Sáng kiến kinh nghiệm dạy học theo chủ đề tích hợp trong môn mĩ thuật ở trường THCS

Sáng kiến kinh nghiệm dạy học theo chủ đề tích hợp trong môn Mĩ Thuật ở trường
THCS

Phụ lục
Phụ lục...............................................................................................................1
A. PHẦN MỞ ĐẦU..........................................................................................1
1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI:...........................................................................1
2. MỤC TIÊU, NHIỆM VỤ CỦA ĐỀ TÀI...................................................1
3. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU...................................................................2
4. GIỚI HẠN CỦA ĐỀ TÀI..........................................................................2
5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.............................................................2
B. PHẦN NỘI DUNG.......................................................................................2
1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ............................................................2
2. THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU......................................3
a. Thuận lợi, khó khăn:..............................................................................3
b. Thành công, hạn chế:.............................................................................3
c. Các nguyên nhân, yếu tố tác động:........................................................4
3. NỘI DUNG VÀ HÌNH THỨC CỦA GIẢI PHÁP...................................4
a. Mục tiêu của giải pháp..........................................................................4
b. Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp...........................................4
C. MINH HỌA DẠY HỌC TÍCH HỢP LIÊN MÔN TRONG TIẾT THƯỜNG
THỨC MĨ THUẬT............................................................................................8
Tiết 19: Thường thức mỹ thuật TRANH DÂN GIAN VIỆT NAM.............8
I.MỤC TIÊU.............................................................................................8
II. Chuẩn bị................................................................................................9
III. Tiến trình dạy học................................................................................9


Sáng kiến kinh nghiệm dạy học theo chủ đề tích hợp trong môn Mĩ Thuật ở trường
THCS

1.

Ổn định..............................................................................................9

2.

Bài cũ.................................................................................................9

3.

Bài mới..............................................................................................9

IV. CÂU HỎI/ BÀI TẬP KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC HỌC
SINH........................................................................................................20
1. Mối quan hệ giữa các giải pháp, biện pháp.........................................20
2. Kết quả khảo nghiệm, giá trị khoa học của vấn đề nghiên cứu, phạm vi
và hiệu quả ứng dụng..............................................................................21
D. KẾT LUẬN – KIẾN NGHỊ........................................................................22
1. KẾT LUẬN.............................................................................................22
2. KIẾN NGHỊ............................................................................................22


Sáng kiến kinh nghiệm dạy học theo chủ đề tích hợp trong môn Mĩ Thuật ở trường
THCS

A. PHẦN MỞ ĐẦU
1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI:
- Trong khi giảng dạy môn Mĩ thuật ở trường THCS tôi thấy việc giảng
dạy theo kiểu truyền thống không thể phát huy hết tính tích cực chủ động của
Học sinh đồng thời kiến thức truyền đạt cho các em còn nghèo nàn, chưa

được phong phú.
- Hiện nay yêu cầu đặt ra nên dạy học theo chủ đề tích hợp kiến thức liên
môn, với mục tiêu dạy học phát triển năng lực học sinh, đổi mới phương pháp
dạy học, đòi hỏi phải tăng cường hoạt động của học sinh như vận dụng kiến
thức vào giải quyết những vấn đề thực tiễn. Khi giải quyết một vấn đề trong
thực tiễn, bao gồm cả tự nhiên và xã hội, yêu cầu học sinh phải vận dụng kiến
thức tổng hợp, liên quan đến nhiều môn học. Vì vậy, dạy học cần phải tăng
cường theo hướng tích hợp, liên môn.
- Sau khi tiếp xúc với chương trình đổi mới phương pháp dạy học, và
dạy học theo chủ đề tích hợp kiến thức liên môn tôi thấy đây là phương pháp
dạy học tích cực hiện nay. Phương pháp này có nhiều chuyển biến tích cực
trong một tiết dạy nếu ta áp dụng nó. Thứ nhất phát huy được tính tích cực
của Học sinh, thứ hai tiết học sẽ phong phú về nội dung, Học sinh hiểu được
bài học một cách sâu sắc, đồng thời có thêm hiểu biết về các lĩnh vực có liên
quan khác.
- Chính vì thấy được tính tích cực của phương pháp dạy học và trải qua
các học kì thực nghiệm với kết quả khả quan nên tôi đã chọn đề tài này : Dạy
học theo chủ đề tích hợp trong môn Mĩ Thuật ở trường THCS.

2. MỤC TIÊU, NHIỆM VỤ CỦA ĐỀ TÀI
- Dạy môn Mĩ thuật ở trường trung học cơ sở không phải để đào tạo các
em HS trở thành hoạ sĩ hay những người chuyên sâu về lĩnh vực mĩ thuật mà


Sáng kiến kinh nghiệm dạy học theo chủ đề tích hợp trong môn Mĩ Thuật ở trường
THCS

dạy Mĩ thuật ở đây là nhằm giúp các em thấy được, cảm nhận được cái đẹp.
Cái đẹp trong mỗi đồ vật, trong các công trình kiến trúc, trong các tác phẩm
nghệ thuật, trong thiên nhiên, cảnh vật, con người, cái đẹp của làng quê, thôn

bản, của quê hương đất nước, từ đó các em thêm yêu quê hương đất nước, tự
hào về lịch sử, hiểu được giá trị cuộc sống, nét đẹp đạo đức của con người...
- Mĩ thuật là nghệ thuật của thị giác, nghệ thuật nhìn cái đẹp nên dạy học
mĩ thuật là tổ chức và thực hiện các hoạt động giúp học sinh nâng cao sự hiểu
biết về giáo dục thẩm mĩ, rèn luyện kĩ năng để ứng dụng sự hiểu biết thẩm mĩ
vào cuộc sống.
- Với mục tiêu chung và chương trình cụ thể, dạy học mĩ thuật ở THCS
không chỉ là vẽ mà lấy hoạt động mĩ thuật để nâng cao hiểu biết cho học sinh
giúp các em có thêm kiến thức, kỹ năng trong cuộc sống. Tùy vào từng phân
môn mà lồng ghép các nội dung khác nhau có liên qua để tiết học phong phú
về nội dung và sinh động hơn.
- Tiết dạy tích hợp phải thể hiện được sự liên quan kết nối giữa các môn
học đồng thời Học sinh phải phát huy được tính tích cực, chủ động trong lĩnh
hội kiến thức. Đấy mới là mục tiêu nhiêm vụ cơ bản nhất.

3. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
Chương trình mĩ thuật THCS.
Phương pháp giảng dạy mĩ thuật theo chủ đề tích hợp kiến thức liên
môn, đổi mới phương pháp dạy học.

4. GIỚI HẠN CỦA ĐỀ TÀI
Học sinh các khối lớp 6,7,8,9 trường THCS Phan Bội Châu, ĐăkNia, Gia
Nghĩa, ĐăkNông


Sáng kiến kinh nghiệm dạy học theo chủ đề tích hợp trong môn Mĩ Thuật ở trường
THCS

5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
- Phương pháp nghiên cứu tài liệu, các môn học liên quan.

- Phương pháp khảo sát thực tiễn và ứng dụng thực tế
- Phương pháp ứng dụng công nghệ thông tin...
B. PHẦN NỘI DUNG
1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ
- Dạy học tích hợp là một nội dung quan trọng của quá trình đổi mới
phương pháp dạy học trong thời gian gần đây. Bên cạnh việc học môn Mĩ
thuật học sinh còn có thêm hiểu biết về các lĩnh khác, các môn học khác được
lồng ghép trong bài dạy của giáo viên như văn hóa xã hội, khoa học, lịch sử,
âm nhạc, giáo dục, văn học, địa lí...từ đó nâng cao hiểu biết cho học sinh giúp
các em có thêm kiến thức, kĩ năng trong quá trình hoàn thiện nhân cách Đức –
Trí - Thể - Mĩ.
- Trước đây dạy học không có tích hợp nên nội dung trong một tiết dạy
còn ít, nghèo nàn và chưa được sâu rộng. Còn hiện nay nếu áp dụng phương
pháp dạy học tích hợp học sinh có hiểu biết sâu sắc hơn về các khái niệm, và
cũng có thể mở rộng giáo dục các em về tình yêu quê hương đất nước, có ý
thức bảo vệ môi trường , thực hiện tốt an toàn giao thông...
- Dạy học tích hợp có nghĩa là đưa những nội dung giáo dục có liên
quan vào quá trình dạy học như: tích hợp giáo dục đạo đức, lối sống, giáo dục
pháp luật, giáo dục chủ quyền quốc gia về biên giới, hải đảo và bảo vệ môi
trường, an toàn giao thông ...
- Còn dạy học liên môn là phải xác định nội dung kiến thức liên quan
đến hai hay nhiều môn học trong một tiết dạy, nhưng phải tránh tình trạng
Học sinh phải học nhiều lần một nội dung kiến thức ở các môn học khác nhau


Sáng kiến kinh nghiệm dạy học theo chủ đề tích hợp trong môn Mĩ Thuật ở trường
THCS

với những kiến thức liên môn nhưng có một môn học chiếm ưu thế thì có thể
bố trí dạy trong chương trình của môn đó và chỉ có thể nhắc lước qua ở môn

có liên quan
2. THỰC TRẠNG CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU.
a. Thuận lợi, khó khăn:
* Đối với giáo viên:
- BGH và nhà trường luôn quan tâm, tạo mọi điều kiện về mọi mặt cho
môn học.
- Trường có phòng học được trang bị đầy đủ máy chiếu tạo điều kiện
thuận lợi cho quá trình dạy học tích hợp, liên môn.
- Phân phối chương trình thì phù hợp, lôgic, có sự trợ giúp cho nhau
giữa bài này với bài khác trong phân môn.
* Đối với học sinh:
- HS thích học mĩ thuật hơn các môn học khác trong chương trình bởi
không có nhiều áp lực.
- Nhiều em có ý thức đối với môn học, chuẩn bị đầy đủ đồ dùng.
* Khó khăn:
- Đa số Học sinh thích học các phân môn thực hành như: Vẽ tranh, vẽ
theo mẫu, vẽ trang trí còn phân môn thường thức mĩ thuật các em không thích
lắm vì không được tự do sáng tạo đồng thời lượng kiến thức trong một tiết
học lại nhiều.
- Một số học sinh chưa thực sự nghiêm túc với môn học, còn dành thời
gian nhiều cho các môn học khác.
- Đa số phụ huynh chưa quan tâm đến việc học tập của con em mình,
đầu tư chưa đầy đủ đồ dùng cho con em để học các phân môn.


