Phương pháp nhận thức của các nhà lãnh đạo trường ĐH Kinh Doanh & Công Nghệ Hà Nội về phương pháp dạy học tích cực

Tiểu luận triết học Mác Lênin

Khoa KDTMQT

LỜI NÓI ĐẦU
Cùng với xu hướng phát triển của thời đại về các lĩnh vực khoa họccông nghệ, sự bùng nổ về thông tin, Giáo Dục – Đào Tạo cũng có những
bước phát triển mới. Trong những năm gần đây, Giáo Dục – Đào Tạo nước
ta có nhiều đổi mới về nội dung và phương pháp. Để đáp ứng yêu cầu cung
cấp nguồn nhân lực có đủ khả năng phục vụ cho xã hội phát triển trong
tương lai, việc đổi mới phương pháp giảng dạy là một trong những yêu cầu
bức thiết hiện nay.Một trong những điều kiện để đổi mới phương pháp
giảng dạy thành cơng đó là nhận thức được sự cần thiết của việc đổi mới
phương pháp giảng dạy, phải biết tiếp thu cái mới, có cách nhìn nhận mới
về phương pháp giảng dạy, đón nhận các trào lưu, cải cách tiến bộ trên thế
giới.Câu trả lời duy nhất cho các câu hỏi “Tại sao nước ta rất chú trọng cho
việc đổi mới phương pháp giảng dạy mà không đạt được hiệu quả như
mong muốn? Tại sao đổi mới phương pháp giảng dạy khơng được đón
nhận mạnh mẽ mặc dù nó là hướng đi đúng đắn cho nền giáo dục Việt
Nam?...” đó là việc đổi mới phương pháp giảng dạy ở nước ta diễn ra quá
chậm, không dứt điểm và sự hiểu biết về đổi mới phương pháp giảng dạy
còn quá thấp.Vậy các nhà lãnh đạo trường ĐH KD&CN HN nhận thức như
thế nào về vấn đề này?Chúng ta hãy cùng tìm hiểu về điều đó qua hai
chương tiểu luận sau:
Chương I .Khái quát đặc điểm phương pháp dạy học tích cực.
Chương II.Phương pháp nhận thức của các nhà lãnh đạo trường ĐH
Kinh Doanh & Công Nghệ Hà Nội về phương pháp dạy học tích cực.
Trước khi tìm hiểu kỹ hơn về vấn đề trên, em xin chân thành cảm ơn
sự hướng dẫn tận tình của thầy cơ để em có thể hồn thành được bài tiểu
luận này.Vì sự hiểu biết của em có hạn nên bài tiểu luận này cịn có nhiều
thiếu sót.Em rất mong nhận được ý kiến đóng góp q báu từ phía thầy cơ.
Em xin chân thành cảm ơn.

SV: Nguyễn Anh Hải

Lớp:TM 12-03


Tiểu luận triết học Mác Lênin

Khoa KDTMQT

Chương I .Khái quát đặc điểm phương pháp dạy học tích cực.
Phương pháp dạy học tích cực lấy người học làm trung tâm
( Students- Centered) là một trong những mục tiêu giáo dục được nhiều
nhà giáo dục nghiên cứu , đúc kết từ thực tiễn và xây dụng thành những lý
luận mang tính khoa học và hệ thống.Sau đây chúng ta đi tìm hiểu một số
đặc điểm của phương pháp dạy học tích cực.
I.Thế nào là phương pháp dạy học tích cực.
Để khắc phục biểu hiện “tiêu cực trong thi cử và bệnh thành tích
trong giáo dục” thì vấn đề đổi mới phương pháp dạy và học là gốc rễ, ngọn
nguôn của vấn đề. Điểm lại trong thời gian qua, đặc biệt năm 2008 chúng
ta khắc phục đến đâu? Hiệu quả thế nào thì chưa có số liệu tổng kết để rút
kinh nghiệm và bàn biện pháp khắc phục. Ở các trường đại học và cao
đẳng, vấn đề đổi mới phương pháp luôn là điểm “nóng” được quan tâm số
một của đảng bộ, chi bộ, của lãnh đạo nhà trường, vì đó là nhiệm vụ chính
trị trung tâm. Trong sinh hoạt ra nghị quyết năm, quý, tháng, chuyên đề
hầu như vấn đề này luôn được các đảng viên - nhà giáo đề cập khá nhiều.
Các buổi thảo luận, tranh luận thường rất sôi nổi. Ai cũng có thể đưa ra ý
kiến riêng của mình, nào là phải phát huy nhân tố người học, lấy người học
làm trung tâm, ý kiến khác lại cho rằng phải kích thích tính tích cực, chủ
động của người học… nhưng làm thế nào thì nhiều người cịn mơ hồ, lúng
túng…

1. Định hướng đổi mới phương pháp dạy học
Định hướng đổi mới phương pháp dạy và học đã được xác định trong
Nghị quyết Trung ương 4 khóa VII (1 - 1993), Nghị quyết Trung ương 2
khóa VIII (12 - 1996), được thể chế hóa trong Luật Giáo dục (12 - 1998),
được cụ thể hóa trong các chỉ thị của Bộ Giáo dục và Đào tạo, đặc biệt là
chỉ thị số 15 (4 - 1999).
Luật Giáo dục, điều 24.2, đã ghi: "Phương pháp giáo dục phổ thơng
phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh; phù
SV: Nguyễn Anh Hải

