Các biện pháp xử lí hành chính khác theo quy định của Pháp luật Việt Nam

LỜI CẢM ƠN
Lời đầu tiên của luận văn, em xin chân thành cảm ơn T.S
Trần Thị Hiền – Phó chủ nhiệm khoa Hành chính- Nhà nước, Đại
học Luật Hà nội, người đã trực tiếp hướng dẫn, tận tình chỉ bảo,
giúp đỡ em trong suốt quá trình hoàn thành luận văn này.
Em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến các thầy cô giáo
trong khoa Hành chính- Nhà nước, Thầy trưởng tiểu ban chuyên
ngành Luật hành chính cùng các thầy cô giáo khoa Sau đại họcTrường đại học Luật Hà nội, những người đã tâm huyết, dày công
dạy bảo, truyền thụ tri thức, giúp đỡ cho em trong suốt thời gian
qua.
Qua đây, em muốn gửi lời cảm ơn tới gia đình, bạn bè đã
luôn động viên, giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi trong suốt thời
gian nghiên cứu và hoàn thành luận văn thạc sĩ.
Em xin chân thành cảm ơn!
Học viên
Nguyễn Thị Hà


MỤC LỤC
PHẦN MỞ ĐẦU.................................................................................................1
Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÍ LUẬN CHUNG VỀ BIỆN PHÁP XỬ
LÍ HÀNH CHÍNH KHÁC....................................................................8
1.1.

Khái quát về các biện pháp xử lí hành chính khác.............................8

1.1.1. Quan niệm về các biện pháp xử lí hành chính khác................................8
1.1.2. Cơ sở áp dụng của các biện pháp xử lí hành chính khác.......................15
1.1.3. Một số yếu tố cơ bản tác động đến quy định pháp luật về các biện
pháp xử lí hành chính khác....................................................................17
1.1.4. Mục đích, vai trò của các biện pháp xử lí hành chính khác...................21

1.2.

Yêu cầu đối với việc quy định và áp dụng các biện pháp xử lý
hành chính............................................................................................23

1.2.1. Yêu cầu đối với việc quy định các biện pháp xử lý hành chính............23
1.2.2. Yêu cầu đối với việc áp dụng các biện pháp xử lý hành chính.............26
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1.................................................................................29
Chương 2: PHÁP LUẬT HIỆN HÀNH VỀ CÁC BIỆN PHÁP XỬ LÍ
HÀNH CHÍNH KHÁC VÀ THỰC TIỄN ÁP DỤNG.......................30
2.1.

Thực trạng pháp luật về các biện pháp xử lý hành chính khác
...............................................................................................................30

2.1.1. Hệ thống các biện pháp xử lí hành chính khác......................................31
2.1.2. Đối tượng áp dụng các biện pháp xử lí hành chính khác......................33
2.1.3. Thẩm quyền xem xét áp dụng các biện pháp xử lí hành chính khác
...............................................................................................................38
2.1.4

Thủ tục áp dụng các biện pháp xử lí hành chính khác...........................41

2.2.

Thực tiễn áp dụng các biện pháp xử lý hành chính khác ở
Việt Nam..............................................................................................45


2.2.1. Thực tiễn về việc xử lí các đối tượng bị áp dụng các biện pháp xử

lí hành chính khác..................................................................................45
2.2.2. Thực tiễn tổ chức và thực hiện quyết định áp dụng các biện pháp
xử lí hành chính khác.............................................................................48
2.2.3. Những tồn tại, bất cập và nguyên nhân.................................................50
KẾT LUẬN CHƯƠNG II................................................................................52
Chương 3: HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ CÁC BIỆN PHÁP XỬ
LÍ HÀNH CHÍNH KHÁC NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ
ÁP DỤNG.............................................................................................53
3.1.

Sự cần thiết phải hoàn thiện các biện pháp xử lí hành chính
khác và phương hướng hoàn thiện.....................................................53

3.1.1. Sự cần thiết phải hoàn thiện các biện pháp xử lí hành chính khác........53
3.1.2. Phương hướng hoàn thiện......................................................................54
3.2.

Giải pháp hoàn thiện các quy định pháp luật về các biện pháp
xử lý hành chính khác.........................................................................56

3.2.1. Về hệ thống các biện pháp xử lí hành chính khác.................................56
3.2.2

Về đối tượng áp dụng............................................................................59

3.2.3. Về thẩm quyền áp dụng.........................................................................61
3.2.4. Về thủ tục áp dụng các biện pháp xử lí hành chính khác......................63
3.2.5. Cần xây dựng Luật riêng quy định về các biện pháp xử lí hành
chính khác..............................................................................................65
3.3.

Các kiến nghị đối với việc áp dụng các biện pháp xử lí hành
chính khác ở Việt Nam........................................................................67

KẾT LUẬN CHƯƠNG 3.................................................................................70
PHẦN KẾT LUẬN...........................................................................................71
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO


NHỮNG TỪ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN
PLXLVPHC

: Pháp lệnh xử lí vi phạm hành chính 2002 ( sửa đổi,
bổ sung 2008)

UBND

: Uỷ ban nhân dân


1

PHẦN MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Bảo đảm an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội luôn là mối quan tâm
hàng đầu của mỗi Quốc gia và Đất nước chúng ta. Muốn giữ vững được điều
đó một yêu cầu đặt ra phải xây dựng hệ thống pháp luật về xử lí hành chính
hoàn thiện, đặc biệt trong đó có quy định về các biện pháp xử lí hành chính
khác tạo cơ sở pháp lí hữu hiệu trong việc đấu tranh, phòng ngừa, giáo dục,
xử lí các đối tượng vi phạm. Có thể nói, các biện pháp xử lí hành chính khác

là chủ trương quan trọng của Đảng và Nhà nước ta đã được luật hóa. Trong
điều kiện hội nhập, tình hình mới của Đất nước, việc hoàn thiện các biện pháp
này càng có tính cấp bách và cần thiết hơn nữa để vừa phát huy tác dụng
trong việc duy trì trật tự kỉ cương xã hội, ổn định Đất nước, đồng thời bảo
đảm tốt dân chủ, quyền công dân, quyền con người và các cam kết quốc tế.
Trong suốt thời gian qua ở nước ta bên cạnh các biện pháp xử phạt vi
phạm hành chính, các biện pháp xử lí hành chính khác gồm các biện pháp
được quy định tại Điều 22 của Pháp lệnh xử lí vi phạm hành chính (Giáo dục
tại xã, phường, thị trấn; Đưa vào trường giáo dưỡng; Đưa vào cơ sở giáo dục;
Đưa vào cơ sở chữa bệnh) có vai trò to lớn trong việc đấu tranh phòng chống
vi phạm pháp luật, vi phạm đạo đức, bảo vệ và bảo đảm các quyền, lợi ích
chính đáng của công dân. Tuy nhiên trong điều kiện mới của nước ta hiện nay,
các quy định pháp luật và áp dụng pháp luật về các biện pháp xử lý hành
chính khác đã bộc lộ nhiều bất cập, hạn chế, ảnh hưởng quyền cơ bản của
công dân đã được Hiến pháp 1992 ghi nhận, một số quy định không tương
thích với các Công ước quốc tế mà Việt nam là thành viên, có ảnh hưởng tới
lộ trình hội nhập quốc tế. Vì vậy, cần phải nhanh chóng nghiên cứu sửa đổi,
hoàn thiện các quy định pháp luật về các biện pháp xử lý hành chính khác để


