tiểu luận lịch sử báo chí việt nam từ năm 1865 đến năm 2015

I/ PHẦN MỞ ĐẦU
1/ Tính cấp thiết của vấn đề
Cách đây 85 năm, ngày 21/6/1925 tại Quảng Châu (Trung Quốc), lãnh tụ
Nguyễn Ái Quốc đã sáng lập ra tờ báo Thanh Niên- cơ quan của tổ chức Thanh
niên cách mạng Việt Nam, tổ chức tiền thân của Đảng Cộng sản Việt Nam - ra
số đầu tiên. Ban Bí thư Trung ương Đảng đã quyết định lấy ngày đó là “Ngày
Báo chí cách mạng Việt Nam”.
85 năm qua, báo chí cách mạng Việt Nam đã đồng hành cùng dân tộc
vượt qua muôn vàn khó khăn thử thách. Trong sự nghiệp giải phóng dân tộc
biết bao các thế hệ nhà báo đã chấp nhận mọi hy sinh gian khổ, sát cánh cùng
đồng bào, chiến sỹ có mặt ở mọi nơi, mọi lúc, trên mọi trận tuyến để viết nên
những tác phẩm báo chí làm tăng thêm sức mạnh tinh thần và vật chất, cổ vũ
toàn quân, toàn dân ta trong cuộc chiến đấu giành độc lập tự do cho Tổ quốc,
hạnh phúc cho nhân dân.
Trong sự nghiệp xây dựng CNXH, báo chí đã kịp thời phát hiện biểu
dương những nhân tố mới, các điển hình tiên tiến, các tấm gương người tốt,
việc tốt, cổ vũ các phong trào thi đua yêu nước góp phần phát hiện và đề xuất
giải quyết những vấn đề phát sinh trong cuộc sống; chủ động đấu tranh với các
luận điệu xuyên tạc của kẻ thù; đồng thời đóng góp tích cực trong cuộc đấu
tranh chống tham nhũng, quan liêu, lãng phí và các tệ nạn xã hội. Báo chí đã
thực sự là một lực lượng quan trọng tham gia quản lý đất nước, quản lý xã hội.
Cùng với sự phát triển của đất nước và sự quan tâm dìu dắt của Đảng, các cơ

Lịch sử báo chí Việt Nam

1


quan báo chí và đội ngũ những người làm báo không ngừng phát triển, vươn lên
đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong thời kỳ mới.
Suốt 85 năm lịch sử vẻ vang của báo chí cách mạng nước ta, báo chí đã

thực sự giữ vai trò người tuyên truyền, cổ động, người tổ chức tập thể, một
trong những động lực của phong trào cách mạng, đội quân tiên phong trên mặt
trận tư tưởng văn hóa của Đảng. Báo chí là công cụ đắc lực tuyên truyền sâu sắc
chủ nghĩa Mác-Lê-nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, các chủ trương, đường lối, chính
sách, pháp luật của Đảng và Nhà nước. Từ đó góp phần tích cực vào việc xây
dựng thế giới quan, phương pháp luận khoa học, củng cố nền tảng, hệ tư tưởng
vững chắc cho cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân.
Hàng ngàn nhà báo đã nêu những tấm gương sáng về bản lĩnh, tinh thần
chiến đấu, phẩm chất đạo đức nghề nghiệp. Ngày nay, công cuộc đổi mới xây
dựng đất nước đang đòi hỏi nền báo chí cách mạng Việt Nam nói chung, những
nhà báo nói riêng phát huy truyền thống cách mạng vẻ vang, có những đóng
góp xứng đáng vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước trong điều kiện mới.
85 năm đã đi qua – một chặng đường chưa phải là quá dài song cũng
không còn là ngắn ngủi. 85 năm nhìn lại, như cuộc đời của một con người, báo
chí Việt Nam từ thuở ban đầu mới chào đời còn nhiều bỡ ngỡ, đến nay đã
trưởng thành lên nhiều, phát triển, vươn mình hòa nhập cùng bạn bè năm châu,
biết bao nhiêu đau thương, bao nước mắt, bao mất mát hi sinh của những con
người, những số phận đã làm nên diện mạo nền báo chí Việt Nam như ngày nay.

2/ Lịch sử nghiên cứu
Lịch sử báo chí Việt Nam

2


Những chặng đường phát triển của báo chí Việt Nam luôn là mảng đề tài
mà nhiều nhà nghiên cứu quan tâm. Giống như việc “biết mình biết ta, trăm trận
trăm thắng”, người viết báo trước lúc bắt tay vào xây dựng sự nghiệp báo chí
của mình, trước hết cũng phải có cái nhìn tổng quan nhất về lịch sự báo chí Việt
Nam.

Trên thực tế, đã có nhiều nhà nghiên cứu bỏ ra nhiều tâm sức để bàn về
vấn đề này. Có thể kể đến tác phẩm “Báo chí Việt Nam từ khởi thủy đến 1945”
của Tiến sĩ Huỳnh Văn Tòng, “Lịch sử báo chí Việt Nam” của Đỗ Quang Hưng,
“Báo chí cách mạng Việt Nam” của Nguyễn Thành….

Ngoài
ra, còn có hàng trăm, hàng ngàn các công trình nghiên cứu nhỏ lẻ, các bài bài
viết trên các trang báo về đề tài hấp dẫn, thú vị này.

Lịch sử báo chí Việt Nam

3


3/ Mục đích nghiên cứu của đề tài
- Lược đồ hóa được tiến trình phát triển của báo chí Việt Nam qua từng
giai đoạn
- Phân tích đặc điểm và quy luật vận động của báo chí Việt Nam từ buổi
đầu khai sinh đến nay.
- Rút ra những bài học kinh nghiệm qua mỗi chặng đường

4/ Đối tượng nghiên cứu
- Các chặng đường phát triển của báo chí Việt Nam
- Phạm vi nghiên cứu: từ năm 1865 đến năm 2010

5/ Phương pháp nghiên cứu
- Thống kê, tổng hợp các công trình nghiên cứu cùng đề tài của các giáo
sư, tiến sĩ, các nhà báo… đi trước.
- Khảo sát thực trạng hoạt động của báo chí nước ta.

