TIỂU LUẬN tìm HIỂU VAI TRÒ của GIAI cấp CÔNG NHÂN VIỆT NAM TRONG nền KINH tế TRI THỨC HIỆN NAY

Nền kinh tế tri thức là nền kinh tế trong đó quá trình thu nhận truyền bá,
sử dụng, khai thác, sáng tạo, tri thức trở thành thành phần chủ đạo trong quá
trình tạo ra của cải. Kinh tế tri thức đang tác động mạnh mẽ, sâu sắc làm đảo lộn
toàn bộ nền kinh tế thế giới và toàn bộ xã hội loài người trên tất cả các lĩnh vực.
Rất nhiều nước trên thế giới đều có tăng trưởng kinh tế từ tri thức. Việt Nam vẫn
đang là một trong những nước nghèo và kém phát triển so với khu vực và trên
thế giới. Do đó phát triển kinh tế là chiến lược cấp bách hàng đầu. Hơn nữa
chúng ta đang trên con đường tiến hành công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước
nên không thể không đặt mình vào tri thức, phát triển tri thức để đưa nền kinh
tế nước nhà bắt kịp và phát triển cùng thế giới.
Kinh tế thế giới đang bước vào một thời đại mới, một trình độ mới. Đó là
trình độ mà “nhân tố quan trọng nhất là việc chiếm hữu, phân phối nguồn trí lực
và việc sáng tạo, phân phối và sử dụng tri thức trong các ngành kĩ thuật cao”.
Tiêu chí chủ yếu của nó là lấy tri thức, trí óc làm yếu tố then chốt để phát triển
kinh tế và tồn tại trực tiếp giống như các yếu tố sức lao động và tài nguyên. Đó
là thời đại mà “Tri thức đã trở thành động lực chủ yếu của sự phát triển xã hội”,
“Tri thức là tài nguyên là tư bản”, “Tri thức là tâm điểm của cạnh tranh và là
nguồn lực dẫn dắt cho sự tăng trưởng dài hạn…dẫn tới những thay đổi lớn trong
cách tổ chức sản xuất, cấu trúc thị trường, lựa chọn nghề nghiệp…
Cùng với sự phát triển mạnh mẽ cả số lượng và chất lượng của giai
cấp công nhân thế giới, giai cấp công nhân Việt Nam cũng không ngừng
trưởng thành và là lực lượng cơ bản làm nên những thắng lợi “có ý nghĩa
lịch sử”. Trong nền kinh tế tri thức hiện nay đặt ra cho giai cấp công nhân
những tình huống mới, những đòi hỏi mới, những thử thách mới phải vượt
qua. Đây thực sự cũng là giai đoạn cách mạng đầy cam go đối với Đảng, với
dân tộc, với các tầng lớp nhân dân ta, trong đó có giai cấp công nhân. Giai
cấp công nhân nước ta trong quá trình ấy, một mặt đã phát huy bản chất
cách mạng của mình, đi đầu trong sự nghiệp đổi mới, góp phần tạo nên

1

những thắng lợi, mặt khác cũng không ngừng được trưởng thành và phát
triển toàn diện. Vì vậy nghiên cứu, tìm hiểu về vai trò của giai cấp công
nhân Việt Nam trong nền kinh tế tri thức hiện nay vừa có ý nghĩa lý luận,
vừa có ý nghĩa thực tiễn sâu sắc nhằm khẳng định hơn nữa tính khoa học và
cách mạng của học thuyết Mác - Lênin về giai cấp công nhân và sứ mệnh
lịch sử của nó trong thời đại ngày nay, góp phần đấu tranh, bác bỏ những
luận điệu sai trái nhằm phủ nhận vai trò của giai cấp công nhân Việt Nam
nói riêng, giai cấp công nhân quốc tế nói chung.
Mặc dù tình hình trong nước và thế giới có nhiều khó khăn, diễn biến
phức tạp, nhưng giai cấp công nhân thông qua đội tiên phong của mình là
Đảng Cộng sản Việt Nam đã đề ra cương lĩnh chính trị đúng đắn và các định
hướng chính sách thích hợp, chèo lái con thuyền cách mạng nước ta vượt
qua cơn khủng hoảng chính trị - xã hội của đất nước để tồn tại và phát triển.
Trên thực tế những năm qua, Đảng ta - đội tiền phong của giai cấp công
nhân đã quán triệt sâu sắc chủ nghĩa Mác - Lênin, Tư tưởng Hồ Chí Minh,
đi sâu nghiên cứu, tìm ra con đường đi đúng đắn, đầy sáng tạo cho công
cuộc đổi mới giữ vững mục tiêu lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã
hội. Giai cấp công nhân thông qua đội tiền phong của mình đã dẫn dắt toàn
xã hội thực hiện các nhiệm vụ đổi mới theo phương châm phát triển kinh tế
là trọng tâm, xây dựng Đảng là then chốt, phát triển văn hóa là nền tảng tinh
thần của xã hội. Giai cấp công nhân đã phát huy vai trò của mình trên tất cả
các lĩnh vực của đời sống, khẳng định được vai trò to lớn trong tiến trình
phát triển của đất nước, góp phần thực hiện mục tiêu “dân giàu, nước mạnh,
dân chủ, công bằng, văn minh”.
Vai trò của giai cấp công nhân Việt Nam đã được khẳng định trong các
văn kiện của Đảng, được luật hóa trong Hiến pháp và các bộ luật liên quan.
Nghị quyết Trung ương 6 khóa X, Đảng ta xác định: giai cấp công nhân Việt
Nam là “giai cấp lãnh đạo cách mạng thông qua đội tiền phong là Đảng

