện kiểm sát nhân dân theo yêu cầu cải cách tư
pháp ở Việt Nam", của tác giả Trần Văn Nam, năm 2010; Luận văn thạc sĩ luật
học "Cơ sở lý luận và thực tiễn đổi mới tổ chức của Viện kiểm sát nhân dân đáp
ứng yêu cầu cải cách tư pháp ở Việt Nam" của tác giả Hoàng Thế Anh, năm
2006; Luận văn thạc sĩ luật học "Sự tham gia tố tụng của Viện kiểm sát nhân
dân trong tố tụng dân sự Việt Nam" của tác giả Võ Thị Phượng, năm 2010,"Vị
trí, vai trò Viện kiểm sát trong tố tụng dân sự theo yêu cầu cải cách tư pháp" của
Nguyễn Ngọc Khánh, Tạp chí Kiểm sát, số 14-16, tháng 7, 8 năm 2008...
Có thể thấy có khá nhiều các công trình khoa học nghiên cứu về nhiệm
vụ, quyền hạn của Kiểm sát viên và Viện kiểm sát nhân dân trong tố tụng dân sự
mà hầu như không có công trình nào nghiên cứu về nhiệm vụ, quyền hạn của
Kiểm sát viên trong giải quyết các vụ án hôn nhân và gia đình hoặc có công
trình, bài viết tuy có trực tiếp đề cập đến vấn đề này, nhưng do thời điểm nghiên
3

cứu đã lâu nên không cập nhật được những vấn đề đang đặt ra trong lý luận
và thực tiễn hiện nay, nhất là trong điều kiện BLTTDS năm 2015 đã đi vào
cuộc sống nhiều quy định mới, do đó tác giả đã lựa chọn đề tài này để tiếp
tục nghiên cứu.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích
Mục đích của việc nghiên cứu đề tài là làm rõ các cơ sở lý luận và thực
tiễn thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của Kiểm sát viên trong giải quyết các vụ án
hôn nhân và gia đình; đánh giá tính có căn cứ và khoa học về thực trạng pháp
luật về nhiệm vụ, quyền hạn của Kiểm sát viên trong giải quyết các vụ án hôn
nhân và gia đình từ đó đề xuất giải pháp hoàn thiện và bảo đảm thực hiện có
hiệu quả nhiệm vụ, quyền hạn của Kiểm sát viên trong tố tụng dân sự.
3.2. Nhiệm vụ
Từ mục đích nêu trên, luận văn có nhiệm vụ:
- Làm rõ cơ sở lý luận về nhiệm vụ, quyền hạn của Kiểm sát viên trong
giải quyết các vụ án hôn nhân và gia đình.
- Làm rõ nhiệm vụ, quyền hạn của Kiểm sát viên trong giải quyết các vụ án
hôn nhân và gia đình qua các thời kỳ, đặc biệt là theo quy định của pháp luật tố tụng
dân sự hiện hành từ đó xác định những hiệu quả, hạn chế và nguyên nhân.
- Đề xuất những phương hướng, giải pháp cơ bản nhằm bảo đảm thực
hiện tốt nhiệm vụ, quyền hạn của Kiểm sát viên trong giải quyết các vụ án hôn
nhân và gia đình trong thời gian tới, góp phần bảo đảm cho việc giải quyết các
vụ án dân sự của Tòa án có căn cứ, đúng pháp luật, bảo vệ quyền và lợi ích hợp
pháp của Nhà nước, tổ chức, xã hội và công dân.