Lịch sử báo chí Việt Nam

4


II/ PHẦN NỘI DUNG
1/ Tổng quan về nền báo chí Việt Nam
Kể từ khi tờ báo Thanh niên ra đời số đầu tiên năm 1925, đánh dấu bước
ngoặt quan trọng trong tiến trình phát triển của báo chí Việt Nam, khai sinh ra
nền báo chí cách mạng, một nền báo chí lấy chủ nghĩa Mác – Lênin và chủ
nghĩa xã hội làm ánh sáng chỉ đường, lấy mục đích giải phóng dân tộc, tự do,
hạnh phúc của nhân dân, sự giàu mạnh, phồn vinh của đất nước làm lý tưởng
phấn đấu – đến nay vừa tròn 85 năm.
Trong suốt 85 năm qua, báo chí cách mạng nước ta đã ra đời, phát triển
và góp phần xứng đáng vào những biến cố dữ dội, những thay đổi sâu sắc,
những thành tựu to lớn của dân tộc trong đấu tranh cách mạng và trong xây
dựng chủ nghĩa xã hội. Điều này đã được Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX
khẳng định: “Báo chí, xuất bản…làm tốt chức năng tuyển truyền thực hiện
đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước; phát hiện những nhân
tố mới, cai hay, cái đẹp trong xã hội, giới thiệu gương tốt việc tốt, những điển
hình tiên tiến, phê phán các hiện tượng tiêu cực, uốn nắn những nhận thức lệch
lạc, đấu tranh với những quan điểm sai trái; coi trọng nâng cao tính chân thật,
tính giáo dục và tính chiến đấu của thông tin…”.
Kể từ những ngày mới ra đời những trang báo quốc ngữ đầu tiên đến nay,
85 năm đã đi qua, một chặng đường nhiều chông gai và máu lửa, từ những ngày
bị thực dân Pháp kìm kẹp, nền báo chí cách mạng tồn tại mong manh; tuy
nhiên, tương tự như con ngựa kéo, mặc dù đã bị che mắt, chỉ để lại cho một
trường nhìn rất hạn hẹp đề phóng nó đưa chiếc xa đi chệch hướng, con ngựa
vẫn có cuộc sống riêng tuân theo những quy luật của bản thân nó. Báo chí Việt
Lịch sử báo chí Việt Nam

5


nam sau khi định hình, tuy vẫn chịu sự chi phối của các nhà cầm quyền trong
khuôn khổ pháp lý thực dân cực kỳ phản dân chủ, vẫn phát triển theo quy luật
nội tại của nó với tư cách là những phương tiện thông tin có những người biên
tập và có công chúng riêng của mình.
Đến nay, theo thống kê của Bộ TT&TT, hiện nay cả nước có 706 cơ quan
báo in (trong đó có 76 báo TƯ, 102 báo địa phương, 528 tạp chí), 21 báo điện
tử, 160 trang tin điện tử của các cơ quan báo in; 76 đài phát thanh, truyền hình
với hơn 17.000 người được cấp thẻ nhà báo; cho thấy một nền báo chí cách
mạng thực sự vững mạnh, thật sự tạo nên được những ảnh hưởng, tác động lớn
đối với cuộc sống của mỗi người dân và sự phát triển đi lên của đất nước.

2/ Tiền đề ra đời nền báo chí Việt Nam
Vào cuối thế kỷ XIX, do nhu cầu thông tin ngày càng tăng mạnh, Luật
pháp cởi mở, trình độ nhận thức của người dân nhìn chung phát triển hơn trước
rất nhiều, thêm vào đó là sự du nhập mạnh mẽ của văn hóa phương Tây, sự ra
đời và phổ biến rộng rãi chữ Quốc ngữ, của công nghệ in ấn, truyền thông… đã
trờ thành tiền đề, là bàm đạp cho sự thai nghén, ra đời nền báo chí Việt Nam.
Những bước đi đầu tiên của báo chí Việt Nam trước hết phải kể đến việc phát
hành những tờ báo tiếng Pháp đầu tiên:
- Nam kì viễn chinh Công báo (1861): là tờ báo đưa tin về các thông bái,
nghị định, tin tức của chính phủ được chuyển tải tới người tiếp nhận. tờ báo này

Lịch sử báo chí Việt Nam

6

ra đời nhằm mục đích quân sự, tiếp tay cho âm mưu xâm lược nước ta của thực
dân Pháp. Thông qua tờ báo này, báo chí Việt Nam học được cách đưa tin, hiểu
được những bước đi của người Pháp, biết được những tin tức của con em người
Việt phải đi lính cho Pháp…
- Xã thôn công báo (1862): đây là tờ báo song ngữ đầu tiên ở Việt Nam.
Tờ báo này được viết bằng tiếng Pháp và tiếng Hán, có đối tượng tiếp nhận là
tầng lớp nhân dân lao động ở các xã, thôn, làng. Người Pháp chủ trương phát
hành miễn phí tờ báo này, với điều kiện các quan chức địa phương phải tập hợp
người dân lại và đọc báo cho dân nghe.
- Sài Gòn thời báo (1864): ban đầu là một tờ công báo, sau được chuyển
sang thời báo. Tờ báo này chủ yếu phục vụ tầng lớp thành thị ở miền Nam.
Không chỉ đưa ra các tin tức chính phủ, tờ báo này còn đăng tải các tin văn hóa
xã hội rất được người dân quan tâm lúc bấy giờ. Chủ yếu các tin tức văn hóa
này là về lối sống của người phương Tây, nhằm nô dịch nền văn hóa Việt, Tây
hóa người Việt.
Ngoài ra còn có nhiều tờ báo Pháp ngữ khác nữa. Nhìn chung, những tờ
báo này bên cạnh các mục đích chính trị của thực dân Pháp, thì chúng cũng
giúp ích rất nhiều trong việc tạo lập tiền đề xây dựng nền báo chí Việt Nam ta.
Tuy xuất hiện không nhiều, nhưng các tờ báo này là bài học cụ thể cho chúng ta
về cách đưa tin, cách xác định đối tượng độc giả, phương thức phát hành một tờ
báo, cũng như việc định hướng nội dung thông tin… Đây là nền móng vững
chắc cho sự ra đời của báo chí Việt Nam những năm sau này.
Nền báo chí cách mạng của nước ta do Chủ tịch Hồ Chí Minh sáng lập và
lãnh đạo là một nền báo chí của Đảng Cộng sản Việt Nam. Đó là công cụ truyền
Lịch sử báo chí Việt Nam

7

bá quan niệm khoa học về thế giới và đường lối cách mạng của Đảng ta, tổ chức
và lãnh đạo nhân dân ta đấu tranh giải phóng dân tộc và xã hội, xây dựng chủ
nghĩa xã hội ở nước ta.
Báo chí cách mạng của ta là báo chí của cuộc đấu tranh anh hùng của
nhân dân ta, là do Đảng ta lãnh đạo, tiến hành cuộc đấu tranh chống áp bức của
chế độ thực dân, khởi nghĩa đánh đổ chính quyền thực dân và nửa phong kiến,
kháng chiến trường kỳ đánh thắng thực dân Pháp, đế quốc Mỹ, thực hiện công
cuộc đổi mới, xác định con đường phát triển là xây dựng chủ nghĩa xã hội và
công cuộc công nghiệp hóa, xây dựng cuộc sống dân giàu, nước mạnh, xã hội
công bằng dân chủ, văn minh.