Sáng kiến kinh nghiệm dạy học theo chủ đề tích hợp trong môn Mĩ Thuật ở trường
THCS

b. Thành công, hạn chế:
- Thành công:

+ Môn mĩ thuật đã được đưa vào trong chương trình học bắt buộc đã lâu, từ
học sinh tiểu học cũng đã được tiếp cận với môn mĩ thuật nên có nhiều thành
công khi giảng dạy các phân môn.
+ Trong những năm gần đây phương pháp dạy học đã được đổi mới nhiều nên
học sinh không còn lạ lẫm với những phương phương dạy học mà thầy cô đưa
ra đã tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình dạy học.
+ Hiện nay công nghệ thông tin phát triển mạnh tạo nhiều điều kiện thuận lợi
cho GV tìm tòi tài liệu như tranh ảnh, phim tư liệu... để bài dạy phong phú,
gây được hứng thú cho HS khi tiếp cận môn học.
- Hạn chế:
+ Hiện nay môn Mỹ thuật trong nhà trường phổ thông chỉ dạy một tiết trên
tuần đó là phần thời gian quá ít không đủ cho các em tìm tòi tiếp thu và phát
huy được khả năng vẽ sáng tạo của mình và lượng kiến thức để truyền đạt cho
các em chưa được sâu rộng
+ Nhiều GV chưa thuần thục trong việc sử dụng công nghệ thông tin nên cũng
còn nhiều khó khăn trong tìm kiếm tài liệu cũng như ứng dụng vào trong bài
giảng.
c. Các nguyên nhân, yếu tố tác động:
- Một số giáo viên chưa chú trọng dạy Mĩ thuật vì môn học này chưa được
xem trọng. Một số phụ huynh chưa thật sự quan tâm đến môn học còn cho là
môn phụ, không cần thiết dẫn đến khâu chuẩn bị đồ dùng học tập cho con em
chưa được chu đáo.
- Khả năng sử dụng công nghệ thông tin còn hạn chế.
- Dụng cụ, trang thiết bị, mẫu vẽ dùng cho phân môn còn quá ít.


Sáng kiến kinh nghiệm dạy học theo chủ đề tích hợp trong môn Mĩ Thuật ở trường
THCS

- Cách đánh giá xếp loại Đạt và Chưa Đạt (Đ-CĐ) khiến HS còn chủ quan

chưa tích cực trong làm bài…
Những nguyên nhân trên đã ảnh hưởng không tốt đến chất lượng giờ Mĩ
thuật, không kích thích được hứng thú học tập của học sinh.
Chính vì vậy mà ở các năm học trước tỉ lệ Chưa Đạt trong môn Mĩ Thuật
còn cao.
3. NỘI DUNG VÀ HÌNH THỨC CỦA GIẢI PHÁP
a. Mục tiêu của giải pháp
- Giúp học sinh hiểu rõ hơn, nắm chắc kiến thức hơn về môn học.
- Tạo cho học sinh khả năng liên hệ thực tế, biết liên kết kiến thức trong các
môn học.
- Tạo cho học sinh tính kiên trì, khả năng làm việc theo nhóm, khả năng tư
duy và tự lĩnh hội tri thức.
- Giúp giáo viên thực hiện tốt bài giảng của các phân môn và tiết học đạt hiệu
quả cao hơn.
b. Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp.
Thông qua các giờ học mỹ thuật, học sinh hiểu biết sâu sắc hơn về các
khái niệm, từ đó giáo dục cho các em về tình yêu thiên nhiên, yêu quê hương
đất nước có ý thức bảo vệ những giá trị tốt đẹp như: môi trường, văn hóa, các
di tích lịch sử….Qua các hoạt động dạy học các em được thực hành, được
khám phá từ đó mà việc lĩnh hội cũng trở nên sâu sắc hơn.
Vậy làm thế nào để toán học, khoa học, văn học, lịch sử, địa lí, âm nhạc,
giáo dục ….được tích hợp vào bộ môn Mỹ Thuật?
Trong quá trình dạy học ở tất cả các phân môn chúng ta đều có thể tích
hợp liên môn.


Sáng kiến kinh nghiệm dạy học theo chủ đề tích hợp trong môn Mĩ Thuật ở trường
THCS

 Âm Nhạc trong môn Mĩ Thuật

Trong các bài thường thức mĩ thuật khi giới thiệu về những nền văn hóa
Việt Nam Giáo viên có thể lựa chọn những bài hát gắn liền với văn hóa đó để
giới thiệu với Học sinh bằng cách lồng ghép video vào giáo án để Học sinh
vừa nghe nhạc vừa xem hình ảnh. Hoặc trong các bài vẽ tranh phong cảnh
cũng có thể cho Học sinh nghe, xem một đoạn nhạc với hình ảnh đẹp quê
hương ở các vùng miền để HS liên tưởng và cảm nhận... Trong lúc Học sinh
thực hành vẽ nếu có điều kiện Giáo viên nên mở nhạc nhỏ để Học sinh hứng
thú và sáng tạo hơn. Để làm được điều này yêu cầu người Giáo viên phải có
kiến thức về tin học để có thể tìm kiếm, tải các đoạn video và sử dụng các
phần mềm để cắt phim, lồng phim vào giáo án.

 Sinh học trong môn Mĩ thuật
Trong chương trình có những bài kí họa, tạo họa tiết trang trí như khi vẽ chiếc
lá không phải là chúng ta giúp học sinh phân tích cấu tạo của nó mà phải giúp
các em nắm được đặc điểm cấu trúc, hình dáng để vẽ cho đúng bên cạnh đó
có thể giới thiệu cho Học sinh những họa sĩ nổi tiếng về vẽ tranh phong
cảnh…


Sáng kiến kinh nghiệm dạy học theo chủ đề tích hợp trong môn Mĩ Thuật ở trường
THCS

 Văn học trong môn Mĩ thuật
Văn học liên quan nhiều đến Mĩ thuật như giới thiệu văn hóa vùng Tây
nguyên trong bài “Sơ lược về mĩ thuật các dân tộc ít người” Giáo viên nên
giới thiệu về các tác phẩm sử thi, trường ca, các câu thơ, dân ca của dân tộc Ê
đê…Những câu chuyện cổ tích là nguồn đề tài tuyệt vời để chúng ta đưa vào
các bài vẽ tranh: minh họa truyện cổ tích, trình bày bìa sách… Một đoạn thơ
về quê hương tươi đẹp sẽ góp phần khơi dạy sáng tạo trong bài vẽ tranh
phong cảnh…Hoặc những bài thường thức mĩ thuật về Tranh dân gian Việt