Lớp:TM 12-03


Tiểu luận triết học Mác Lênin

Khoa KDTMQT

hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự
học, rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình
cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh".
Giáo dục của chúng ta cần thay đổi lại cả về tư duy lẫn phương pháp
giảng dạy ở tất cả các cấp. Chúng ta không thể tiếp tục lên bậc đại học mà
phương pháp giảng dạy vẫn theo kiểu một chiều và các giảng viên đại học
chỉ tập trung vào giáo trình soạn giảng cũ không cập nhật kiến thức và
thông tin mới. Giáo viên khơng gây ảnh hưởng để sinh viên có thể tham gia
tạo cho các buổi giảng thành các cuộc thảo luận trao đổi kiến thức. Tôi
nghĩ điều quan trọng là hệ thống đại học phải đảm nhận cả hai nhiệm vụ là
giảng dạy và nghiên cứu chứ không thể tiếp tục đơn thuần là đơn vị giảng
dạy. Có nghiên cứu thì người giảng mới học hỏi thêm được quá trình kiến
thức và thông tin mới để áp dụng vào giảng dạy. Điều đó vừa nâng cao và

trau dồi kiến thức người dạy và người học mới có điều kiện tiếp thu được
kiến thức mới và bổ ích cho thực hành. Các giờ giảng nên rút ngắn và phải
đưa thêm các giờ thảo luận nhóm trong sinh viên, như thế sinh viên mới
được có cơ hội vừa học và thực hành ngay trên ghế nhà trường.
Có thể nói cốt lõi của đổi mới dạy và học là hướng tới hoạt động học
tập chủ động, chống lại thói quen học tập thụ động.
2.Thế nào là tính tích cực học tập
Tính tích cực (TTC) là một phẩm chất vốn có của con người, bởi vì
để tồn tại và phát triển con người ln phải chủ động, tích cực cải biến mơi
trường tự nhiên, cải tạo xã hội. Vì vậy, hình thành và phát triển TTC xã hội
là một trong những nhiệm vụ chủ yếu của giáo dục.
Tính tích cực học tập - về thực chất là TTC nhận thức, đặc trưng ở
khát vọng hiểu biết, cố gắng trí lực và có nghị lực cao trong qúa trình
chiếm lĩnh tri thức. TTC nhận thức trong hoạt động học tập liên quan trước
hết với động cơ học tập. Động cơ đúng tạo ra hứng thú. Hứng thú là tiền đề
của tự giác. Hứng thú và tự giác là hai yếu tố tạo nên tính tích cực. Tính
SV: Nguyễn Anh Hải

Lớp:TM 12-03


Tiểu luận triết học Mác Lênin

Khoa KDTMQT

tích cực sản sinh nếp tư duy độc lập. Suy nghĩ độc lập là mầm mống của
sáng tạo. Ngược lại, phong cách học tập tích cực độc lập sáng tạo sẽ phát
triển tự giác, hứng thú, bồi dưỡng động cơ học tập. TTC học tập biểu hiện
ở những dấu hiệu như: hăng hái trả lời các câu hỏi của giáo viên, bổ sung
các câu trả lời của bạn, thích phát biểu ý kiến của mình trước vấn đề nêu

ra; hay nêu thắc mắc, địi hỏi giải thích cặn kẽ những vấn đề chưa đủ rõ;
chủ động vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học để nhận thức vấn đề mới; tập
trung chú ý vào vấn đề đang học; kiên trì hồn thành các bài tập, khơng
nản trước những tình huống khó khăn…
TTC học tập thể hiện qua các cấp độ từ thấp lên cao như:
• Bắt chước: gắng sức làm theo mẫu hành động của thầy, của bạn…
• Tìm tịi: độc lập giải quyết vấn đề nêu ra, tìm kiếm cách giải quyết
khác nhau về một số vấn đề…
• Sáng tạo: tìm ra cách giải quyết mới, độc đáo, hữu hiệu.
Sau khi đã hình thành được tính tích cực thì phải phát triển
nó.Nhưng phát triển như thế nào và phát triển ra sao thì cần phải có một
phương pháp giáo dục, dạy học theo hướng phát huy tính tích cực. Đó là
phương pháp dạy học tích cực.
3.Phương pháp dạy học tích cực
Phương pháp dạy học tích cực (PPDH tích cực) là một thuật ngữ rút
gọn, được dùng ở nhiều nước để chỉ những phương pháp giáo dục, dạy học
theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của người học.
"Tích cực" trong PPDH - tích cực được dùng với nghĩa là hoạt động, chủ
động, trái nghĩa với không hoạt động, thụ động chứ khơng dùng theo nghĩa
trái với tiêu cực.
PPDH tích cực hướng tới việc hoạt động hóa, tích cực hóa hoạt động
nhận thức của người học, nghĩa là tập trung vào phát huy tính tích cực của
người học chứ khơng phải là tập trung vào phát huy tính tích cực của người
SV: Nguyễn Anh Hải

Lớp:TM 12-03


Tiểu luận triết học Mác Lênin

Khoa KDTMQT

dạy, tuy nhiên để dạy học theo phương pháp tích cực thì giáo viên phải nỗ
lực nhiều so với dạy theo phương pháp thụ động.
Muốn đổi mới cách học phải đổi mới cách dạy. Cách dạy chỉ đạo
cách học, nhưng ngược lại thói quen học tập của trò cũng ảnh hưởng tới
cách dạy của thầy. Chẳng hạn, có trường hợp sinh viên địi hỏi cách dạy
tích cực hoạt động nhưng giáo viên chưa đáp ứng được, hoặc có trường
hợp giáo viên hăng hái áp dụng PPDH tích cực nhưng khơng thành cơng vì
sinh viên chưa thích ứng, vẫn quen với lối học tập thụ động. Vì vậy, giáo
viên phải kiên trì dùng cách dạy hoạt động để dần dần xây dựng cho sinh
viên phương pháp học tập chủ động một cách vừa sức, từ thấp lên cao.
Trong đổi mới phương pháp dạy học phải có sự hợp tác cả của thầy và trị,
sự phối hợp nhịp nhàng hoạt động dạy với hoạt động học thì mới thành
cơng. Như vậy, việc dùng thuật ngữ "Dạy và học tích cực" để phân biệt với
"Dạy và học thụ động".
• Mối quan hệ giữa dạy và học, tích cực với dạy học lấy học sinh làm
trung tâm.
Từ thập kỉ cuối cùng của thế kỷ XX, các tài liệu giáo dục ở nước
ngoài và trong nước, một số văn bản của Bộ Giáo dục và Đào tạo thường
nói tới việc cần thiết phải chuyển dạy học lấy giáo viên làm trung tâm sang
dạy học lấy học sinh làm trung tâm.
Dạy học lấy học sinh làm trung tâm cịn có một số thuật ngữ tương
đương như: dạy học tập trung vào người học, dạy học căn cứ vào người
học, dạy học hướng vào người học… Các thuật ngữ này có chung một nội
hàm là nhấn mạnh hoạt động học và vai trị của học sinh trong qúa trình
dạy học, khác với cách tiếp cận truyền thống lâu nay là nhấn mạnh hoạt
động dạy và vai trò của giáo viên.
Lịch sử phát triển giáo dục cho thấy, trong nhà trường một thầy dạy
cho một lớp đông sinh viên, cùng lứa tuổi và trình độ tương đối đồng đều

thì giáo viên khó có điều kiện chăm lo cho từng sinh viên nên đã hình
SV: Nguyễn Anh Hải