3/ Các chặng đường phát triển của báo chí Việt Nam
Báo chí Việt Nam ra đời muộn đến ba trăm năm so với các nước phát
triển. Mãi đến năm 1865, ấn phẩm định kỳ đầu tiên bằng Tiếng Việt, tờ Gia
Định Báo mới ra mắt bạn đọc Sài Gòn.
Lúc này xã hội Việt Nam đang trải qua những biến động cực kỳ đau đớn.
Thực dân Pháp vừa chiếm được ba tỉnh miền Đông Nam Bộ (1862), đang đề ra
mục tiêu mau mau chiếm trọn ba kỳ, tiến tới áp đặt sự cai trị của chúng lên toàn
cõi Việt Nam. Họ có nhu cầu xuất bản một ấn phẩm định kỳ bằng chữ quốc ngữ
để truyền đạt những chủ trương, đường lối của mình đến với những người địa
phương cộng tác của họ: binh lính, viên chức, hào lý…, phần lớn không đọc
được tiếng Pháp, từ đấy mở rộng việc tuyên truyền trong dân chúng, bắt đầu từ

Lịch sử báo chí Việt Nam

8


các tầng lớp xã hội đã học hoặc sẽ có điều kiện học chữ quốc ngữ, về cái mà
chúng gọi là chính sách khai hóa.

Cho dù mục đích của những người xuất bản Gia Định Báo là thế nào
chăng nữa, thì sự ra đời của một tờ báo bằng tiếng Việt trên đất nước Việt Nam
trong điều kiện chữ Hán vẫn là ngôn ngữ giao tiếp chính thức trong các văn bản
của triều đình và giữa giữa thượng lưu với nhau thời bấy giờ, đặt một cái mốc
quan trọng trong tiến trình đấu tranh của nhân dân việt nam nhằm giữ gìn di sản
và xây dựng nền văn hóa dân tộc.
Trong khoảng thời gian từ năm 1965 đến nay, lịch sử báo chí Việt Nam
về đại thể có thể chia làm thời kỳ:
 Từ năm 1865 đến năm 1925
 Từ năm 1925 đến 1945: thời kỳ này có thể được chia
thành các giai đoạn nhỏ: từ 1925 đến 1930, từ 1930 đến 1945 trong đó đáng lưu
ý là giai đoạn ngắn 1936-1939.
 Từ năm 1945 đến 1975: thời kỳ này cũng có thể
được phân thành 2 giai đoạn 1945- 1954, và từ 1954-1975.
 Từ năm 1975 đến năm 1986.
 Từ năm 1986 đến nay.

Lịch sử báo chí Việt Nam

9


Từ 1865 đế 1925 là thời kỳ báo chí thực dân, tư sản chiếm vị trí thống trị và
độc tôn.
Không phải ngẫu nhiên mà Gia Định báo
xuất hiện vào năm 1965. Lúc này thực dân Pháp
vừa chiếm xong ba tỉnh miền đông Nam Kì.
Chúng cố gắng mau chóng bình định xong ba
tỉnh này để tiến lên xâm chiếm nốt ba tỉnh miền
tây.

Đúng như tiến sĩ Huỳnh Văn Tòng đã khẳng định trong luận văn tiến sĩ
của mình, lịch sử báo chí Việt Nam từ khởi thủy đến năm 1930, “tờ Gia Định
báo là tiếng nói đầu tiên của chính quyền Pháp ở Việt Nam”. Chủ nhiệm, chủ
bút và các biên tập viên là những công chức ăn lương của chính quyền thuộc
địa, các cộng tác viên là những người được chính quyền tợ cấp, và hầu hết độc
giả cũng là công chức nốt – bởi lẽ nhân dân Việt Nam thời bấy giờ còn rất ít
người biết đọc biết viết chữ quốc ngữ.
Do nhủ cầu của nước Pháp khai thác thuộc địa để bổ sung cho nền kinh tế
chính quốc, đặc biệt là sau khi kiệt quệ vì thiệt hại nặng nề trong đại chiến thế
giới thứ nhất ( 1914-1918), và với sự phát triển của tình hình kinh tế xã hội Việt
Nam, báo chí ra đời ngày càng nhiều, in bằng tiếng Pháp hoặc tiếng Việt. Nhiều
người ra báo bằng tiếng Pháp, vì theo luật pháp thực dân thời bấy giờ, báo ra
bằng ngôn ngữ chính quốc thì được hưởng một số quyền tự do – tuy đã bị hạn
chế nhiều so với báo chí xuất bản bên Pháp – song dù sao cũng hơn nhiều so
với báo chí viết bằng tiếng Việt bị trói buộc bởi những luật lệ khắt khe và sự
Lịch sử báo chí Việt Nam

