Áp dụng pháp luật trong xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự của tòa án quân sự ở việt nam hiện nay

HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH

DƯƠNG VĂN THĂNG

¸P DôNG PH¸P LUËT TRONG XÐT Xö S¥ THÈM C¸C Vô ¸N H×NH Sù CñA
TßA ¸N QU¢N Sù
ë VIÖT NAM HIÖN NAY

LUẬN ÁN TIẾN SĨ
Chuyên ngành: Lý luận và lịch sử nhà nước và pháp luật
Mã số: 62 38 01 01

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. NGUYỄN CẢNH QUÝ

HÀ NỘI - 2017


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu
của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận án là
trung thực, có nguồn gốc rõ ràng và được trích dẫn đầy
đủ theo quy định.

Tác giả luận án

Dương Văn Thăng


MỤC LỤC
Trang
MỞ ĐẦU

1
Chương 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN
QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ
ĐẶT RA
CẦN TIẾP TỤC NGHIÊN CỨU
7
1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
7
1.2. Những vẫn đề đặt ra cần tiếp tục nghiên cứu trong luận án, giả
thuyết nghiên cứu và câu hỏi nghiên cứu
22
Chương 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ ÁP DỤNG PHÁP LUẬT TRONG
XÉT XỬ SƠ THẨM CÁC VỤ ÁN HÌNH SỰ CỦA TÒA ÁN
QUÂN
SỰ Ở VIỆT NAM
26
2.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò áp dụng pháp luật trong xét xử sơ
thẩm các vụ án hình sự của Tòa án quân sự
26
2.2. Nội dung, qui trình áp dụng pháp luật trong xét xử sơ thẩm các
vụ án hình sự của Tòa án quân sự
39
2.3. Nguyên tắc áp dụng pháp luật trong xét xử sơ thẩm các vụ
án hình sự của Tòa án quân sự
2.4. Các yếu tố tác động đến hoạt động áp dụng pháp luật trong
xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự của Tòa án quân sự
Chương 3: THỰC TRẠNG ÁP DỤNG PHÁP LUẬT TRONG XÉT XỬ
SƠ THẨM CÁC VỤ ÁN HÌNH SỰ CỦA TÒA ÁN
QUÂN SỰ Ở
VIỆT NAM

66
3.1. Khái quát về Tòa án quân sự Việt Nam
66
3.2. Những kết quả đạt được trong áp dụng pháp luật xét xử sơ
thẩm các vụ án hình sự của Tòa án quân sự ở Việt Nam và
nguyên nhân
69
3.3. Những hạn chế về áp dụng pháp luật trong xét xử sơ thẩm các
vụ án hình sự của Tòa án quân sự ở Việt Nam và nguyên nhân
Chương 4: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM ÁP DỤNG
PHÁP LUẬT TRONG XÉT XỬ SƠ THẨM CÁC VỤ ÁN
HÌNH SỰ
CỦA TÒA ÁN QUÂN SỰ
116
4.1. Quan điểm bảo đảm áp dụng pháp luật trong xét xử sơ thẩm các

50

57

83


vụ án hình sự của Tòa án quân sự
116
4.2. Giải pháp bảo đảm áp dụng pháp luật trong xét xử sơ thẩm các
vụ án hình sự của Tòa án quân sự
119
KẾT LUẬN
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

149
152
153


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

ADPL
luật BLDS
sự BLHS

Áp dụng pháp
Bộ luật Dân
Bộ luật Hình

sự
BLTTHS

Bộ luật Tố tụng Hình sự

HĐXX

Hội đồng xét xử

PLTCTAQS
PLHS

Pháp lệnh tổ chức Tòa án quân sự

Pháp luật Hình sự PLTTHS

Pháp luật Tố tụng Hình sự QĐADPL
Quyết định áp dụng pháp luật TTHS
Tố tụng hình sự
TAND

Tòa án nhân dân

TAQS

Tòa án quân sự

TAQSTW
ương TAQSQK
Quân khu TAQSKV
sự Khu vực VAHS

Tòa án quân sự Trung
Tòa án quân sự
Tòa án quân
Vụ án hình

sự
VKSQS
VKSQSQK

Viện kiểm sát quân sự
Viện kiểm sát quân sự Quân

khu VKSQSKV

Viện kiểm sát quân sự

Khu vực XHCN

Xã hội chủ nghĩa


DANH MỤC CÁC BẢNG
Trang
Bảng 3.1:
tra

Thống kê số vụ án trả hồ sơ cho Viện kiểm sát để điều
bổ sung từ năm 2005-2015
74

Bảng 3.2:
78

Tổng số án sơ thẩm bị cải sửa từ năm 2005-2015

Bảng 3.3:

Tổng số án sơ thẩm có liên quan đến vấn đề tịch thu và bồi
thường từ năm 2005-2015
79

Bảng 3.4:

Số vụ án phúc thẩm về nhóm tội xâm phạm tính mạng, sức
khỏe, danh dự, nhân phẩm
88

Bảng 3.5:

Số vụ án bị huỷ, cải sửa thuộc nhóm tội xâm phạm tính
mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm
88

Bảng 3.6:

Số vụ án phúc thẩm thuộc nhóm tội xâm phạm sở hữu trên
tổng số vụ án phúc thẩm
93

Bảng 3.7:

Số vụ án phúc thẩm thuộc nhóm tội an toàn công cộng trật
tự công cộng trên tổng số vụ án phúc thẩm
97

Bảng 3.8:

Số vụ án phúc thẩm thuộc nhóm tội xâm phạm nghĩa vụ
trách nhiệm quân nhân trên tổng số vụ án phúc thẩm
100

Bảng 3.9:

Số vụ án có kháng cáo, kháng nghị liên quan đến vấn đề
tịch thu bồi thường
105

Bảng 3.10:
105

Tổng số án bị sửa về phần dân sự


1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề
tài
Hiến pháp năm 2013 đã xác định một cách rõ ràng chức năng thực
hiện quyền tư pháp và nhiệm vụ bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người,
quyền công dân, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích của nhà
nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân của hệ thống Tòa
án nhân dân. Xuất phát từ chức năng, nhiệm vụ đó đòi hỏi Tòa án phải
có sự chuyển mình mạnh mẽ, thể hiện trước hết ở việc nâng cao chất lượng
công tác xét xử, trong đó có hoạt động xét xử các vụ án hình sự. Việc áp
dụng pháp luật trong xét xử các vụ án hình sự được bảo đảm áp dụng đầy
đủ, chính xác, nhằm bảo đảm công lý, các quyền và lợi ích của Nhà nước,
xã hội, công dân được bảo vệ là yếu tố căn bản để nâng cao chất lượng
xét xử các vụ án hình sự [51].
Tòa án quân sự là cơ quan xét xử của Nhà nước Cộng hòa xã hội
chủ nghĩa (XHCN) Việt Nam được tổ chức trong Quân đội nhân dân,
thực hiện quyền tư pháp thông qua hoạt động xét xử các vụ án hình sự
(VAHS). Xét xử sơ thẩm các VAHS là một giai đoạn quan trọng của cả quá