Lớp:TM 12-03


Tiểu luận triết học Mác Lênin

Khoa KDTMQT

thành kiểu dạy "thông báo - đồng loạt". Giáo viên quan tâm trước hết đến
việc hồn thành trách nhiệm của mình là truyền đạt cho hết nội dung quy
định trong chương trình và giáo trình, cố gắng làm cho mọí sinh viên hiểu
và nhớ những điều giáo viên giảng. Cách dạy này đẻ ra cách học tập thụ
động, thiên về ghi nhớ, ít chịu suy nghĩ, cho nên đã hạn chế chất lượng,
hiệu quả dạy và học, không đáp ứng yêu cầu phát triển năng động của xã
hội hiện đại. Để khắc phục tình trạng này, các nhà sư phạm kêu gọi phải
phát huy tính tích cực chủ động của học sinh, thực hiện "dạy học phân hóa"
quan tâm đến nhu cầu, khả năng của mỗi cá nhân học sinh trong tập thể
lớp. Phương pháp dạy học tích cực, dạy học lấy sinh viên làm trung tâm ra
đời từ bối cảnh đó.
Trên thực tế, trong qúa trình dạy học người học vừa là đối tượng của
hoạt động dạy, lại vừa là chủ thể của hoạt động học. Thông qua hoạt động
học, dưới sự chỉ đạo của thầy, người học phải tích cực chủ động cải biến
chính mình về kiến thức, kĩ năng, thái độ, hồn thiện nhân cách, khơng ai
làm thay cho mình được. Vì vậy, nếu người học khơng tự giác chủ động,
khơng chịu học, khơng có phương pháp học tốt thì hiệu quả của việc dạy sẽ
rất hạn chế.
Như vậy, khi đã coi trọng vị trí hoạt động và vai trị của người học thì
đương nhiên phải phát huy tính tích cực chủ động của người học. Tuy

nhiên, dạy học lấy sinh viên làm trung tâm không phải là một phương pháp
dạy học cụ thể. Đó là một tư tưởng, quan điểm giáo dục, một cách tiếp cận
quá trình dạy học chi phối tất cả qúa trình dạy học về mục tiêu, nội dung,
phương pháp, phương tiện, tổ chức, đánh giá… chứ không phải chỉ liên
quan đến phương pháp dạy và học.
II. Đặc trưng của các phương pháp dạy học tích cực.
1.Dạy và học thông qua tổ chức các hoạt động học tập của sinh viên.
Trong phương pháp dạy học tích cực, người học - đối tượng của hoạt
động "dạy", đồng thời là chủ thể của hoạt động "học" - được cuốn hút vào
SV: Nguyễn Anh Hải

Lớp:TM 12-03


Tiểu luận triết học Mác Lênin

Khoa KDTMQT

các hoạt động học tập do giáo viên tổ chức và chỉ đạo, thông qua đó tự lực
khám phá những điều mình chưa rõ chứ không phải thụ động tiếp thu
những tri thức đã được giáo viên sắp đặt. Được đặt vào những tình huống
của đời sống thực tế, người học trực tiếp quan sát, thảo luận, làm thí
nghiệm, giải quyết vấn đề đặt ra theo cách suy nghĩ của mình, từ đó nắm
được kiến thức kĩ năng mới, vừa nắm được phương pháp "làm ra" kiến
thức, kĩ năng đó, khơng rập theo những khn mâu sẵn có, được bộc lộ và
phát huy tiềm năng sáng tạo.
Dạy theo cách này thì giáo viên khơng chỉ giản đơn truyền đạt tri
thức mà còn hướng dẫn hành động. Chương trình dạy học phải giúp cho
từng học sinh biết hành động và tích cực tham gia các chương trình hành
động của cộng đồng.

2. Dạy và học chú trọng rèn luyện phương pháp tự học.
Phương pháp tích cực xem việc rèn luyện phương pháp học tập cho
sinh viên không chỉ là một biện pháp nâng cao hiệu quả dạy học mà còn là
một mục tiêu dạy học.
Trong xã hội hiện đại đang biến đổi nhanh - với sự bùng nổ thông tin,
khoa học, kĩ thuật, công nghệ phát triển như vũ bão - thì khơng thể nhồi
nhét vào đầu óc học sinh khối lượng kiến thức ngày càng nhiều. Phải quan
tâm dạy cho học sinh phương pháp học ngay từ bậc Tiểu học và càng lên
bậc học cao hơn càng phải được chú trọng.
Trong các phương pháp học thì cốt lõi là phương pháp tự học. Nếu
rèn luyện cho người học có được phương pháp, kĩ năng, thói quen, ý chí tự
học thì sẽ tạo cho họ lịng ham học, khơi dậy nội lực vốn có trong mỗi con
người, kết quả học tập sẽ được nhân lên gấp bội. Vì vậy, ngày nay người ta
nhấn mạnh mặt hoạt động học trong qúa trình dạy học, nỗ lực tạo ra sự
chuyển biến từ học tập thụ động sang tự học chủ động, đặt vấn đề phát
triển tự học ngay trong trường phổ thông, không chỉ tự học ở nhà sau bài
lên lớp mà tự học cả trong tiết học có sự hướng dẫn của giáo viên.
SV: Nguyễn Anh Hải

