Đánh giá thực trạng và đề xuất các loại hình sử dụng đất sản xuất nông nghiệp có hiệu quả trên địa bàn huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang (Luận văn thạc sĩ)

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM
--------------------

TRẦN THỊ THU HÀ

ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG VÀ ĐỀ XUẤT CÁC LOẠI HÌNH
SỬ DỤNG ĐẤT SẢN XUẤT NÔNG NGHIỆP CÓ HIỆU QUẢ
TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN YÊN SƠN, TỈNH TUYÊN QUANG

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI

Thái Nguyên - 2014
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM
--------------------

TRẦN THỊ THU HÀ

ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG VÀ ĐỀ XUẤT CÁC LOẠI HÌNH
SỬ DỤNG ĐẤT SẢN XUẤT NÔNG NGHIỆP CÓ HIỆU QUẢ
TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN YÊN SƠN, TỈNH TUYÊN QUANG
Chuyên ngành: Quản lí đất đai
Mã số: 60.85.01.03

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI

Hƣớng dẫn khoa học: GS.TS. Nguyễn Thế Đặng

Thái Nguyên - 2014
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

i
LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan rằng số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là
trung thực và chƣa hề bảo vệ một học vị nào.
Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã
đƣợc cảm ơn và thông tin trích dẫn trong luận văn đều đƣợc chỉ rõ nguồn gốc.
Thái Nguyên, ngày 10 tháng 10 năm 2014
Tác giả luận văn

Trần Thị Thu Hà

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

ii
LỜI CẢM ƠN

Để có đƣợc kết quả nghiên cứu này, trong thời gian học tập và thực hiện luận
văn tốt nghiệp, ngoài sự cố gắng và nỗ lực của bản thân tôi đã nhận đƣợc sự giúp đỡ
vô cùng tận tình của cơ sở đào tạo, cơ quan công tác, gia đình và bạn bè.
Trƣớc hết tôi xin chân thành cảm ơn Trƣờng Đại học Nông Lâm, Đại học Thái

Nguyên, các thầy cô tại Phòng Quản lý Đào tạo Sau đại học, Khoa Quản lý tài
nguyên, Khoa Môi trƣờng đã tận tình giúp đỡ tôi trong suốt quá trình đào tạo.
Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới GS.TS. Nguyễn Thế Đặng, ngƣời thầy
đã trực tiếp hƣớng dẫn trong quá trình nghiên cứu, hết lòng tận tụy vì học trò.
Xin trân trọng cảm ơn sự giúp đỡ tạo điều kiện của Uỷ ban nhân dân huyện
Yên Sơn, Ủy ban nhân dân các xã đƣợc lựa chọn điều tra; Chi cục Bảo vệ thực vật
tỉnh; các phòng: Tài nguyên & Môi trƣờng; Phòng Thống kê; Phòng Nông nghiệp
huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang.
Cuối cùng tôi xin cảm ơn sự giúp đỡ của các đồng chí Lãnh đạo đơn vị đang
công tác, cảm ơn bạn bè và đồng nghiệp đã động viên, tạo điều kiện tốt cho tôi hoàn
thành khóa học này.

Thái Nguyên, ngày 10 tháng 10 năm 2014
Tác giả luận văn

Trần Thị Thu Hà

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

iii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ ii
MỤC LỤC ................................................................................................................. iii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ....................................................................... vi
DANH MỤC CÁC BẢNG....................................................................................... vii
DANH MỤC CÁC HÌNH ......................................................................................... ix
MỞ ĐẦU ................................................................................................................... 1

1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1
2. Mục tiêu của đề tài ........................................................................................ 2
2.1. Mục tiêu tổng quát ..................................................................................... 2
2.2. Mục tiêu cụ thể của đề tài .......................................................................... 2
3. Ý nghĩa của đề tài .......................................................................................... 2
Chƣơng 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU ..................................................................... 3