10


kiểm duyệt ngặt nghèo. Ấy là giả dụ người Việt Nam xin được giấy phép xuất
bản báo tiếng Việt, một việc cực kỳ khó khăn.
Cho đến giữa những năm 20 của thế kỉ XX, báo chí Việt Nam hoàn toàn
thuộc phạm trù báo chí tư sản, tuy rằng thảng hoặc đó đây có một vài tờ báo
hoặc bài báo cả gan khơi gợi lòng yêu nước thương nòi, hoặc đề cập một cách
rụt rè và xa xôi khát vọng độc lập và ý chí tự lực tự cường. Một vài tờ báo tiếng
Pháp khuynh hướng tả cũng có đăng (chủ yếu là in lại báo chí bên Pháp) một số
bài nói về chủ nghĩa xã hội. Có ý kiến cho rằng đó không là gì khác ngoài
những cái xúp páp an toàn được thực hiện do chủ trương của các nhà cầm

quyền, nếu không phải là tiếng than vô vọng của một số trí thức yêu nước bế tắc
trước thời cuộc và muốn bày tỏ cái gì đấy thực sự trong tâm tư mình.
Giữa thập kỉ 20, xã hội Việt Nam có một số chuyển biến quan trọng. Do
sự phát triển của nền kinh tế tư bản – thực dân, và cùng với nó là sự xuất hiện
của giai cấp công nhân bản xứ trên vũ đài chính trị; mặt khác, dưới ảnh hưởng
của Cách mạng Tháng Mười Nga, trong xã hội Việt Nam ngày càng dấy lên
những làn sóng ngầm mạnh mẽ.
Noi gương Nguyễn Ái Quốc, nhiều thanh niên ưu tú hăm hở tìm đường
cứu nước. Một số tổ chức chính trị có xu hướng
cộng sản được thành lập. Ngày 21/6/1925, nhà
cách mạng Nguyễn Ái Quốc, và sau này là Chủ
tịch nước Hồ Chí Minh, đã cho xuất bản báo
Thanh Niên, cơ quan của Hội Việt Nam Cách
mạng Thanh niên – tổ chức tiền thân của Đảng
Cộng sản Việt Nam. Với gần 90 số báo ra gần

Lịch sử báo chí Việt Nam

11


như đều đặn hàng tuần, báo Thanh Niên đã đóng vai trò to lớn trong việc chuẩn
bị về lý luận, chính trị, tư tưởng và tổ chức cho sự ra đời của Đảng, người lãnh
đạo và tổ chức mọi thắng lợi của nhân dân ta từ bấy trở đi.
Tiếp sau tờ Thanh Niên, nhiều báo chí cộng sản và dân chủ khác lần lượt
ra và đều lưu hành bí mật, như các báo Tranh Đấu, Tiến Lên, Cờ Đỏ, Thợ
Thuyền…, các tạp chí Đỏ, Cộng Sản…
Thời kì 1925-1945, ở Việt Nam song song tồn tại hai hệ thống báo chí.
Một bên là hệ thống báo chí chủ yếu của thực dân, tư sản và những người tiểu
tư sản chịu ảnh hưởng sâu sắc của hệ ý thức và văn hóa tư sản. Loại báo chí này

xuất hiện công khai và mang nhiều sắc thái chính trị xã hội khác nhau, được
trình bày dưới nhiều hình thức đa dạng, song nói chung đều ủng hộ - ít ra là
không công khai chống đối – chế độ chính trị đương quyền. Bên kia, là hệ
thống báo chí do Đảng cộng sản trực tiếp chỉ đạo hoặc chịu ảnh hưởng cộng
sản, chủ yếu lưu hành bí mật – trừ một thời gian ngắn thời Mặt trận Nhân dân
bên Pháp ( 1936-1939) có một số tờ xuất bản công khai hoặc bán công khai.
Mặc dù lưu hành với số lượng ít và với phương tiện in ấn thô sơ, báo chí cách
mạng Việt Nam đã có tác động sâu sắc đối với việc thức tỉnh ý thức chính trị,
khơi gợi lòng yêu nước của nhân dân ta.
Từ năm 1925 đến năm 1930 là thời kỳ cách mạng Việt Nam vận động
thành lập Đảng, báo chí ra đời và hoạt động trong hoàn cảnh rất khó khăn. Bọn
thực dân xâm lược câu kết với bộ máy phong kiến thiết lập một hệ thống cai trị
xã hội khắc nghiệt, đàn áp không thương tiếc mọi mầm mống cách mạng đe dọa
đến sự thống trị của chúng. Các tờ báo nhỏ lẻ, đơn sơ xuất bản từ nước ngoài
như Thanh niên, Đỏ, Công nông, Lính kách mệnh… và các tờ báo của các tổ

Lịch sử báo chí Việt Nam

12


chức cơ sở xuất bản trong điều kiện vô cùng khó khăn nguy hiểm trong nước
như Búa liềm, Cờ cộng sản, Nhân loại… không chỉ mang đến cho một bộ phận
công chúng cách mạng những hiểu biết cơ bản nhất về chủ nghĩa Mác – Lênin,
về con đường giải phóng dân tộc; mà còn mang đến cho những người dân nô lệ
một niềm tin, sự động viên to lớn để lựa chọn, dấn thân vào con đường cách
mạng, con đường đấu tranh giải phóng cho mình.
Báo chí cách mạng Việt Nam thời kỳ 1930-1945 gắn bó chặt chẽ với
những cao trào vận động cách mạng trong thời kỳ này: 1930-1931 đỉnh cao là
Xô viết Nghệ Tĩnh, 1936-1939 Mặt trận dân chủ và 1941-1945 vận động tiến

tới Tổng khởi nghĩa, giành chính quyền từ tay phát xít Nhật và thực dân Pháp.
Các tờ báo giai đoạn này chủ yếu lưu hành bí mật, nhưng trong phong trào Mặt
trận dân chủ, Đảng ta đã chớp lấy cơ hội, tổ chức ra báo công khai.
Giai đoạn ngắn 1936-1939 trên vũ đài báo chí Việt Nam xuất hiện nhiều
hình thái độc đáo đầy lý thú.
Do tác động của thắng lợi
của Mặt trận Nhân dân bên
Pháp như đã nói ở trên, bọn
cầm quyền thực dân buộc
phải trả lại tự do cho một số
nhà cách mạng bị giam cầm
ở các nhà tù, chủ yếu là
những

người

cộng

sản.