2


Cộng sản Việt Nam; giai cấp đại diện cho phương thức sản xuất tiên tiến;
giai cấp tiên phong trong sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội, lực lượng đi
đầu trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước…” 1. Cương
lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (bổ sung,
phát triển năm 2011) tiếp tục khẳng định: “Xây dựng giai cấp công nhân
Việt Nam lớn mạnh cả số lượng và chất lượng, là giai cấp lãnh đạo cách
mạng thông qua đội tiền phong là Đảng Cộng sản Việt Nam, giai cấp tiên
phong trong sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội” 2. Như vậy vai trò của
giai cấp công nhân Việt Nam không hề suy giảm mà còn được đề cao đối
với sự phát triển của đất nước.
Với cách tiếp cận một cách tổng thể, vai trò của giai cấp công nhân Việt
Nam trong điều kiện nền kinh tế tri thức hiện nay vẫn được phát huy và
ngày càng trở thành lực lượng tiên phong của xã hội, điều đó được thể hiện
cụ thể là:
Thứ nhất, giai cấp công nhân Việt Nam vẫn là giai cấp duy nhất thông
qua Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại
hóa đất nước hiện nay.
“Đảng Cộng sản là đội tiên phong của giai cấp công nhân Việt Nam,
đại biểu trung thành lợi ích của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và của
cả dân tộc”. Đảng bao gồm những đại biểu ưu tú nhất của giai cấp, là đội tiên
phong, là bộ phận tham mưu chiến đấu, là lãnh tụ chính trị của giai cấp công
nhân. Giai cấp công nhân là cơ sở chính trị, xã hội của Đảng, lực lượng nòng
cốt trong khối liên minh giữa giai cấp công nhân, giai cấp nông dân và đội ngũ
trí thức, trong khối đại đoàn kết dân tộc. Việc giai cấp công nhân thông qua
Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo sự nghiệp cách mạng và sự nghiệp công
nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước không phải là sự áp đặt vô căn cứ mà vai trò
và vị trí đó do chính lịch sử khách quan của cách mạng Việt Nam quy định.

1
2

ĐCSVN, Văn kiện Hội nghị lần thứ 6 BCHTW khóa X, Nxb CTQG, H. 2008, tr. 47
ĐCSVN, Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb CTQG, H. 2011, tr. 75

3


Lịch sử cách mạng Việt Nam đã chứng minh rằng: trước khi giai cấp
công nhân và đảng tiền phong của nó bước lên vũ đài chính trị và nắm quyền
lãnh đạo cách mạng Việt Nam, phong trào cách mạng nước ta đứng trước
khủng hoảng lớn về đường lối cứu nước. Các giai tầng khác trong xã hội Việt
Nam không đủ sức lãnh đạo cách mạng, nhân dân ta chịu sự đàn áp dã man
của đế quốc thực dân và tay sai bán nước, chỉ đến khi Chủ tịch Hồ Chí Minh
tìm ra con đường cứu nước là chủ nghĩa Mác - Lênin với đường lối cách
mạng đúng đắn thì cách mạng Việt Nam mới từng bước đánh đổ thực dân
xâm lược, xây dựng một nước Việt Nam hòa bình, thống nhất, độc lập, dân
chủ và cuộc sống tự do.
Trong giai đoạn mới của cách mạng nước ta, xét về tương quan lực
lượng xã hội giai cấp công nhân vẫn là giai cấp lãnh đạo cách mạng, mà
không có một giai tầng nào có thể thay thế được. Trí thức Việt Nam có vai trò
hết sức quan trọng trong quá trình đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa,
nhưng trí thức không thể là giai cấp lãnh đạo cách mạng Việt Nam. Bởi trí
thức không phải là một giai cấp, với lẽ đó, trí thức không có hệ tư tưởng
riêng. Đội ngũ trí thức Việt Nam, đứng trên lập trường của giai cấp công
nhân, theo đường lối chính trị của giai cấp công nhân Việt Nam, đã và đang
có những đóng góp hết sức to lớn vào sự phát triển của đất nước. Vai trò ấy
cần phải được khẳng định một cách rõ ràng rằng: không có trí thức không thể
xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản, cũng như hiện

nay, không thể hoàn thành sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước
nếu không có trí thức. Nhưng lãnh đạo quá trình ấy vẫn phải là giai cấp công
nhân thông qua chính đảng của nó là Đảng Cộng sản Việt Nam. Đương nhiên,
trong điều kiện phát triển nhanh chóng của kinh tế tri thức, khi khoa học đang
trở thành lực lượng sản xuất trực tiếp thì bản thân giai cấp công nhân và Đảng
của nó phải không ngừng tự vươn lên trình độ cao của trí tuệ để đảm đương
một cách xứng đáng vai trò của mình, nhất là trong sự nghiệp công nghiệp