trình giải quyết một VAHS, là giai đoạn tập trung cao nhất của việc thực hiện
quyền tư pháp. Tòa án quân sự nhân danh Nhà nước định tội danh, quyết
định hình phạt và giải quyết các vấn đề khác liên quan đến tội phạm. Đây
được coi là thời điểm kết thúc một quá trình tố tụng từ giai đoạn điều tra đến
giai đoạn truy tố và giai đoạn xét xử. Việc áp dụng pháp luật (ADPL) trong
xét xử sơ thẩm các VAHS của Toà án Quân sự (TAQS) có ý nghĩa rất
quan trọng trong việc bảo vệ pháp chế XHCN, tăng cường kỷ luật và sức
mạnh chiến đấu của Quân đội, giáo dục quân nhân, công chức, công
nhân quốc phòng trung thành với tổ quốc, chấp hành nghiêm chỉnh pháp
luật, điều lệnh của Quân đội, tôn trọng những quy tắc của cuộc sống xã hội,
ý thức đấu tranh phòng ngừa và chống tội phạm, các vi phạm pháp luật
khác. Vì vậy, ADPL trong xét xử sơ thẩm các VAHS của TAQS là vấn đề
đòi hỏi phải được chú trọng và nâng cao chất lượng mới đáp ứng yêu cầu
của thực tiễn đặt ra. Trong Nghị quyết số 08 - NQ/TW, ngày 20/01/2002
của Bộ Chính trị về một số nhiệm vụ trọng tâm công tác trong thời gian tới
Đảng ta đã chỉ ra:


… Khi xét xử, các Toà án phải đảm bảo cho mọi công dân đều
bình đẳng trước pháp luật, thực sự dân chủ, khách quan; Thẩm
phán và Hội thẩm độc lập và chỉ tuân theo pháp luật; việc phán
quyết của Tòa án phải căn cứ chủ yếu vào kết quả tranh tụng tại
phiên tòa trên cơ sở xem xét đầy đủ, toàn diện các chứng cứ, ý
kiến của kiểm sát viên, của người bào chữa, bị cáo, nhân
chứng, nguyên đơn, bị đơn và những người có quyền, lợi ích
hợp pháp… để ra những bản án, quyết định đúng pháp luật, có
sức thuyết phục và trong thời hạn quy định [1, tr.2].
Dưới góc độ lý luận: Trong những năm qua, áp dụng pháp luật
trong xét xử sơ thẩm các VAHS của TAQS đã được nghiên cứu ở khía cạnh
này hoặc khía cạnh khác. Tuy nhiên, đến nay chưa có một công trình nào

nghiên cứu một cách đầy đủ, toàn diện, có hệ thống để làm cơ sở lý luận cho
việc xét xử sơ thẩm các VAHS của TAQS ở Việt Nam hiện nay.
Thực tiễn áp dụng pháp luật trong xét xử sơ thẩm các VAHS của TAQS
trong thời gian qua đã mang lại những kết quả, đó là chất lượng xét xử sơ
thẩm các VAHS ngày càng được nâng cao, các vụ án đã xét xử đảm bảo
đúng người, đúng tội, đúng pháp luật, không làm oan người vô tội, không
bỏ lọt tội phạm, không có vụ án nào có sai sót lớn.
Tuy nhiên, việc áp dụng pháp luật trong xét xử sơ thẩm các
VAHS của TAQS vẫn còn không ít những hạn chế, yếu kém phần nào đó
chưa đáp ứng được yêu cầu đấu tranh phòng ngừa tội phạm trong giai
đoạn hiện nay như: vi phạm về xác định tư cách người tham gia tố tụng; vi
phạm trong việc đánh giá chứng cứ; vi phạm quy định về xử lý vật chứng,
tịch thu tài sản; vi phạm quy định về viết bản án; xác định sai vai trò đồng
phạm; xác định không đúng hoặc không hết các tình tiết tăng nặng, giảm
nhẹ trách nhiệm hình sự; quyết định hình phạt chưa tương xứng với tính
chất, mức độ, hậu quả của hành vi phạm tội; xác định không đúng, không
đầy đủ thiệt hại; quyết định mức bồi thường không chính xác...
Trong xu thế đổi mới, hội nhập, mở cửa, việc ADPL trong xét xử sơ
thẩm các VAHS của TAQS cần được tiếp tục nghiên cứu, tiếp thu những
tinh hoa trong cách thức ADPL của một số nước trên thế giới trong việc:
Thụ lý vụ án; áp


dụng, thay đổi hoặc hủy bỏ biện pháp ngăn chặn; chuyển vụ án; trả hồ sơ để
điều tra bổ sung và quan trọng nhất là ban hành bản án hình sự sơ thẩm.
Qua đó để rút kinh nghiệm ADPL trong xét xử sơ thẩm các VAHS của TAQS
ở Việt Nam hiện nay, nhất là những vụ án có yếu tố nước ngoài.
Xuất phát từ những phân tích trên đây, Nghiên cứu sinh đã lựa
chọn vấn đề "Áp dụng pháp luật trong xét xử sơ thẩm các vụ án hình
sự của Toà án Quân sự ở Việt Nam hiện nay" để làm đề tài nghiên cứu

viết Luận án tiến sĩ luật học.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án
2.1. Mục đích nghiên cứu
Luận án có mục đích phân tích cơ sở lý luận, đánh giá thực trạng,
xây dựng quan điểm và đề xuất các giải pháp bảo đảm ADPL trong xét xử
sơ thẩm các vụ án hình sự của TAQS ở Việt Nam.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Luận án có nhiệm vụ nghiên cứu các vấn đề sau:
- Nghiên cứu làm rõ cơ sở lý luận về ADPL trong xét xử sơ thẩm
các VAHS của TAQS ở Việt Nam hiện nay dưới góc độ lý luận Mác- Lênin về
Nhà nước và pháp luật như xây dựng khái niệm, phân tích các đặc điểm và
vai trò của ADPL trong xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự của TAQS; làm rõ
nội dung, qui trình ADPL và các yếu tố tác động tới hoạt động ADPL trong
xét xử sơ thẩm các VAHS của TAQS.
- Nghiên cứu về cơ cấu tổ chức, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn
và cơ chế quản lý hệ thống TAQS. Phân tích, đánh giá thực trạng ADPL
trong xét xử sơ thẩm các VAHS của TAQS, từ đó chỉ ra nguyên nhân của
những thành tựu đã đạt được, nguyên nhân của những hạn chế, yếu kém
dẫn đến việc ban hành bản án, quyết định của Tòa án còn oan sai làm
ảnh hưởng đến chất lượng trong xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự.
- Hệ thống hóa, phân tích và xây dựng các quan điểm ADPL trong xét
xử sơ thẩm các VAHS của TAQS. Đề xuất các giải pháp cụ thể có tính khả thi
nhằm bảo đảm ADPL trong xét xử sơ thẩm các VAHS của TAQS ở Việt Nam
hiện nay.


3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án
3.1. Đối tượng nghiên cứu
- Các quan điểm khoa học về lý luận lịch sử Nhà nước và pháp luật
liên quan đến ADPL trong xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự của TAQS.