Nam có thể đọc cho HS nghe những đoạn thơ nổi bật trong bài Bên kia sông
Đuống của Hoàng Cầm nói về các dòng tranh dân gian và truyền thống nghề
làm tranh của vùng quê hương kinh bắc…


Sáng kiến kinh nghiệm dạy học theo chủ đề tích hợp trong môn Mĩ Thuật ở trường
THCS

 Văn hóa trong môn Mĩ thuật
Lịch sử, văn hóa, mĩ thuật là những môn học luôn đi liền với nhau gắn
bó mật thiết với nhau, mặc dù chúng ta không có bộ môn văn hóa nhưng sự
hiện diện của nó thì khá rõ ràng và được lồng ghép trong các môn học đặc
biệt là mỹ thuật. Đó là những chủ đề liên quan đến ngày tết cổ truyền, đến các
lễ hội của dân tộc về truyền thống tôn sư trọng đạo của ngày nhà giáo Việt
Nam, văn hóa các dân tộc ít người. Nền văn hóa của các dân tộc thể hiện rất
rõ trong các tác phẩm mĩ thuật như các công trình kiến trúc Chăm, Văn hóa
nghìn năm Thăng Long – Hà Nội trong Kinh thành Thăng Long, Văn hóa các
dân tộc ít người như tượng nhà mồ Tây Nguyên… muốn tiết dạy thành công,
Học sinh hứng thú khám phá thì Giáo viên phải là người dẫn dắt, khơi gợi để
các em tự lĩnh hội kiến thức rồi sau đó giới thiệu đến các em những nội dung
mới mẻ liên quan đến bài học mà không có trong sách giáo khoa.


Sáng kiến kinh nghiệm dạy học theo chủ đề tích hợp trong môn Mĩ Thuật ở trường
THCS

 Lịch sử với Mĩ Thuật
Lịch sử Việt Nam luôn hiện diện trong các bài thường thức mĩ thuật từ
thời kì cổ đại đến thời Lý, Trần, Lê, Nguyễn trong phần “ sơ lược về bối cảnh
lịch sử”…và không chỉ giới hạn ở đó các nền văn hóa và lịch sử nghệ thuật

trên thế giới cũng là một nguồn tài liệu lớn cho các bài học mỹ thuật .Chẳng
hạn như lịch sử Trung Quốc, văn hóa Nhật Bản, Ấn độ trong bài “ Sơ lược Mĩ
thuật Châu Á”, lịch sử phát triển của thế giới qua các thời kì…trước khi đi
vào tìm hiểu các nền văn hóa, các tác phẩm mĩ thuật thì Giáo viên phải giới
thiệu sơ lược cho Học sinh về bối cảnh lịch sử, tình hình của đất nước vào
giai đoạn bấy giờ. Ví dụ trong bài “sơ lược về Mĩ thuật Việt Nam từ cuối XIX
đến năm 1954” trong chương trình Mĩ Thuật lớp 7 trước tiên Giáo viên phải
khái quát về tình hình xã hội Việt Nam giai đoạn đấy để khi giới thiệu các tác
phẩm thì Học sinh mới hiểu được nội dung ý nghĩa sự ra đời của tác phẩm…

 Địa lý trong môn Mĩ thuật


Sáng kiến kinh nghiệm dạy học theo chủ đề tích hợp trong môn Mĩ Thuật ở trường
THCS

Địa lý luôn có trong bài thường thức mĩ thuật như vị trí địa lý của các
công trình kiến trúc, các nền văn hóa như trong bài “sơ lược về mĩ thuật các
dân tộc ít người”. Giáo viên phải giới thiệu bản đồ Việt Nam và chỉ ra vị trí
sinh sống của đồng bào các dân tộc ít người, hoặc vị trí các công trình kiến
trúc ví dụ tìm hiểu về các dòng tranh dân gian Giáo viên phải giới thiệu về vị
trí địa lí của các dòng tranh và có thể sử dụng bản đồ để minh họa trực quan
hơn…bên cạnh đó Học sinh có thể vận dụng kiến thức mĩ thuật để vẽ bản đồ.

 Toán học trong môn mĩ thuật
Toán học và mỹ thuật là hai môn học không thể tách rời, toán học được
kết nối với mỹ thuật thông qua hình dạng, đường nét, sự đối xứng và các mẫu.
Sự hiện diện của toán học thể hiện rõ ở các bài vẽ trang trí hình vuông, hình
tròn, đường diềm và các bài vẽ theo mẫu…và nó chạy xuyên suốt trong tất cả
các bài học, những ý tưởng về các hình dạng toán học luôn hiệu quả vì sự đơn

giản của nó. Trong các bài vẽ theo mẫu Giáo viên dựa vào kiến thức toán học
để phân tích cấu trúc, hình dạng của mẫu vẽ ví dụ như “mẫu có dạng hình trụ
và hình cầu, mẫu có dạng hình hộp và hình cầu”…


Sáng kiến kinh nghiệm dạy học theo chủ đề tích hợp trong môn Mĩ Thuật ở trường
THCS

 Giáo dục công dân trong môn Mĩ thuật.
Giáo dục là môn học mà người giáo viên ở tất cả các môn học chứ không
riêng gì môn Mĩ thuật cần phải lồng ghép vào bài dạy để giáo dục đạo đức, và
rèn luyện kĩ năng sống cho Học sinh như bài vẽ tranh “ Đề tài lao động; Tranh
cổ động; An toàn giao thông…”. Ở những bài thường thức mĩ thuật về văn
hóa Việt Nam thì việc lồng ghép giáo dục về giữ gìn và bảo tồn văn hóa là vô
cùng quan trọng góp phần hình thành ý thức tốt ở các em. Trong các cuộc thi
vẽ tranh về môi trường, về biển đảo người Giáo viên phải hướng dẫn Học sinh
tìm nội dung đề tài qua cuộc sống thực tế hiện tại.