4


hóa, hiện đại hóa đất nước. Mặt khác, giai cấp công nhân thông qua Đảng
lãnh đạo phải đặc biệt chú trọng xây dựng đội ngũ trí thức, có chính sách thu
hút trí thức tạo điều kiện cho tri thức phục vụ sự nghiệp cách mạng, phục vụ
lợi ích xã hội và của dân tộc, thực hiện thành công sự nghiệp công nghiệp
hóa, hiện đại hóa.
Trong mối quan hệ với Đảng Cộng sản Việt Nam, hay rộng hơn là hệ
thống chính trị xã hội chủ nghĩa ở nước ta, giai cấp công nhân là cơ sở chính
trị - xã hội nòng cốt của Đảng và cả hệ thống chính trị, là giai cấp đóng vai trò
quan trọng vào quá trình đổi mới và hoàn thiện hệ thống chính trị xã hội chủ
nghĩa. Sự ủng hộ và tham gia tích cực của đội ngũ công nhân ở doanh nghiệp là
điều kiện quan trọng trong xây dựng và phát triển tổ chức công đoàn, Đảng và
các đoàn thể chính trị - xã hội khác ở cơ sở. Mặt khác, sự lớn mạnh của các tổ
chức công đoàn và các đoàn thể chính trị - xã hội khác ở cơ sở là “cầu nối”
giữa công nhân và hệ thống chính trị. Giai cấp công nhân là nguồn bổ sung lực
lượng ưu tú cho Đảng, Nhà nước và các đoàn thể xã hội. Họ tham gia ý kiến
với Đảng, Nhà nước để xác lập chủ trương xây dựng, hoàn thiện hệ thống
chính sách, pháp luật. Thông qua đó, mối quan hệ giữa giai cấp công nhân với
hệ thống chính trị được cũng cố, tăng cường. Giai cấp công nhân thực hiện
công bằng xã hội thông qua việc thực hiện lợi ích của công nhân, bảo đảm sự

tương ứng giữa cống hiến và hưởng thụ, giữa nghĩa vụ, trách nhiệm với quyền
lợi; giữa lao động và trả công; giữa vai trò thực tiễn của công nhân với địa vị
kinh tế, chính trị của họ trong đời sống.
Thứ hai, giai cấp công nhân là lực lượng cơ bản, chủ yếu, có vai trò to
lớn trong nền kinh tế quốc dân. Giai cấp công nhân là "con đẻ của nền đại
công nghiệp", là một trong những yếu tố cơ bản nhất của lực lượng sản xuất.
Vì vậy, sự phát triển và hoàn thiện về mọi mặt của giai cấp công nhân sẽ tác
động trở lại tạo điều kiện thúc đẩy nền công nghiệp phát triển mạnh mẽ.

5


Giai cấp công nhân Việt Nam là lực lượng chủ yếu, có vai trò to lớn
trong nền kinh tế quốc dân, trực tiếp là đi đầu trong sự nghiệp công nghiệp
hóa, hiện đại hóa, kinh tế tri thức. Bởi lẽ, họ là lực lượng có mặt trong mọi
ngành, mọi thành phần kinh tế, mọi cơ sở sản xuất kinh doanh, trong những
trung tâm kinh tế quan trọng, trong những lĩnh vực kinh tế then chốt của
đất nước. Sự nghiệp đổi mới của đất nước muốn thành công đòi hỏi phải
hội tụ nhiều yếu tố khách quan, chủ quan như: đường lối, chính sách phát
triển kinh tế đúng đắn phù hợp điều kiện trong nước và quốc tế; có vốn,
khoa học - kỹ thuật công nghệ hiện đại, tài nguyên thiên nhiên, thông tin...
trong những điều kiện, yếu tố ấy thì người công nhân có vai trò quan trọng
nhất. Không ai có thể thay thế được người công nhân trong quá trình sản
xuất. Máy móc dù có hiện đại đến mấy, dù có thể là những rô bốt thông
minh cũng đều do con người sáng tạo ra và chỉ hoạt động được nhờ có sự
vận hành và điều khiển bởi bàn tay, khối óc của người công nhân. Thực tế
trong những năm đổi mới đã chứng tỏ giai cấp công nhân là lực lượng tiên
phong trong sản xuất vật chất.
Hiện nay, mặc dù về số lượng giai cấp công nhân chiếm tỷ lệ không lớn
trong tổng số dân cư (khoảng 8 đến 10%) và khoảng trên 13% lao động xã

hội, nhưng đội ngũ của họ ngày càng được bổ sung những người lao động
có trình độ học vấn và tay nghề ngày càng cao, thích ứng với cơ chế thị
trường, tiếp cận nhanh với khoa học tiên tiến, công nghệ hiện đại, có nhiều
phát minh, sáng kiến có giá trị kinh tế cao được áp dụng trực tiếp vào sản
xuất, góp phần quyết định vào việc thực hiện thắng lợi đường lối đổi mới
của Đảng. Họ vẫn là lực lượng sản xuất tiên tiến nhất của xã hội, đang nắm
giữ những cơ sở vật chất kỹ thuật quan trọng trong nền kinh tế quốc dân.
Kết quả lao động của họ ảnh hưởng trực tiếp đến phát triển sản xuất, tăng
trưởng kinh tế và đến đời sống hàng ngày của toàn xã hội. Với 40% tổng