2

nâng cao hiệu quả áp dụng các biện pháp trong xử lí hành chính, đảm bảo tốt
nhất quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, quyền con người, đảm bảo tính
dân chủ đồng thời phù hợp với Hiến pháp, tinh thần của chiến lược xây dựng
và hoàn thiện hệ thống Pháp luật Việt nam đến năm 2010, định hướng 2020
và chiến lược cải cách tư pháp “ Phát triển và hoàn thiện hệ thống Pháp luật,
trong đó có Pháp luật về các chế tài hành chính phù hợp với chủ trương xây
dựng Nhà nước pháp quyền, với xu hướng hội nhập quốc tế, đảm bảo tốt hơn
quyền công dân”.

Mặc dù các biện pháp xử lý hành chính khác đóng vai trò quan trọng,
nhưng vẫn chưa được quan tâm và đánh giá đúng mức, thiết nghĩ cần phải có
nghiên cứu toàn diện để phát huy thế mạnh và áp dụng đúng, hiệu quả hơn
nữa các biện pháp xử lí hành chính khác. Hơn nữa, việc nghiên cứu đề tài này
là một nội dung mới sẽ là cơ sở khoa học đóng góp cho việc nghiên cứu xây
dựng Luật xử lí vi phạm hành chính đang được tiến hành. Trước yêu cầu bức
thiết và nhiệm vụ quan trọng đang đặt ra ở trên, trong tình hình mới của đất
nước và xu thế hội nhập toàn cầu hóa, đặc biệt là trong bối cảnh pháp điển
hóa pháp luật về xử lí vi phạm hành chính ở nước ta hiện nay tiến tới xây
dựng luật xử lí vi phạm hành chính, tôi chọn vấn đề : “ Các biện pháp xử lí
hành chính khác theo quy định của Pháp luật Việt Nam” làm đề tài nghiên
cứu cho luận văn của mình để được tìm hiểu rõ, nhận thức đầy đủ pháp luật
về nhóm biện pháp này. Qua đó góp phần nhỏ bé khắc phục những hạn chế
của pháp luật về các biện pháp xử lí hành chính khác bảo đảm quyền và lợi
ích hợp pháp của công dân, ổn định trật tự an toàn xã hội, xây dựng Đất nước
dân chủ, trong sạch, vững mạnh, đáp ứng xu thế hội nhập toàn cầu.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Pháp luật Việt nam về các biện pháp xử lí hành chính khác là một nội
dung của pháp luật về xử lí vi phạm hành chính, khi nghiên cứu cần đặt nó


3

trong tổng thể các quy định pháp luật về xử lí vi phạm hành chính. Liên quan
đến lĩnh vực này có thể kể đến một số tác giả cùng với các công trình khoa
học của họ như sau: Luận án phó tiến sĩ Luật học của tác giả Vũ Thư : “Chế
tài hành chính- Lí luận và thực tiễn” bàn về những vấn đề lí luận và thực tiễn
của chế tài hành chính nói chung, Luận án thạc sĩ của tác giả Nguyễn Trọng
Bình, “Hoàn thiện quy định pháp luật về các hình thức xử phạt vi phạm hành
chính”, 2002 đi vào nghiên cứu những quy định pháp luật về riêng nhóm các

biện pháp xử phạt vi phạm hành chính. Luận văn thạc sĩ luật học của Nguyễn
Ngọc Bích (2003): “Hoàn thiện pháp luật về xử lí hành chính với người chưa
thành niên” cũng đã đề cập phần nào đến một số nội dung về các biện pháp
xử lí hành chính khác như biện pháp giáo dục tại xã, phường, thị trấn; đưa vào
trường giáo dưỡng, đưa vào cơ sở chữa bệnh nhưng chủ yếu đề tài bàn về
khía cạnh xử lí đối với người chưa thành niên và bảo vệ quyền và lợi ích của
người chưa thành niên.
Luận văn thạc sĩ luật học của Nguyễn Đình Thảo “ Trách nhiệm hành
chính trong lĩnh vực an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội”, chủ yếu nói về
xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực cụ thể và “ Thẩm quyền xử lí vi
phạm hành chính” luận văn thạc sĩ luật học của Nguyễn Thị Thủy nhấn mạnh
đến vấn đề thẩm quyền xử lí vi phạm hành chính ... những đề tài trên nghiên
cứu ở nhiều khía cạnh khác nhau, nhưng chỉ mới dừng lại ở đề cập khái quát
hoặc gợi mở vấn đề về các biện pháp xử lí hành chính khác, chưa nghiên cứu
chuyên sâu, cụ thể, toàn diện về nhóm các biện pháp này.
Trực tiếp đề cập nội dung các biện pháp xử lí hành chính khác, có thể kể
đến một số bài viết, chuyên đề và công trình nghiên cứu của một số tác giả.
Đầu tiên phải kể đến đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ, Bộ Tư pháp, “Các
biện pháp xử lý hành chính khác và việc bảo đảm quyền con người”, 2009 do
Ths Đặng Thanh Sơn làm chủ nhiệm đề tài cùng nhóm nghiên cứu. Đây là


4

công trình có tính quy mô và khá chi tiết về các biện pháp pháp xử lí hành
chính khác, nhưng chủ yếu nhìn nhận, phân tích quy định pháp luật và thực
tiễn áp dụng dưới góc độ đối chiếu pháp luật quốc tế và bảo đảm quyền con
người. Ngoài ra có một số bài viết trên các tạp chí chuyên ngành như: “Về
các biện pháp xử lí hành chính khác: Thực tiễn và giải pháp” của Hoàng Thị
Kim Quế đăng trên tạp chí khoa học Đại học Quốc Gia Hà nội; “Hoàn thiện

các biện pháp xử lý hành chính khác theo Pháp luật Việt Nam” của Lê Ngọc
Thạch đăng trên tạp chí Dân chủ và Pháp luật số 1/2006; “ Những vấn đề đổi
mới pháp luật về vi phạm hành chính ở nước ta” của tác giả Nguyễn Cửu Việt
( Tạp chí nghiên cứu lập pháp, số 1-2009); “ Quyền công dân, quyền con
người và chỗ đứng của các biện pháp xử lí hành chính khác trong pháp luật
về vi phạm hành chính” của Trần Thanh Hương (Tạp chí Dân chủ và Pháp
luật, số 11/2005)…Các công trình này phần nào đã đi vào đề cập đến một số
điểm hạn chế, bất cập của pháp luật về các biện pháp xử lí hành chính khác
song bàn đến với dung lượng không đáng kể và chưa toàn diện, triệt để về cả
vấn đề lí luận và thực tiễn áp dụng của nhóm biện pháp này.
Đề tài “Các biện pháp xử lí hành chính khác theo quy định của pháp luật
Việt Nam” ở cấp độ luận văn thạc sĩ sẽ được nghiên cứu chuyên sâu, đầy đủ,
có tính hệ thống. Bên cạnh đó, tác giả có ý thức kế thừa kết quả khoa học của
những công trình đã công bố và kinh nghiệm thực tiễn có liên quan.
3. Phạm vi nghiên cứu đề tài
Trong khuôn khổ của một luận văn thạc sĩ luật học, tác giả chỉ tập trung
đi vào nghiên cứu những vấn đề lí luận cơ bản của các biện pháp xử lí hành
chính khác được quy định tại Điều 22 Pháp lệnh xử lí vi phạm hành chính
2002; phân tích, đánh giá một cách toàn diện về quy định pháp luật hiện hành
và thực tiễn áp dụng pháp luật Việt Nam về các biện pháp xử lý hành chính
khác để từ đó tìm ra những điểm tích cực, hạn chế, đề xuất phương hướng và