C. MINH HỌA DẠY HỌC TÍCH HỢP LIÊN MÔN TRONG TIẾT
THƯỜNG THỨC MĨ THUẬT.


Sáng kiến kinh nghiệm dạy học theo chủ đề tích hợp trong môn Mĩ Thuật ở trường
THCS

Tiết 19: Thường thức mỹ thuật TRANH DÂN GIAN VIỆT NAM
I.MỤC TIÊU
1.Mục tiêu chuẩn KTKN
*Kiến thức:
- Học sinh hiểu nguồn gốc, ý nghĩa và vai trò của tranh dân gian trong đời

sống xã hội Việt Nam.
- Học sinh hiểu giá trị nghệ thuật và tính sáng tạo thông qua nội dung và
hình thức thể hiện của tranh dân gian.
*Kỹ năng:
- Nhận biết được nội dung, ý nghĩa của các bức tranh dân gian.
- Phân biệt được các dòng tranh dân gian.
- Hình thành các kĩ năng sống.
*Thái độ: - Yêu quý, trân trọng và có ý thức giữ gìn, phát huy nền nghệ thuật
truyền thống của dân tộc.
2. Mục tiêu phát triển năng lực:
- Năng lực giải quyết vấn đề, thu thập và xử lí thông tin
- Năng lực chung : hoạt động tập thể, NL nhận xét, đánh giá,
- Năng lực chuyên biệt : cảm thụ thẩm mỹ, quan sát, giao tiếp nghệ thuật,
II. Chuẩn bị.
1. Đồ dùng dạy học:
Giáo viên: - Tranh dân gian Đông Hồ, Hàng Trống
- Tranh ảnh, video, tư liệu về tranh dân gian
Học sinh: - Sưu tầm một số bức tranh dân gian


Sáng kiến kinh nghiệm dạy học theo chủ đề tích hợp trong môn Mĩ Thuật ở trường
THCS

- Đọc trước bài ở nhà.
2. Phương pháp dạy học: - Trực quan, vấn đáp, Thuyết trình, kết hợp
với minh hoạ. Thảo luận...
III. Tiến trình dạy học.
1. Ổn định.
- Kiểm tra sĩ số HS
2. Bài cũ.

- Kiểm tra sự chuẩn bị của HS ở nhà
3. Bài mới.

Hoạt động của giáo viên

Hoạt động
của học sinh

Nội dung bài
học

Giới thiệu bài: Cho HS xem một số bức tranh và
yêu cầu HS chỉ ra đâu là tranh dân gian, từ đó dẫn
dắt vào bài.
Hoạt động 1. Tìm hiểu vài nét về tranh dân
gian

I. Vài nét về
tranh dân

-PP : Trực quan, Thuyết trình, vấn đáp.

gian.

-Thời lượng : 7 phút

+Tranh dân

GV nhắc lại chương trình lớp 4 (Mỹ thuật lớp 4:

gian lưu hành

Tiết 19- Xem tranh dân gian) đã giới thiệu sơ qua HS đọc bài
trong sgk
về tranh dân gian.

rộng rãi trong
nhân dân,
được đông

NL
hình
thành


Sáng kiến kinh nghiệm dạy học theo chủ đề tích hợp trong môn Mĩ Thuật ở trường
THCS

? Em biết gì về tranh dân gian.

HS trả lời câu đảo nhân dân

GV vào bài chú ý các điểm sau:

hỏi và ghi

ưa thích.

nhớ

+Một số

NL

dịp tết, Vì thế, tranh dân gian còn được gọi là

vùng chuyên

xử lí

“tranh Tết’’.

sản xuất

thông

tranh dân

tin

+Tranh dân gian có từ lâu đời, được bày bán trong

GV ? Bạn nào còn nhớ đoạn văn sau : « Từ ngày

gian như :

còn ít tuổi, tôi đã thích những tranh lợn, gà,

Đông Hồ

chuột, ếch, tranh cây dừa, tranh tố nữ của làng

( Bắc Ninh),

Hồ. Mỗi lần tết đến, đứng trước những cái chiếu
bày bán tranh làng Hồ giải trên các lề phố…họ

HS suy nghĩ

Hàng Trống

đã đem vào cuộc sống một cái nhìn thuần phác,

trả lời

(Hà Nội),

càng ngắm càng thấy đậm đà, lành mạnh, hóm
hỉnh tươi vui. ». Đấy là đoạn văn rất hay mà các
em đã học ở môn tập đọc lớp 5 nói về tranh Dân
gian…(Tuần 27 : tập đọc : Tranh làng Hồ)

