Giáo án Vật lý 12 bài 23: Nguyên tắc thông tin liên lạc bằng sóng vô tuyến

Giáo án Vật Lí 12 - cơ bản - Đinh Thị Hà – Năm học 2012-2013

NGUYÊN TẮC THÔNG TIN LIÊN LẠC
BẰNG SÓNG VÔ TUYẾN
I- MỤC TIÊU
1. Kiến thức
- Nắm được những nguyên tắc cơ bản của việc thông tin liên lạc bằng sóng vô tuyến.
- Vẽ và hiểu được sơ đồ khối của một máy phát và một máy thu sóng vô tuyến đơn giản.
- Nêu được chức năng của mỗi sơ đồ khối của một máy phát và máy thu sóng vô tuyến
đơn giản.
2. Kĩ năng
- Rèn cho hs kĩ năng vận dụng kiến thức đã học vào giải các bài tập trắc nghiệm trong
sgk, sbt cũng như các bài tương tự khác.
3. Thái độ
- Rèn cho hs phong cách làm việc khoa học độc lập nghiên cứu, tác phong nhanh nhẹn,
có tinh thần hợp tác trong học tập.
II- CHUẨN BỊ
1. Giáo viên
- Chuẩn bị thí nghiệm về máy phát và máy thu đơn giản (nếu có).
- Giáo án, tài liệu tham khảo và đồ dùng dạy học cần thiết( hình 21.2 và 21.3)
2. Học sinh
- Kiến thức về sóng điện từ.
- Sách, vở và đồ dùng học tập theo quy định.
III- THIẾT KẾ BÀI GIẢNG
1. Kiểm tra bài cũ .
Hoạt động 1: “Kiểm tra bài cũ và đặt vấn đề vào bài”
GV: Yêu cầu hs lên bảng trả lời câu hỏi sau:
Câu 1: Sóng điện từ là gì? Nêu những đặc điểm của sóng điện từ.
Câu 2: Nêu đặc điểm của sự truyền sóng vô tuyến trong khí quyển.
HS: Lên bảng trả lời.
GV: Nhận xét và đánh giá cho điểm.

HS: Lắng nghe và ghi nhận.
2. Bài giảng mới.
GV: Đặt vấn đề vào bài giảng mới.
“Làm thế nào để có thể dùng các sóng điện từ để truyền thông tin về lời ca tiếng hát của một ca
sĩ, về hình ảnh và màu sắc của một cảnh thiên nhiên từ nơi này đến nơi khác trên trái đất? Để
hiểu rõ vấn đề này ta nghiên cứu bài hôm nay”
HS: Lắng nghe và nhận thức vấn đề nghiên cứu.
HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH

NỘI DUNG

Hoạt động 2: “Tìm hiểu nguyên tắc chung của
thông tin liên lạc bằng sóng vô tuyến”
I- NGUYÊN TẮC CHUNG CỦA THÔNG
GV: Truyền thông tin: Ta chỉ xét chủ yếu sự truyền TIN LIÊN LẠC BẰNG SÓNG VÔ TUYẾN
thanh vô tuyến
1. Phải dùng các sóng vô tuyến có bước sóng


Giáo án Vật Lí 12 - cơ bản - Đinh Thị Hà – Năm học 2012-2013
GV: Tại sao phải dùng các sóng ngắn?
HS: Nó ít bị không khí hấp thụ. Mặt khác, nó phản
xạ tốt trên mặt đất và tầng điện li, nên có thể truyền
đi xa.
GV: Hãy nêu tên các sóng vô tuyến và cho biết
khoảng tần số của chúng?
HS: Tại chỗ trả lời.
+ Dài: λ = 103m, f = 3.105Hz.
+ Trung: λ = 102m,
f = 3.106Hz (3MHz).

+ Ngắn: λ = 101m,
f = 3.107Hz (30MHz).
+ Cực ngắn: vài mét,
f = 3.108Hz (300MHz).
GV: Nhận
E xét và chính xác hóa vấn đề.
HS: Lắng nghe và ghi nhớ.
GV: Như chúng ta đã biết: Âm nghe được có tần số
từ 16Hz đến 20kHz. Sóng mang có tần số từ 500kHz
đến 900MHz → làm thế nào đểt sóng mang truyền tải
được thông tin có tần số âm. Muốn vậy ta phải biến
điệu sóng mang. Sóng mang được biến điệu sẽ
truyền từ đài phát → máy thu.
HS: Ghi nhận cách biến điện các sóng mang.