- Các quy định của Hiến pháp, Pháp luật hình sự, Tố tụng hình sự và
văn bản pháp luật được áp dụng trong xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự.
- Thực tiễn áp dụng pháp luật trong xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự
của
TAQS ở Việt Nam hiện nay.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi nội dung: Trong khuôn khổ quy mô của luận án tiến sĩ luật
học, luận án tập trung làm sáng tỏ các khía cạnh lý luận và thực tiễn về
ADPL trong xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự của TAQS. Dựa trên những số
liệu cụ thể của TAQS về ADPL trong xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự, đề
xuất các giải pháp bảo đảm ADPL trong xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự
của TAQS.
Việc áp dụng pháp luật trong xét xử sơ thẩm các VAHS của TAQS
được thực hiện trong hai giai đoạn; giai đoạn chuẩn bị xét xử và giai đoạn
xét xử sơ thẩm VAHS tại phiên tòa (chủ yếu tập trung vào các tội thường
gặp trong công tác xét xử của Tòa án quân sự)
- Phạm vi không gian: Đề tài triển khai trên phạm vi tất cả các
Tòa án quân sự trong Quân đội.
- Phạm vi thời gian: Mốc thời gian nghiên cứu của đề tài luận án là
hoạt động xét xử của các TAQS từ năm 2005 - 2015.
4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu của luận án
4.1. Cơ sở lý luận
Luận án được thực hiện trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin
về Nhà nước và pháp luật; tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm, đường
lối của Đảng Cộng sản Việt Nam về Nhà nước pháp quyền XHCN của dân, do
dân và vì dân, đặc biệt là quan điểm của Đảng và Nhà nước về cải cách tư
pháp theo tinh thần Nghị quyết số 48-NQ/TW, số 49-NQ/TW của Bộ Chính
trị nhằm hoàn thiện cơ cấu tổ chức và hoạt động của các cơ quan tư pháp
trong giai đoạn hiện nay;

quan điểm về tính độc lập tư pháp, độc lập xét xử của Tòa án. Tòa án xét
xử độc lập và chỉ tuân theo qui định của pháp luật.
4.2. Phương pháp nghiên cứu
Luận án được sử dụng bởi phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật
biện chứng, duy vật lịch sử kết hợp với các phương pháp như phương pháp
lôgic và hệ thống, phương pháp kết hợp giữa lý luận với thực tiễn; phương
pháp phân tích, phương pháp tổng hợp và so sánh, phương pháp lịch sử,
phương pháp thống kê.
Cụ thể: Phương
chương

pháp phân tích, tổng hợp được sử dụng ở

1. Phương pháp nghiên cứu kết hợp giữa lý luận với thực tiễn,

phương pháp lịch sử được sử dụng ở chương 2, chương 4. Phương pháp hệ
thống được sử dụng để đảm bảo tính nhất quán trong kết cấu của toàn bộ
luận án. Phương pháp luật học so sánh được sử dụng để nghiên cứu về cơ sở
lý luận ADPL trong xét xử các VAHS sơ thẩm của TAQS ở Việt Nam hiện nay
(Chương 2). Phương pháp thống kê xã hội học được thực hiện để đánh giá
thực trạng ADPL trong xét xử các VAHS sơ thẩm của TAQS ở Việt Nam
hiện nay (Chương 3).
5. Những điểm mới về khoa học của luận án
Một là, trên cơ sở phân tích một số vấn đề lý luận liên quan áp dụng
pháp luật trong xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự của Tòa án quân sự,
luận án đã xác lập các khái niệm như khái niệm về xét xử sơ thẩm vụ án
hình sự; khái niệm áp dụng pháp luật trong xét xử sơ thẩm vụ án hình sự
của TAQS.
Hai là, luận án đã nhận diện được đặc điểm của việc áp dụng pháp

luật trong xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự của Tòa án quân sự có đặc
điểm khác so với Tòa án nhân dân như đặc điểm áp dụng pháp luật về thẩm
quyền, về chủ thể, đặc điểm về phạm vi áp dụng pháp luật.
Ba là, luận án đã phân tích những kết quả, hạn chế của hoạt động áp
dụng pháp luật trong xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự của Tòa án
quân sự, chỉ ra những nguyên nhân hạn chế, yếu kém làm cơ sở cho việc
bảo đảm nâng cao chất lượng áp dụng pháp luật trong xét xử sơ thẩm các
vụ án hình sự của Tòa án quân sự góp phần chống oan sai khi ban hành
các quyết định, bản án của Tòa án quân sự trong giai đoạn hiên nay.


Bốn là, những giải pháp đề xuất của luận án nghiên cứu đề tài áp
dụng pháp luật trong xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự của Tòa án quân
sự góp phần tích cực vào việc thực hiện chiến lược cải cách tư pháp của
Đảng và Nhà nước ta, trong đó có nội dung nâng cao chất lương hoạt
động xét xử của Tòa án nhân dân nói chung và Tòa án quân sự nói riêng.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án
Ý nghĩa lý luận: Kết quả nghiên cứu của luận án sẽ góp phần bổ sung
và phát triển và làm phong phú thêm các vấn đề lý luận về ADPL trong
xét sử sơ thẩm các VAHS của TAQS. Góp phần làm sáng tỏ quan điểm của
Đảng và Nhà nước về vị trí, vai trò, chức năng, nhiệm vụ và thẩm quyền của
TAQS trong tiến trình cải cách tư pháp, khẳng định về tính tất yếu chủ
trương cải cách tư pháp của Đảng và Nhà nước ta hiện nay, bảo đảm TAQS
luôn là cơ quan thực hiện quyền tư pháp "Phụng công thủ pháp, chí công,
vô tư".
Ý nghĩa thực tiễn: Luận án cung cấp cơ sở khoa học cho các Tòa án
và đội ngũ Thẩm phán của TAQS đang hoạt động xét xử. Luận án là công
trình khoa học có thể làm tài liệu tham khảo cho các nhà khoa học, nhà
nghiên cứu giảng dạy môn Nhà nước và pháp luật trong các Trường Đại học
chuyên luật và không chuyên luật, trong hệ thống các Trường chính trị từ

Trung ương đến địa phương. Đặc biệt Luận án góp phần cung cấp cơ sở
khoa học về ADPL trong xét xử sơ thẩm các VAHS cho những người làm
công tác xét xử của TAQS.
7. Kết cấu của đề tài nghiên cứu
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội
dung luận án được kết cấu gồm 4 chương, 11 tiết.


Chương 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN
VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA CẦN TIẾP TỤC NGHIÊN CỨU

1.1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI
1.1.1. Tình hình nghiên cứu trong nước
1.1.1.1. Nhóm công trình nghiên cứu về áp dụng pháp luật
Nghiên cứu về ADPL trong xét xử sơ thẩm các VAHS của TAQS,
góc tiếp cận đầu tiên đều phải xuất phát từ việc tìm hiểu các kiến thức
nền tảng lý luận chung về ADPL. Trên phương diện này, có thể điểm danh
một số công trình nghiên cứu tiêu biểu sau:
- Đề tài khoa học cấp Bộ: "Cơ sở pháp lý bảo đảm sự độc lập xét xử
của Tòa án trong điều kiện xây dựng nhà nước pháp quyền và hội nhập
quốc tế ở nhà nước ta hiện nay" của tác giả Bùi Nguyên Khánh [31]. Nội
dung nghiên cứu của đề tài gồm 4 phần, tập trung nghiên cứu những vấn
đề lý luận cơ bản về độc lập xét xử, cơ sở hiến định và pháp luật đảm bảo độc
lập xét xử của tòa án trong nhà nước pháp quyền, các yêu cầu độc lập xét
xử trong điều kiện xây dưng nhà nước pháp quyền ở Việt Nam, xu hướng và
giải pháp đảm bảo độc lập xét xử ở Việt Nam hiện nay.
- Đề tài nghiên cứu khoa học: "Áp dụng pháp luật ở Việt Nam hiện
nay" của tác giả Nguyễn Thị Hồi [27] đã phân tích một số vấn đề lý luận
chung về ADPL như: khái niệm, đặc điểm, các trường hợp cần ADPL, quy

