Đánh giá năng lực dạy học của sinh viên ngành sư phạm sinh học trong thực tập sư phạm (Luận văn thạc sĩ)

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

ĐINH THỊ HƯƠNG

ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC DẠY HỌC
CỦA SINH VIÊN NGÀNH SƯ PHẠM SINH HỌC
TRONG THỰC TẬP SƯ PHẠM

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

THÁI NGUYÊN - 2018


ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

ĐINH THỊ HƯƠNG

ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC DẠY HỌC
CỦA SINH VIÊN NGÀNH SƯ PHẠM SINH HỌC
TRONG THỰC TẬP SƯ PHẠM
Ngành: Lý luận và Phương pháp dạy học bộ môn Sinh học
Mã ngành: 8.14.01.11

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS NGUYỄN PHÚC CHỈNH

THÁI NGUYÊN - 2018

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, dưới sự
hướng dẫn của PGS.TS. Nguyễn Phúc Chỉnh. Các kết quả, số liệu trình bày
trong luận văn là trung thực và chưa được công bố trong bất kì công trình
nào khác.
Thái Nguyên, tháng …… năm 2018
Tác giả

Đinh Thị Hương

i


LỜI CẢM ƠN
Trong quá trình học tập và nghiên cứu tại trường ĐHSP Thái Nguyên tôi
đã nhận được nhiều sự giúp đỡ quý báu từ các tập thể và cá nhân:
Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy giáo, cô giáo của trường Đại học
Sư phạm - Đại học Thái Nguyên đã giúp đỡ và tạo nhiều điều kiện cho tôi học
tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn.
Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành, sâu sắc đến thầy giáo
hướng dẫn khoa học PGS.TS. Nguyễn Phúc Chỉnh đã tận tâm giúp đỡ, hướng
dẫn tôi trong suốt quá trình nghiên cứu, thực hiện và hoàn thành luận văn.
Tôi xin chân thành cảm ơn Bạn giám hiệu, quý thầy cô ở các trường phổ
thông đã tạo điều kiện thuận lợi và giúp đỡ để tôi hoàn thành luận văn này.
Cuối cùng, tôi cũng xin bày tỏ lòng biết ơn tới các thành viên trong gia
đình, bạn bè, đồng nghiệp đã động viên, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập
và nghiện cứu.
Thái Nguyên, tháng …… năm 2018

Tác giả

Đinh Thị Hương

ii


MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i
LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... ii
MỤC LỤC ..........................................................................................................iii
DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT ............................................................. iv
DANH MỤC CÁC BẢNG .................................................................................. v
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ ............................................................................ vi
MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1
1. Lí do chọn đề tài .............................................................................................. 1
2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 3
3. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 3
4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu................................................................. 3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 4
6. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 4
7. Những đóng góp mới của luận văn ................................................................. 5
8. Giới hạn nghiên cứu ........................................................................................ 5
9. Cấu trúc luận văn ............................................................................................. 5
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN ĐÁNH GIÁ NĂNG
LỰC DẠY HỌC CỦA SINH VIÊN NGÀNH SƯ PHẠM SINH HỌC ........ 6
1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu....................................................................... 6
1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài về NLDH .............................................. 6
1.1.2. Những nghiên cứu ở trong nước về NLDH ............................................... 8
1.2. Khái niệm kiểm tra đánh giá trong giáo dục .............................................. 11

1.2.1. Khái niệm đánh giá .................................................................................. 11
1.2.2. Vai trò của kiểm tra đánh giá .................................................................. 12
1.2.3. Yêu cầu của kiểm tra đánh giá ................................................................ 12
1.2.4. Một số công cụ kiểm tra - đánh giá ......................................................... 13

iii


1.3. Một số vấn đề về năng lực dạy học ............................................................ 14
1.3.1. Khái niệm năng lực.................................................................................. 14
1.3.2. Khái niệm năng lực dạy học .................................................................... 15
1.3.3. Vai trò của NLDH đối với sinh viên ngành SPSH .................................. 15
1.3.4. Hệ thống các năng lực dạy học................................................................ 15
1.3.5. Đánh giá năng lực dạy học ...................................................................... 16
1.4. Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học phổ thông .................................... 17
1.5. Cơ sở thực tiễn ............................................................................................ 19
Chương 2. ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC DẠY HỌC CỦA SINH VIÊN
NGÀNH SƯ PHẠM SINH HỌC TRONG THỰC TẬP SƯ PHẠM .......... 22
2.1. Mục tiêu đánh giá NLDH của sinh viên ..................................................... 22
2.2. Nội dung đánh giá NLDH của sinh viên .................................................... 22
2.3. Hình thức, phương pháp, công cụ đánh giá NLDH của sinh viên ............. 23
2.3.1. Hình thức đánh giá NLDH của sinh viên ................................................ 23
2.3.2. Phương pháp đánh giá NLDH của sinh viên ........................................... 23
2.3.3. Công cụ đánh giá NLDH của sinh viên ................................................... 24
2.4. Quy trình đánh giá NLDH của sinh viên .................................................... 24
2.5. Xây dựng tiêu chuẩn đánh giá NLDH ........................................................ 28
2.5.1. Căn cứ xây dựng tiêu chuẩn đánh giá...................................................... 28
2.5.2. Quy trình xây dựng tiêu chuẩn ................................................................ 29
2.5.3. Bộ công cụ đánh giá NLDH của sinh viên .............................................. 30
2.6. Phiếu đánh giá NLDH của sinh viên ngành SPSH trường ĐHSP