5

giải pháp cho việc hoàn thiện pháp luật và tổ chức thực hiện pháp luật về
nhóm các biện pháp này.
4. Mục đích, nhiệm vụ của việc nghiên cứu đề tài
Mục đích nghiên cứu của đề tài “ Các biện pháp xử lý hành chính khác
theo quy định của pháp luật Việt Nam” là trên cơ sở nghiên cứu thực trạng các

quy định pháp luật hiện hành, có sự đối chiếu với pháp luật quốc tế, phân tích
các quan điểm, quan niệm trong khoa học pháp lí hiện nay về các biện pháp
xử lí hành chính khác, luận văn làm sáng tỏ các vấn đề lí luận về các biện
pháp xử lí hành chính, lấy đó làm cơ sở khoa học cho việc đánh giá thực trạng
pháp luật, tìm ra những mặt ưu điểm, những điểm hạn chế, bất cập. Qua đó,
đề xuất phương hướng và giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật nước ta về các
biện pháp xử lí hành chính khác để các quy định pháp luật có tính khả thi cao,
phát huy hiệu lực, hiệu quả hữu hiệu trong đời sống xã hội, đồng thời đảm
bảo tính dân chủ, bảo vệ quyền công dân, quyền con người đồng thời phù hợp
với điều kiện hội nhập quốc tế.
Để đạt được mục đích trên, luận văn phải hoàn thành các nhiệm vụ:
- Nghiên cứu những vấn đề lí luận về các biện pháp xử lí hành chính
khác nhằm xây dựng khái niệm mang tính khoa học về các biện pháp xử lí
hành chính khác, tìm ra các đặc trưng riêng và vai trò các biện pháp xử lí
hành chính khác trong việc đấu tranh xử lí hành chính và bảo vệ trật tự xã hội,
an ninh đất nước.
- Xác định các yêu cầu cơ bản trong việc quy định và áp dụng các biện
pháp xử lí hành chính khác nhằm đạt hiệu quả cao nhất, đồng thời bảo đảm
quyền tự do, quyền con người, phù hợp các điều ước quốc tế mà Việt Nam là
thành viên.
- Phân tích, đánh giá thực trạng pháp luật và thực tiễn tổ chức thực hiện
qua việc phân tích các khảo sát, báo cáo và số liệu thực tế, đưa ra những nhận
xét về những điểm tích cực, những mặt hạn chế.


6

- Đề xuất được những kiến nghị, những giải pháp xác đáng, khoa học có
tính khả thi cho việc hoàn thiện quy định pháp luật và nâng cao hiệu quả việc
tổ chức thực hiện pháp luật về các biện pháp xử lí hành chính.

5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu
Luận văn được thực hiện trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa
Mác - Lê nin, vận dụng tổng hợp các phương pháp duy vật biện chứng, duy
vật lịch sử để thấy sự hình thành, phát triển của pháp luật về các biện pháp xử
lí hành chính ở Việt Nam.
Các phương pháp nghiên cứu cụ thể như phân tích, tổng hợp, so sánh đối
chiếu, suy luận lôgic được sử dụng nhằm lí giải các vấn đề lí luận, giúp cho
mỗi vấn đề được nhìn nhận từ nhiều góc độ, thấy được những điểm hợp lí và
chưa hợp lí của các quan điểm, quan niệm đưa ra trong luận văn, từ đó đưa ra
được kết luận có tính khoa học và nổi bật về vấn đề.
Phương pháp thống kê, phương pháp tổng kết thực tiễn cũng được sử
dụng có hiệu quả để từ những số liệu, tình hình thực tế cụ thể thống kê được
có thể phân tích, tổng kết thấy được bức tranh toàn diện về thực trạng pháp
luật và thực tiễn áp dụng các biện pháp xử lí hành chính khác, đó là cơ sở
chính xác nhất cho việc đề xuất các giải pháp hợp lí, khả thi.
Việc trình bày luận văn và các phương pháp trên dựa trên quan điểm của
Đảng và tư tưởng Hồ Chí Minh, cũng như đối chiếu pháp luật quốc tế về hoàn
thiện hệ thống pháp luật và xây dựng Nhà nước pháp quyền để luôn đảm bảo
tính đúng đắn, phù hợp và vấn đề được định hướng đúng.
6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
Luận văn là công trình đầu tiên nghiên cứu một cách có hệ thống và
tương đối toàn diện ở góc độ lí luận và thực tiễn về vấn đề các biện pháp xử lí
hành chính, vì vậy kết quả nghiên cứu của luận văn sẽ có nhiều đóng góp về
mặt khoa học.


7

Luận văn đã làm rõ phần nào khái niệm xử lí hành chính, các biện pháp
xử lí hành chính, khắc họa rõ những nét đặc trưng cơ bản của chế định này.

Đồng thời cũng đưa ra được những yêu cầu cụ thể trong việc quy định và áp
dụng nhóm biện pháp xử lí hành chính khác.
Luận văn cũng đã đưa ra bức tranh toàn cảnh dưới nhiều góc nhìn khác
nhau về thực trạng quy định pháp luật và thực tiễn áp dụng các biện pháp xử
lí hành chính, chỉ ra những điểm chưa hợp lí trong quy định pháp luật, những
khó khăn, vướng mắc trong quá trình áp dụng các biện pháp. Từ đó, tác giả
đưa ra được các giải pháp mang tính khả thi sẽ góp phần vào việc hoàn thiện
hệ thống pháp luật Việt Nam về các biện pháp xử lí hành chính khác tiến tới
dân chủ, hiệu quả hơn, đáp ứng quyền công dân và xu thế hội nhập. Kết quả
nghiên cứu trong luận văn có thể được sử dụng cho việc xây dựng Luật về xử
lí vi phạm hành chính đang được tiến hành.
Đề tài nghiên cứu trung thực, nghiêm túc có thể làm tài liệu tham khảo
phục vụ cho việc nghiên cứu, giảng dạy, học tập, đồng thời giúp ích phần nào
cho cán bộ làm công tác thực tiễn trong việc tìm hiểu và áp dụng các biện
pháp xử lí hành chính.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và mục lục,
luận văn gồm 3 chương:
Chương 1.