Lớp:TM 12-03


Tiểu luận triết học Mác Lênin

Khoa KDTMQT

3. Tăng cường học tập cá thể, phối hợp với học tập hợp tác.
Trong một lớp học mà trình độ kiến thức, tư duy của sinh viên khơng
thể đồng đều tuyệt đối thì khi áp dụng phương pháp tích cực buộc phải
chấp nhận sự phân hóa về cường độ, tiến độ hồn thành nhiệm vụ học tập,

nhất là khi bài học được thiết kế thành một chuỗi công tác độc lập.
Áp dụng phương pháp tích cực ở trình độ càng cao thì sự phân hóa
này càng lớn. Việc sử dụng các phương tiện cơng nghệ thông tin trong nhà
trường sẽ đáp ứng yêu cầu cá thể hóa hoạt động học tập theo nhu cầu và
khả năng của mỗi sinh viên.
Tuy nhiên, trong học tập, không phải mọi tri thức, kĩ năng, thái độ
đều được hình thành bằng những hoạt động độc lập cá nhân. Lớp học là
mơi trường giao tiếp thầy - trị, trị - trò, tạo nên mối quan hệ hợp tác giữa
các cá nhân trên con đường chiếm lĩnh nội dung học tập. Thông qua thảo
luận, tranh luận trong tập thể, ý kiến mỗi cá nhân được bộc lộ, khẳng định
hay bác bỏ, qua đó người học nâng mình lên một trình độ mới. Bài học vận
dụng được vốn hiểu biết và kinh nghiệm sống của người thầy giáo.
Trong nhà trường, phương pháp học tập hợp tác được tổ chức ở cấp
nhóm, tổ, lớp hoặc trường. Được sử dụng phổ biến trong dạy học là hoạt
động hợp tác trong nhóm nhỏ 4 đến 6 người. Học tập hợp tác làm tăng hiệu
quả học tập, nhất là lúc phải giải quyết những vấn đề gay cấn, lúc xuát hiện
thực sự nhu cầu phối hợp giữa các cá nhân để hoàn thành nhiệm vụ chung.
Trong hoạt động theo nhóm nhỏ sẽ khơng thể có hiện tượng ỷ lại; tính cách
năng lực của mỗi thành viên được bộc lộ, uốn nắn, phát triển tình bạn, ý
thức tổ chức, tinh thần tương trợ. Mơ hình hợp tác trong xã hội đưa vào đời
sống học đường sẽ làm cho các thành viên quen dần với sự phân công hợp
tác trong lao động xã hội.
Trong nền kinh tế thị trường đã xuất hiện nhu cầu hợp tác xuyên quốc
gia, liên quốc gia; năng lực hợp tác phải trở thành một mục tiêu giáo dục
mà nhà trường phải chuẩn bị cho sinh viên.
SV: Nguyễn Anh Hải

Lớp:TM 12-03

Tiểu luận triết học Mác Lênin

Khoa KDTMQT

4. Kết hợp đánh giá của thầy với tự đánh giá của trò.
Trong dạy học, việc đánh giá sinh viên không chỉ nhằm mục đích
nhận định thực trạng và điều chỉnh hoạt động học của trò mà còn đồng thời
tạo điều kiện nhận định thực trạng và điều chỉnh hoạt động dạy của thầy.
Trước đây giáo viên giữ độc quyền đánh giá sinh viên. Trong phương
pháp tích cực, giáo viên phải hướng dẫn sinh viên phát triển kĩ năng tự
đánh giá để tự điều chỉnh cách học. Liên quan với điều này, giáo viên cần
tạo điều kiện thuận lợi để sinh viên được tham gia đánh giá lẫn nhau. Tự
đánh giá đúng và điều chỉnh hoạt động kịp thời là năng lực rất cần cho sự
thành đạt trong cuộc sống mà nhà trường phải trang bị cho sinh viên.
Theo hướng phát triển các phương pháp tích cực để đào tạo những
con người năng động, sớm thích nghi với đời sống xã hội, thì việc kiểm tra,
đánh giá không thể dừng lại ở yêu cầu tái hiện các kiến thức, lặp lại các kĩ
năng đã học mà phải khuyến khích trí thơng minh, óc sáng tạo trong việc
giải quyết những tình huống thực tế.
Với sự trợ giúp của các thiết bị kĩ thuật, kiểm tra đánh giá sẽ khơng
cịn là một cơng việc nặng nhọc đối với giáo viên, mà lại cho nhiều thông
tin kịp thời hơn để linh hoạt điều chỉnh hoạt động dạy, chỉ đạo hoạt động
học.
Từ dạy và học thụ động sang dạy và học tích cực, giáo viên khơng
cịn đóng vai trò đơn thuần là người truyền đạt kiến thức, giáo viên trở
thành người thiết kế, tổ chức, hướng dẫn các hoạt động độc lập hoặc theo
nhóm nhỏ để sinh viên tự lực chiếm lĩnh nội dung học tập, chủ động đạt
các mục tiêu kiến thức, kĩ năng, thái độ theo yêu cầu của chương trình.
Trên lớp, sinh viên hoạt động là chính, giáo viên có vẻ nhàn nhã hơn
nhưng trước đó, khi soạn giáo án, giáo viên đã phải đầu tư công sức, thời

gian rất nhiều so với kiểu dạy và học thụ động mới có thể thực hiện bài lên
lớp với vai trò là người gợi mở, xúc tác, động viên, cố vấn, trọng tài trong
các hoạt động tìm tịi hào hứng, tranh luận sơi nổi của học sinh. Giáo viên
SV: Nguyễn Anh Hải

Lớp:TM 12-03


Tiểu luận triết học Mác Lênin

Khoa KDTMQT

phải có trình độ chun mơn sâu rộng, có trình độ sư phạm lành nghề mới
có thể tổ chức, hướng dẫn các hoạt động của sinh viên mà nhiều khi diễn
biến ngoài tầm dự kiến của giáo viên.
Có thể so sánh đặc trưng của dạy học cổ truyền và dạy học mới như
sau:

Quan

Dạy học cổ truyền
Các mơ hình dạy học mới
Học là qúa trình tiếp thu và Học là qúa trình kiến tạo; học sinh

niệm

lĩnh hội, qua đó hình thành tìm tịi, khám phá, phát hiện, luyện
kiến thức, kĩ năng, tư tưởng, tập, khai thác và xử lý thơng tin,…
tình cảm.

tự hình thành hiểu biết, năng lực và

phẩm chất.
Bản chất Truyền thụ tri thức, truyền Tổ chức hoạt động nhận thức cho
thụ và chứng minh chân lí học sinh. Dạy học sinh cách tìm ra
của giáo viên.
chân lí.
Mục tiêu Chú trọng cung cấp tri thức, Chú trọng hình thành các năng lực
kĩ năng, kĩ xảo. Học để đối (sáng tạo, hợp tác,…) dạy phương
phó với thi cử. Sau khi thi pháp và kĩ thuật lao động khoa học,
xong những điều đã học dạy cách học. Học để đáp ứng
thường bị bỏ quên hoặc ít những yêu cầu của cuộc sống hiện
dùng đến.