6


sản phẩm xã hội, bảo đảm hơn 60% ngân sách, gần 70% GDP, họ vẫn đã và
đang là lực lượng đi đầu trong công cuộc kiến tạo đất nước.
Xuất phát từ vị trí trong lực lượng sản xuất, từ vai trò trong tiến trình
cách mạng Đảng ta đã chỉ rõ: "Giai cấp công nhân Việt Nam thông qua
Đảng tiên phong của mình đã lãnh đạo cách mạng nước ta trong hơn nửa
thế kỷ qua, ngày nay đang đi đầu trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại
hóa". Vì vậy, Đại hội đại biểu toàn quốc lần VIII của Đảng ta đã định hướng:
Đối với giai cấp công nhân coi trọng phát triển về số lượng và chất lượng,
nâng cao giác ngộ và bản lĩnh chính trị, trình độ học vấn và nghề nghiệp, thực
hiện “trí thức hóa công nhân”, nâng cao năng lực ứng dụng và sáng tạo công
nghệ mới, lao động đạt năng suất chất lượng và hiệu quả ngày càng cao, xứng
đáng là lực lượng đi đầu trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất
nước và vai trò lãnh đạo cách mạng trong thời kỳ mới. Đây là một trong
những nội dung quan trọng, một đòi hỏi khách quan của sự nghiệp cách mạng
trong thời kỳ đổi mới.
Giai cấp công nhân Việt Nam còn đi đầu trong lao động sáng tạo xây
dựng đất nước. Chúng ta tự hào về sự thay đổi bộ mặt kinh tế - xã hội của đất

nước với những thành tựu kinh tế, văn hóa, các cơ sở hạ tầng mà hàng trăm
năm trước đây vì nhiều nguyên nhân, chúng ta chưa làm được. Đó là những
công trình đô thị hóa với các khu dân cư, nhà cao tầng, các siêu thị, đường giao
thông, hệ thống điện nước, dịch vụ... tuy còn nhiều bất cập nhưng đã tạo nên
diện mạo mới với những sự khang trang của nó. Hệ thống đường giao thông
quốc gia, đường xuyên Việt dọc dãy Trường Sơn hùng vĩ; đường điện 500KV
xuyên quốc gia; hệ thống cầu cảng sân bay hiện đại vượt sông, vượt biển, vượt
đại dương trước đây ít ai ngờ tới. Công nghiệp điện tử, tin học khai khoáng,
hóa chất, khai thác dầu khí v.v.. tuy non trẻ nhưng rất cường tráng, tất cả đều
đóng vai trò trụ cột của nền kinh tế quốc dân.

7


Đội ngũ công nhân Việt Nam có mặt trong tất cả các lĩnh vực sản xuất,
các thành phần, các ngành kinh tế. Họ luôn là người nắm giữ những thành
tựu khoa học kỹ thuật, công nghệ tiên tiến, hiện đại, đưa vào sản xuất công
nghiệp, nâng cao năng suất lao động xã hội, tạo khối lượng sản phẩm cao
nhất cho nền kinh tế quốc dân. Thực tế này trái ngược với nhận định của
một số người cho rằng vai trò của giai cấp công nhân ngày càng giảm đi
trong xã hội hiện đại. Từ đó họ muốn hạ thấp và đi đến thủ tiêu vai trò lãnh
đạo của giai cấp công nhân Việt Nam đối với cách mạng Việt Nam.
Quá trình chuyển biến của nền kinh tế nước ta theo hướng công nghiệp hiện
đại là quá trình giai cấp công nhân phát triển về số lượng và chất lượng. Mặt khác,
“Sự lớn mạnh của giai cấp công nhân là một điều kiện tiên quyết bảo đảm thành
công của công cuộc đổi mới, công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước” 3
Thứ ba, giai cấp công nhân Việt Nam là nhân tố đảm bảo cho việc giữ
vững ổn định chính trị - xã hội là chỗ dựa vững chắc của Đảng và Nhà nước.
Giai cấp công nhân không những là lực lượng lãnh đạo, đi đầu trong
quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa mà nó còn là cơ sở chính trị - xã hội

của Đảng Cộng sản Việt Nam, là chỗ dựa vững chắc của Đảng và Nhà nước,
là hạt nhân của khối liên minh công nhân - nông dân - trí thức và khối đại
đoàn kết toàn dân tộc là nhân tố cơ bản giữ vững ổn định chính trị xã hội.
Đa số công nhân Việt Nam vững vàng về chính trị tư tưởng, tin tưởng
vào đường lối lãnh đạo của Đảng, mục tiêu chủ nghĩa xã hội, kiên quyết ủng hộ
công cuộc đổi mới, kiên cường phấn đấu và đi đầu trong sự nghiệp công nghiệp
hóa, hiện đại hóa. Trong suốt tiến trình cách mạng, giai cấp công nhân Việt
Nam thực sự là lực lượng tiên phong bảo vệ Đảng, bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ
nghĩa, không chấp nhận đa nguyên chính trị, đa đảng đối lập và cũng là lực
lượng đi tiên phong trong mặt trận đấu tranh chống tiêu cực và các tệ nạn xã
hội, có vai trò to lớn trong giữ vững ổn định chính trị, trật tự và an toàn xã hội.
3

ĐCSVN, Văn kiện Hội nghị lần thứ 6 BCHTW khóa X, Nxb CTQG, H. 2008, tr. 47

8


Ở các cơ sở sản xuất, giai cấp công nhân tích cực tham gia trong các
lực lượng kiểm tra, kiểm soát, giám sát các hoạt động kinh tế, phân phối lưu
thông, phát hiện nhiều vụ tham ô, tham nhũng, cố tình làm sai chính sách của
Đảng, pháp luật của Nhà nước. Họ là lực lượng tích cực, kiên quyết đi tiên
phong trong mặt trận đấu tranh chống tiêu cực, tham nhũng và các tệ nạn xã
hội. Bên cạnh đó, giai cấp công nhân còn là lực lượng quan trọng trong xây
dựng nền quốc phòng toàn dân đặc biệt là trong việc xây dựng nền công
nghiệp quốc phòng - yếu tố quan trọng của lực lượng vũ trang nhân dân.
Với tính cách là lực lượng lao động tiến bộ, đại diện cho phương thức sản
xuất tiên tiến, có tổ chức kỷ luật chặt chẽ, giai cấp công nhân Việt Nam rất nhạy
cảm chính trị, không hoang mang dao động, luôn cảnh giác với mọi âm mưu, thủ
đoạn của kẻ địch, kiên quyết đấu tranh làm thất bại mọi âm mưu "diễn biến hòa