Những vấn đề lí luận chung về các biện pháp xử lí hành
chính khác

Chương 2.

Pháp luật hiện hành về các biện pháp xử lí hành chính
khác và thực tiễn áp dụng

Chương 3.

Hoàn thiện pháp luật về các biện pháp xử lí hành chính
khác nhằm nâng cao hiệu quả áp dụng


8

Chương 1
NHỮNG VẤN ĐỀ LÍ LUẬN CHUNG VỀ BIỆN PHÁP
XỬ LÍ HÀNH CHÍNH KHÁC
1.1. Khái quát về các biện pháp xử lí hành chính khác
1.1.1. Quan niệm về các biện pháp xử lí hành chính khác
Xã hội chỉ có thể tồn tại và phát triển vững mạnh khi có sự ổn định về
trật tự an toàn xã hội. Trật tự đó được quy định bởi hệ thống chế tài, các biện
pháp cưỡng chế Nhà nước để điều chỉnh các quan hệ xã hội, các hành vi vi
phạm hết sức đa dạng, phức tạp. Bên cạnh các biện pháp cưỡng chế hình sự,
dân sự và kỉ luật, các biện pháp cưỡng chế hành chính có vai trò quan trọng
trong việc đấu tranh, phòng ngừa vi phạm pháp luật, duy trì ổn định xã hội,
đảm bảo an ninh trật tự, tăng cường hiệu quả quản lí Nhà nước. Biện pháp xử
lí hành chính khác là một nhóm biện pháp thuộc biện pháp cưỡng chế hành
chính, về thực chất đây là các biện pháp do các cơ quan hành chính Nhà nước
áp dụng đối với các đối tượng thực hiện một số loại hành vi vi phạm hành
chính có tính chất hệ thống, nhiều lần hoặc thực hiện hành vi có dấu hiệu tội
phạm nhưng chưa đủ tuổi chịu trách nhiệm hình sự nhằm giáo dục, răn đe,
cảm hóa họ trở thành công dân có ích cho xã hội. Trước khi đi vào tìm hiểu
những vấn đề lí luận và thực tiễn của các biện pháp xử lí hành chính khác,
chúng ta cần hiểu rõ bản chất của nhóm biện pháp này.

 Biện pháp xử lí hành chính khác là một loại biện pháp xử lí hành chính.
Lâu nay chúng ta vẫn hay quan niệm “Xử lí vi phạm hành chính bao gồm
xử phạt vi phạm hành chính và các biện pháp xử lí hành chính khác”. Quan

niệm này được hình thành xuất phát từ quy định của pháp luật hiện hành. Có
lẽ nên hiểu, xử lí hành chính là một quá trình trong đó bao gồm nhiều hoạt


9

động cụ thể của các cơ quan, cá nhân có thẩm quyền nhằm xem xét và giải
quyết một vụ việc trái pháp luật theo quy định của pháp luật hành chính. Hoạt
động xử lí vi phạm hành chính không đơn thuần chỉ là việc áp dụng hai nhóm
biện pháp trên mà có thể áp dụng nhiều biện pháp cưỡng chế khác nhau như
các biện pháp khắc phục hậu quả; các biện pháp ngăn chặn và bảo đảm việc
xử lí vi phạm hành chính; các biện pháp cưỡng chế quyết định xử phạt vi
phạm hành chính để quá trình giải quyết công việc đạt hiệu quả. [29, tr 22]
Như vậy, biện pháp xử lí hành chính chính là nhóm các biện pháp được các cơ
quan, cá nhân có thẩm quyền áp dụng trong quá trình xử lí hành chính đối với
cá nhân, tổ chức có hành vi trái pháp luật trong quản lí Nhà nước theo trình
tự, thủ tục pháp luật quy định. Trong đó, biện pháp xử phạt vi phạm hành
chính và các biện pháp xử lí hành chính khác được xem là những biện pháp
cưỡng chế chính, trung tâm.
Nhóm các biện pháp xử lí hành chính khác quy định trong pháp lệnh xử
lí vi phạm hành chính 2002 được xem là biện pháp xử lí hành chính vì nó
mang đầy đủ các đặc điểm của một biện pháp xử lí hành chính, thứ nhất nó là
biện pháp cưỡng chế được áp dụng đối với các cá nhân thực hiện hành vi trái
pháp luật trong quản lí Nhà nước, thứ hai các biện pháp đó do các chủ thể có
thẩm quyền trong quản lí Nhà nước tiến hành và thứ ba nó được tiến hành
theo thủ tục hành chính nhằm mục đích xử lí nghiêm khắc những đối tượng vi
phạm giữ vững trật tự quản lí Nhà nước.

 Biện pháp xử lí hành chính khác là một loại biện pháp cưỡng chế
hành chính.

Xét về phương diện lí luận “ Cưỡng chế hành chính là tổng hợp các biện
pháp do luật hành chính quy định mà Nhà nước áp dụng để tác động một cách
trực tiếp hoặc gián tiếp lên tâm lí, tư tưởng và hành vi của cá nhân hoặc tổ
chức, buộc các chủ thể đó phải thực hiện các nghĩa vụ pháp lí nhằm mục đích


10

phòng ngừa, ngăn chặn hoặc xử lí những hành vi trái pháp luật, đảm bảo trật
tự và kỉ luật trong quản lí nhà nước”. [17, tr]
Tính cưỡng chế của các biện pháp xử lí hành chính khác được thể hiện ở
chỗ cơ quan, người có thẩm quyền sẽ áp dụng những biện pháp có tính chất
nghiêm khắc, buộc người vi phạm phải gánh chịu những hậu quả bất lợi hạn
chế quyền tự do cá nhân trong một thời gian nhất định hoặc lên án, giáo dục
về mặt tinh thần, nhân cách. Khi bị áp dụng các biện pháp xử lí hành chính
khác, cá nhân đó sẽ buộc phải học tập, lao động, chữa bệnh…dưới sự giám sát
của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền trong một thời hạn nhất định. Việc áp
dụng các biện pháp xử lí hành chính khác do các chủ thể có thẩm quyền áp
dụng. Các chủ thể có thẩm quyền ở đây phải được trao quyền lực Nhà nước,
nhân danh Nhà nước để thực hiện việc tổ chức và áp dụng các biện pháp xử lí
hành chính khác đối với người vi phạm. Quyết định áp dụng các biện pháp xử
lí hành chính khác được ban hành đơn phương, nhưng có tính bắt buộc thi
hành đối với người bị áp dụng và được Nhà nước bảo đảm thi hành. Với tư
cách là một biện pháp cưỡng chế hành chính, biện pháp xử lí hành chính khác
được phân biệt với các biện pháp cưỡng chế hành chính khác, các biện pháp
cưỡng chế khác chủ yếu ở các phương diện tính pháp lí, trường hợp, đối
tượng, thủ tục và thẩm quyền áp dụng.
Biện pháp xử lí hành chính khác khác về bản chất so với các biện pháp
xử phạt vi phạm hành chính. Biện pháp xử phạt vi phạm hành chính chủ yếu
tính chất trừng phạt, áp dụng đối với cá nhân, tổ chức vi phạm hành chính.