Kim Hoàng
(Hà Tây).
Làng Sình
(Huế), một số

NL
quan
sát

vùng miền

Chính vì vậy mà từ xưa ông ta cha đã đúc kết

núi phía

nên những câu ca dao nói về việc sử dụng tranh

Bắc…

NL

+Tranh dân

cảm

gian được in

thụ

bằng ván gỗ

thẫm

hoặc kết hợp

mĩ

trong ngày tết đó là truyền thống tốt đẹp của dân

tộc như :
- Tết về nhớ bánh chưng xanh,
Nhớ tràng pháo chuột, nhớ tranh lợn gà.
- Dù ai buôn bán trăm nghề
Nhớ đến tháng chạp thì về buôn tranh

giữa nét khắc
gỗ và tô màu
bằng tay. Nội

( Giáo dục Kĩ năng sống cho HS, truyền

dung tranh

thống văn hóa dân tộc)

lấy từ cuộc

+Tranh dân gian xuất phát từ đời sống tinh thần và

sống sinh

phục vụ nhu cầu thẫm mĩ của người dân đồng thời

hoạt hằng


Sáng kiến kinh nghiệm dạy học theo chủ đề tích hợp trong môn Mĩ Thuật ở trường
THCS

thể hiện niềm mơ ước, nguyện vọng của nhân dân

ngày…

lao động.
+ Tranh dân gian do một tập thể nghệ nhân dựa
trên cơ sở một cá nhân có tài trong cộng đồng nào
đó sáng tạo ra đầu tiên, sau đó tập thể bắt chước và
phát triển đến chỗ hoàn chỉnh. Trải qua mấy trăm
năm tồn tại và phát triển tranh dân gian đã trở
thành dòng nghệ thuật riêng biệt và quý giá được
mọi người yêu thích, trân trọng.
GV cho HS chơi trò chơi nhanh mắt, đoán hình
điền đúng tên tác phẩm và nêu đúng thể lọai tranh.
? Ở nước ta có những vùng nào sản xuất tranh dân
gian?
+ Trên đất nước ta tranh dân gian được làm ra ở

HS xem tranh

nhiều nơi và mang phong cách thị hiếu thẫm mĩ ở

và trả lời

từng vùng sản xuất. Có hai dòng tranh lớn là Đông
Hồ và Hàng Trống ngoài ra còn có một số vùng
khác.

HS trả lời câu

Cho HS xem một số tranh của từng vùng và giới

hỏi và ghi

thiệu:

nhớ

*Kim Hoàng thuộc làng Kim Hoàng, xã Vân
Canh, huyện Hoài Đức, tỉnh Hà Tây cũ, nay là
Hà Nội, tranh cũng có mục đích và nội dung
giống tranh Đông Hồ và Hàng Trống.
*Làng sình ở cố đô Huế. Làng Sình hay còn gọi
là làng Lại Ân thuộc xã Phú Mậu - huyện Phú

HS quan sát,

Vang, cách thành phố Huế khoảng 9km về phía

lắng nghe


Sáng kiến kinh nghiệm dạy học theo chủ đề tích hợp trong môn Mĩ Thuật ở trường
THCS

Đông.là một nơi chuyên sản xuất tranh với mục
đích cúng lễ, phục vụ tín ngưỡng, tranh cúng
xong thì được mang đi đốt cho nên đến nay còn
lại chủ yếu là các bản khắc gỗ
*Một số vùng miền núi phía Bắc thì tranh dân

gian chủ yếu là do những người thầy cúng vẽ
mục đích phục vụ tín ngưỡng. Ở vùng miền núi
phía Bắc khi ốm đau người ta thường mời
những người thầy về cúng, sau khi cúng thì thầy
cúng sẽ vẽ cho gia chủ một bức tranh treo trong
nhà nhằm trừ ma quỷ, cầu may mắn phúc lành.
? Đề tài của tranh dân gian là gì ?
GV: Tranh dân gian có hai nội dung chính là tranh
tết và tranh thờ chia ra làm những đề tài như:
Tranh chúc tụng, tranh thờ, tranh sinh hoạt, tranh
phong cảnh, tranh truyện, tranh lịch sử, tranh
châm biếm đả kích, tranh lao động sản xuất.
GV ghi bảng.
Chuyển ý : Trong những dòng tranh dân gian thì
có tranh Đông Hồ và Hàng Trống là hai dòng tranh HS trả lời
có số lượng lớn, tồn tại lâu đời được nhiều người
biết đến để hiểu hơn về hai dòng tranh này chúng
ta cùng tìm hiểu phần II : Hai dòng tranh Đông Hồ
và Hàng Trống.
Hoạt động 2. Tìm hiểu về hai dòng tranh Đông
Hồ và Hàng Trống.
PP : Trực quan, Vấn đáp, thuyết trình, thảo luận,

HS ghi bài


Sáng kiến kinh nghiệm dạy học theo chủ đề tích hợp trong môn Mĩ Thuật ở trường
THCS

giải quyết vấn đề, trình bày.

-Thời lượng : 16 phút
* Tranh Đông Hồ.
PP : Trực quan, Vấn đáp, thuyết trình, thảo luận,
giải quyết vấn đề, trình bày.
-Thời lượng 8 phút
? Tranh Đông Hồ được sản xuất ở đâu ?

II. Hai dòng

GV dựa trên hình ảnh làng Đông Hồ để giải thích,

tranh Đông

giới thiệu.

Hồ và Hàng

- Về vị trí địa lí của làng Đông Hồ : Ở tiết 2 môn

Trống

địa lí lớp 6 các em đã được học bài bản đồ và
cách vẽ bản đồ cho nên bây giờ nhìn lên bản đồ

1. Tranh

này các em sẽ dễ dàng nhận ra vị trí của làng

HS đọc bài

Đông Hồ : Làng Đông Hồ thuộc xã Song Hồ

trong sgk.

huyện Thuận Thành tỉnh Bắc Ninh, cách Hà
Nội 30km về hướng Đông.