bình", giữ vững mục tiêu lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; kiên định
con đường đi lên chủ nghĩa xã hội. Giai cấp công nhân luôn chăm lo xây dựng
bảo vệ Đảng, bảo vệ Nhà nước, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ khối liên
minh giai cấp công nhân, giai cấp nông dân và tầng lớp trí thức.
Cũng cần nói thêm rằng, khi bàn tới vai trò của giai cấp công nhân
trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, không đồng nghĩa với việc phủ
nhận vai trò của các doanh nghiệp Việt Nam. Thực tiễn quá trình đổi mới Việt
Nam đã khẳng định sự đóng góp của các doanh nghiệp Việt Nam ở mọi khu
vực kinh tế là rất lớn. Song xét đến cùng lực lượng sản xuất trực tiếp, đóng
góp vào tăng trưởng kinh tế đất nước không ai khác chính là giai cấp công
nhân và đội ngũ doanh nhân Việt Nam cũng được hình thành và phát triển
trong thời kỳ đổi mới do Đảng của giai cấp công nhân lãnh đạo.
Như vậy, vai trò của giai cấp công nhân Việt Nam trong nền kinh tế tri
thức hiện nay được thể hiện trên tất cả các lĩnh vực: kinh tế, chính trị, văn
hóa, xã hội và đấu tranh phòng chống âm mưu “diễn biến hòa bình” của các

9


thế lực thù địch. Tuy nhiên, hiện trạng của giai cấp công nhân hiện nay còn
nhiều hạn chế so với yêu cầu của sự nghiệp cách mạng.
Sự phát triển của giai cấp công nhân chưa đáp ứng được yêu cầu về số
lượng, cơ cấu và trình độ học vấn, chuyên môn, kỹ năng nghề nghiệp của sự
nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập kinh tế, quốc tế. Thống kê
của Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam năm 2009, trình độ chuyên môn của
công nhân Việt Nam tại các doanh nghiệp trong các thành phần kinh tế còn
khá khiêm tốn, cụ thể: 57,08% lao động phổ thông, 26,97% là lao động có
trình độ chuyên môn từ sơ cấp học nghề trở lên, 6,26% công nhân có trình độ
trung cấp và 10,09% tỷ lệ công nhân có trình độ đại học, cao đẳng 6. Còn theo
số liệu thống kê từ cuộc điều tra khảo sát về "tiền lương thu nhập của người

lao động trong các khu công nghiệp" do Viện Công nhân Công đoàn (thuộc
Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam) tiến hành năm 2010 cho thấy trình độ
chất lượng công nhân tại các khu công nghiệp trong cả nước vẫn còn rất hạn
chế. Cụ thể theo điều tra, công nhân có 10,5% trình độ tiểu học; 43,7% trình
độ, trung học cơ sở 45,5% có trình độ tiểu học phổ thông, đặc biệt vẫn còn
0,28% người lao động không biết chữ. Kết quả khảo sát cũng cho thấy, lao
động của ta chủ yếu là lao động giản đơn chưa qua đào tạo nghề. Có tới 75%
lao động chưa qua học nghề tại các cơ sở đào tạo ngoài doanh nghiệp, trong
số này có khoảng 94% người được đào tạo ngắn hạn tại doanh nghiệp trước
khi bắt đầu công việc của mình. Chỉ có 9,5% công nhân lao động kỹ thuật,
3,7% công nhân có trình độ trung cấp, 3% cao đẳng và 5,6% có trình độ đại
học. Nếu tính chung số công nhân được đào tạo nghề (cả ở các cơ sở và doanh
nghiệp) thì tỷ lệ công nhân lao động bậc cao là rất ít. Số công nhân bậc 4
chiếm 8,4% và bậc 6-7 chỉ chiếm 3,2%.
Đặc biệt, hiện chúng ta còn thiếu nghiêm trọng các chuyên gia kỹ thuật, cán
bộ quản lý giỏi, công nhân lành nghề; tác phong công nghiệp và kỷ luật lao động

10


còn nhiều hạn chế; đa phần công nhân từ nông dân chưa được đào tạo cơ bản và
có hệ thống, một bộ phận công nhân chậm thích nghi với cơ chế thị trường.
Địa vị chính trị của giai cấp công nhân chưa thể hiện đầy đủ. Giai cấp
công nhân còn hạn chế về phát huy vai trò nòng cốt trong liên minh giai cấp
công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức dưới sự lãnh đạo của
Đảng. Giác ngộ giai cấp và bản lĩnh chính trị của công nhân không đồng đều;
sự hiểu biết về chính sách, pháp luật còn nhiều hạn chế. Tỷ lệ đảng viên và
cán bộ lãnh đạo xuất thân từ công nhân còn thấp.
Nghị quyết Hội nghị T.Ư 6 (khóa X) chỉ rõ: “Đảng có chú trọng xây
dựng giai cấp công nhân, nhưng quan tâm chưa đầy đủ, chưa ngang tầm với vị