Còn biện pháp xử lí hành chính khác áp dụng nhằm mục đích trước hết giáo
dục ý thức chấp hành pháp luật của cá nhân vi phạm pháp luật, ngăn ngừa khả
năng tái phạm. Cơ sở áp dụng của hai biện pháp này là khác nhau, biện pháp
xử phạt chỉ được áp dụng khi có vi phạm hành chính trên các lĩnh vực khác
nhau của quản lí hành chính nhà nước, trong khi đó biện pháp xử lí hành


11

chính khác áp dụng cá nhân có hành vi vi phạm pháp luật về an ninh, trật tự
an toàn xã hội nhưng chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự. Trong
nhiều trường hợp, hành vi vi phạm pháp luật của những đối tượng này chưa
đủ dấu hiệu để cấu thành vi phạm hành chính.
Biện pháp xử lí hành chính khác cũng được phân biệt với các biện pháp
cưỡng chế khác, thứ nhất nó là biện pháp cưỡng chế hành chính được luật
hành chính quy định, áp dụng chủ yếu bởi các cơ quan hành chính Nhà nước
theo thủ tục hành chính; khác cưỡng chế tư pháp, nghĩa là không thông qua
xét xử của tòa án nhân nhân; khác cưỡng chế kỉ luật, vì người bị áp dụng
cưỡng chế không có quan hệ công vụ, quan hệ trực thuộc với cơ quan, người
có thẩm quyền áp dụng. [17, tr482]

 Các biện pháp xử lí hành chính khác được xem là biện pháp cưỡng
chế hành chính đặc biệt, sỡ dĩ được xem là đặc biệt vì nó khác các biện pháp
cưỡng chế hành chính thông thường khác như đã phân tích trên và nó mang
những đặc trưng về mức độ nghiêm khắc cao hơn so với các biện pháp cưỡng
chế hành chính thông thường. Về thực chất biện pháp xử lí hành chính khác
hạn chế quyền tự do cá nhân trong một giai đoạn nhất định với hình thức như
đưa vào trường giáo dưỡng, đưa vào cơ sở giáo dục, đưa vào cơ sở chữa bệnh,
không thua kém các biện pháp tư pháp hình sự về tính chất khắc nghiệt, trừng
phạt; hoặc biện pháp có tính chất tác động xã hội cao như giáo dục tại xã,

phường, thị trấn. Nhóm biện pháp này có đặc trưng là thời gian cưỡng chế dài
từ ba tháng đến hai năm, người bị áp dụng phải chịu sự giám sát và quản lí
chặt chẽ của các cơ quan hành chính Nhà nước, tổ chức xã hội, các đoàn
thể…Đối tượng bị áp dụng các biện pháp này cũng đa dạng và đặc biệt hơn.
Để hiểu rõ hơn về bản chất của nhóm biện pháp này, cần làm rõ các đặc
trưng của các biện pháp xử lí hành chính khác, làm cơ sở lí luận đối chiếu pháp


12

luật thực định và thực tiễn áp dụng tìm ra những điểm hạn chế và phát huy
những ưu điểm tiến tới hoàn thiện hệ thống các biện pháp này.
* Các đặc điểm của biện pháp xử lí hành chính khác
- Các biện pháp xử lí hành chính khác có các đặc điểm chung của
biện pháp cưỡng chế hành chính Nhà nước:
+ Tính pháp lí: Các biện pháp xử lí hành chính khác cũng như các biện
pháp cưỡng chế hành chính được Pháp luật hành chính quy định cụ thể về loại
biện pháp, thẩm quyền, trường hợp, đối tượng, thủ tục và phạm vi áp dụng.
Hiện nay thẩm quyền quy định về các biện pháp này thuộc về Quốc hội, Ủy
ban thường vụ Quốc hội và Chính phủ. Trong đó, Quốc hội, Ủy ban thường
vụ Quốc hội quy định những căn cứ chung để áp dụng các biện pháp xử lí
hành chính khác làm khung pháp luật; Chính phủ không thể đặt ra các biện
pháp mới mà chỉ quy định một cách cụ thể cách thức áp dụng đối với mỗi loại
biện pháp. Đặc điểm này chủ yếu được phân biệt với các biện pháp cưỡng chế
hình sự (được pháp luật hình sự và tố tụng hình sự quy định) và cưỡng chế
dân sự (được pháp luật dân sự và tố tụng dân sự quy định)
+ Các biện pháp xử lí hành chính do các cơ quan quản lí Nhà nước có
thẩm quyền theo quy định của pháp luật áp dụng. Nghĩa là, không phải bất kì
cơ quan quản lí Nhà nước nào cũng có thẩm quyền áp dụng mà chỉ những chủ
thể nhất định được nhà nước trao quyền.

+ Các biện pháp xử lí hành chính áp dụng trong cả trường hợp có vi
phạm hành chính hoặc chưa đủ dấu hiệu cấu thành vi phạm hành chính nhưng
vì mục đích ngăn chặn, phòng ngừa, giáo dục. Nhóm biện pháp cưỡng chế
hành chính bao gồm nhiều loại biện pháp khác nhau như nhóm biện pháp
phòng ngừa hành chính, nhóm các biện pháp ngăn chặn hành chính và các
biện pháp trách nhiệm hành chính…áp dụng khi có vi phạm pháp luật hoặc vì
lí do ngăn chặn, phòng ngừa, vì lí do an ninh quốc phòng, vì lợi ích Quốc gia,
nhằm bảo đảm pháp chế và kỉ luật trong lĩnh vực quản lí Nhà nước.


13

+ Các biện pháp xử lí hành chính khác được áp dụng theo thủ tục hành
chính chặt chẽ, công khai, minh bạch do các quy phạm thủ tục hành chính quy
định. Thủ tục này được pháp luật hành chính quy định một cách chặt chẽ qua
nhiều khâu, quy trình khác nhau tuy nhiên ngắn gọn và đơn giản hơn so với
thủ tục áp dụng biện pháp cưỡng chế hình sự, cưỡng chế dân sự được áp dụng
theo thủ tục tư pháp.
- Các biện pháp xử lí hành chính khác có các đặc điểm riêng:
Thứ nhất: Đối tượng bị áp dụng các biện pháp xử lí hành chính khác là
cá nhân - công dân Việt Nam có hành vi vi phạm pháp luật về an ninh trật tự,
an toàn xã hội trên lãnh thổ Việt Nam nhưng chưa đến mức phải xử lí hình sự,
nhằm giáo dục ý thức chấp hành pháp luật, ngăn ngừa nguy cơ tái phạm và
tạo điều kiện cho họ trở thành công dân có ích. Các biện pháp xử lí hành
chính khác hạn chế quyền nhân thân của cá nhân, vì vậy không thể áp dụng
với tổ chức vi phạm pháp luật.
Các biện pháp xử lí hành chính khác chỉ có thể áp dụng với cá nhân là
công dân Việt Nam, trong khi đó các biện pháp xử phạt vi phạm hành chính
được áp dụng đối với cả cá nhân hoặc tổ chức Việt Nam, cá nhân tổ chức
nước ngoài vi phạm hành chính trên các lĩnh vực khác nhau của quản lí hành