HS trả lời

dòng tranh dân gian, đây là ngôi làng nhỏ với

HS quan sát,

hơn 200 hộ dân sinh sống bằng nghề làm tranh

lắng nghe

- GV mở rộng- Về lịch sử ra đời : Tranh Đông
Hồ xuất hiện vào khoảng thế kỉ XVI đến những
năm 1940 là khoảng thời gian cực thịnh của
tranh Đông Hồ với 17 dòng họ đều tham gia làm
tranh, qua những năm chiến tranh khốc liệt

Song Hồ
huyện Thuận

làng nghề truyền thống, được xem là cái nôi của

sản xuất của người dân ở đồng bằng Bắc bộ)

-Tranh Đông
Hồ thuộc xã

Làng Đông Hồ nằm ven sông Đuống là một

và làm hàng m ã.(Địa lí 4- tiết 13,14 : Hoạt động

Đông Hồ

Thành tỉnh
Bắc Ninh.
-Tác giả là
những người
nông dân.
-Tranh được

NL

sản xuất hàng xử lí
loạt bằng
thông
những khuôn

tin


Sáng kiến kinh nghiệm dạy học theo chủ đề tích hợp trong môn Mĩ Thuật ở trường
THCS

nghề làm tranh bị gián đoạn đến khi hòa bình

ván gỗ, in

lặp lại thì nghề làm tranh mới được khôi phục

trên giấy dó

nhiều tổ hợp tác xã được hình thành đây là thời

quét màu

điểm tranh Đông Hồ được xuất khẩu sang các

điệp.

nước xã hội chủ nghĩa và có mặt ở các nước trên

- Nguyên liệu

thế giới như Nhật, Pháp, Đức, Mĩ…

làm tranh lấy

NL

- GV mở rộng-Về văn học : Ở trong nước tranh

hoàn toàn từ

quan

Đông Hồ được nhiều người biết đến, tranh

tự nhiên, có

sát

không chỉ xuất hiện trong đời sống hằng ngày

gam màu

mà còn xuất hiện sinh động trong các tác phẩm

trầm, ấm.

Văn học như bài thơ Bên kia sông Đuống của

-Đối tượng

nhà thơ Hoàng Cầm :

NL

phục vụ là

cảm

Bên kia sông Đuống

những người

thụ

Tranh Đông Hồ gà lợn nét tươi trong

nông dân.

thẫm

Màu dân tộc sáng bừng trên giấy điệp

- Đường nét

mĩ

to khỏe, dứt

Hay

khoát, mang

Mẹ con đàn lợn âm dương

vẻ đẹp mộc

Chia lìa đôi ngả

mạc, giản dị.

Đám cưới chuột tưng bừng rộn rã

Bây giờ tan tác về đâu ?
Hoặc thơ của Tú Xương về ngày tết:
Đì đoẹt ngoài sân tràng pháo chuột
Loẹt lòe trên vách bức tranh gà
Cho HS quan sát vài bức tranh Đông Hồ.
? Tác giả của tranh Đông Hồ là ai ?

NL
Hoạt
động
tập
thể


Sáng kiến kinh nghiệm dạy học theo chủ đề tích hợp trong môn Mĩ Thuật ở trường
THCS

GV : Tác giả là những nghệ sĩ nông dân làm tranh
trong những lúc nông nhàn.

NL

? Tranh Đông Hồ được sản xuất như thế nào ?

phân

GV : đưa ra một số hình minh họa các bước làm

tích

tranh Đông Hồ để giới thiệu kĩ thuật làm tranh –
Tranh được sản xuất hàng loạt bằng những khuôn
ván gỗ, khắc và in trên giấy dó quét màu điệp. Mỗi
màu là một bản in nên có nhiều người trong gia
đình hay dòng họ cùng tham gia làm tranh.
GV giới thiệu tranh Gà Mái và đặt câu hỏi đơn
giản để HS trả lời.
? Bức tranh Gà Mái có bao nhiêu màu, các mảng
màu được ngăn cách như thế nào ?
GV : ở bức tranh Gà Mái tất cả các màu đều được
in bằng các bản gỗ khác nhau(mỗi màu một bản),
sau cùng in nét viền hình bằng màu đen.
GV kết luận: Để có được một bức tranh ra đời, các
nghệ nhân phải thể hiện nhiều công đoạn khác
nhau từ khắc hình trên ván gỗ, làm giấy, in và tô
màu từng bước một theo một quy trình rất công
phu.
? Chất liệu để làm tranh dân gian được lấy từ
đâu ?
GV : cho HS xem một số hình ảnh chuẩn bị
nguyên liệu để làm tranh và giới thiệu – Tranh
Đông Hồ được in trên giấy dó quét mà điệp.
(Dó là một loại cây có thân mềm được lấy về làm

Học sinh
quan sát và
trả lời


Sáng kiến kinh nghiệm dạy học theo chủ đề tích hợp trong môn Mĩ Thuật ở trường

THCS

giấy. Màu điệp là màu được tạo thành từ việc
nghiền nhỏ vỏ con sò, con điệp kết hợp với hồ.