trình ADPL, quyết định ADPL, ADPL tương tự. Phân tích những vấn đề lý
luận và thực tiễn về ADPL một số lĩnh vực cụ thể như: hình sự, dân sự, hành
chính... những thành tựu đạt được, những hạn chế, tồn tại trong hoạt động
này; những biện pháp cần thực hiện để phát huy ưu điểm và khắc phục hạn
chế nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật, nâng cao hiệu quả ADPL đồng thời
làm sáng tỏ và hoàn thiện thêm những lý luận chung về ADPL.
- Cuốn: "Những vấn đề cơ bản về Nhà nước và Pháp luật", Chương
IX "ADPL" của tác giả Đào Trí Úc [69]. Trong đó nêu lên khái niệm, phân
tích vị


trí của ADPL trong hệ thống pháp luật, luận giải vai trò tính chất của thực
tiễn ADPL trong xét xử ở Việt Nam, đặc biệt, tác giả nhấn mạnh việc ADPL
trong xét xử các VAHS để đảm bảo xét xử đúng người, đúng tội, đúng pháp
luật.
- Ngoài ra còn có các sách chuyên khảo như: "Nhà nước và pháp luật
của chúng ta trong sự nghiệp đổi mới" của tác giả Đào Trí Úc [70]; "Xây
dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt nam những vấn đề lý luận và
thực tiễn" của tác giả Lê Minh Tâm [57]; "Thực hiện và áp dụng pháp luật ở
Việt Nam" của tác giả Nguyễn Minh Đoan [17]; "Xây dựng và hoàn thiện
hệ thống pháp luật Việt Nam trong bối cảnh xây dựng Nhà nước pháp
quyền xã hội chủ nghĩa" của tác giả Nguyễn Minh Đoan [18]…
- "Giáo trình cao cấp lý luận chính trị" của Học viện Chính trị quốc
gia Hồ Chí Minh [25]. Trong giáo trình này, phần: "Áp dụng pháp luật" do
tác giả Nguyễn Cảnh Quý trình bày đã làm rõ khái niệm ADPL, phân tích
các đặc điểm, các giai đoạn của quá trình ADPL cũng như các trường hợp
ADPL. …
- "Giáo trình Lý luận chung về Nhà nước và pháp luật" của Trường
Đại học Luật Hà Nội [67].
- "Giáo trình Lý luận chung về Nhà nước và pháp luật" của tác giả

Hoàng
Thị Kim Quế [40].
- "Giáo trình lý luận chung về nhà nước và Pháp luật" của Học
viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh [24]. Trong đó phần Thực hiện pháp
luật đã nêu lên khái niệm thực hiện pháp luật; khái niệm ADPL; phân
tích đặc điểm các trường hợp ADPL; các giai đoạn ADPL; ADPL tương tự.
- Một số bài báo trong đó có bài báo: "Áp dụng pháp luật ở Việt Nam
hiện nay một số vấn đề lý luận và thực tiễn" của tác giả của Nguyễn Thị Hồi
[27]. Bài viết đã phân tích một số vấn đề lý luận như: khái niệm, đặc điểm,
vai trò của ADPL, nêu lên thực tiễn ADPL trong một số lĩnh vực, đặc biệt là
lĩnh vực LHS và TTHS, đưa ra quan điểm về thực tiễn ADPL trong các lĩnh
vực này.
- Luận án tiến sĩ luật học: "Áp dụng pháp luật giải quyết các tranh
chấp kinh tế ở nước ta hiện nay" của của tác giả Trần Minh Chất [11]. Luận
án đã đưa ra các khái niệm ADPL hình sự để giải quyết các tranh chấp kinh
tế ở Việt Nam.


Luận án cũng nghiên cứu thực trạng ADPL hình sự giải quyết các tranh
chấp kinh tế ở nước ta từ đó phát hiện những bất cập liên quan đến hệ
thống pháp luật về giải quyết tranh chấp kinh tế hiện nay. Luận án đưa
ra các giải pháp khắc phục hạn chế tình trạng ADPL hình sự trong giải
quyết các tranh chấp kinh tế.
- Luận án tiến sĩ luật học "Áp dụng pháp luật trong quản lý Nhà
nước về đất đai của Ủy ban nhân dân thành phố Hồ Chí Minh hiện nay"
của tác giả Lê Văn Thành [59]. Luận án nghiên cứu những vấn đề lý luận về
ADPL và ADPL trong quản lý Nhà nước về đất đai của UBND cấp tỉnh, công
trình đã phân tích đánh giá thực trạng và xây dựng các quan điểm, đề xuất
các giải pháp bảo đảm quản lý Nhà nước về đất đai ở thành phố Hồ Chí
Minh.

Ngoài ra có khá nhiều luận văn thạc sĩ được bảo vệ thành công tại
nhiều cơ sở đào tạo luật ở trong nước đã trực tiếp luận giải các khía cạnh
lý luận và thực tiễn liên quan đến hoạt động ADPL trên các lĩnh vực khác
nhau.
1.1.1.2. Nhóm công trình nghiên cứu về áp dụng pháp luật trong
xét xử các vụ án hình sự
Liên quan đến mảng vấn đề này, có thể kể đến một số công trình
nghiên
cứu
sau:
- Sách chuyên khảo: "Pháp luật hình sự - thực tiễn xét xử và án lệ"
của tác giả Đinh Văn Quế [41]. Cuốn sách gồm ba phần: Phần thứ nhất
phân tích một số vấn đề về LHS như: hiệu lực về thời gian của Bộ
luật Hình sự (BLHS); một số vấn đề về tội phạm trong BLHS năm 1999;
quyết định hình phạt quy định trong BLHS năm 1999, một số vấn đề về
tổng hợp hình phạt tù với hình phạt cải tạo không giam giữ. Phần thứ
hai: phân tích một số vấn đề về Luật Tố tụng hình sự (TTHS)

như:

Những quy định mới về người tiến hành tố tụng trong Bộ luật Tố tụng
hình sự (BLTTHS) năm 2003; một số vấn đề cần chú ý về tư cách người
tham gia tố tụng, người bào chữa, vai trò của chủ tọa phiên tòa, những
vấn đề về sửa bản án sở thẩm, những trường hợp tòa án cấp phúc thẩm
hủy bản án sơ thẩm, căn cứ kháng nghị giám đốc thẩm, giải quyết phần
dân sự trong VAHS... theo quy định BLTTHS năm 2003. Phần thứ ba: bình
luận một số vụ án cụ thể.