Chúng không thể không nới
rộng chút ít chế độ cai trị hà khắc, thực hiện một vài quyền dân chủ tối thiểu,
trong đó có “quyền xin phép” được ra báo. Những năm 1936-1939 là một thời

Lịch sử báo chí Việt Nam

13


kỳ hoạt động báo chí đặc sắc. Cuộc đấu tranh sâu rộng của nhân dân thế giới

chống hiểm họa phát xít và thắng lợi của Mặt trận Nhân dân Pháp ở chính quốc
buộc nhà cầm quyền thực dân phải trả lại tự do cho một số tù chính trị và nới
lỏng chính sách ở Đông Dương. Những người cách mạng tranh thủ thời cơ
nhanh chóng vào cuộc, hoạt động báo chí công khai với nhiều hình thức đầy
sáng tạo. Tuy chỉ tồn tại trong một thời gian ngắn, báo chí cách mạng đã để lại
dấu ấn sâu sắc trong nhân dân trước khi bị nhà cầm quyền nhân dân chiến tranh
bắt phải trở lại con đường đấu tranh ngoài vòng pháp luật.
Trên thực tế, báo chí cách mạng đã làm tốt vai trò của người tuyên
truyền, cổ động và tổ chức tập thể, góp phần vào thắng lợi của Cách mạng
tháng Tám 1945. Giữ vị trí hàng đầu hồi ấy là các tờ Giải Phóng, sau đổi tên là
Cờ Giải Phóng, cơ quan trung ương của Đảng Cộng sản Đông Dương.
Nhà báo Trường Chinh

Chủ nhiệm kiêm chủ bút báo
Cờ Giải Phóng là Trường
Chinh - lúc bấy giờ là Tổng bí thư của Đảng; và tờ Cứu Quốc, cơ quan Trung
ương của Tổng Bộ Việt Minh.

Lịch sử báo chí Việt Nam

14


Báo Cứu Quốc năm 1945

Chủ nhiệm báo Cứu Quốc là Xuân Thủy – về sau có lúc là Bộ trưởng Bộ
Ngoại giao, người nằm trong đoàn thương lượng tại
Hội nghị Paris 1968-1972 về Việt Nam, vị Chủ tịch
đầu tiên của Hội Nhà báo Việt Nam.

Nhà báo Xuân Thủy

Đầu năm 1941, Nguyễn Ái Quốc về
nước và một trong những việc đầu tiên
Người làm là cho ra tờ báo Việt Nam độc
lập – cơ quan tuyên truyền vận động cách

Lịch sử báo chí Việt Nam

15


mạng. Tờ báo này trở thành cơ quan của Mặt trận Việt Minh ba tỉnh Cao – Bắc
– Lạng. Cùng với nó còn có Tạp chí Cộng sản, báo Giải phóng, Cứu quốc, Lao
động… Hệ thống báo chí cách mạng thời kì này đã truyền bá những tư tưởng
của cách mạng giải phóng, cổ vũ, động viên lòng yêu nước, căm thù thực dân,
đế quốc xâm lược và giai cấp phong kiến bóc lột, góp phần tổ chức quần chúng
cách mạng, chuẩn bị cho cuộc Cách mạng Tháng Tám 1945 thắng lợi.
Ngoài hệ thống báo chí công khai hoặc bí mật, thời kì này còn có sự xuất
hiện của các tờ báo trong tù. Hầu như ở nhà tù nào, cách chiến sỹ cộng sản cách
mạng yêu nước cũng tìm cách để được ra báo. Mặc dù phạm vi lưu hành hạn
hẹp trong các bức tường nhà tù đế quốc, thực dân nhưng những tờ báo này có ý
nghĩa vô cùng quan trọng trong việc nâng cao nhận thức, củng cố ý chí và niềm
tin giữ vững tinh thần chiến đấu cho những cán bộ cách mạng bị tù đày.
Trong khi báo chí cách mạng đóng vai trò tích cực trong tiến trình đấu
tranh giải phóng dân tộc Việt Nam thì báo chí tư sản tuy có nhiều thêm về số
lượng nhưng ngày càng đi vào bế tắc. Sau khi phát xít Nhật Bản nhảy vào Đông
Dương và đặc biệt sau chính biến 9/3/1945, Nhật hất cẳng Pháp, một số tờ báo
công nhiên phục vụ chủ nghĩa quân phiệt Nhật, và trở thành những cơ quan báo
truyền bá chủ nghĩa phản động Đại Đông Á của chúng.

Những người cộng sản và một số trí thức yêu nước chịu ảnh hưởng cộng
sản đã mau chóng nắm lấy cơ hội và công khái xuất bản nhiều tờ báo tiếng Việt
và tiếng Pháp. Những tờ Hà Thành thời báo, Bạn dân, Thời thế, Nhành lúa, Tin
tức… (tiếng Việt), Lao động, Tập hợp, Tiến lên…(tiếng Pháp) đã tiến hành một
cuộc đấu tranh sôi động tố cáo chủ nghĩa thực dân Pháp, cảnh báo nhân dân

Lịch sử báo chí Việt Nam

16


trước hiểm họa phát xít, đòi quyền tự do dân chủ, giáo dục tinh thần yêu nước,
khơi dậy truyền thống Việt Nam bất khuất, đòi độc lập, tự do…
Báo chí xuất bản công khai hợp pháp do Đảng cộng sản tổ chức và chỉ
đạo đẩy chính quyền thực dân vào thế bị động, buộc chúng phải lúng túng đối
phó. Báo chí tiến bộ góp phần làm cho nhân dân Việt Nam mau chóng trưởng
thành về chính trị. Về mặt nghề nghiệp, nó chuẩn bị một lớp nhà báo trẻ, đầy tài
năng và nhiệt huyết, rồi đây sẽ giữ trọng trách trong làng báo Việt Nam và cả
trong chính giới sau ngày Cách mạng tháng Tám thành công.
Thời kì 1945-1975 là ba mươi năm đấu tranh kiên cường của nhân dân
Việt Nam giành độc lập, tự do. Với chiến thắng mùa xuân năm 1975 giải phóng
trọn vẹn đất nước, thống nhất hai miền, lịch sử báo chí Việt Nam bước sang một
trang mới.
Từ năm 1945 đến năm 1975 là một giai đoạn đặc biệt của lịch sử báo chí
Việt Nam, gắn liền với sự kiện cơ bản – đất nước bị chia cắt, hình thành các thể
chế chính trị và các lực lượng xã hội khác nhau. Theo đó, một cách đương
nhiên, dòng chảy của đời sống báo chí Việt Nam đã có một bước ngoặt quan
trọng và rõ rệt hơn các giai đoạn trước đó: nó có sự phân nhánh thích ứng với
một bối cảnh chính trị - xã hội như vậy.
Nhìn đại thể, sẽ có hai khu vực báo chí của thời kỳ này: báo chí miền