tại và tương lai. Những điều đã học
cần thiết, bổ ích cho bản thân học

sinh và cho sự phát triển xã hội.
Nội dung Từ sách giáo khoa + giáo Từ nhiều nguồn khác nhau: SGK,
viên

GV, các tài liệu khoa học phù hợp,
thí nghiệm, bảng tàng, thực tế…:
gắn với:
- Vốn hiểu biết, kinh nghiệm và nhu
cầu của HS.
- Tình huống thực tế, bối cảnh và

SV: Nguyễn Anh Hải

Lớp:TM 12-03


Tiểu luận triết học Mác Lênin

pháp

môi trường địa phương
- Những vấn đề học sinh quan tâm.
diễn Các phương pháp tìm tòi, điều tra,

Phương

Các

pháp

giảng, truyền thụ kiến thức giải quyết vấn đề; dạy học tương

Hình

một chiều.
tác.
Cố định: Giới hạn trong 4 Cơ động, linh hoạt: Học ở lớp, ở

thức

tổ bức tường của lớp học, giáo phịng thí nghiệm, ở hiện trường,

chức

phương

Khoa KDTMQT

viên đối diện với cả lớp.

trong thực tế…, học cá nhân, học
đơi bạn, học theo cả nhóm, cả lớp
đối diện với giáo viên.

Chương II.Phương pháp nhận thức của các nhà lãnh đạo trường ĐH
Kinh Doanh & Công Nghệ Hà Nội về phương pháp dạy học tích cực.
Thực tiễn là cơ sở, mục đích, động lực của nhận thức, là tiêu chuẩn
của chân lý.Khi đã nhận thức sâu sắc được vấn đề thì kế hoạch, hành động
đưa ra để giải quyết vấn đề sẽ đúng đắn và hiệu quả hơn.Cánh cửa hội nhập
quốc tế đã mở đặt ra cho Việt Nam những cơ hội và thách thức mới.Giáo
SV: Nguyễn Anh Hải

Lớp:TM 12-03


Tiểu luận triết học Mác Lênin

Khoa KDTMQT

dục Việt Nam cũng khơng nằm ngồi. Đây là cũng là cơ hội và thách thức
đặt ra cho các trường ĐH nói chung và trường ĐH ngồi cơng lập nói
riêng.Chúng ta hãy cùng tìm hiểu nhận thức và hành động của các nhà lãnh
đạo trường ĐH KD&CN HN như thế nào trong việc nắm bắt vận hội này.

I.Thực trạng việc học tập của sinh viên.
Một nghiên cứu mới đây của PGS.TS Nguyễn Công Khanh, trường
Đại học Sư phạm Hà Nội đã chỉ ra một loạt các con số về phong cách học
của sinh viên và trong đó, có khơng ít con số rất “giật mình”.
Theo PGS.TS Nguyễn Cơng Khanh, mỗi sinh viên (SV) lớn lên trong
mơi trường văn hố, xã hội khác nhau, hình thành những thói quen, cách
suy nghĩ, các năng lực nhận thức, hứng thú
cũng khác nhau. Điều này tạo nên sự đa dạng
và sự phong phú về phong cách học, một số SV
học tập tích cực, chủ động, một số khác lại tỏ ra
thụ động, thích im lặng ngồi nghe hơn là tranh
cãi.
Đa số SV
mong muốn
giảng viên áp dụng
các phương pháp
dạy học tích cực.
Cũng từ đó, PGS đã dùng các con số của mình để trả lời các câu hỏi:
Phong cách học tập của SV có mơi liên hệ như thế nào đến thành tích học
tập? Những phong cách học tập nào giúp SV dễ dàng gặt hái sự thành công
học đường? Có sự khác nhau đáng kể về phong cách học tập giữa SV học
các ngành học khác nhau?...
64% chưa tìm được phương pháp học phù hợp với đặc điểm nhận
thức của cá nhân
SV: Nguyễn Anh Hải

Lớp:TM 12-03


Tiểu luận triết học Mác Lênin

Khoa KDTMQT

Có 55,9% SV thường suy ngẫm để tìm ra các phương pháp học phù
hợp và hiệu quả khi học các loại tài liệu khác nhau tuỳ theo mục đích và
hồn cảnh cụ thể.
Có 68,2% SV thường suy nghĩ về cách học, cách thức tự quản lí việc
học của mình sao cho hiệu quả.
Có 50,9% SV cho rằng mình tự học hiệu quả nhờ biết kết hợp các
phương pháp học khác nhau phù hợp với nhiệm vụ học tập cụ thể.

Mẫu điều tra SV được chọn theo phương pháp phân tầng theo cụm bán
ngẫu nhiên gồm 448 SV của 4 khoa: Tốn, Lí, (182 SV ĐH khoa
tự nhiên), Văn và Sử

học

(266 SV Đại học khoa học xã hội và nhân văn).

Cấu trúc của mẫu phân theo giới tính gồm 155 SV nam (chiếm 34,6%)
và 293 SV nữ (chiếm 65,4%).
Cấu trúc của mẫu phân theo năm học: năm thứ hai 247 SV (55,1%);
năm thứ ba 171 SV (38,2%); năm thứ tư 30 SV (6,7%).
Nhưng chỉ có 29,2% SV cho rằng mình đã lập thời gian biểu học tập
và cố gắng thực hiện đúng thời gian biểu; và cũng chỉ có 36% SV được
khảo sát cho rằng mình đã tìm được những phương pháp học phù hợp với
đặc điểm nhận thức của cá nhân và tất nhiên 64% sinh viên còn lại là mơ
hồ về phương pháp học.
Hơn 36% SV thích “ngậm hột thị” trong thảo luận
Cũng trong nghiên cứu của mình, PGS Nguyễn Cơng Khanh đã chỉ ra

rằng: 40% SV được khảo sát học theo kiểu khám phá: đặt câu hỏi, đưa ra
giả thuyết, tìm kiếm thông tin, bằng chứng để chứng minh hay bác bỏ giả
thuyết. Đây chính là nhóm SV đã tìm được cho mình các chiến lược học
tích cực, phù hợp và hiệu quả.
SV: Nguyễn Anh Hải