- Sách chuyên khảo: "Thực tiễn áp dụng pháp luật hình sự - Những

vấn đề lý luận và thực tiễn" của tác giả Đinh Văn Quế [42]. Cuốn sách
gồm hai phần: Phần thứ nhất đề cập đến một số vấn đề vướng mắc, bất cập
của LHS hướng sửa đổi bổ sung. Phần thứ hai đề cập một số vướng mắc, bất
cập của BLTTHS và hướng sửa đổi, bổ sung.
- Sách chuyên khảo: "Những vấn đề lý luận và thực tiễn áp dụng
pháp luật Tố tụng hình sự ở Việt Nam" của Trần Minh Hưởng, Trịnh Tiến
Việt [30]. Cuốn sách mở rộng các góc nhìn khác nhau, bình luận chuyên
sâu về những tri thức cơ bản của Luật Tố tụng hình sự; đồng thời phân tích
nội dung cập nhật của các văn bản mới nhất trong quá trình thi hành Bộ
luật Tố tụng hình sự; đặc biệt các nội dung liên quan đến oan sai trong Luật
trách nhiệm bồi thường Nhà nước năm 2009, việc thi hành bản án, quyết
định của Tòa án trong Luật Thi hành án hình sự năm 2010.
- Bài viết: "Một số vấn đề khi áp dụng Điều 47 Bộ luật Hình sự" của
tác giả Nguyễn Minh Hải [21]. Bài viết phân tích Điều 47 của BLHS quy
định về việc quyết định hình phạt nhẹ hơn quy định của BLHS. Trên
thực tế, việc áp dụng Điều 47 của BLHS là không dễ dàng. Tác giả đưa ra ví
dụ vụ án cụ thể và phân tích về vấn đề này.
- Bài viết: "Đặc điểm của mô hình tranh tụng và phương pháp hoàn
thiện mô hình tố tụng hình sự ở Việt Nam" của Nguyễn Đức Mai [38]. Bài
viết gồm hai phần. Phần thứ nhất: phân tích đặc điểm của mô hình tố tụng
tranh tụng, khái quát các loại hình tố tụng, tố tụng tranh tụng, tố tụng
thẩm vấn và tố tụng pha trộn; bản chất của tố tụng tranh tụng, phạm vi
và nội dung tranh tụng; địa vị pháp lý và chức năng của các chủ thể
trong tố tụng tranh tụng. Phần thứ hai: phương hướng và giải pháp hoàn
thiện mô hình TTHS ở Việt Nam đưa ra nhu cầu và một số định hướng
hoàn thiện mô hình tố tụng ở Việt Nam. Trên cơ sở đó đề xuất một số giải
pháp hoàn thiện mô hình tố tụng ở Việt Nam.
- Bài viết: "Trao đổi một số vấn đề về việc xét xử sơ thẩm vụ án hình
sự" của tác giả Phạm Thái Quý [55]. Bài viết phân tích thực tiễn một số vấn
đề liên quan đến hoạt động xét xử các VAHS sơ thẩm như: vấn đề bị cáo

nói lời sau


cùng khi kết thúc giai đoạn tranh luận; việc xác định tên gọi khác của bị
cáo; có gọi là người giám hộ hay không; về bản án hình sự sơ thẩm và
vấn đề xác định án trọng điểm và án mẫu.
- Bài viết: "Hoàn thiện một số quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự
về chuẩn bị xét xử sơ thẩm vụ án hình sự" của tác giả Vũ Gia Lâm [33].
Thực tiễn áp dụng các quy định của BLTTHS trong giai đoạn chuẩn bị xét
xử vẫn còn tồn tại những vướng mắc, bất cập như: một số quyết định mà
Thẩm phán được phân công chủ tọa phiên tòa có thể ban hành trong giai
đoạn chuẩn bị xét xử; việc giao các quyết định của Tòa án khi mở phiên
tòa. Tác giả đã phân tích thực trạng đó và đưa ra phương hướng hoàn
thiện các quy định của BLTTHS về giai đoạn chuẩn bị xét xử.
- Bài viết: "Mấy vấn đề áp dụng pháp luật trong xét xử" của của tác
giả Quách Thành Vinh, Đàm Kim Yến [77]. Bài viết nêu nên những
vướng mắc trong việc ADPL về bồi thường thiệt hại do nhiều người cùng
gây ra, trách nhiệm bồi thường thiệt hại và án phí và quan điểm của tác
giả về vấn đề này.
- Bài viết: "Một số vấn đề cần chú ý khi áp dụng các tình tiết tăng
nặng, giảm nhẹ trách nhiệm hình sự" của tác giả Đinh Văn Quế [43]. Bài
viết nêu lên quan điểm trong việc áp dụng các tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ
trách nhiệm hình sự; phân biệt các tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ trách
nhiệm hình sự với các tình tiết là yếu tố định tội; phân biệt các tình tiết
tăng nặng, giảm nhẹ trách nhiệm hình sự với các tình tiết là dấu hiệu định
khung hình phạt..
- Bài viết: "Một số vấn đề khi áp dụng tình tiết lợi dụng chức vụ,
quyền hạn để phạm tội" của tác giả Đinh Văn Quế [44]. Tác giả cho rằng: việc
xác định chính xác và áp dụng đúng tình tiết "lợi dụng chức vụ, quyền hạn
để phạm tội" là vấn đề quan trọng, nó không chỉ có ý nghĩa trong việc xác

định tội danh, định khung hình phạt hay chỉ là tình tiết tăng nặng trách
nhiệm hình sự, mà còn có ý nghĩa quan trọng để phân biệt tội phạm này
với tội phạm khác cùng có tình tiết " lợi dụng chức vụ, quyền hạn để phạm
tội".
- Bài viết: "Thực trạng và hướng hoàn thiện chức năng xét xử của
Tòa án trong Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2003" của tác giả Nguyễn
Hoài Nam [39].


Bài viết phân tích thực trạng chức năng xét xử của Tòa án trong BLTTHS
năm
2003 còn tồn tại những quy định không phù hợp với chức năng xét xử
của Tòa án, không làm rõ các chức năng buộc tội, gỡ tội và xét xử cũng như
không phân định cụ thể về tổ chức, nhiệm vụ của các cơ quan tiến hành
tố tụng, người tiến hành tố tụng, người bào chữa và những người tham gia
tố tụng khác, trên cơ sở đó đưa ra kiến nghị phương hướng hoàn thiện chức
năng xét xử của Tòa án.
- Bài viết: "Phương hướng hoàn thiện các quy định của Bộ luật Tố
tụng hình sự về xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự" của tác giả Đinh Văn Quế
[45]. Bài viết phân tích những vướng mắc trong xét xử sơ thẩm theo
BLTTHS năm 2003 về thẩm quyền xét xử; giới hạn của việc xét xử; về người
tiến hành tố tụng và người tham gia tố tụng; hình thức và thủ tục tại phiên
tòa sơ thẩm. Trên cơ sở đó tác giả đưa ra phương hướng hoàn thiện thủ tục
xét xử sơ thẩm VAHS gồm các giải pháp: xác định mô hình TTHS; xây
dựng pháp luật; nâng cao trình độ, năng lực cho Thẩm phán, công tố viên,
Điều tra viên và Luật sư đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp.
- Bài viết: "Bàn về việc sử dụng án lệ" của tác giả Ngô Cường [12].
Tác giả phân tích chiến lược cải cách tư pháp và vấn đề sử dụng án lệ; khái
niệm về án lệ; so sánh việc sử dụng án lệ tại các hệ thống pháp luật
Common law và Civill law. Tác giả đưa ra vấn đề vì sao chúng ta cần phải