chính Nhà nước.
Thứ hai: Các biện pháp xử lí hành chính khác do chủ tịch UBND các cấp
có thẩm quyền quyết định. Phù hợp với quan điểm cho rằng xử lí hành chính
là một loại công việc trong lĩnh vực quản lí hành chính Nhà nước, do đó thẩm
quyền xử lí hành chính chỉ giao cho những chủ thể quản lí hành chính Nhà
nước. Mặt khác thẩm quyền áp dụng các biện pháp biện pháp cưỡng chế hình
sự và cưỡng chế dân sự lại chỉ thuộc về cơ quan, người tiến hành tố tụng.
Thẩm quyền áp dụng các biện pháp xử phạt vi phạm hành chính cũng thuộc
về các chủ thể quản lí hành chính nhà nước. Nhưng do tính chất, đặc điểm và


14

yêu cầu của hai loại biện pháp cưỡng chế hành chính này là khác nhau nên
thẩm quyền áp dụng các biện pháp xử lí hành chính cũng có điểm khác biệt so
với thẩm quyền áp dụng các biện pháp cưỡng chế hành chính khác. Ví dụ:
Thẩm quyền áp dụng các biện pháp xử phạt vi phạm hành chính được pháp
luật quy định cho rất nhiều nhóm chủ thể khác nhau trong quản lí hành chính
Nhà nước. Trong khi đó, thẩm quyền áp dụng các biện pháp xử lí hành chính
được pháp luật quy định chỉ cho chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, huyện
hoặc cấp xã. Quy định như vậy là nhằm đảm bảo việc áp dụng thống nhất và
yêu cầu quản lí, tổ chức, giáo dục các đối tượng bị áp dụng các biện pháp xử
lí hành chính khác.
Thứ ba: Các biện pháp xử lí hành chính khác được áp dụng theo thủ tục
hành chính. Khác với các biện pháp xử phạt vi phạm hành chính được pháp
luật quy định đơn giản, nhanh chóng, biện pháp xử lí hành chính khác tiến
hành một cách chặt chẽ, qua nhiều khâu xét duyệt với sự tham gia của nhiều
cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền khác nhau. Bởi việc áp dụng các
biện pháp xử lí hành chính khác đối với các đối tượng vi phạm pháp luật ảnh
hưởng trực tiếp đến quyền, tự do của mỗi cá nhân. Vì vậy, pháp luật cần phải

quy định chính xác, minh bạch trong quá trình xử lí để vừa đảm bảo xử lí
nghiêm những hành vi phạm pháp luật, đồng thời đảm bảo được quyền tự do
dân chủ của công dân.
Thứ tư: Kết quả áp dụng các biện pháp xử lí hành chính khác được thể
hiện bằng quyết định áp dụng các biện pháp xử lí và đối tượng bị áp dụng
chịu sự quản lí và hạn chế trực tiếp một số quyền tự do nhất định. Thực chất
việc áp dụng các biện pháp xử lí hành chính khác là quá trình xem xét, truy
cứu trách nhiệm hành chính nhằm xác định những hậu quả pháp lí bất lợi mà
các cá nhân vi phạm phải gánh chịu trước Nhà nước. Những hậu quả pháp lí
này cần ghi nhận một cách chính thức, rõ ràng trong một quyết định xử lí, và


15

không dừng tại đó, quyết định này phải được tổ chức thực hiện một cách
nghiêm túc trên thực tế. Kết quả, các đối tượng vi phạm phải chịu sự quản
lí, giáo dục, giám sát, chữa bệnh…của các cơ quan có thẩm quyền trong
một thời gian nhất định. Đó là nét đặc thù của các biện pháp xử lí hành
chính khác.
Xuất phát từ lập luận trên, có thể định nghĩa về các biện pháp xử lí hành
chính khác như sau:
Biện pháp xử lí hành chính khác là một loại biện pháp cưỡng chế
hành chính đặc biệt được áp dụng đối với công dân Việt Nam có hành vi vi
phạm pháp luật về an ninh, trật tự, an toàn xã hội nhưng chưa đến mức
phải xử lí hình sự, theo thẩm quyền, thủ tục được pháp luật hành chính
quy định.
1.1.2. Cơ sở áp dụng của các biện pháp xử lí hành chính khác
Cơ sở của việc áp dụng các biện pháp xử lí hành chính khác là một vấn
đề có ý nghĩa lí luận và thực tiễn quan trọng. Chỉ khi nào xác định được rõ
ràng cơ sở áp dụng mới có thể áp dụng đúng các biện pháp tác động, mới phát

huy được hiệu quả giáo dục, răn đe đối tượng vi phạm, xử lí công bằng,
nghiêm minh, triệt để và tránh được sự tùy tiện trong việc xem xét, áp dụng
các biện pháp xử lí hành chính khác của các cơ quan có thẩm quyền. Vì vậy,
chúng ta cần nghiên cứu rõ về mặt lí luận cơ sở áp dụng, các trường hợp cụ
thể áp dụng các biện pháp xử lí hành chính khác nhằm đảm bảo nguyên tắc
pháp chế, tính dân chủ, nghiêm minh, công bằng, nâng cao hiệu quả áp dụng
nhóm biện pháp này.
Nếu như các biện pháp xử phạt vi phạm hành chính chỉ được áp dụng khi
có vi phạm hành chính trên các lĩnh vực khác nhau của quản lí hành chính, do
đó chỉ cần xác định được chính xác cấu thành các hành vi vi phạm cụ thể,
đánh giá đúng tính chất mức độ xâm hại của nó để lựa chọn các biện pháp xử


16

phạt một cách đúng đắn, phù hợp, đúng pháp luật. Cơ sở áp dụng các biện
pháp xử lí hành chính khác là hành vi vi phạm pháp luật nói chung về an ninh
trật tự, an toàn xã hội nhưng chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự. Quy
định này thực ra cũng còn rất chung chung và trìu tượng, bởi vậy đòi hỏi
chúng ta phải xác định một cách rõ ràng, thống nhất đó là những hành vi vi
phạm gì.
Để tìm hiểu những hành vi vi phạm cụ thể là cơ sở bị áp dụng các biện
pháp xử lí hành chính, cần hiểu rõ về vi phạm pháp luật. Việc áp dụng một
loại biện pháp trách nhiệm pháp lí nào đó, cơ sở đầu tiên cần xác định có hành
vi vi phạm pháp luật. Vi phạm pháp luật được hiểu là hành vi trái pháp luật do
cá nhân hoặc tổ chức có năng lực chủ thể thực hiện với lỗi cố ý hoặc vô ý
xâm hại đến các quan hệ xã hội được pháp luật bảo vệ. Một vi phạm pháp luật
khi bị truy cứu các dạng trách nhiệm pháp lí đòi hỏi phải hội tụ đầy đủ các
yếu tố cấu thành hành vi vi phạm pháp luật tương ứng về mặt khách quan,
mặt chủ quan, khách thể, chủ thể. Có bốn loại vi phạm pháp luật cơ bản: Vi