Học sinh

Giấy dó sau khi quét màu điệp được mang đi phơi

quan sát và

khô rồi sau đó mới dùng để in tranh và đây chính

trả lời theo

là một sáng tạo trong nghệ thuật của các nghệ

hiểu cá nhân:

nhân xưa). Màu sắc được tạo thành từ các nguyên
liệu từ tự nhiên như : màu đen lấy từ than lá tre,
màu xanh lấy từ lá cây, màu vàng lấy từ hoa hòe,
hoa huệ, màu đỏ lấy từ sỏi đỏ tán mịn, màu trắng
lấy từ vỏ sò tán nhỏ…

Học sinh trả

? Tranh Đông Hồ có đường nét như thế nào ?

lời câu hỏi

GV : chỉ vào hình minh họa hướng dẫn HS tìm
hiểu – Tranh Đông Hồ là loại tranh in hoàn toàn

HS quan sát

( in màu sau đó in nét) nên đường nét đơn giản,
dứt khoát, khỏe khoắn, bao giờ nét đen cũng được
in sau cùng để định hình các mảng.
? Đối tượng phục vụ của tranh Đông Hồ là ai ?
GV : Tranh Đông Hồ làm ra chủ yếu để phục vụ
cho tầng lớp nông dân, nên mang một vẻ đẹp mộc
mạc, giản dị như tâm hồn những người làm ra nó.
GV kết luận và ghi nội dung : Tranh Đông Hồ
thuộc xã Song Hồ huyện Thuận Thành tỉnh Bắc
Ninh. Tác giả là những người nông dân. Tranh
được sản xuất hàng loạt bằng những khuôn ván
gỗ, in trên giấy dó quét màu điệp. Nguyên liệu làm
tranh lấy hoàn toàn từ tự nhiên, có gam màu trầm,
ấm. Đối tượng phục vụ là những người nông dân.
Đường nét to khỏe, dứt khoát, mang vẻ đẹp mộc

HS lắng nghe


Sáng kiến kinh nghiệm dạy học theo chủ đề tích hợp trong môn Mĩ Thuật ở trường
THCS

mạc, giản dị

HS trả lời

 Tranh Hàng Trống.
PP : Trực quan, Vấn đáp, thuyết trình, thảo luận,
giải quyết vấn đề, trình bày.
-Thời lượng 8 phút
? Vì sao gọi là tranh Hàng Trống ?
GV : Cho HS xem hình ảnh phố Hàng Trống và

HS trả lời

giới thiệu vị trí địa lí :
Ở lớp 4 ( Địa lí lớp 4 : Tiết 15- Thủ đô Hà nội) các
em đã được thầy cô giới thiệu và xem bản đồ Hà
Nội nên các em có thể nhận ra vị trí phố Hàng
Trống trên bản đồ. Phố Hàng Trống thuộc quận

HS ghi bài

Hoàn Kiếm-Hà nội, có chiều dài 0,5km nằm gần
các con phố Hàng Hòm, Hàng Bông, Hàng Gai,
Hàng Hành. Đây là con phố buôn bán rất sầm
uất.
Về lịch sử hình thành: Gọi là Hàng Trống vì
trước đây những người dân làm trống ở Hưng
Yên đến định cư, làm và buôn bán trống. Nơi
đây có nhiều ngành thủ công truyền thống như

2. Tranh

nghề làm lọng, nghề thêu nhưng nổi tiếng nhất

Hàng Trống

là nghề làm tranh.

-Tranh Hàng

? Tác giả của tranh Hàng Trống là ai ?
GV giới thiệu hình ảnh nghệ nhân tranh Hàng
Trống .
? Tranh Hàng Trống được sản xuất như thế nào ?

HS đọc sgk
và trả lời
HS quan sát,
lắng nghe

Trống thuộc
phố Hàng
Trống, quận
Hoàn Kiếm,


Sáng kiến kinh nghiệm dạy học theo chủ đề tích hợp trong môn Mĩ Thuật ở trường
THCS

GV : Cho HS xem một số hình ảnh làm tranh

Hà Nội.

Hàng Trống và giới thiệu – Không giống như tranh

-Tác giả của

Đông Hồ các nghệ nhân Hàng Trống chỉ dùng bản

tranh Hàng

khắc để in màu đen làm đường viền cho các hình

Trống là

sau đó trực tiếp dùng bút lông để tô màu bằng tay

những nghệ

theo kiểu cản màu hay vờn màu ( một nữa bút lông

nhân.

chấm màu còn một nữa chấm nước để vờn màu

-Tranh Hàng

theo đậm nhạt).

NL

? Chất liệu làm tranh lấy từ đâu ?

Trống chỉ cần xử lí
bản khắc gỗ thông

GV dựa vào tranh và giới thiệu : Chất liệu làm

màu đen làm

tranh có sẵn trên thị trường.

đường viền

Màu là phẩm nhuộm nhân tạo nên màu sắc trong

sau đấy các

tranh Hàng Trống tươi sáng, rực rỡ hơn các dòng

nghệ nhân

tranh khác.

trực tiếp tô
màu bằng

? Đối tượng phục vụ của tranh Hàng Trống là ai ?
GV : Tranh làm ra để phục vụ cho tầng lớp trung
lưu và thị dân ( trí thức, giàu có am hiểu nghệ

tay.

HS trả lời

mảnh mai tinh tế, mang vẻ đẹp trang trọng, quý

GV ghi nội dung : Tranh Hàng Trống thuộc phố
Hàng Trống, quận Hoàn Kiếm, Hà Nội. Tác giả
của tranh Hàng Trống là những nghệ nhân. Tranh
Hàng Trống chỉ cần bản khắc gỗ màu đen làm
đường viền sau đấy các nghệ nhân trực tiếp tô

NL
quan
sát

-Nguyên liệu
làm tranh có

thuật) nên đường nét được trau chuốt mềm mại,
phái.

tin

HS quan sát
và lắng nghe.

sẵn trên thị

NL

trường.

cảm

-Đối tượng

thụ

phục vụ là

thẫm

tầng lớp

mĩ

trung lưu và
dân thành thị.

màu bằng tay. Nguyên liệu làm tranh có sẵn trên

- Đường nét

thị trường. Đối tượng phục vụ là tầng lớp trung

trong tranh

lưu và dân thành thị. Đường nét trong tranh mảnh

mảnh mai

NL