1.1. Tình hình sử dụng đất nông nghiệp trên Thế giới và Việt Nam ................ 3
1.1.1. Trên Thế giới ........................................................................................... 3
1.1.2. Tại Việt Nam ........................................................................................... 5
1.2. Nghiên cứu về hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp ..................................... 7
1.2.1. Khái quát hiệu quả sử dụng đất ............................................................... 7
1.2.2. Nguyên tắc lựa chọn các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả sử dụng
đất nông nghiệp......................................................................... 10
1.2.3. Hệ thống chỉ tiêu đánh giá hiệu quả sử dụng đất nông nghiệp ............. 11
1.3. Xu hƣớng sử dụng đất nông nghiệp theo hƣớng hàng hoá ...................... 12
1.3.1. Những xu hƣớng phát triển nông nghiệp trên Thế giới ........................ 15
1.3.2. Phƣơng hƣớng phát triển nông nghiệp Việt Nam ................................. 18
1.4. Xác định các loại hình sử dụng đất bền vững .......................................... 19
1.4.1. Loại hình sử dụng đất ............................................................................ 19

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

iv
1.4.2. Cơ sở đánh giá các loại hình sử dụng đất bền vững trong sản
xuất nông nghiệp ...................................................................... 20
1.5. Một số kết quả nghiên cứu đánh giá về sử dụng đất bền vững ở

Việt Nam .................................................................................. 21
Chƣơng 2. NỘI DUNG, PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................... 25

2.1. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ............................................................ 25
2.2. Nội dung nghiên cứu ................................................................................ 25
2.2.1. Đánh giá điều kiện tự nhiên, kinh tế- xã hội tác động đến sử dụng
đất sản xuất nông nghiệp của huyện Yên Sơn .................................. 25
2.2.2. Đánh giá hiện trạng sử dụng đất sản xuất nông nghiệp và các loại
hình sử dụng đất sản xuất nông nghiệp ............................................. 25
2.2.3. Đánh giá hiệu quả các loại hình sử dụng đất sản xuất nông nghiệp ............ 25
2.2.4. Lựa chọn và đề xuất loại hình sử dụng đất sản xuất nông nghiệp
hiệu quả bền vững cho vùng nghiên cứu ........................................... 25
2.2.5. Xác định các giải pháp phát triển các loại hình sử dụng đất sản xuất
nông nghiệp có triển vọng cho sản xuất nông nghiệp tại huyện
Yên Sơn .................................................................................................... 25
2.3. Phƣơng pháp nghiên cứu .......................................................................... 25
2.3.1. Phƣơng pháp chọn điểm nghiên cứu ..................................................... 25
2.3.2. Phƣơng pháp thu thập số liệu, tài liệu ................................................... 26
2.3.3. Phƣơng pháp tổng hợp và xử lý số liệu ................................................ 26
2.3.4. Phƣơng pháp chuyên gia ....................................................................... 26
2.3.5. Phƣơng pháp tính hiệu quả sử dụng đất ................................................ 26
Chƣơng 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ................................. 28

3.1. Đánh giá điều kiện tự nhiên, kinh tế- xã hội tác động đến sử dụng
đất sản xuất nông nghiệp của huyện Yên Sơn .................................. 28
3.1.1. Điều kiện tự nhiên ................................................................................. 28
3.1.2. Các nguồn tài nguyên ............................................................................ 31
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

v
3.1.3. Thực trạng môi trƣờng .......................................................................... 35
3.1.4. Điều kiện kinh tế - xã hội ...................................................................... 37
3.2. Đánh giá hiện trạng sử dụng đất sản xuất nông nghiệp và các loại
hình sử dụng đất sản xuất nông nghiệp ............................................. 39
3.2.1. Hiện trạng sử dụng đất .......................................................................... 39
3.2.2. Hiện trạng sử dụng đất sản xuất nông nghiệp ....................................... 41
3.2.3. Các tiểu vùng kinh tế sinh thái của huyện Yên Sơn ............................. 41
3.2.4. Loại hình sử dụng đất sản xuất nông nghiệp trên địa bàn huyện .......... 44
3.3. Đánh giá hiệu quả các loại hình sử dụng đất trên đất sản xuất nông nghiệp...........48
3.3.1. Đánh giá hiệu quả kinh tế của các LUT trên đất sản xuất nông nghiệp............ 48
3.3.2. Đánh giá hiệu quả xã hội của các LUT trên đất sản xuất nông nghiệp............. 54
3.3.3. Đánh giá hiệu quả môi trƣờng của các LUT trên đất sản xuất
nông nghiệp ................................................................................. 57
3.4. Lựa chọn và đề xuất loại hình sử dụng đất sản xuất nông nghiệp hiệu
quả bền vững cho vùng nghiên cứu................................................... 61
3.5. Xác định các giải pháp phát triển các loại hình sử dụng đất sản xuất
nông nghiệp có triển vọng cho sản xuất nông nghiệp tại huyện
Yên Sơn ............................................................................................. 62
3.5.1. Giải pháp sử dụng đất ........................................................................... 62
3.5.2. Giải pháp kỹ thuật ................................................................................. 63
3.5.3. Giải pháp thị trƣờng sản phẩm .............................................................. 63
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ............................................................................... 64