phạm hình sự ( tội phạm), vi phạm hành chính, vi phạm dân sự và vi phạm kỉ
luật. Ở đây, hành vi vi phạm pháp luật bị áp dụng các biện pháp xử lí hành
chính khác không phải là vi phạm dân sự và vi phạm kỉ luật, đồng thời ta thấy
hành vi bị áp dụng các biện pháp xử lí hành chính không phải là vi phạm hình
sự, bởi các hành vi đó chưa đủ yếu tố cấu thành vi phạm hình sự về mặt chủ
thể họ thực hiện hành vi có dấu hiệu của một tội phạm nhưng chưa đến tuổi
truy cứu trách nhiệm hình sự - chưa đủ năng lực trách nhiệm hình sự hoặc
hành vi đó chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự.
Vậy, hành vi bị áp dụng biện pháp xử lí hành chính khác có phải là vi
phạm hành chính hay không. Có hai trường hợp xảy ra: Thứ nhất, những hành
vi đó là hành vi vi phạm hành chính, nhưng do vi phạm quá nhiều lần, các
biện pháp xử phạt không phát huy tác dụng, cần phải áp dụng các biện pháp


17

xử lí hành chính khác nhằm răn đe và giáo dục ý thức tuân thủ pháp luật ở họ.
Trường hợp thứ hai, hành vi vi phạm pháp luật của những đối tượng này chưa
đủ dấu hiệu để cấu thành vi phạm hành chính (về chủ thể thực hiện hành vi vi
phạm dưới 14 tuổi) song vì tính chất nguy hiểm của hành vi, vì mục đích ngăn
chặn, phòng ngừa chung và phòng ngừa riêng họ vẫn bị áp dụng các biện
pháp xử lí hành chính khác theo quy định của pháp luật.
Từ sự phân tích trên, thấy rằng cơ sở áp dụng các biện pháp xử lí hành
chính khác là phải có hành vi vi phạm pháp luật đó là hành vi khách quan của
đối tượng được thể hiện thông qua hành động của người vi phạm các quy định
của pháp luật về trật tự quản lí hành chính Nhà nước; hành vi đó thể hiện ý
chí của chủ thể đều thực hiện một cách cố ý và nó xâm hại đến an ninh, trật
tự, an toàn xã hội và bị áp dụng chế tài pháp lí mang tính cưỡng chế Nhà
nước. Hành vi vi phạm pháp luật đó chưa đến mức xử lí hình sự. Như vậy, ta
thấy các biện pháp xử lí hành chính khác được áp dụng trong những trường

hợp đặc biệt, khi các loại chế tài khác (các biện phạt xử phạt vi phạm hành
chính hay hình phạt) trên thực tế không thể áp dụng bởi không đủ dấu hiệu
cấu thành loại hành vi tương ứng hoặc không đạt hiệu quả răn đe, giáo dục
với đối tượng vi phạm.
1.1.3. Một số yếu tố cơ bản tác động đến quy định pháp luật về các biện
pháp xử lí hành chính khác.
* Yếu tố chính trị
Các yếu tố thuộc kiến trúc thượng tầng luôn có sự tác động, ảnh hưởng
qua lại lẫn nhau. Pháp luật về các biện pháp cưỡng chế hành chính cũng bị chi
phối và phụ thuộc nhiều vào yếu tố chính trị. Đó là việc xây dựng Nhà nước
pháp quyền xã hội chủ nghĩa, phát huy dân chủ của dân, do dân và vì dân.
Hiện nay với mục tiêu xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa tác
động đến pháp luật về các biện pháp xử lí hành chính. Các biện pháp xử lí


18

hành chính khác cần phải được xây dựng một cách đúng đắn và phù hợp nhất,
đáp ứng hiệu lực, hiệu quả tình hình xử lí vi phạm pháp luật, phản ánh được
các yêu cầu khách quan của sự vận động, phát triển kinh tế- xã hội đồng thời
thể hiện được nội dung dân chủ, công bằng và nhân đạo của pháp luật xã hội
chủ nghĩa.
Bên cạnh đó, mối quan hệ giữa các giai cấp, quan điểm của Nhà nước,
các giai cấp thay đổi cũng sẽ ảnh hưởng đến bản chất của nhóm các biện pháp
xử lí hành chính khác. Quan niệm của các giai cấp trong xã hội đối với các
đối tượng bị áp dụng các biện pháp, về các tệ nạn, hiện tượng trong xã hội sẽ
quy định nội dung các biện pháp khác nhau, trình tự, thủ tục và thẩm quyền
áp dụng cũng khác nhau. Lấy ví dụ, sự nhìn nhận của xã hội về các đối tượng
nghiện ma tuý là người vi phạm pháp luật bị áp dụng các biện pháp xử lí
hành chính hay họ là nạn nhân của xã hội cần phải được hỗ trợ biện pháp

chữa bệnh. Từ đó sẽ hình thành quy định pháp luật về biện pháp đưa vào cơ
sở chữa bệnh có phải là biện pháp xử lí hành chính hay là biện pháp hỗ trợ
chữa bệnh. Như vậy, ta có thể khẳng định rằng mối quan hệ giữa các giai cấp
và quan niệm các giai cấp trong xã hội quy định đến bản chất các biện pháp
cũng như trình tự, thủ tục, thẩm quyền áp dụng các biện pháp xử lí hành
chính khác.
Cách thức tổ chức quyền lực Nhà nước cũng có ảnh hưởng đến pháp luật
về các biện pháp xử lí hành chính khác. Điều 2 Hiến Pháp 1992 quy định:
“Quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công và phối hợp giữa các
cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư
pháp" Khác với các nước tổ chức quyền lực Nhà nước theo nguyên tắc phân
quyền, quyền lực nhà nước ta tập trung thống nhất vào Quốc Hội. Tuy nhiên,
giữa các cơ quan lập pháp, hành pháp, tư pháp có sự phân công, phối hợp hài
hòa với nhau. Các biện pháp hạn chế quyền tự do công dân quy định tại Điều