trí, vai trò của giai cấp công nhân trong thời kỳ mới. Nhà nước ban hành nhiều
chính sách, pháp luật xây dựng giai cấp công nhân, nhưng chính sách, pháp luật
này vẫn còn hạn chế...”; “tỷ lệ đảng viên và cán bộ lãnh đạo xuất thân từ công
nhân còn thấp... Lợi ích một bộ phận công nhân được hưởng chưa tương xứng
với những thành tựu của công cuộc đổi mới và những đóng góp của chính
mình; việc làm, đời sống vật chất và tinh thần của công nhân đang có nhiều khó
khăn, bức xúc...”.
Từ thực trạng của giai cấp công nhân Việt Nam hiện nay, đã có luận
điệu cho rằng: Trong nền kinh tế tri thức với điều kiện khoa học kĩ thuật và
công nghệ hiện đại thì giai cấp công nhân Việt Nam ngày càng teo đi, và họ
không còn sứ mệnh lịch sử nữa. Vậy vấn đề này như thế nào?
Thực tế, có không ít người dân đã hoang mang, dao động về vấn đề
giai cấp công nhân Việt Nam và sứ mệnh lịch sử của nó đối với sự nghiệp
cách mạng Việt Nam hiện nay. Mỗi chúng ta cần nhận thức rằng, đây là
những luận điệu phản động, sai lầm và phản khoa học. Do tác động của cuộc
11


cách mạng khoa học và công nghệ hiện đại, nên cơ cấu kinh tế, cơ cấu xã hội
đã có những biến đổi mới làm cho “giai cấp công nhân hiện đại” khác với
“giai cấp công nhân cổ điển” ở thời kỳ thế kỷ XIX, thời kỳ C.Mác còn sống,
trên một số điểm như là: Tỉ lệ số người làm dịch vụ so với số người sản xuất
trực tiếp tăng lên; trình độ văn hóa chung và tay nghề chuyên môn cao hơn;
mức thu nhập khá hơn trước, làm cho một bộ phận người lao động trở thành
“trung lưu hóa”. Một bộ phận trong giai cấp công nhân đã mua cổ phần và
được chia lợi nhuận với giai cấp tư sản. Tầng lớp quản lý ngày càng có vai
trò quan trọng và kiêm nhiều chức năng phụ của giới chủ.
Những biểu hiện trên đây chứng tỏ giai cấp công nhân ngày càng
phát triển, chứ không phải "teo đi" như một số người quan niệm. Ở thế kỷ
XIX giai cấp công nhân chủ yếu là lao động chân tay, điều kiện sản xuất

lúc đó còn hạn chế. Ngày nay, trong điều kiện mới, khi lực lượng sản xuất
đang trên đà phát triển mạnh, giai cấp công nhân không chỉ bao gồm những
người lao động chân tay mà còn cả lao động trí óc thông qua các máy điện
toán với những thành tựu của tin học. Giai cấp công nhân có sự phát triển
về chất lượng để đảm đương được nhiệm vụ của mình trong điều kiện mới,
hay nói cách khác “công nhân hóa trí thức” và “trí thức hóa công nhân” là
xu thế tất yếu của nền đại công nghiệp, của quá trình tự động hóa, tin học
hóa. Giai cấp công nhân đang lớn lên với đội ngũ trí thức của mình và giai
cấp công nhân luôn luôn là người trực tiếp sản xuất, tham gia vào quá trình
tạo ra những giá trị vật chất, những của cải to lớn cho xã hội.

12


Giai cấp công nhân Việt Nam đã và đang là lực lượng xã hội đi đầu
trong công cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc và xây dựng đất nước, đặc biệt
là sự nghiệp đổi mới. Trong điều kiện hiện nay chúng ta phải xây dựng giai
cấp công nhân Việt Nam tiên tiến, hiện đại, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa,
hiện đại hóa, mở cửa, hội nhập với bên ngoài nhằm phát huy tốt nhất bản chất
và những đặc điểm của giai cấp công nhân.
Nhằm khắc phục những tồn tại yếu kém để xây dựng giai cấp công
nhân đủ sức đảm nhiệm được sứ mệnh lịch sử của mình, là lực lượng chủ yếu
trong sự nghiệp đổi mới, thiết nghĩ chúng ta phải thực hiện đồng thời hai
nhiệm vụ: Chuyển kinh tế nông nghiệp sang kinh tế công nghiệp và từ kinh tế
công nghiệp sang kinh tế tri thức. Hai nhiệm vụ ấy phải thực hiện đồng thời.
Điều đó có nghĩa là phải nắm bắt các tri thức và công nghệ mới nhất của thời
đại để hiện đại hóa nông nghiệp, đồng thời với phát triển các ngành công
nghiệp và dịch vụ dựa vào tri thức, vào khoa học và công nghệ, chuyển dịch
cơ cấu kinh tế theo hướng tăng nhanh các ngành kinh tế tri thức. Thực hiện
đồng thời hai nhiệm vụ ấy sẽ đặt nước ta trước một tình huống vừa thừa quá

nhiều lao động giản đơn, công nhân tạp vụ, vừa thiếu gay gắt công nhân có
trình độ cao. Tình thế càng khó khăn do chúng ta không thể chạy theo tốc độ
tăng trưởng kinh tế đơn thuần. Ngày nay phát triển được quan niệm là tăng
trưởng kinh tế gắn với xóa đói giảm nghèo, giảm thất nghiệp và giảm bất bình
đẳng trong xã hội. Chính vì vậy theo tôi, cần nhận thức, quán triệt sâu sắc và
thực hiện tốt một số vấn đề cơ bản sau:
Xây dựng giai cấp công nhân Việt Nam tiên tiến, hiện đại, phát triển về
số lượng và nâng cao chất lượng, có khả năng nắm bắt khoa học hiện đại