sử dụng án lệ: sử dụng án lệ đảm bảo cho việc ADPL thống nhất; giúp cho
công tác hướng dẫn áp dụng thống nhất pháp luật của Toà án nhân dân
(TAND) Tối cao được kịp thời, đầy đủ. Nêu lên quy trình hình thành án lệ.
- Bài viết: "Hoàn thiện một số quy định về xét xử sơ thẩm hình sự
nhằm thực hiện có hiệu quả nguyên tắc hai cấp xét xử" của Vũ Gia Lâm
[35]. Bài viết phân tích bên cạnh kết quả khả quan đạt được trong việc
thực hiện nguyên tắc hai cấp xét xử, việc xét xử sơ thẩm vẫn còn có
những tồn tại, vướng mắc đó là: mặc dù chất lượng xét xử từng bước được
nâng lên nhưng tỷ lệ bản án sơ thẩm bị kháng cáo, kháng nghị còn tương
đối cao; vẫn còn nhiều vụ án Tòa phúc thẩm phải hủy, sửa và đưa ra giải
pháp hoàn thiện quy định về xét xử sơ thẩm để thực hiện tốt nguyên tắc hai
cấp xét xử.


- Bài viết: "Một số ý kiến về vệc quy định và áp dụng chế tài pháp luật
ở Việt Nam hiện nay" của Nguyễn Minh Đoan [19]. Bài viết phân tích chế
tài, tác dụng của chế tài pháp luật; đưa ra một số nhận xét về chế tài pháp
luật và việc áp dụng ở Việt Nam hiện nay như: việc quy định chế tài trong
pháp luật; thực tiễn áp dụng chế tài pháp luật. Trên cơ sở đó, tác giả có kiến
nghị về việc quy định và áp dụng chế tài pháp luật. Việc quy định và áp
dụng chế tài pháp luật ở Việt Nam cần phù hợp với điều kiện kinh tế, chính
trị, văn hóa, xã hội và lối sống của người Việt Nam.
- Bài viết: "Áp dụng pháp luật trong hoạt động xét xử án hình sự của
Toà án nhân dân các cấp - nhìn từ một địa phương" của Nguyễn Quang Vũ
[79]. Bài viết phân tích thực tiễn xét xử án hình sự của TAND tỉnh Phú Thọ
chỉ ra những sai sót thường mắc phải là: định tội danh không đúng; áp
dụng không đúng các điều, khoản của BLHS; áp dụng tình tiết tăng nặng,
giảm nhẹ TNHS chưa phù hợp dẫn đến xử bị cáo quá nhẹ hoặc quá nặng,
cho hưởng án treo, xử dưới khung hình phạt không đúng quy định của
pháp luật. Trên cơ sở đó tác giả đưa ra các giải pháp nâng cao chất lượng

xét xử của Tòa án các cấp.
- Luận án tiến sĩ luật học: "Áp dụng pháp luật trong hoạt động xét xử
của Toà án nhân dân ở Việt Nam hiện nay" của tác giả Lê Xuân Thân
[60]. Luận án đã nêu lên cơ sở lý luận về ADPL trong hoạt động xét xử của
TAND; Thực trạng ADPL trong hoạt động xét xử của TAND ở Việt Nam; Quan
điểm và giải pháp nâng cao chất lượng ADPL trong hoạt động xét xử của
TAND ở Việt Nam.
- Luận án tiến sĩ luật học: "Thời hạn tố tụng trong pháp luật tố tụng
hình sự và thực tiễn áp dụng tại Việt Nam" của tác giả Hoàng Anh Tuyên
[68]. Thời hạn TTHS là một nội dung quan trọng của pháp luật tố tụng
hình sự (PLTTHS), có ý nghĩa trên cả hai phương diện bảo đảm quyền con
người, quyền công dân, đấu tranh phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp
luật. Việc quy định thời hạn TTHS hợp lý, khoa học là cơ sở quan trọng để
bảo đảm tốt nhất quyền và lợi ích hợp pháp của các chủ thể tham gia quan
hệ này, đồng thời tạo điều kiện cho các cơ quan tiến hành tố tụng, người
tiến hành tố tụng áp dụng quy định này một cách chính xác trong việc
phát hiện và xử lý tội phạm nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả của hoạt
động TTHS.


- Luận án tiến sĩ luật học: "Mô hình tố tụng hình sự Việt Nam và vấn đề
áp dụng tố tụng tranh tụng" của tác giả Nguyễn Thị Thủy [61]. Mô hình
TTHS là nội dung trong nhiều công trình nghiên cứu của các học giả trên
thế giới và là mục tiêu, đối tượng được các quốc gia hướng tới khi xem
xét, hoàn thiện hệ thống tư pháp hình sự. Tuy vậy, ở nước ta, mô hình
TTHS và việc hoàn thiện mô hình TTHS chưa được xem xét đúng mức cả
trên phương diện nhận thức, lý luận, thực tiễn xây dựng và ADPL.
- Luận văn thạc sĩ luật học: "Áp dụng pháp luật trong hoạt động xét
xử án hình sự của Toà án nhân dân ở tỉnh Ninh Bình" của tác giả
Nguyễn Đức Hiệp [22]. Luận văn đã phân tích cơ sở lý luận về ADPL

trong hoạt động xét xử án hình sự như: khái niệm, đặc điểm, các giai
đoạn ADPL và các tiêu chí đánh giá việc ADPL trong hoạt động xét xử các
VAHS; thực trạng ADPL trong hoạt động xét xử án hình sự của TAND ở tỉnh
Ninh Bình. Trên cơ sở đó đưa ra các quan điểm và giải pháp bảo đảm việc
ADPL trong hoạt động xét xử án hình sự của TAND ở tỉnh Ninh Bình.
- Luận văn thạc sĩ: "Áp dụng pháp luật trong hoạt động xét xử án
hình sự của Toà án nhân dân tỉnh Hà Nam" của tác giả Đặng Văn Hưng
[29]. Luận văn phân tích cơ sở lý luận về ADPL trong hoạt động xét xử án
hình sự của TAND như: khái niệm, đặc điểm, vai trò của ADPL trong hoạt
động xét xử án hình sự của TAND, các giai đoạn, nội dung và các yếu tố
ảnh hưởng đến ADPL trong hoạt động xét xử của TAND. Nêu nên thực trạng
ADPL trong hoạt động xét xử án hình sự của TAND tỉnh Hà Nam, kết quả đạt
được, những hạn chế trong hoạt động xét xử án hình sự của TAND tỉnh Hà
Nam cũng như nguyên nhân của những hạn chế đó. Chỉ ra yêu cầu khách
quan, phương hướng và giải pháp bảo đảm nâng cao chất lượng trong hoạt
động xét xử án hình sự của TAND tỉnh Hà Nam.
1.1.1.3. Nhóm công trình nghiên cứu trực diện về áp dụng pháp
luật trong xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự của Tòa án quân sự
- Đề tài nghiên cứu khoa học: "Nâng cao chất lượng hiệu quả xét
xử sơ
thẩm của Toà án Quân sự trong thời kỳ mới" của Tổng cục Chính trị [65].
Đề tài đã nghiên cứu làm sáng tỏ những vấn đề lý luận về chất lượng hoạt
động xét xử sơ thẩm các VAHS của TAQS. Đánh giá một cách khách
quan thực trạng chất


lượng hoạt động xét xử sơ thẩm các VAHS của TAQS, đưa ra những ưu điểm,
hạn chế và những nguyên nhân của thực trạng. Đề xuất một số giải pháp có
tính khả thi nhằm nâng cao chất lượng hoạt động xét xử sơ thẩm các VAHS
của TAQS.