19

22 Pháp lệnh xử lí vi phạm hành chính 2002 đều là những biện pháp hành
chính, thuộc thẩm quyền xử lí của các cơ quan hành chính Nhà nước. Nhưng
việc quy định cơ sở pháp lí về các biện pháp xử lí hành chính khác thuộc về
Quốc hội và Ủy ban thường vụ Quốc hội. Trong quá trình xem xét, xử lí có sự
giám sát chặt chẽ của các cơ quan quyền lực Nhà nước, mà ở đây muốn nhấn
mạnh đến vai trò của Hội đồng nhân dân các cấp. Mặt khác, xu hướng xây
dựng pháp luật xử lí vi phạm hành chính theo hướng tư pháp hóa kéo theo vai
trò trách nhiệm của tòa án trong việc phán xét về tính chất của các hành vi vi
phạm pháp luật và việc áp dụng các biện pháp xử lí hành chính để đảm bảo
dân chủ, công bằng, và bảo đảm đúng đắn, hợp lí quyền công dân.
Ngoài ra, cách thức tổ chức quyền lực Nhà nước có sự thay đổi cũng sẽ
dẫn đến sự thay đổi pháp luật về các biện pháp xử lí hành chính khác về trình

tự, thủ tục áp dụng theo thủ tục hành chính hay thủ tục tư pháp, cơ quan nào
có thẩm quyền áp dụng hay bản chất của các nhóm biện pháp này là biện pháp
xử lí hành chính hay biện pháp tư pháp.
* Yếu tố kinh tế- văn hóa- xã hội
Pháp luật là một yếu tố thuộc kiến trúc thượng tầng phải luôn thay đổi để
phù hợp với cơ sở hạ tầng, các quan hệ kinh tế trong mỗi thời kì. Ăngghen
cũng chỉ ra vấn đề có tính quy luật rằng: Quá trình của sự phát triển pháp luật
chủ yếu chỉ là chỗ, ban đầu cần loại bỏ những mâu thuẫn do việc trực tiếp
chuyển các quan hệ kinh tế thành các nguyên tắc pháp luật và xác lập một hệ
thống pháp luật hài hòa; rồi sau đó, dưới ảnh hưởng và sức tác động của sự
phát triển kinh tế tiếp theo lại thường xuyên phá vỡ hệ thống đó và kéo nó vào
những mâu thuẫn mới. [31,tr 86]. Luận điểm này cho chúng ta thấy kinh tế có
sự ảnh hưởng trực tiếp đến sự quy định của pháp luật. Hệ thống các chế tài,
biện pháp cưỡng chế cần phải không ngừng hoàn thiện phù hợp sự thay đổi
các quan hệ kinh tế.


20

Những biến đổi về mặt kinh tế- xã hội ảnh hưởng sự quy định về các
biện pháp xử lí hành chính khác. Cùng với sự phát triển của nền kinh tế thị
trường, cùng các hệ quả của nó đã kéo theo nhiều sự thay đổi cả về mặt đời
sống và tư tưởng của con người, đặc biệt là giới trẻ. Rõ ràng, cơ chế thị
trường tạo ra những biến động nhất định đối với vi phạm pháp luật cả về
phạm vi, số lượng, tính chất đa dạng, phức tạp và mức độ cũng nghiêm trọng
hơn. Ngoài ra nhiều hiện tượng tiêu cực nảy sinh từ nền kinh tế hàng hóa
nhiều thành phần, vận động theo cơ chế thị trường như ma túy, mại dâm, cờ
bạc tăng lên một cách đáng kể, tình hình gây rối trật tự, an ninh trật tự an toàn
xã hội... Đáng nói là đối tượng vi phạm những hiện tượng này chủ yếu là
người chưa thành niên nhưng sớm bị ảnh hưởng và làm quen với những tệ

nạn trên. Trước tình hình đó, pháp luật cần phải có những quy định phù hợp
và kịp thời, đúng đắn để nhanh chóng xử lí có hiệu quả và ngăn ngừa vi phạm
ngày càng đa dạng, phức tạp do ảnh hưởng tiêu cực của nền kinh tế thị
trường. Việc quy định các biện pháp xử lí hành chính khác có ý nghĩa quan
trọng và cần thiết trong giai đoạn hiện nay để đấu tranh có hiệu quả hơn nữa
các vi phạm pháp luật, giáo dục ý thức chấp hành nghiêm minh pháp luật,
ngăn ngừa tội phạm, đảm bảo ổn định nền kinh tế- xã hội, thúc đẩy nền kinh
tế phát triển mạnh, đúng hướng.
Thứ hai, nền kinh tế mở cửa theo xu hướng toàn cầu hóa, hội nhập cũng
tác động sâu sắc đến quy định của pháp luật nói chung, pháp luật về các biện
pháp xử lí hành chính khác nói riêng. Yêu cầu hội nhập toàn cầu hoá đòi hỏi
pháp luật phải không ngừng hoàn thiện để phù hợp với lộ trình hội nhập quốc
tế, sẵn sàng các điều kiện chủ động hội nhập. Nền kinh tế mở cửa đòi hỏi
Pháp luật nước ta không chỉ quy định về các biện pháp xử lí hành chính khác
phù hợp với nền kinh tế- xã hội của đất nước mà còn quan tâm những điều
kiện, ảnh hưởng bên ngoài.


21

* Các yếu tố khác từ bên ngoài:
 Pháp luật quốc tế
Việt Nam ta đã và đang hòa cùng quá trình hội nhập Quốc tế, là thành
viên của các Công ước quốc tế về quyền con người, nghiêm chỉnh tuân thủ
các Điều ước quốc tế đã kí kết. Chính vì vậy, Pháp luật quốc tế mà đặc biệt là
các quy định của các điều ước Quốc tế có liên quan như Tuyên ngôn thế giới
về nhân quyền, các công ước Quốc tế về quyền con người, Công ước quốc tế
về các quyền dân sự, chính trị, công ước về quyền trẻ em.. ảnh hưởng một
phần lớn tới các quy định pháp luật chúng ta về các biện pháp làm hạn chế
quyền tự do của con người. Pháp luật của Việt Nam nói chung và pháp luật về

xử lí vi phạm hành chính nói riêng không ngừng bổ sung, sửa đổi và hoàn
thiện phù hợp các chuẩn mực quốc tế về quyền con người. Tuy nhiên, do đặc
thù của mỗi nước, nên trong quá trình nội luật hóa các quy định của Pháp luật
quốc tế chúng ta cần căn cứ vào điều kiện kinh tế xã hội của đất nước, “cân
đối để làm sao vừa bảo đảm lợi ích của Nhà nước lại vừa bảo đảm quyền con
người của công dân, đảm bảo tuyên thủ nguyên tắc một mặt tôn trọng các
chuẩn mực quốc tế, thực hiện nghiêm chỉnh các cam kết quốc tế, mặt khác
phải tôn trọng thực tiễn khách quan để xây dựng các quy phạm pháp luật phù
hợp điều kiện kinh tế, xã hội, truyền thống văn hóa Việt Nam bảo đảm các
quy định có tính khả thi cao phát huy hiệu lực, hiệu quả hữu hiệu trong đời
sống”. [14,7]
1.1.4. Mục đích, vai trò của các biện pháp xử lí hành chính khác
Xác định mục đích của một loại biện pháp cưỡng chế cần xuất phát từ
chính vai trò của nó đối với xã hội, đồng thời căn cứ vào đối tượng áp dụng
của các biện pháp đó. Các biện pháp xử lí hành chính có vai trò to lớn trong
việc giáo dục, cảm hóa, chữa bệnh và tạo điều kiện cho người vi phạm pháp
luật trở thành công dân lương thiện, có ích cho xã hội, góp phần ổn định an
ninh trật tự, an toàn xã hội, giữ vững trật tự quản lí hành chính Nhà nước.