13


để xây dựng và phát triển đất nước. Đại hội lần thứ XI của Đảng đã tổ chức
thảo luận và thông qua nhiều nội dung quan trọng, trong đó có chiến lược xây
dựng và phát triển giai cấp công nhân Việt Nam trong thời kỳ mới, trong đó
khẳng định: "Quan tâm giáo dục, đào tạo, bồi dưỡng, phát triển giai cấp công
nhân cả về số lượng và chất lượng; nâng cao bản lĩnh chính trị, trình độ học
vấn, chuyên môn, kỹ năng nghề nghiệp, tác phong công nghiệp, kỷ luật lao
động, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá và hội
nhập quốc tế. Phát huy vai trò của giai cấp công nhân là giai cấp lãnh đạo
cách mạng, thông qua đội tiên phong là Đảng Cộng sản Việt Nam" 4. Muốn
vậy phải chăm lo phát triển nguồn nhân lực, nâng cao dân trí, đào tạo nhân
tài. Đẩy mạnh giáo dục đào tạo để cung cấp đủ yêu cầu về “công nhân cổ
vàng” và “công nhân cổ xanh” cho quá trình công nghiệp hóa, nhất là công
nhân cho những ngành dệt, may, công nghiệp nhẹ và công nghiệp chế biến
nông, lâm, thủy sản và xuất khẩu lao động. Có phương sách thích hợp để
tuyển chọn đúng nhân tài và đào tạo “công nhân cổ trắng”. Do ngân sách Nhà
nước giành cho giáo dục thấp nên người dân phải tự trang trải chi phí giáo
dục quá lớn so với thu nhập của họ. Con em nông dân và công nhân nghèo
thường không có điều kiện học lên cao, mặc dù có nhiều em rất thông minh,

có năng khiếu. Cần tổ chức những trường, lớp như các trường bổ túc công
nông trước đây ở các tỉnh, tuyển chọn những học sinh giỏi con nhà nghèo
được bao cấp ít nhất từ lớp 10 đến tốt nghiệp đại học. Sau khi tốt nghiệp,
Nhà nước bố trí vào những ngành kinh tế tri thức, trả lương xứng đáng để họ
có thể trả nợ ngân hàng (nếu họ vay trong thời gian học). Đồng thời có chính
sách khuyến khích các cơ quan, doanh nghiệp cấp học bổng cho các học sinh
4

ĐCSVN: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI. Nxb. CTQG, H. 2011, tr. 240-241.

14


giỏi con nhà nghèo và sử dụng họ sau khi tốt nghiệp. Về lâu dài, lao động
nông nghiệp sẽ dần dần được chuyển sang công nghiệp và dịch vụ, nhưng
phải qua đào tạo. Có thể nói đào tạo để phát triển giai cấp công nhân là một
vấn đề vô cùng quan trọng mà mỗi ngành mỗi cấp, mỗi cơ quan xí nghiệp
cần có kế hoạch để thực hiện tốt nhất. Trong những năm tới phải tăng mạnh
đầu tư để phát triển giáo dục nhằm xây dựng thế hệ người Việt Nam có bản
lĩnh, có lý tưởng, có khả năng sáng tạo, làm chủ được tri thức hiện đại, để
phát triển đất nước.
Giáo dục truyền thống đấu tranh cách mạng, chủ nghĩa yêu nước Việt
Nam, ý thức và vai trò sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân để thực
hiện tốt các nhiệm vụ trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa hội
nhập với khu vực và thế giới. Điều quan trọng là vừa kế thừa được tinh hoa
của nhân loại nhưng phải giữ gìn phát huy được bản sắc tốt đẹp của dân tộc,
phát huy được nội lực, sức mạnh Việt Nam trong quá trình phát triển. Con
người Việt Nam, giai cấp công nhân Việt Nam phải thấm sâu chủ nghĩa yêu
nước Việt Nam, đó là: có lòng tự hào dân tộc sâu sắc; có hoài bão khát vọng ý
chí thực hiện “dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh”

vững bước tiến lên chủ nghĩa xã hội; sẵn sàng làm mọi việc vì dân vì nước;
không dung thứ với mọi hành động xâm phạm lợi ích của Tổ quốc và nhân
dân.
Để xây dựng giai cấp công nhân Việt Nam thấm nhuần chủ nghĩa yêu
nước Việt Nam cần áp dụng đồng bộ các giải pháp, đó là : giáo dục chủ nghĩa
yêu nước cho toàn dân, trọng điểm là thanh niên công nhân, thế hệ trẻ; không