Lớp:TM 12-03


Tiểu luận triết học Mác Lênin

Khoa KDTMQT

“Tiếc rằng nhóm SV này chiếm một tỉ lệ khá khiêm tốn. Còn một bộ
phận khá đơng SV chưa tìm được cho mình các chiến lược học tích cực,
hiệu quả” - ơng Khanh nhận xét.
Về tinh thần tích cực và năng động của sinh viên, PGS cũng cảm thấy
rất đáng tiếc khi có tới 36,1% biểu lộ phong cách học thụ động: ngại nêu
thắc mắc, ngại nói ra ý tưởng riêng của mình trong các cuộc thảo luận trên
lớp; Có 22,9% SV chỉ thích giáo viên giảng cho mình nghe hơn là chủ
động hỏi, nêu thắc mắc (chưa kể 42,7% SV cũng có quan điểm gần gần
như vậy);
41,1% cho rằng mình học chủ yếu từ vở ghi, giáo trình và ít có thời
gian tìm đọc những tài liệu tham khảo; 31,4% số SV được khảo sát cho
rằng các chiến lược học của mình hướng vào việc nắm kiến thức hơn là
phát triển các năng lực tư duy.
SV mong muốn gì ở giảng viên?
Làm nên sự thụ động của sinh viên, lỗi chính là ở giảng viên. Bởi theo
PGS Khanh, đa số SV được khảo sát mong muốn giảng viên áp dụng các
phương pháp dạy học tích cực để tích cực hố người học trong các giờ học.

Có 88,8% SV muốn các bài giảng của giảng viên gồm cả những tri
thức mới khơng có trong giáo trình;
73,3% SV thích được giảng viên giao làm những bài tiểu luận để giúp
họ phát triển khả năng suy nghĩ độc lập, tư duy phê phán;
82,4% SV thích giảng viên hỏi, khuyến khích SV đặt câu hỏi, hướng
dẫn SV đào sâu suy nghĩ để hiểu bản chất hơn là thuyết trình suốt cả tiết học;
85,6% SV muốn khi bắt đầu mỗi môn học, giáo viên nêu yêu cầu,
hướng dẫn phương pháp học, tài liệu tham khảo và cách khai thác thông tin
từ các tài liệu tham khảo này;
79,2% SV mong muốn các mơn học có nhiều giờ tự học (có hướng
dẫn và giải đáp thắc mắc) hơn so với hiện nay.

SV: Nguyễn Anh Hải

Lớp:TM 12-03


Tiểu luận triết học Mác Lênin

Khoa KDTMQT

Những con số "đáng sợ" khác:
- Hơn 50% SV được khảo sát không thật tự tin vào các năng lực khả
năng
học của mình.
- Hơn 40% cho rằng mình khơng có năng lực tự học;
- Gần 70% SV cho rằng mình khơng có năng lực tự nghiên cứu;
- Gần 55% SV được hỏi cho rằng mình khơng thực sự hứng thú học tập.
Tuy nhiên, khi đưa ra con số chỉ có 34,7% SV thích hỏi và đưa ra
những quan điểm của cá nhân, PGS Khanh có dự báo rằng những đổi mới

về phương pháp dạy và học theo hướng tích cực hố người học có thể sẽ
gặp những khó khăn đáng kể do nếp nghĩ và các thói quen học thụ động đã
định hình ở một bộ phận lớn SV hiện nay.
SV yếu nhất ở các nhóm: Kĩ năng thuyết trình, kĩ năng làm việc
theo dự án,kĩ năng sử dụng máy vi tính, kĩ năng viết báo cáo tham luận,
kĩ năng vận dụng vào thực tế.
SV mạnh hơn ở các nhóm kĩ năng: Phân tích và giải thích, giải
quyết vấn đề, nghe ghi và hiểu bài giảng.
SV mạnh nhất ở các nhóm năng lực: Làm việc độc lập, tự học, nắm
vững kiến thức chuyên ngành và yếu nhất ở các nhóm năng lực: tư duy
sáng tạo, sử dụng công nghệ thông tin hỗ trợ học tập, năng lực ngoại
ngữ.
(PGS.TS Nguyễn Công Khanh)

II.Vận dụng phương pháp dạy học tích cực vào việc giảng dạy bộ mơn
Triết học Mác-Lênin ở trường ĐH Kinh Doanh & Công Nghệ Hà Nội.
SV: Nguyễn Anh Hải

Lớp:TM 12-03


Tiểu luận triết học Mác Lênin

Khoa KDTMQT

Để khắc phục biểu hiện “tiêu cực trong thi cử và bệnh thành tích
trong giáo dục” thì vấn đề đổi mới phương pháp dạy và học là gốc rễ, ngọn
nguôn của vấn đề. Ở các trường đại học và cao đẳng, vấn đề đổi mới
phương pháp ln là điểm “nóng” được quan tâm số một của đảng bộ, chi
bộ, của lãnh đạo nhà trường, vì đó là nhiệm vụ chính trị trung tâm. Trong

sinh hoạt ra nghị quyết năm, quý, tháng, chuyên đề hầu như vấn đề này
luôn được các đảng viên - nhà giáo đề cập khá nhiều. Các buổi thảo luận,
tranh luận thường rất sơi nổi. Ai cũng có thể đưa ra ý kiến riêng của mình,
nào là phải phát huy nhân tố người học, lấy người học làm trung tâm, ý
kiến khác lại cho rằng phải kích thích tính tích cực, chủ động của người
học… nhưng làm thế nào thì nhiều người còn mơ hồ, lúng túng…
Để biết được thực tế ra sao, ta hãy đến một số trường đại học, cao
đẳng để tận “mục sở thị” về phương pháp dạy của các thầy, các cô! Bốn
tiết học bắt sinh viên phải chép tới mười trang giấy. Và như vậy, trung bình
18 phút một trang, với 180 phút sinh viên phải bút kí thật nhanh mới có thể
chép được chừng ấy trang giấy, liệu phương pháp tích cực của giảng viên
thể hiện như thế nào? Thật đáng buồn với kiểu dạy “hãy làm như tơi nói,
đừng làm như tơi làm” của một bộ phận khơng nhỏ giảng viên hiện nay.
Đó phải chăng là phương pháp tích cực hay là một kiểu “hành” sinh viên.
Có thầy, cơ vừa mới bước chân tới lớp đã trân trọng giới thiệu ngay
về mình là TS, hay Th.s… gì đó để lấy oai với sinh viên. Nhưng giảng bài
thì người học lại rất dễ buồn ngủ. Lẽ ra các thầy, cơ giáo có học hàm, học
vị sẽ có cách giảng dạy làm cho người học tâm phục, khẩu phục… nhưng
thực tế thì lại khơng được như thế.
Cịn sinh viên trường ĐH KD&CN HN thì sao? Điều đáng mừng là
những lãnh đạo của ngôi trường này đã nhìn thấy được cả mặt tốt lẫn mặt
xấu của sinh viên ngày nay.Chính vì thế, khi bạn là một sinh viên của
trường ĐH KD&CN HN thì bạn sẽ khơng có thời gian để ngủ trong các giờ
học. Đơn giản, vì các giờ học luôn diễn ra sôi nổi, khi mà các giáo viên
SV: Nguyễn Anh Hải