1. Kết luận ....................................................................................................... 64
2. Kiến nghị ..................................................................................................... 65
TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................................... 66

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

vi
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

CPTG

Chi phí trung gian

GTSX

Giá trị sản xuất

GTGT

Giá trị gia tăng

HTCT

Hệ thống canh tác

HQĐV

Hiệu quả đồng vốn

KT-XH

Kinh tế xã hội

LĐ

Lao động

LM

Lúa mùa

LX

Lúa xuân

LUT

Loại hình sử dụng đất

NTTS

Nuôi trồng thuỷ sản

NXB

Nhà xuất bản

TNHH

Thu nhập hỗn hợp

Tr. đ

Triệu đồng

UBND

Uỷ ban nhân dân

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

vii
DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 3.1. Tình hình chuyển dịch cơ cấu kinh tế huyện Yên Sơn ................... 38
Bảng 3.2. Diện tích, năng suất và sản lƣợng cây trồng năm 2013 .................. 39
Bảng 3.3. Hiện trạng sử dụng đất huyện Yên Sơn năm 2013 ......................... 40
Bảng 3.4. Hiện trạng sử dụng đất sản xuất nông nghiệp huyện Yên Sơn
năm 2013 ......................................................................................... 41
Bảng 3.5. Phân vùng kinh tế sinh thái theo đơn vị hành chính...................... 43
Bảng 3.6. Các loại hình sử dụng đất chính của huyện Yên Sơn ..................... 44
Bảng 3.7. Phân cấp mức độ đánh giá hiệu quả kinh tế loại hình sử
dụng đất sản xuất nông nghiệp ....................................................... 48
Bảng 3.8. Hiệu quả kinh tế của các cây trồng chính ở tiểu vùng 1................ 49
Bảng 3.9. Hiệu quả kinh tế của các loại hình sử dụng đất chính trên đất
sản xuất nông nghiệp ở tiểu vùng 1 ................................................ 50
Bảng 3.10. Đánh giá hiệu quả kinh tế của các loại hình sử dụng đất
chính trên đất sản xuất nông nghiệp ở tiểu vùng 1 ......................... 51
Bảng 3.11. Hiệu quả kinh tế của các cây trồng chính ở tiểu vùng 2 .............. 52
Bảng 3.12. Hiệu quả kinh tế của các loại hình sử dụng đất chính trên
đất sản xuất nông nghiệp ở tiểu vùng 2 ......................................... 53

Bảng 3.13. Đánh giá hiệu quả kinh tế của các loại hình sử dụng đất
chính trên đất sản xuất nông nghiệp ở tiểu vùng 2 ........................ 54
Bảng 3.14. Phân cấp mức độ đánh giá hiệu quả xã hội loại hình sử
dụng đất sản xuất nông nghiệp ....................................................... 55
Bảng 3.15. Đánh giá hiệu quả xã hội của các loại hình sử dụng đất
chính trên đất sản xuất nông nghiệp ở tiểu vùng 1 ......................... 56
Bảng 3.16. Đánh giá hiệu quả xã hội của các loại hình sử dụng đất
chính trên đất sản xuất nông nghiệp ở tiểu vùng 2 ......................... 56
Bảng 3.17. Phân cấp mức độ đánh giá hiệu quả môi trƣờng sử dụng đất ...... 57
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