Bắc và báo chí miền Nam. Tuy nhiên, sự phân chia mang tính lịch sử độc đáo
và phức tạp lại thể hiện rõ nhất ở báo chí miền Nam. Báo chí khu vực này tiếp
tục phân nhánh thành hai khu vực nhỏ hơn: báo chí cách mạng miền Nam và
báo chí Sài Gòn. Chưa hết, báo chí Sài Gòn mới chỉ là một khái niệm chung
quen được sử dụng, trên thực tế phải được hiểu nó bao gồm hai dòng báo chí

Lịch sử báo chí Việt Nam

17


cùng song song tồn tại trong các đô thị và các vùng bị chiếm đóng của miền
Nam: báo chí yêu nước, tiến bộ và báo chí của chính quyền. Điều đáng lưu ý là
các lực lượng báo chí kể trên đều có tư cách pháp nhân để hoạt động công khai,
riêng báo chí tiến bộ ở Sài Gòn chỉ mang danh nghĩa là các lực lượng yêu nước,
dân chủ, dân tộc với phương thức hoạt động hết sức linh hoạt, uyển chuyển.
Nhắc đến tư cách pháp nhân của các khu vực báo chí thời kỳ này để nói
đến những mối quan hệ tương tác hoặc đối đầu giữa chúng. Sẽ dễ dàng nhận
thấy sự gắn bó giữa báo chí miền Bắc xã hội chủ nghĩa và báo chí cách mạng
miền Nam ( với tư cách là tiếng nói của Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền
Nam) – một sự gắn bó sẻ chia trên mọi phương diện, chưa từng có trong tiến
trình lịch sử nước nhà, được manh nha từ giai đoạn kháng chiến chống thực dân
Pháp trước đó. Hai mảng báo chí này khác nhau về tên gọi, khác nhau về những
nhiệm vụ cụ thể trước mắt nhưng thống nhất về bản chất vè mục đích. Về cơ
bản, báo chí yêu nước, tiến bộ vẫn có sự chỉ đạo của cách mạng thông qua bộ
phận trí vận trong các đô thị miền Nam, đặc biệt là ở Sài Gòn. Như vậy, nhìn
một cách chung nhất chỉ còn có sự phân tuyến giữa báo chí cách mạng và xã
hội chủ nghĩa với báo chí chính quyền (ngụy) ở Sài Gòn. Đây là một cuộc đối
đầu vô cùng quyết liệt mang đậm dấu ấn lịch sử suốt hai mươi năm đất nước bị
chia cắt, nó tác động dữ dội đến toàn bộ đời sống báo chí Việt Nam giai đoạn

này, chi phối từ thái độ lựa chọn của các nhà báo đến những phương cách hoạt
động nghề nghiệp của họ… Hơn thế nữa, những hoạt động báo chí ở Việt Nam
lúc này còn có những tác động rất đang kể tới giới truyền thông quốc tế, thu hút
được sự chú ý của họ. Mức độ quyết liệt của của cuộc đối đầu này diễn ra chưa
từng có. Nếu chúng ta đã làm tất cả những gì có thể được trên mặt trận báo chí
– tư tưởng để góp phần vào sức mạnh tổng lực của toàn dân tộc trên cuộc kháng
chiến chống Mỹ, thì ở phía bên kia, chính quyền Sài Gòn với sự trợ giúp của
phía Mỹ cũng không phút giây buông lơi thứ vũ khí này. Chẳng hạn, Nha Báo
Lịch sử báo chí Việt Nam

18


chí của họ luôn trực thuộc Phủ Tổng thống và vào thời điểm ác liệt nhất của
cuộc chiến tranh, họ đã đổi tên Bộ Thông tin thành Bộ Chiến tranh tâm lý, thật
sự đưa bộ máy truyền thông vào tham chiến. Chính CIA cũng đã từng thú nhận,
họ đã tạo ra các chiến dịch thông tin “đen” ra sao để chống phá cách mạng Việt
Nam, v.v..
Tất cả những ai quan tâm đến đời sống báo chí Việt Nam thời kì 19451975 đều nhận thấy sự phức tạp của nó; với các nhà nghiên cứu thì trước mắt họ
còn là một sự ngổn ngang, bề bộn về tư liệu, nhân chứng và cả những cách nhìn
nhận đánh giá. Báo chí miền Bắc xã hội chủ nghĩa và báo chí cách mạng miền
Nam về cơ bản đã có sự đánh giá thống nhất, bởi trước hết bản thân nó không
quá phức tạp ( ngoại trừ một vài “sự cố” như báo chí của nhóm nhân văn – giai
phẩm ở miền Bắc những năm 1956-1958, hoặc một vài nhà báo chiêu hồi ở
chiến trường miền Nam như trường hợp của Xuân Vũ…). Cách đánh giá về báo
chí chính quyền (ngụy) Sài Gòn cũng dễ đi đến thống nhất bởi bản chất của nó
là đối lập với báo chí cách mạng và xã hội chủ nghĩa, nó là báo chí của “phía
bên kia” chiến tuyến. Tuy nhiên để hiểu sâu sắc và toàn diện về nhóm báo chí
này thì lại không dễ, nó còn phụ thuộc vào tư liệu và cách phân loại tư liệu, phụ
thuộc vào sự hiểu biết về những gì diễn ra phía sau các tờ báo đó, được vận

hành bởi một guồng máy có bàn tay của các chuyên gia truyền thông và các
chuyên gia tâm lý chiến đến từ nước Mỹ và một số quốc gia khác. Cách đánh
giá về nhóm báo chí yêu nước tiến bộ lại có những khó khăn khác. Bên cạnh
một số nhà báo cách mạng được “đánh” vào làm nòng cốt ở Sài Gòn, lực lượng
nhà báo của nhóm báo chí này còn được hình thành từ nhiều nguồn do được vận
động hoặc chỉ là tự phát. Họ đa dạng về thành phần, quan điểm, chủ yếu gặp
nhau ở tinh thần dân tộc và ghét ngoại bang. Những tờ báo do họ chủ trương
hoặc góp mặt, vì thế, hơn hết cần được nhìn nhận một cách điềm tĩnh, khoa học,
khách quan và cả sự thân thiện. Còn một khó khăn nữa ở đây là vấn đề tư liệu.
Lịch sử báo chí Việt Nam