4


4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu

4.1. Đối tượng nghiên cứu
Những vấn đề lý luận và thực tiễn, các quy định của pháp luật và thực
tiễn thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của Kiểm sát viên trong giải quyết các vụ án
hôn nhân và gia đình theo yêu cầu cải cách tư pháp.
4.2. Phạm vi nghiên cứu
Nhiệm vụ, quyền hạn của Kiểm sát viên trong giải quyết các vụ án hôn
nhân và gia đình từ thực tiễn Huyện Thanh Oai, thành phố Hà Nội; việc tổ chức
thực hiện các quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của Kiểm sát viên trong giải
quyết các vụ án hôn nhân và gia đình trên thực tế và những quy định của pháp luật
có liên quan đến các vấn đề nêu trên. Phạm vi nghiên cứu thực tiễn thực hiện
nhiệm vụ, quyền hạn của Kiểm sát viên trong giải quyết các vụ án hôn nhân và
gia đình từ thực tiễn Huyện Thanh Oai, thành phố Hà Nội, thời điểm lấy số liệu từ
năm 2013 đến nay.
5. phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu
5.1. Phương pháp luận
Đề tài được thực hiện trên cơ sở lý luận và phương pháp luận của chủ
nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước pháp luật; đường lối
quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội
chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân; về đổi mới tổ chức hoạt động
của VKS trong điều kiện cải cách tư pháp theo Nghị quyết số 08/NQ-TW ngày
02/01/2002 và Nghị quyết số 49/NQ-TW ngày 2/6/2005 của Bộ Chính trị và
những thành tựu của khoa học pháp lý trên thế giới.
5.2. Phương pháp nghiên cứu

5


Dựa trên cơ sở phương pháp luận chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa
duy vật lịch sử của triết học Mác - Lênin; các khoa học chuyên ngành khác đặc biệt
là khoa học về Lý luận lịch sử nhà nước và pháp luật, chú trọng đến phương pháp

phân tích, tổng hợp, thống kê, so sánh, kết hợp lý luận và thực tiễn.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
- Góp phần làm sáng tỏ về lý luận cũng như thực trạng pháp luật về
nhiệm vụ, quyền hạn của Kiểm sát viên trong tố tụng dân sự nói chung và nhiệm
vụ, quyền hạn của Kiểm sát viên trong giải quyết các vụ án hôn nhân và gia đình
từ thực tiễn Huyện Thanh Oai, thành phố Hà Nội nói riêng, từ đó góp phần tiếp
tục đổi mới nhiệm vụ, quyền hạn và việc hoàn thiện mô hình hoạt động của
VKSND trong tố tụng dân sự.
- Nâng cao chất lượng công tác kiểm sát việc giải quyết các vụ việc dân
sự. Đảm bảo cho việc giải quyết các vụ việc dân sự của Tòa án khách quan, có
căn cứ, đúng pháp luật.
- Đề tài có thể được sử dụng làm tài liệu nghiên cứu, tham khảo cho các
nhà khoa học, những người làm công tác thực tiễn, đồng thời có thể được sử
dụng cho việc nghiên cứu, giảng dạy cho các cơ sở đào tạo khoa học pháp lý.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung
của luận văn gồm 2 chương.
Chương 1: Một số vấn đề lý luận và quy định của pháp luật về nhiệm
vụ quyền hạn của kiểm sát viên khi giải quyết các vụ án Hôn nhân gia đình
Chương 2: Thực tiễn thực hiện và một số kiến nghị nhằm hoàn thiện
pháp luật và bảo đảm thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm của Kiểm
sát viên trong giải quyết các vụ án hôn nhân và gia đình từ thực tiễn Huyện
Thanh Oai, thành phố Hà Nội.
6


Chƣơng 1
MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VỀ
NHIỆM VỤ QUYỀN HẠN CỦA KIỂM SÁT VIÊN KHI GIẢI QUYẾT
CÁC VỤ ÁN HÔN NHÂN GIA ĐÌNH