Thái Nguyên ..................................................................................................... 43
2.7. Kiểm chứng độ tin cậy của bộ công cụ đánh giá NLDH của sinh viên
ngành SPSH trong TTSP ................................................................................... 43
2.7.1. Cách thức xin ý kiến chuyên gia ............................................................. 43
2.7.2. Ý kiến giáo viên phổ thông ..................................................................... 43

iv


Chương 3. KIỂM NGHIỆM VÀ ĐÁNH GIÁ ............................................... 46
3.1. Mục đích kiểm nghiệm ............................................................................... 46
3.2. Đối tượng kiểm nghiệm .............................................................................. 46
3.3. Nội dung và cách thức kiểm nghiệm .......................................................... 46
3.3.1. Nội dung kiểm nghiệm ............................................................................ 46
3.3.2. Cách thức kiểm nghiệm ........................................................................... 46
3.4. Phương pháp đánh giá kết quả kiểm nghiệm ............................................. 47
3.4.1. Đánh giá định lượng ................................................................................ 47
3.4.2. Cách thức quy ra điểm và phân loại ........................................................ 47
3.5. Kết quả kiểm nghiệm.................................................................................. 47
3.5.1. Kết quả kiểm nghiệm đánh giá NLDH của sinh viên ngành SPSH ........ 47
3.5.2. Tương quan giữa các NLDH với chương trình đào tạo NLDH của
sinh viên ngành SPSH ở trường ĐHSP Thái Nguyên ....................................... 52
3.6. Đổi mới chương trình đào tạo..................................................................... 54
3.6.1. Căn cứ đổi mới chương trình đào tạo ...................................................... 54
3.6.2. Định hướng đổi mới chương trình đào tạo .............................................. 58
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ......................................................................... 62
TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................... 63
PHỤ LỤC

v

DANH MỤC NHỮNG TỪ VIẾT TẮT

STT

Viết đầy đủ

Viết tắt

1

ĐHSP

Đại học Sư phạm

2

NLDH

Năng lực dạy học

3

SPSH

Sư phạm Sinh học

4

TC 1

Tiêu chuẩn 1

5

TC 2

Tiêu chuẩn 2

6

TC 3

Tiêu chuẩn 3

7

TC 4

Tiêu chuẩn 4

8

TC 5

Tiêu chuẩn 5

9

TC 6

Tiêu chuẩn 6

10

TC 7

Tiêu chuẩn 7

11

TC 8

Tiêu chuẩn 8

12

THPT

Trung học phổ thông

13

TTSP

Thực tập sư phạm

iv

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1. Tiêu chuẩn 1: Đánh giá năng lực xây dựng kế hoạch dạy học ....... 31
Bảng 2.2. Tiêu chuẩn 2: Đánh giá năng lực đảm bảo kiến thức môn học ...... 35
Bảng 2.3. Tiêu chuẩn 3: Đánh giá năng lực phát triển chương trình
môn học ..................................................................................................... 37
Bảng 2.4. Tiêu chuẩn 4: Đánh giá năng lực vận dụng các phương pháp
dạy học ...................................................................................................... 38
Bảng 2.5. Tiêu chuẩn 5: Đánh giá năng lực sử dụng phương tiện dạy học .......... 39
Bảng 2.6. Tiêu chuẩn 6: Đánh giá năng lực xây dựng môi trường học tập ......... 39
Bảng 2.7. Tiêu chuẩn 7: Đánh giá năng lực quản lý hồ sơ dạy học ................ 41
Bảng 2.8. Tiêu chuẩn 8: Đánh giá năng lực kiểm tra - đánh giá kết quả
học tập của học sinh ........................................................................ 42
Bảng 3.1. Bảng thống kê mô tả các năng lực cấu thành NLDH .................... 48
Bảng 3.2. Bảng phân bố tần số (Fi) và tần suất (fi) kết quả đánh giá các
năng lực cấu thành NLDH .............................................................. 49

v


DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ
Sơ đồ 2.1.

Quy trình đánh giá NLDH của sinh viên ............................. 25

Biểu đồ 2.1. Ý kiến giáo viên phổ thông về việc lựa chọn năng lực cấu
thành NLDH ....................................................................... 44
Biểu đồ 3.1.

Biểu đồ tần số kết quả đánh giá các năng lực cấu thành NLDH ..... 50

Biểu đồ 3.2.