19


Những tờ báo như thế đã thất lạc khá nhiều, rất nhiều tờ báo được quay ronéo
của các phong trào học sinh – sinh viên, Phật tử… đã biến mất, chỉ còn trong kí
ức của những người trong cuộc.
Xuyên suốt một quãng thời gian hai thập kỷ với hàng trăm sự kiện báo
chí đáng lưu ý, cả ngàn tờ báo và cơ quan truyền thông (đài phát thanh, truyền
hình, trung tâm tin tức, phim tư liệu chiến tranh…) cùng với sự tham gia của
hàng ngàn nhà báo hoạt động trong các dòng báo chỉ kể trên – đời sống báo chí
Việt Nam thời kỳ 1954-1975 quả thật đã chứa đựng trong lòng nó bóng dáng
của một thời kỳ đặc biệt lịch sử của dân tộc, chứa đựng những bài học kinh
nghiệm nhiều khi được đánh đổi bằng xương máu cho công việc làm báo và
quản lý báo chí, những bài học vẫn chưa hết ý nghĩa trong tiến trình phát triển
của báo chí nước ta. Việc phác họa một sơ đồ báo chí Việt Nam giai đoạn này là
rất quan trọng, đặc biệt là đối với sinh viên báo chí đang học về lịch sử báo chí
Việt Nam, nó sẽ giúp họ tránh được cảm giác bị phức tạp, sẽ có ngay một cái
nhìn toàn cảnh để định hướng nghiên cứu, tìm hiểu.
Thời kì này có mấy dấu mốc lớn đánh dấu những hình thái đặc thù trong

lịch sử báo chí Việt Nam.
Tháng Tám 1945, cách mạng thành công trong cả nước. Song chẳng bao
lâu thực dân Pháp được sự trợ giúp của quân đội Anh đã quay lại gây hấn. Bọn
thực dân lừa dối nhân dân Pháp hòng trở lại mảnh đất thuộc địa béo bở. Cuộc
đấu tranh gay gắt trên mặt trận chính trị, ngoại giao mau chóng chuyển sang
hình thái chiến tranh. Nhân dân Việt Nam buộc lòng phải cầm sung cứu nước,
chống lại đội quân viễn chinh, trong vòng tạm chiếm có những trung tâm lớn
như Hà Nội, Sài Gòn.

Lịch sử báo chí Việt Nam

20


Trong bối cảnh đó, báo chí Việt Nam lại phân tuyến. Ở cùng tự do, trong
những điều kiện cực kỳ khó khăn, báo chí vẫn phát triển dần dần, bao gồm báo
in, phát thanh, thông tấn… Nhiệm vụ chính của báo chí cách mạng thời gian
này là động viên, tổ chức toàn dân tham gia kháng chiến, đẩy mạnh sản xuất
đồng thời tiến hành một số cái cách xã hội cần thiết. Ở vùng tạm bị chiếm, báo
chí chính trị do chính quyền bù nhìn và thực dân Pháp dựng lên chủ yếu nhằm
ủng hộ chúng về mặt dư luận. Những nhà báo Việt Nam có lương tâm thì náu
mình sau báo chí thuần túy văn học hoặc biên khảo, né tránh những vấn đề thời
sự để được yên thân, nhưng rốt cuộc vẫn lẩn quẩn trong vòng thao túng của đối
phương. Không ít nhà báo tìm cách tham gia cuộc kháng chiến của toàn dân
dưới hình thức này hay hình thức khác. Một số người bị địch khủng bố phải
chạy ra khỏi vùng tự do tham gia kháng chiến.
Đặc biệt báo chí Việt Nam bước sang một giai đoạn mới với sự ra đời của
Đài phát thanh và Hãng thông tấn quốc gia đã mang lại không chỉ diện mạo mà
còn cả chất lượng hoạt động mới cho hệ thống báo chí cách mạng. Và cả hệ
thống báo chí ấy đã lên đường đi kháng chiến, lên chiến khu Việt Bắc, vào bưng

biền Đồng Tháp, tới các chiến khu, trở thành nguồn thông tin chính yếu, nguồn
động viên cổ vũ mạnh mẽ, vũ khí tổ chức thực hiện các nhiệm vụ kháng chiến.
Chính trong hoàn cảnh khắc nghiệt đó, một loạt cơ quan báo chí mới đã ra đời –
Sự thật, Nhân dân, Văn nghệ, Quân đội nhân dân…

Lịch sử báo chí Việt Nam

21


Báo Nhân dân

Những người làm báo cách mạng trong kháng chiến chống thực dân Pháp
đã chia sẻ khó khăn, hy sinh với nhân dân, với quân đội, đã không chỉ duy trì
phát triển, đưa nguồn thông tin, tiếng nói của cách mạng, của kháng chiến đến
với đồng bào chiến sỹ trong nước và bạn bè quốc tế mà còn gùi vác máy in,
máy phát trên vai, trực tiếp cầm súng chống càn như những người chiến sỹ.
Bằng trí tuệ, tài năng, lòng yêu nước và cả máu, mồ hôi, những người làm báo
kháng chiến đã hoàn thành nhiệm của mình, đóng góp xứng đáng vào chiến
thắng chung của cả dân tộc – đánh bại thực dân xâm lược Pháp và bọn can thiệp
Mỹ, làm nên một Điện Biên Phủ lừng lẫy năm châu, chấn động địa cầu.
Sau hiệp định Giơnevơ năm 1954 về vấn đề lập lại hòa bình ở Đông
Dương, hình thái chính trị ở Việt Nam lại có sự thay đổi. Đất nước tạm thời chia
cắt: từ vĩ tuyến 17 trở ra, nhân dân miền Bắc hào hứng bắt tay hàn gắn vết
thương chiến tranh, khôi phục và phát triển kinh tế, đồng thời chi viện cuộc đấu