Lớp:TM 12-03


Tiểu luận triết học Mác Lênin

Khoa KDTMQT

luôn sẵn sang đặt ra các câu hỏi cho bạn hay trả lời tất cả những thắc mắc
của bạn về bài học.Trong các giờ học, sinh viên ln phải động não, khơng
chỉ có tay và mắt làm việc, mà cái đầu luôn phải chạy hết cơng suất của nó.
Đối mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực hóa hoạt động
học tập của học sinh khơng có nghĩa là gạt bỏ, loại trừ, thay thế hoàn toàn
các phương pháp dạy học truyền thống, hay phải "nhập nội" một số
phương pháp xa lạ vào qúa trình dạy học. Vấn đề là ở chỗ cần kế thừa, phát
triển những mặt tích cực của phương pháp dạy học hiện có, đồng thời phải
học hỏi, vận dụng một số phương pháp dạy học mới một cách linh hoạt
nhằm phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh trong học tập,
phù hợp với hoàn cảnh điều kiện dạy và học cụ thể.
Phương pháp thuyết trình là một trong những phương pháp dạy học
truyền thống được thực hiện trong hệ thống nhà trường đã từ lâu. Đặc điểm
cơ bản nổi bật của phương pháp thuyêt trình là thong báo-tái hiện. Vì vậy,
phương pháp thuyết trình cịn có tên gọi là phương pháp thuyết trình thơng
báo - tái hiện. Phương pháp này chỉ rõ tính chất thơng báo bằng lời của
thầy và tính chất tái hiện khi lĩnh hội của trò. Thầy giáo nghiên cứu tài liệu,
sách giáo khoa, chuẩn bị bài giảng và trực tiếp điều khiển thông báo luồng
thông tin tri thức đến sinh viên. Sinh viên tiếp nhận những thơng tin đó
bằng việc nghe, nhìn, cùng tư duy theo lời giảng của thầy, hiểu, ghi chép
và ghi nhớ.Như vậy, những kiến thức đến với sinh viên theo phương pháp
này gần như đã được thầy "chuẩn bị sẵn" để trò thu nhận, sự hoạt động của
trò tương đối thụ động. Phương pháp thuyết trình này chỉ cho phép người
học đạt đến trình độ tái hiện của sự lĩnh hội tri thức mà thôi.

Thế nhưng phương pháp thuyết trình ở bộ mơn Triết học MácLênin do thầy Trần Đình Bích (Giảng viên Khoa Triết học và KHXH
SV: Nguyễn Anh Hải

Lớp:TM 12-03


Tiểu luận triết học Mác Lênin

Khoa KDTMQT

Trường ĐH KD&CN HN) giảng dạy lại khác. Đó khơng cịn là phương
pháp thuyết trình thong báo-tái hiện mà là phương pháp thuyết trình giải
quyết vấn đề. Đây là phương pháp dạy học bằng cách đặt sinh viên trước
những bài tốn nhận thức, kích thích sinh viên hứng thú giải bài tốn
nhận thức, tạo ra sự chuyển hố từ q trình nhận thức có tính nghiên
cứu khoa học vào tổ chức q trình nhận thức trong học tập.Thầy đưa
sinh viên vào tình huống có vấn đề rồi sinh viên tự mình giải quyết vấn
đề đặt ra.Theo hình mẫu đặt và giải quyết vấn đề mà thầy trình bày, sinh
viên được học thói quen suy nghĩ logic, biết cách phát hiện vấn đề, đề
xuất giả thuyết, thảo luận các giả thuyết nêu ra.Không chỉ tập cho sinh
viên có cách nói, diễn tả trước đám đơng bằng thuyêt trình trước lớp
từng phần nhỏ trong bài; thầy còn xen kẽ vấn đáp, thảo luận khiến hiệu
quả phát triển tư duy của sinh viên tăng lên rất nhiều.
Để thu hút sự chú ý của sinh viên và tích cực hóa phương pháp
thuyết trình ngay khi mở đầu bài học thầy thường thong báo vấn đề dưới
hình thức những cau hỏi có tính chất định hướng, hoặc có tính chất
"xuyên tâm".
Trong 12 kỹ thuật dạy học tích cực, thầy đã ứng dụng thành công
lược đồ tư duy.Lược đồ tư duy (còn được gọi là bản đồ khái niệm) là
một sơ đồ nhằm trình bày một cách rõ ràng những ý tưởng mang tính kế
hoạch hay kết quả làm việc của cá nhân hay nhóm về một chủ đề.Lược
đồ tư duy có thể viết trên giấy, trên bản trong, trên bảng hay thực hiện

trên máy tính.Việc ứng dụng thành cơng lược đồ tư duy đã giúp sinh
viên được luyện tập phát triển, sắp xếp các ý tưởng.Và như thế hiệu quả
học tập hiển nhiên được nhân đôi.
Trong Luật Giáo dục của nước ta, điều 36b cũng nêu rõ: "Phương
pháp giáo dục đại học phải coi trọng việc bồi dưỡng năng lực tự học, tự
nghiên cứu, tạo điều kiện cho người học phát triển tư duy sang tạo, rèn
luyện kĩ năng thực hành tham gia nghiên cứu, thực nghiệm, ứng dụng",
SV: Nguyễn Anh Hải