Biểu đồ tần suất kết quả đánh giá các năng lực cấu thành NLDH .. 50

vi


MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
1.1. Xuất phát từ yêu cầu đổi mới toàn diện trong giáo dục
Trước tình hình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, xu hướng hội
nhập khu vực và quốc tế đang đặt ra những yêu cầu to lớn về nguồn nhân lực
vừa có trình độ chuyên môn cao, vừa có kỹ năng nghề nghiệp. Điều đó đòi hỏi
Đảng và Nhà nước phải có một chiến lược phát triển Giáo dục và Đào tạo và
phải được cụ thể hóa trong việc xây dựng chương trình, nội dung và kế hoạch
giảng dạy ở các trường đại học để thực hiện mục tiêu giáo dục là: Tập trung
đào tạo nhân lực trình độ cao, bồi dưỡng nhân tài, phát triển phẩm chất và năng
lực tự học, tự làm giàu tri thức, sáng tạo của người học. Nghị quyết số 29NQ/TW ngày 04/11/2013 Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản,
toàn diện giáo dục và đào tạo đã chỉ đạo đáp ứng các yêu cầu đó. Mặt khác, xu
hướng chung của dạy học trên thế giới hiện nay là chuyển từ mục tiêu truyền
thụ tri thức sang hình thành năng lực ở người học. Chính vì vậy, đánh giá năng
lực dạy học (NLDH) của sinh viên ngành Sư phạm phải dựa vào Chuẩn nghề
nghiệp nhằm mục đích đánh giá mức độ đáp ứng của sinh viên so với yêu cầu
thực tiễn. Từ đó định hướng xây dựng chương trình đào tạo, cách thức đào tạo
nhằm nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên, góp phần thực hiện yêu cầu đổi
mới trong giáo dục theo Nghị quyết đã đề ra.
Theo các bài báo cáo tổng kết công tác giáo dục đào tạo trong những
năm gần đây cho thấy chất lượng giáo dục đã có những chuyển biến tích cực,

tuy nhiên chưa thực sự đáp ứng được yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hóa
hiện đại hóa, đặc biệt là chất lượng đào tạo của các trường đại học trong đó có
cả các trường Đại học Sư phạm (ĐHSP). Trong những năm gần đây toàn ngành
giáo dục nói chung, các trường ĐHSP nói riêng đã và đang nỗ lực hết mình để
đáp ứng được những yêu cầu mới của xã hội như: Đổi mới chương trình đào
tạo, hình thức đào tạo, đổi mới kiểm tra - đánh giá, xây dựng chuẩn đầu ra …
1


Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học phổ thông ban hành ngày 22
tháng 10 năm 2009 kèm theo Thông tư số 30/2009/TT-BGDĐT của Bộ
trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo nhằm định hướng cho các trường sư phạm
xây dựng chương trình đào tạo ra đội ngũ giáo viên có đầy đủ các phẩm chất
đáp ứng nhu cầu của xã hội trong thời kì đổi mới. Đặc biệt nhất trong số
phẩm chất ấy chính là NLDH - một phẩm chất căn bản nhất của người giáo
viên nói chung, giáo viên trung học phổ thông (THPT) nói riêng [3]. Việc
hình thành và rèn luyện NLDH mang tính chuyên biệt và phải được tiến
hành ngay từ khi sinh viên bước chân vào các trường sư phạm. Để có được
năng lực sư phạm, người thầy giáo phải có những kiến thức và kỹ năng cần
thiết, trong đó NLDH là một trong những năng lực không thể thiếu được và
có ảnh hưởng rất lớn đến kết quả công tác dạy học. Hình thành và rèn luyện
tốt các NLDH giúp cho giáo viên có tư duy sư phạm linh hoạt, mềm dẻo,
định hướng được kịp thời hành động sư phạm của mình.
Như vậy, trong quá trình đào tạo của các trường sư phạm bên cạnh việc
cung cấp cho sinh viên những tri thức khoa học cơ bản còn cần phải chú ý hình
thành cho sinh viên những năng lực sư phạm cần thiết khác đặc biệt là kỹ năng
dạy học nhằm đáp ứng Chuẩn nghề nghiệp giáo viên THPT mà Bộ Giáo dục và
Đào tạo đã quy định.
1.2. Xuất phát từ vị trí của NLDH trong các phẩm chất của người giáo viên
Chuẩn đầu ra của một số trường ĐHSP và Chuẩn nghề nghiệp giáo viên

THPT của Bộ Giáo dục và Đào tạo đề cập đến NLDH như là một trong những
tiêu chuẩn bắt buộc cần có của một người giáo viên. Mặt khác, hầu hết các
công trình nghiên cứu đều khẳng định giáo viên là trung tâm của mọi chương
trình cải cách, đổi mới giáo dục. Từ đó cho thấy NLDH của giáo viên có một
vị trí đặc biệt quan trọng đối với nghề dạy học nói chung và đối với sinh viên
ngành Sư phạm nói riêng.

2


Luận văn đủ ở file: Luận văn full