Lịch sử báo chí Việt Nam

22

tranh của đồng bào mình ở miền Nam đấu tranh chống đế quốc Mỹ can thiệp và
chế độ bù nhìn tay sai của Mỹ.
Báo chí cách mạng thời 1954-1975 đã có cơ hội thuận lợi để phát triển
nhưng cũng phải đối mặt với những hó khăn, thách thức vô cùng khắc nghiệt.
Miền Bắc giải phóng, bước vào thời kỳ xây dựng chủ nghĩa xã hội nhưng chua
hết kế hoạch 5 năm lần thứ nhất đã phải đối mặt với cuộc chiến tranh phá hoại
bằng không quân, hải quân của đế quốc Mỹ với mức độ ác liệt và dã man chưa
từng thấy trong lịch sử chiến tranh. Một nửa Tổ quốc – miền Nam – nằm dưới
sự đô hộ của đế quốc Mỹ và bè lũ tay sai bán nước. Dưới sự lãnh đạo của Đảng,
cả nước đồng thời thực hiện hai nhiệm vụ chiến lược là xây dựng và bảo vệ chủ
nghĩa xã hội ở miền Bắc, đấu tranh chống đế quốc xâm lược giải phóng miền
Nam, thống nhất tổ quốc. Ngoài một thời gian ngắn miền Bắc có hòa bình sau
hiệp định Giơ – ne – vơ, còn lại trên thực tế suốt cả thời kỳ này cả nước đều có
chiến tranh.
Vào thời điểm trước thềm đại hội lần thứ III Hội nhà báo Việt Nam
(1962), riêng miền Bắc đã có 1.500 nhà báo làm việc trong khoảng 120 cơ quan
báo chí các loại. Báo chí thời kỳ này đã thực sự trở thành động lực góp phần to
lớn tạo dựng và tổ chức những phong trào thi đua, những cuộc vận động rầm rộ
trong toàn Đảng, toàn dân, toàn quân nhằm thực hiện các nhiệm vụ chính trị
như : Sóng Duyên Hải, Gió Đại Phong, Cờ Ba Nhất, Thanh niên ba sẵn sàng,
phụ nữ ba đảm đang… Những tấm gương điển hình trong lao động, chiến đấu
được báo chí tuyên truyền, khái quát thành những biểu tượng có sức động viên,
cổ vũ mạnh mẽ.

Lịch sử báo chí Việt Nam

23

Báo chí cách mạng ở miền Nam – như “ báo chí tiền phương” – đã bám
sát thực tế chiến đấu, có mặt ngay tại các chiến hào, tại các mặt trận ác liệt nhất,
phản ánh sinh động, kịp thời cuộc chiến đấu anh hùng của đồng bào, chiến sĩ ta.
Các nhà báo tiền phương thực sự là những chiến sĩ ra trận, vừa cầm súng vừa
cầm bút, cầm máy ảnh, máy quay phim, đóng góp xứng đáng vào chiến thắng
chung của dân tộc trong chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử.
Từ năm 1975 đến 1986 , khi đế quốc Mỹ mở rộng chiến tranh ra miền
Bắc, báo chí Việt Nam hướng mọi hoạt động vào nhiệm vụ góp phần cổ vũ toàn
dân đánh thắng giặc Mỹ đồng thời đẩy mạnh sản xuất nông nghiệp và xây dựng
những cơ sở đầu tiên của công nghiệp.
Trong bầu không khí tự do, báo chí miền Bắc phát triển từng bước cân
đối. Ngoài những cơ quan thông tin, ngôn luận chung, có báo chí của các đảng
phái chính trị ( như báo Độc lập của Đảng Dân Chủ, tạp chí Tổ Quốc của Đảng
Xã hội), báo chí của các tổ chức chính trị xã hội, báo chí khoa học, báo chí văn
học nghệ thuật, báo chí dành riêng cho phụ nữ, thiếu nhi,… Hệ thống phát
thanh quốc gia không ngừng mở rộng. Truyền hình bắt đầu được xây dựng…
Tại các thành thị miền Nam, đặc biệt là ở thành phố Sài Gòn, báo chí đủ
sắc thái chính trị mọc lên như nấm sau mưa và mang tính thương mại rõ rệt.
Chưa bao giờ báo chí miền Nam phát triển hỗn độn như thời đế quốc Mỹ làm
ông chủ thực tế ở phần đất này. Riêng thành phố Sài Gòn có thời có đến hơn 60
tờ báo xuất bản hàng ngày cạnh tranh ác liệt với nhau.
Trong khi đó, ở vùng giải phóng miền Nam, trong những điều kiện vô
cùng gian khổ và thiếu thốn phương tiện, đã xuất hiện một số tờ báo và tạp chí.
Thông tấn xã Giải Phóng hoạt động có hiệu quả. Đài Phát thanh Giải Phóng vật
Lịch sử báo chí Việt Nam

24


lộn cực kỳ vất vả để cố gắng duy trì làn sóng của mình, tránh sự oanh tạc của kẻ

thù.
Các nhà báo yêu nước ở thành thị đương nhiên không chịu bó tay. Nhiều
người đã lợi dụng các diễn đàn công khai, hợp pháp đôi khi do chính ngụy
quyền dựng lên để phát biểu chính kiến của mình – dĩ nhiên phải rất khôn khéo
nếu không muốn để cho Mỹ-Ngụy bịt miệng và cho ngay vào nhà tù của chúng.
Để hỗ trợ phong trào nhân dân đấu tranh trong các đô thị, Mặt trận Dân
tộc Giải phóng cử một số nhà báo, nhà văn từ vùng căn cứ hoặc từ miền Bắc
vào các thành phố phối hợp với các đồng nghiệp tại chỗ của mình. Cuộc đấu
tranh trên mặt trận báo chí và dư luận ở Sài Gòn thời gian này mang những nét
độc đáo vô cùng thú vị nhưng cũng hết sức gian nan. Bên cạnh những tờ báo
hợp pháp do Mặt trận chủ trương, có những tờ báo của các lực lượng khác
nhưng do người của Mặt trận làm hạt nhân, lại có những cơ quan ngôn luận của
lực lượng thứ ba xuất bản công khai hoặc bán công khai.
Nhìn khái quát trong suốt ba mươi năm này, Đảng Cộng sản Việt Nam đã
chủ động nắm và chỉ đạo cuộc đấu tranh vì độc lập, tự do bằng các phương tiện
thông tin đại chúng ở miền Bắc, ở vùng giải phóng cũng như tại các đô thị miền
Nam. Đây là một nét đặc sắc trong toàn bộ lịch sử báo chí Việt Nam.
Từ tháng 5/1975 trở đi, với thắng lợi hoàn toàn giải phóng dân tộc, thống
nhất đất nước, thành lập nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, trên đất
nước này đã hình thành một nền báo chí thống nhất, dân chủ, tiến bộ đặt dưới
sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam. Một thời gian ngắn khi thành phố
Sài Gòn mới giải phóng, ở đây vẫn tiếp tục xuất bản một vài tờ báo và tạp chí
tiến bộ do tư nhân làm chủ. Sau khi hoàn thành sứ mệnh lịch sử của mình,
Lịch sử báo chí Việt Nam

25