ngắn nằm trong vùng các dải sóng vô tuyến.
- Những sóng vô tuyến dùng để tải các thông tin
gọi là các sóng mang. Đó là các sóng điện từ cao
tần có bước sóng từ vài m đến vài trăm m.
2. Phải biến điệu các sóng mang.
- Dùng micrô để biến dao động âm thành dao
động điện: sóng âm tần.
- Dùng mạch biến điệu để “trộn” sóng âm tần với
sóng mang: biến điện sóng điện từ.
3. Ở nơi thu, dùng mạch tách sóng để tách sóng
âm tần ra khỏi sóng cao tần để đưa ra loa.
4. Khi tín hiệu thu được có cường độ nhỏ, ta phải
khuyếch đại chúng bằng các mạch khuyếch đại.

(Đồ thị E(t) của sóng mang chưa bị biến điệu)

E
t
(Đồ thị E(t) của sóng âm tần)

E
t
(Đồ thị E(t) của sóng mang đã được biến điệu về
biên độ)
Hoạt động 3: “Nghiên cứu sơ đồ khối của một máy II- SƠ ĐỒ KHỐI CỦA MỘT MÁY PHÁT
THANH VÔ TUYẾN ĐƠN GIẢN
phát thanh vô tuyến đơn giản”
GV: Treo tranh vẽ sơ đồ khối của một máy phát
thanh vô tuyến đơn giản. Yêu cầu hs quan sát, đọc


Giáo án Vật Lí 12 - cơ bản - Đinh Thị Hà – Năm học 2012-2013
tài liệu sgk và thảo luận nhóm. Nêu tên các dụng cụ
và tác dụng của chúng trong sơ đồ.
HS: Thực
hiện theo yêu cầu của gv.
1
GV: Yêu cầu đại diện các nhóm trình bày.
5
HS: Tại chỗ trình3 bày. 4
GV: Nhận
2 xét và sửa sai nếu có.
HS: Lắng nghe và ghi nhớ.

Hoạt động 3: “Nghiên cứu sơ đồ khối của một máy

thu thanh đơn giản”

+) Micrô (1) tạo ra dao động điện có tần số âm.
+) Mạch phát sóng điện từ cao tần phát ra dao
động điện từ có tần số cao cỡ MHz
+) Mạch biến điệu (3): Trộn dao động điện từ cao
tần với dao động điện từ âm tần.
+) Mạch khuếch đại (4) Khuếch đại dao động
điện từ cao tần biến điệu.
+) Ăng ten phát (5) tạo ra điện từ trường cao tần
lan truyền trong không gian.
III- SƠ ĐỒ KHỐI CỦA MỘT MÁY THU
THANH ĐƠN GIẢN

GV: Treo tranh vẽ sơ đồ khối của một máy thu thanh
đơn giản. Yêu cầu hs quan sát, đọc tài liệu sgk và
thảo luận nhóm. Nêu tên các dụng cụ và tác dụng
của chúng trong sơ đồ.
HS: Thực hiện theo yêu cầu của gv.
GV: Yêu cầu đại diện các nhóm trình bày.
5
3
4
2
HS: Tại chỗ1trình bày.
GV: Nhận xét và sửa sai nếu có.
HS: Lắng nghe và ghi nhớ.
Ăng ten (1) thu sóng điện từ cao tần biến điệu.
Mạch khuếch đại dao động điện từ cao tần(2)
khuếch đại dao động điện từ cao tần từ ăng ten

gửi đến
Mạch tách sóng(3) tách dao động điện từ âm tần
ra khỏi dao động điện từ cao tần.
Mạch khuếch đại (4) Khuếch đại dao động điện
từ âm tần từ mạch tách sóng gửi đến.
Loa(5) biến dao động điện thành dao động âm.
3. Củng cố
GV: Hệ thống nội dung bài giảng (theo câu hỏi 1,2 và 3 sgk- 119)
HS: Lắng nghe và lĩnh hội kiến thức.


Giáo án Vật Lí 12 - cơ bản - Đinh Thị Hà – Năm học 2012-2013
4. Hướng dẫn học ở nhà
GV: - Học phần ghi nhớ sgk – 119.
- Làm bài tập số5,6,7 (sgk – 111) và bài tập số 23.1 đến bài 23.10 (sbt – 36,37)
- Đọc trước bài: Tán sắc ánh sáng. Xem lại tính chất tia sáng khi đi qua lăng kính.
HS: Lắng nghe và nhận nhiệm vụ học tập.