Lớp:TM 12-03


Tiểu luận triết học Mác Lênin

Khoa KDTMQT

sử dụng các phương pháp dạy học tích cực trong dạy học ở đại học chính
là thực hiện luật Giáo dục.
III.Tầm nhìn chiến lược về tương lai của lãnh đạo trường ĐH KD&CN
HN
Con người của thời đại là con người biết nhận định thời đại và theo
quy luật của sự phát triển để nhận định được tương lai, có những kế hoạch
hành động phù hợp. Để làm được điều đó phải có phương pháp nhận thức
đúng đắn, muốn vậy phải có một sự cập nhập thơng tin chính xác và liên
tục.Phương pháp cập nhập thông tin của các nhà lãnh đạo trường ĐH KD&
CN HN đó là ln quan tâm tới xu hướng phát triển của xã hội, quan sát thị
trường nhân lực trong nước cũng như quốc tế, nắm bắt nhu cầu thị trường
thơng qua tìm hiểu các chính sách của Đảng và chính phủ, tìm hiểu các
thơng tin về xu hướng phát triển, đổi mới giáo dục trên Internet, mở các
cuộc điều tra trong sinh viên cũng như giáo viên để rút ra những bất cập,

thiếu sót của nhà trường trong phương pháp quản lý cũng như giảng
dạy.Từ quan sát, tìm hiểu, sử dụng các phương tiện truyền thông đại chúng
để suy luận, nhận định hướng đi đúng đắn cho sự phát triển của trường.
Giáo dục Việt Nam sau khi gia nhập WTO có đặc trưng mới đó là
chấp nhận thị trường hay chính xác hơn theo thuật ngữ mà nhiều nước đã
sử dụng là "chuẩn thị trường".Theo đó, hệ thống giáo dục ĐH có ba thành
phần đan xen nhau: giáo dục với tư cách lợi ích cơng, giáo dục với tư cách
dịch vụ và giáo dục với tư cách hàng hoá.Sự phát triển năng động các
thành phần giáo dục tư nhân là điều ai cũng nhìn thấy khi "chẩn thị trường"
hình thành.Giáo dục tư thục là khu vực thuận lợi trong việc thu hút đầu tư
liên kết hợp tác của các cơ sở đối tác nước ngoài.Xu hướng Giáo dục của
Việt Nam sẽ mở cửa đối với tư nhân năng động. Đây là cơ hội thuận lợi
cho các trường ĐH ngoài công lập phát triển.
Nhận thức sâu sắc được về nhu cầu nguồn nhân lực trong thời đại
kinh tế mới thì mới đây, bên cạnh các khoa đào tạo như Tài chính-Ngân
SV: Nguyễn Anh Hải

Lớp:TM 12-03


Tiểu luận triết học Mác Lênin

Khoa KDTMQT

Hàng, Kế Toán,Kinh Doanh Thương Mại Quốc Tế…nhà trường đã cho mở
thêm khoa đào tạo mới là Kiến Trúc Xây Dựng nhằm đáp ứng nhu cầu lao
động, phù hợp với tình hình cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa ở Việt Nam.Bên
cạnh đó, nhà trường không ngừng tân trang, trang bị mới thiết bị giảng dạy,
xây dựng, đổi mới phương pháp giảng dạy để thích ứng với địi hỏi của xã
hội.Vì nền tảng của xã hội hóa giáo dục là xã hội hóa nội dung giáo dục,

khơng chỉ đa dạng hố hình thức, các nguồn đầu tư cho giáo dục mà quan
trọng nhất là đa dạng hoá, hiện đại hoá nội dung giáo dục.Lãnh đạo nhà
trường đã nhìn thấy được xu hướng phát triển của kinh tế Việt Nam và
những đòi hỏi về nhân lực của nó.Và việc mở thêm khoa đào tạo mới là
một minh chứng cụ thể cho nhận định đó.Qua đó chứng tỏ được sự năng
động, nhạy bén của lãnh đạo nhà trường trong việc tìm hiểu, tiếp cận thị
trường và phát triển kinh tế.Vì thế, một ĐH Kinh Doanh & Cơng Nghệ Hà
Nội phát triển mạnh hơn nữa trong tương lai là điều mà chúng ta có cơ sở
để hi vọng.

SV: Nguyễn Anh Hải

Lớp:TM 12-03


Tiểu luận triết học Mác Lênin

Khoa KDTMQT

Kết Luận
Có nhiều phương pháp và cách tổ chức dạy học tích cực nhằm
phát huy tính chủ động, độc lập và sang tạo của sinh viên, điều đó có ý
nghĩa thiết thực trong viêc đổi mới phương pháp dạy học ở đại học và cũng
nhằm đáp ứng cho việc đào tạo tín chỉ hiện nay.Nhưng đổi mới như thế
nào và đổi mới ra sao thì tùy thuộc vào các nhà lãnh đạo bởi đổi mới
phương pháp dạy học đặt ra nhiều thách thức cho các nhà lãnh đạo. ĐH
Kinh Doanh & Công Nghệ Hà Nội cũng vậy, lãnh đạo nhà trường luôn
phải nỗ lực hết mình vì sự phát triển của trường, để có thể đứng vững trong
"cuộc cạnh tranh" về giáo dục vẫn đang diễn ra.Và lãnh đạo nhà trường
đang nỗ lực để nhận thức sâu sắc hơn về sự phát triển và di chuyển của xu

thế giáo dục ngày nay.Em mong muốn và tin tưởng vào một sự phát triển
tốt đẹp của trường ta cũng như nền giáo dục của Việt Nam.

SV: Nguyễn Anh Hải

Lớp:TM 12-03


Tiểu luận triết học Mác Lênin

Khoa KDTMQT

Lời Cam Đoan

Em xin cam đoan bài tiêu luận này là do em tự tìm kiếm tài liệu, suy
nghĩ và viết ra, khơng sao chép bất cứ bài tiểu luận nào khác.

Tài Liệu Tham Khảo

Giáo trình "Đề cương bài giảng Triết học Mác-Lênin"_Trường ĐH KDCN HN
Một số vấn đề hiện nay của phương pháp dạy học đại học_NXB GD,Hà Nội.
Hoạt động sư phạm là quá trình sang tạo_Viên nghiên cứu ĐH$THCN,Hà Nội.
Cải cách và sự phát triển_NXB Hội Nhà Văn.
Website:

/> /> /> />
SV: Nguyễn Anh Hải

Lớp:TM 12-03

Tiểu luận triết học Mác Lênin

Khoa KDTMQT

MỤC LỤC

SV: Nguyễn Anh Hải

Lớp:TM 12-03