1.1. Khái niệm nhiệm vụ, quyền hạn của Kiểm sát viên trong giải quyết
các vụ án hôn nhân và gia đình
Hiến pháp năm 2013, BLTTDS 2015, Luật Tổ chức VKSNDTC đã
khẳng định Kiểm sát viên là người tiến hành tố tụng trong VKSND, thực hiện
chức năng kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong tố tụng dân sự; tham gia phiên
toà xét xử vụ án dân sự (trong đó có các vụ án hôn nhân và gia đình), phiên họp
giải quyết việc dân sự. Mục đích của hoạt động kiểm sát việc tuân theo pháp luật
trong tố tụng dân sự là nhằm bảo đảm cho các hành vi xử sự của các chủ thể tiến
hành, tham gia tố tụng và văn bản áp dụng pháp luật giải quyết vụ việc dân sự
được thực hiện theo quy định của pháp luật. Nội dung hoạt động kiểm sát việc
tuân theo pháp luật trong tố tụng dân sự là việc sử dụng các biện pháp, quyền
năng pháp lý do BLTTDS quy định để kịp thời phát hiện và loại bỏ vi phạm,
tiêu cực của cơ quan, người tiến hành tố tụng và những người tham gia tố tụng,
nhằm bảo đảm cho pháp luật được chấp hành nghiêm chỉnh và thống nhất, bảo vệ
lợi ích nhà nước, lợi ích công cộng, quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự. Để
có thể sử dụng được các biện pháp, quyền năng pháp lý quy định trong
BLTTDS, Kiểm sát viên có những nhiệm vụ, quyền hạn nhất định.
Trong khoa học pháp lý, "nhiệm vụ" và "nghĩa vụ" "thẩm quyền", là các
khái niệm khác nhau. Thẩm quyền được hiểu là tổng hợp các quyền và nghĩa vụ
hành động, quyết định của các cơ quan, tổ chức thuộc bộ máy nhà nước do pháp
luật quy định [41, tr. 459]. Khái niệm "thẩm quyền" bao hàm hai nội dung chính
là quyền hành động và quyền quyết định của cơ quan, tổ chức trong bộ máy nhà
nước. Quyền hành động là quyền được làm những công việc nhất định, còn
7


quyền quyết định là quyền hạn giải quyết công việc đó trong phạm vi pháp luật
cho phép (thẩm quyền hành động); trong khi đó, “nghĩa vụ” là việc mà theo đó
một chủ thể (cá nhân, cơ quan, tổ chức) phải thực hiện hoặc không được phép
thực hiện khi tham gia vào một quan hệ pháp luật.

Theo Đại Từ điển tiếng Việt của tác giả Nguyễn Như Ý thì "nhiệm vụ"
được hiểu là "công việc phải làm, gách vác" [45, tr. 1384]; Ngoài ra theo cách
giải thích của tác giả Hoàng Phê trong cuốn Từ điển Tiếng Việt, Nxb Đà Nẵng
năm 2006 thì "nhiệm vụ" là "công việc phải làm vì một mục đích và trong một
thời gian nhất định" [17]. Theo cách giải thích này thì nhiệm vụ nói chung là
công việc mang tính chất bắt buộc đối với chủ thể phải thực hiện. Nhiệm vụ của
một chủ thể xuất phát từ tư cách chủ thể trong quan hệ xã hội mà chủ thể đó
tham gia và được pháp luật quy định. Cùng một chủ thể, nhưng mỗi quan hệ xã
hội khác nhau thì quy định pháp luật xác định nhiệm vụ khác nhau. Do đó, có
thể hiểu nhiệm vụ của Kiểm sát viên là những hoạt động cụ thể của Kiểm sát
viên được Hiến pháp và pháp luật quy định nhằm thực hiện chức năng, nhiệm vụ
trong một thời gian nhất định của Kiểm sát viên.
Nhiệm vụ của Kiểm sát viên trong tố tụng dân sự nói chung và trong
việc giải quyết các vụ án hôn nhân gia đình nói riêng là những yêu cầu cụ thể do
Nhà nước đặt ra và được quy định trong Hiến pháp, Luật tổ chức VKSND,
BLTTDS, Pháp lệnh Kiểm sát viên và các văn bản pháp luật khác mà Kiểm sát
viên phải thực hiện bằng những hình thức, biện pháp nhất định trong quá trình
giải quyết vụ việc dân sự, cụ thể là:
- Bảo đảm việc giải quyết các vụ án dân sự ở Tòa án các cấp nhanh
chóng, khách quan, toàn diện, đầy đủ và kịp thời.
- Bảo đảm mọi bản án, quyết định dân sự của Tòa án có căn cứ và đúng
pháp luật.

8


Luận vận đậy đu ở file:Luận vận Full