15


ngừng đẩy mạnh phong trào thi đua yêu nước; xây dựng cơ sở vật chất kỹ
thuật phục vụ giáo dục chủ nghĩa yêu nước; xây dựng môi trường văn hóa
trong giáo dục chủ nghĩa yêu nước; các tổ chức Đảng, chính quyền, đoàn thể
chính trị xã hội có kế hoạch giáo dục thường xuyên chủ nghĩa yêu nước cho
cán bộ, đảng viên, đoàn viên, hội viên. Có thể nói có rất nhiều nội dung,
nhưng nếu chúng ta triển khai tốt, làm tốt hai nội dung trên đây, chắc chắn
giai cấp công nhân Việt Nam sẽ phát huy được bản chất tiên tiến, cách mạng,
tính kỷ luật và bản chất quốc tế và sẽ làm tốt vai trò lãnh đạo, vai trò đi đầu
trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.
Chăm lo xây dựng và nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho
công nhân, đảm bảo nguồn lực cơ bản của sự nghiệp công nghiệp hóa
hiện, hiện đại hóa đất nước. C. Mác từng nói: “Người ta phải có khả năng
sống đã rồi mới làm ra lịch sử… Chưa thể bàn nhiều về ý thức chính trị, giác
ngộ giai cấp, vai trò lịch sử đối với đất nước… với những công nhân “đang bị
cơm áo ghì sát đất”!. Phải bắt đầu từ những lợi ích chính đáng, thiết thân của
công nhân, chăm lo cải thiện đời sống vật chất, tinh thần chio công nhân
tương ứng với năng suất lao động và những đóng góp của công nhân” 5.
Công nhân là lực lượng tiên phong trong sự nghiệp công nghiệp hóa,
hiện đại hóa đất nước. Nhưng, đời sống mọi mặt của công nhân còn gặp nhiều
khó khăn. Do đó, nâng cao đời sống cho công nhân là yêu cầu vừa cấp bách

vừa lâu dài góp phần xây dựng giai cấp công nhân lớn mạnh. Trong việc thực
hiện nhiệm vụ này, hệ thống chính trị có trách nhiệm lớn, đồng thời cần sự nỗ
lực vươn lên của chính bản thân mỗi công nhân. Hiện nay, tổng số công nhân
5

ĐCSVN, Văn kiện Hội nghị lần thứ 6 BCHTW khóa X, Nxb CTQG, H. 2008, tr. 59

16


trực tiếp sản xuất của nước ta có hơn 9,5 triệu người, chiếm tỷ lệ 11% số dân
và 21% lực lượng lao động xã hội. Qua gần 30 năm đổi mới, đội ngũ công
nhân ngày càng tăng nhanh cả về lượng lẫn chất, đang hoạt động ngày càng
đa dạng trong nhiều lĩnh vực: sản xuất kinh doanh, quản lý kinh tế, phát triển
văn hóa, xã hội, giữ vị trí, vai trò chủ lực xây dựng đất nước trong thời kỳ đẩy
mạnh sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Nhưng hiện nay, đời sống
người công nhân vẫn còn nhiều khó khăn: thu nhập còn thấp, trình độ học vấn
chưa cao, nhà ở vẫn đang là vấn đề còn nhiều bức xúc, đời sống tinh thần
nghèo nàn. Để giai cấp công nhân vươn lên ngang tầm sứ mệnh lịch sử của
mình, chúng ta tiếp tục cố gắng hơn nữa nhằm tạo bước chuyển mới về chất
đội ngũ giai cấp công nhân.
Để chăm lo xây dựng nâng cao đời sống công nhân, cần thực hiện một
số chính sách đãi ngộ như: nâng cao mức thu nhập cho công nhân nhằm bảo
đảm đời sống cho họ; khuyến khích người lao động nâng cao tri thức qua việc
tự đào tạo hoặc doanh nghiệp đào tạo hoặc các cơ sở đào tạo khác hỗ trợ; các
tổ chức, doanh nghiệp coi trọng việc đầu tư nhà ở cho người lao động thông
qua các hình thức cho thuê hoặc bán trả góp với những chính sách ưu đãi
nhằm giúp người lao động được sớm "an cư, lạc nghiệp"; khuyến khích các
doanh nghiệp ở tất cả các thành phần kinh tế tham gia phát triển các loại hình
dịch vụ, các câu lạc bộ, cơ sở sinh hoạt văn hóa nhằm nâng cao đời sống tinh

thần cho người lao động…
Phát huy vai trò của giai cấp công nhân phải từ bản thân người công
nhân. Vai trò của giai cấp công nhân không thể tách rời phẩm chất, trình độ,

17


năng lực của người công nhân. Họ là những cá nhân tồn tại và phát triển trong
sự thống nhất của giai cấp. Vì thế, mỗi công nhân phải thấy rằng: “… giai cấp
mình là giai cấp lãnh đạo; mình là người chủ xí nghiệp. Vì vậy phải cố
gắng học tập chính trị, văn hóa và kỹ thuật để tiến bộ mãi” 6. Người công
nhân dù ở vị trí, cương vị nào đều cũng phải tích cực, tự giác học tập, rèn
luyện nâng cao trình độ mọi mặt, trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, bản lĩnh
chính trị, đạo đức cách mạng; tự đấu tranh loại bỏ những cái lỗi thời, lạc
hậu để trở thành người công nhân trí thức cách mạng, phấn đấu vì lợi ích
của giai cấp, của dân tộc.
Với niềm tin tưởng tuyệt đối vào sự lãnh đạo của Đảng cũng như thành
công của Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI chúng ta tin tưởng rằng với việc
quán triệt vận dụng thành công những quan điểm cơ bản của Đảng xây dựng
giai cấp công nhân Việt Nam trong thời kỳ cách mạng mới sẽ cho phép chúng
ta nhìn thấy giai cấp công nhân Việt Nam ngày càng lớn mạnh cả về số lượng
và chất lượng, xứng đáng là giai cấp lãnh đạo cách mạng và là lực lượng đi
đầu trong sự nghiệp công nghiệp hoá và hội nhập quốc tế.

6

Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 10, Nxb CTQG, H. 2000, tr. 321

18