- Bài viết: "Về áp dụng tình tiết tăng nặng phạm tội có tổ chức và
phạm tội nhiều lần" của tác giả Vũ Thành Long [36]. Trong bài báo này,
tác giả đưa ra ví dụ các vụ án cụ thể để phân tích đặc điểm nhận biết tình
tiết tăng nặng phạm tội có tổ chức và phạm tội nhiều lần.
- Bài viết: "Mấy kiến nghị từ một số trường hợp áp dụng pháp luật"
của tác giả Quách Thành Vinh [76]. Tác giả đã phân tích những vướng mắc,
bất cập từ thực tiễn xét xử của TAQS và đưa ra giải pháp hoàn thiện quy định
của BLTTHS.
- Bài viết: "Một số vướng mắc khi áp dụng các quy định của pháp
luật về giám định tư pháp" của Nguyễn Văn Trượng [66]. Bài viết phân
tích giám định tư pháp là hoạt động bổ trợ tư pháp giữ vai trò quan trọng
trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử các VAHS. Thực tiễn áp dụng các
quy định của pháp luật về giám định tư pháp để trưng cầu giám định và sử
dụng kết quả giám định phục vụ cho việc giải quyết VAHS ở TAQS vẫn còn
tồn tại những vướng mắc, bất cập về việc giám định lại; yêu cầu về mặt pháp
lý đối với các thành viên Hội đồng giám định do Bộ trưởng hoặc cấp tương
đương thành lập; căn cứ để truy cứu trách nhiệm hình sự đối với người thực
hiện hành vi xâm phạm sức khỏe của người khác khi người bị hại từ chối
giám định; việc triệu tập giám định viên đến phiên tòa trong trường hợp
người đã tiến hành giám định không còn là giám định viên nữa.
- Bài viết: "Mấy vấn đề về áp dụng pháp luật đối với người chưa
thành niên phạm tội bị xử phạt tù" của tác giả Quách Thành Vinh [78].
Bài viết phân tích về quyết định hình phạt tù đối với người chưa thành
niên phạm tội do cấu tạo các điều luật thuộc loại quy phạm viện dẫn nên
trong thực tiễn xét xử các VAHS của TAQS, chủ thể ADPL còn có nhiều sai
sót trong việc áp dụng Điều
47 BLHS đối với người chưa thành niên phạm tội bị xử phạt
tù.
- Bài viết: "Một số vấn đề về hoàn thiện quy định của Bộ luật Tố
tụng hình sự về thủ tục xét xử sơ thẩm" của Trần Văn Độ [20]. Bài viết nêu

lên cơ sở của việc hoàn thiện thủ tục xét xử sơ thẩm; quy định của BLTTHS
về thủ tục xét xử sơ thẩm và những bất cập như: bất cập ở quy định về giai
đoạn chuẩn bị xét


xử; các quy định về sự có mặt của những người tham gia tố tụng; về giới hạn
của việc xét xử; các quy định cụ thể về thủ tục phiên tòa. Trên cơ sở đó tác
giả đưa ra một số kiến nghị hoàn thiện quy định của BLTTHS về thủ tục xét
xử sơ thẩm.
- Bài viết: "Một số vấn đề về thẩm quyền xét xử các tội phạm ở địa
bàn thiết quân luật" của tác giả Vũ Thành Long [37]. Đề cập đến thẩm
quyền xét xử của TAQS trong địa bàn thiết quân luật, việc ADPL trong xét
xử sơ thẩm các VAHS đối với một số trường hợp cụ thể, đưa ra một số kiến
nghị, đề xuất hoàn thiện các quy định của pháp luật về thẩm quyền xét xử
của các Tòa án quân sự trong thời gian và địa bàn thiết quân luật.
- Luận văn thạc sĩ: "Áp dụng pháp luật trong xét xử sơ thẩm các
vụ án hình sự của Toà án Quân sự ở Quân khu 3" của tác giả Hoàng
Hữu Quý [54]. Luận văn phân tích làm sáng tỏ các khái niệm, đặc điểm
áp dụng ADPL trong xét xử sơ thẩm các VAHS của TAQS ở Quân khu 3,
làm rõ những hạn chế, nguyên nhân của những hạn chế, từ đó đề xuất
phương hướng, giải pháp nhằm nâng cao chất lượng ADPL trong xét xử sơ
thẩm các VAHS của TAQS ở Quân khu 3, đáp ứng yêu cầu cải cách tư
pháp và xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN của dân, do dân, vì dân ở
nước ta hiện nay.
- Luận văn thạc sĩ: "Chất lượng hoạt động xét sơ thẩm các vụ án
hình sự của Toà án Quân sự ở Quân khu 3- Quân đội nhân dân Việt
Nam" của tác giả Trần Thị Tuyết Lành [32]. Luận văn góp phần làm sáng
tỏ những vấn đề lý luận về chất lượng hoạt động xét xử sơ thẩm các VAHS
của TAQS trên địa bàn Quân khu. Đánh giá một cách khách quan thực
trạng chất lượng hoạt động xét xử sơ thẩm các VAHS của TAQS ở Quân khu

3 trong giai đoạn 2009 - 2014, đưa ra những ưu điểm, hạn chế và những
nguyên nhân của thực trạng. Đề xuất một số giải pháp có tính khả thi
nhằm nâng cao chất lượng hoạt động xét xử sơ thẩm các VAHS của ngành
Toà án Quân sự Quân khu (TAQSQK3).
1.1.2. Tình hình nghiên cứu ở nước ngoài
1.1.2.1. Nhóm công trình nghiên cứu lý luận về áp dụng pháp luật
- "General Theory of Law and State" (Lý luận chung về Nhà nước
và
Pháp luật) của Hans Kelsen [83]. Đây là cuốn sách nghiên cứu về lý luận
chung


về Nhà nước và pháp luật, cung cấp cho người đọc những kiến thức chung
nhất về Nhà nước và pháp luật, trong đó có luận bàn về khái niệm và
các nội dung của áp dụng pháp luật.
- "Major Legal System in The World to day" (Những hệ thống pháp
luật trong thế giới đương đại) của David, Renes, John E.C. Brierley [82].
Cuốn sách nghiên cứu so sánh các hệ thống pháp luật chính trong thế giới
ngày nay, phân tích các đặc điểm chung, các nét đặc trưng của bốn hệ
thống chính của thế giới như: hệ thống pháp luật Châu Âu lục địa, hệ thống
pháp luật Anh - Mỹ, pháp luật XHCN (chủ yếu là Liên Xô), và dựa trên các
nguyên tắc tôn giáo hay triết học để phân biệt (Hồi giáo, Ấn Độ giáo, Trung
Quốc, Nhật Bản, và châu Phi). Cuốn sách khái quát hệ thống Tòa án của
những nước tiêu biểu trong các hệ thống pháp luật này, cũng như trình tự tố
tụng, cách thức ban hành quyết định tố tụng ở các nước đó, nền tảng lịch
sử, nguồn và cấu trúc của pháp luật trong mỗi hệ thống.
- "The Civill Law Trandition: An introduction to The Legal system
of Westerm Europe

and Latin America (Truyền thống dân luật:

Giới

thiệu về hệ thống pháp luật Tây Âu và Châu Mỹ la tinh)" của Marryman,
John Henry [84]. Cuốn sách giúp người nghiên cứu hiểu được một cách
khái quát nhất hệ thống pháp luật Châu Âu lục địa, trong đó chiếm ưu
thế trong phần lớn của Tây Âu, Mỹ Latinh và các bộ phận của châu Á,
châu Phi, và Trung Đông cũng như phương pháp thực hiện pháp luật
và ADPL của các nước thuộc hệ thống pháp luật Châu Âu lục địa để xét xử
án hình sự cũng như các loại án khác.
1.1.2.2. Nhóm công trình nghiên cứu về áp dụng pháp luật trong
xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự
- "The English Legal System" (Hệ thống luật pháp Anh) của A.
Alisdair Gillespie [80]. Cuốn sách trình bày các lĩnh vực chính của hệ
thống pháp luật Anh, trình tự, cách thức tiến hành tố tụng ở Vương quốc
Anh, cách thức viện dẫn LHS, sử dụng án lệ trong tranh tụng, đưa ra các
vụ án thực tế và sơ đồ giúp người nghiên cứu hiểu một cách cơ bản về Hệ
thống pháp luật Anh.
- "The Criminal

Law Hanbook:

Know Your Rights, Survive the

System" (Cẩm nang pháp luật hình sự: Biết các quyền của mình, tồn tại
hệ thống) của


Paul Bergman, J.D. and Sara J. Berman, J.D [85]. Cuốn cẩm nang LHS giải
thích tất cả các vấn đề, tiến trình của việc xét xử một VAHS ở Hoa Kỳ từ khi

bắt giữ, đến việc điều trần, các loại chi phí cho một vụ án, người bảo hộ, vấn
đề buộc tội tại phiên tòa hình sự, quy trình tìm kiếm, đưa ra chứng cứ
buộc tội và chứng cứ gỡ tội, việc tuyên án và quy trình xét xử đối với người
chưa thành niên phạm tội.
- "English Legal System in Context" (Hệ thống pháp luật Anh trong
các tình huống cụ thể) của Cownie, Bradney và Burton [81]. Cuốn
sách gồm 9 chương, giới thiệu hệ thống pháp luật của nước Anh, tầm quan
trọng của tòa án và tòa án trong Hệ thống pháp luật Anh, trường đại học
luật và sinh viên khoa luật, nghề luật và luật sư. Đặc biệt, chương 5 và
chương 6 của cuốn sách, tác giả giới thiệu các vấn đề lý luận về pháp luật
và việc sử dụng pháp luật trong các tình huống cụ thể, khái niệm án lệ và sử
dụng án lệ, tính độc lập của bộ máy tư pháp.
- "Masterring

Criminal

Procedure

Volume 2 The Adjudicatory

Stage" (Tìm hiểu TTHS, Tập 2 Giai đoạn xét xử) của Peter J. Henning ,
Andrew Taslitz
, Margaret L. Paris, Cynthia E. Jones , Ellen S. Podgor [86]. Cuốn sách tập
trung viết về giai đoạn xét xử, mô tả các cách thức, phương thức, công việc
của Tòa án trong quá trình tiến hành tố tụng ADPL xét xử các VAHS, từ
khi nộp đơn cáo buộc đối với một bị cáo qua các giai đoạn trước khi xét
xử, và sau đó kết thúc bằng việc tuyên một bản án hình sự. Có thể nói
cuốn sách cung cấp cho người nghiên cứu hiểu một cách cơ bản về trình tự
và cách thức tiến hành tố tụng trong giai đoạn xét xử ở Mĩ.
- "Criminal Law: Theory and Doctrine" (LHS: Lý thuyết là một

học thuyết) của Simester, A.P. and Sullivan, G.R [87]. Đây là cuốn sách
dành cho sinh viên luật các Trường đại học ở Vương quốc Anh, kết hợp
thuyết trình chi tiết và phân tích việc ADPL hình sự ở Vương quốc Anh,
trong cuốn sách có nêu lên các tình huống phiên tòa giả định.
- "Criminal Law" (Luật Hình sự) của Smith, J.C. and Hogan, B [88].
Cuốn sách này cung cấp cho người đọc tất cả các vấn đề ADPL trong xét xử
án hình sự của Vương quốc Anh, các kỹ năng cần thiết để nắm bắt đầy đủ
vấn đề phức tạp trong ADPL của Vương quốc Anh.


1.1.2.3. Nhóm công trình nghiên cứu về áp dụng pháp luật trong
xét xử các vụ án hình sự của Tòa án quân sự
- "Milytary courts and Article III" (TAQS và điều III) của Stephen
I. Vladeck [89], phân tích về giới hạn xét xử của TAQS trong một số trường
hợp không nằm trong quy định của Điều III, TTHS của Hoa Kỳ, trong những
trường hợp này việc ADPL trong xét xử án hình sự của TAQS Hoa Kỳ sẽ
được tiến hành như thế nào.
- "Manual For Courts Martial

2012" (Hướng dẫn xét xử đối với

TAQS năm 2012) của US Department of Defense (Bộ Quốc phòng Hoa
Kỳ) [90], quy định trình tự, thủ tục xét xử của TAQS cũng như cách ban
hành các bản án hình sự của TAQS.
1.1.3. Nhận xét về tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
Số lượng các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài rất lớn,
phong phú và đa dạng, được tiếp cận từ nhiều hướng với các mức độ liên
quan khác nhau. Đây là một thuận lợi nhưng cũng là một thách thức lớn
đối với việc triển khai nghiên cứu đề tài luận án.
Kết quả của các công trình nghiên cứu đã cung cấp một lượng kiến

thức quan trọng về các giá trị của ADPL trong xét xử sơ thẩm các VAHS
của TAND nói chung và TAQS nói riêng như: Khái niệm ADPL trong xét xử
sơ thẩm các VAHS; Đặc điểm ADPL trong xét xử sơ thẩm các VAHS; Vai
trò ADPL trong xét xử sơ thẩm các VAHS; Nội dung ADPL trong xét xử
sơ thẩm các VAHS; Trình tự ADPL trong xét xử sơ thẩm các VAHS; Điều
kiện bảo đảm ADPL trong xét xử sơ thẩm các VAHS; Thực trạng pháp luật
về xét xử sơ thẩm các VAHS; Cơ cấu tổ chức và chức năng của TAQS Việt
Nam; Thực tiễn ADPL trong xét xử sơ thẩm các VAHS; Quan điểm bảo
đảm ADPL trong xét xử sơ thẩm các VAHS và giải pháp bảo đảm ADPL
trong xét xử sơ thẩm các VAHS.
Tuy nhiên, các quan điểm nghiên cứu về ADPL trong xét xử sơ thẩm
các VAHS của TAQS đang có nhiều khoảng trống, nhiều sự khác biệt, thậm
chí trái chiều nhau, thiếu thống nhất và tính phức tạp của vấn đề lại là những
trở ngại không nhỏ, đồng thời đặt ra trách nhiệm nặng nề cho việc nghiên
cứu đề tài.