viii
Bảng 3.18. So sánh mức sử dụng phân bón của các nông hộ với quy
trình kỹ thuật ................................................................................. 58
Bảng 3.19. Lƣợng thuốc bảo vệ thực vật thực tế sử dụng và khuyến cáo ...... 59
Bảng 3.20. Đánh giá hiệu quả môi trƣờng của các loại hình sử dụng đất
chính trên đất sản xuất nông nghiệp ở tiểu vùng 1 ......................... 60
Bảng 3.21. Đánh giá hiệu quả môi trƣờng của các loại hình sử dụng đất
chính trên đất sản xuất nông nghiệp ở tiểu vùng 2 ......................... 60
Bảng 3.22. Đánh giá tổng hợp khả năng lựa chọn loại hình sử dụng đất
trên đất sản xuất nông nghiệp ở tiểu vùng 1 ................................... 61
Bảng 3.23. Đánh giá tổng hợp khả năng lựa chọn loại hình sử dụng đất
trên đất sản xuất nông nghiệp ở tiểu vùng 2 ................................... 62

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

ix
DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 3.1. Sơ đồ vị trí huyện Yên Sơn trong tỉnh Tuyên Quang ..................... 28

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Đất là tài sản của quốc gia, là tƣ liệu sản xuất chủ yếu, là đối tƣợng lao động
đồng thời cũng là sản phẩm lao động. Đất còn là vật mang của các hệ sinh thái tự
nhiên và các hệ sinh thái canh tác, đất là mặt bằng để phát triển nền kinh tế quốc
dân. Trong lĩnh vực nông nghiệp, đất đai là tƣ liệu sản xuất đặc biệt đồng thời
cũng là môi trƣờng sản xuất ra lƣơng thực, thực phẩm, là một nhân tố quan trọng
của môi trƣờng sống và nhiều trƣờng hợp lại chi phối sự phát triển hay huỷ diệt
các nhân tố khác của môi trƣờng. Vì vậy, chiến lƣợc sử dụng đất hợp lý là một
phần của chiến lƣợc nông nghiệp sinh thái bền vững của tất cả các nƣớc trên thế
giới cũng nhƣ ở nƣớc ta hiện nay.
Do sự gia tăng dân số nhanh, nhu cầu phát triển ngày càng nhiều, con ngƣời đã
khai thác quá mức các nguồn tài nguyên thiên nhiên, đặc biệt là tài nguyên đất đai
dẫn đến nguy cơ giảm dần về số lƣợng và chất lƣợng của nguồn lực tài nguyên này.
Trong sản suất nông nghiệp, đất đai không những là đối tƣợng lao động mà còn là
tƣ liệu sản xuất đặc biệt không thể thay thế đƣợc.
Nông nghiệp là một ngành sản xuất đặc biệt, con ngƣời khai thác các nguồn
lợi tự nhiên từ đất để đảm bảo các nhu cầu về lƣơng thực và vật dụng của xã hội. Vì
vậy sản xuất nông nghiệp là một hệ thống có vai trò quan trọng trong mối quan hệ
của tự nhiên với kinh tế - xã hội. Quan điểm phát triển nông nghiệp bền vững đã

định hƣớng những đề tài nghiên cứu cùng những ứng dụng quan trọng và cấp bách
trong sản xuất nông nghiệp của thế giới nói chung và của Việt Nam nói riêng.
Đối với các địa phƣơng miền núi, điều kiện giao thông khó khăn, việc lƣu
thông hàng hoá với các địa phƣơng khác không thuận lợi thì việc sản xuất ra lƣơng
thực tại chỗ để đảm bảo an ninh lƣơng thực là vấn đề luôn đƣợc đề cao; do vậy đất
nông nghiệp, đặc biệt là đất nông nghiệp càng có vai trò quan trọng.
Mặt khác đất nông nghiệp nó chung và đất nông nghiệp nói riêng ở các tỉnh
miền núi thƣờng chiếm tỷ lệ rất nhỏ trong tổng diện tích tự nhiên, khả năng mở
rộng cũng rất hạn chế, nên việc tìm ra hƣớng sử dụng hợp lý, hiệu quả, phát huy
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu

/>

Luận văn đầy đủ ở file: Luận văn full