SKKN kinh nghiệm dạy bài vận chuyển các chất trong cây sinh học 11 bằng phương pháp và kỹ thuật tổ chức hoạt động tự học của học sinh tại trường THPT c

I. MỞ ĐẦU
I.1. Lí do chọn đề tài
Thực hiện Nghị quyết Trung ương số 29- NQ/TW ngày 4/11/ 2013 về đổi mới
căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại
hóa trong điều kiện định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế, giáo dục phổ
thông trong phạm vi cả nước đang thực hiện đổi mới đồng bộ về mục tiêu, nội
dung, phương pháp, hình thức tổ chức, thiết bị và đánh giá chất lượng giáo dục: từ
mục tiêu chủ yếu trang bị kiến thức cho học sinh sang phát triển năng lực và phẩm
chất cho học sinh, từ nội dung nặng tính hàn lâm khoa học sang nội dung có tính
thực tiễn cao, từ phương pháp truyền thụ một chiều sang phương pháp dạy học tích
cực, từ hình thức dạy học chủ yếu trên lớp sang hình thức hướng dẫn cho học sinh
quan sát nghiên cứu các vấn đề thực tiễn ngoài cuộc sống, tham khảo kiến thức trên
mạng...vì vậy tôi đã chọn đề tài dạy học bài : “Vận chuyển các chất trong cây” sinh
học 11 cơ bản theo phương pháp và kỹ thuật tổ chức hoạt động tự học của học sinh.
I.2. Mục đích nghiên cứu
Dạy học bài vận chuyển các chất trong cây theo phương pháp và kỹ thuật tổ
chức hoạt động tự học của học sinh thông qua tổ chức liên tiếp các hoạt động học
tập đã giúp học sinh tự khám phá những điều chưa biết, giải thích được các hiện
tượng trong tự nhiên mà không phải thụ động tiếp thu những tri thức được sắp đặt
sẵn.Với phương pháp và kỹ thuật tổ chức hoạt động tự học của học sinh giáo viên
còn rèn luyện cho học sinh cách đọc sách giáo khoa và các tài liệu học tập, biết
cách tự tìm tòi khai thác thông tin trên mạng và phát hiện kiến thức mới, rèn luyện
các thao tác tư duy như phân tích, tổng hợp, khái quát hóa, quy lạ thành quen...để
dần dần hình thành và phát triển tiềm năng sáng tạo của học sinh. Ngoài ra, còn
tăng cường khả năng phối hợp học tập cá thể với làm việc theo nhóm tạo điều kiện
cho học sinh nghĩ nhiều hơn, làm nhiều hơn, thảo luận nhiều hơn. Lớp học trở
thành môi trường thân thiết giúp học sinh gần gũi thông qua các mối quan hệ
dọc( cô –trò) quan hệ ngang( trò- trò) nhằm vận dụng những hiểu biết, kinh nghiệm
của cá nhân thành cảu tập thể giải quyết các nhiệm vụ học tập chung. Bằng phương
pháp và kỹ thuật dạy học này giáo viên đã giúp tất cả các học sinh đều tham gia
trao đổi, tranh luận cùng với sự giúp đỡ hỗ trợ từ giáo viên học sinh đã tìm hiểu

lĩnh hội kiến thức cho bản thân mình
I.3. Đối tượng nghiên cứu
Đề tài này sẽ nghiên cứu chú trọng việc rèn luyện cho học sinh phương pháp
tự học, tự nghiên cứu sách giáo khoa, mạng internet vận dụng các kiến thức cũ giải
quyết tình huống mới để tiếp cận nội dung bài học, dành nhiều thời gian trên lớp
cho hoc sinh thảo luận hình thành kỹ năng, năng lực cho bản thân cùng với sự
hướng dẫn của giáo viên giúp học sinh hứng thú với bộ môn, sẵn sàng nhận nhiệm
vụ giáo viên giao, học sinh trong lớp thi đua lành mạnh , hỗ trợ nhau trong quá
trình học tập
1


I.4. Phương pháp nghiên cứu.
Phương pháp nghiên cứu xây dựng cơ sở lý thuyết của dạy học bằng phương
pháp và kỹ thuật tổ chức hoạt động tự học của học sinh, phương pháp đổi mới kiểm
tra đánh giá theo hướng phát triển năng lực; PP điều tra khảo sát thực tế, thu thập
thông tin; phương pháp thống kê, xử lý số liệu.
II. Nội dung sáng kiến kinh nghiệm
2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm
Theo quan điểm dạy học định hướng phát triển năng lực học sinh, quá trình dạy học bao gồm một hệ thống các hành động có mục đích của giáo viên tổ chức hoạt
động trí óc và tay chân của học sinh, đảm bảo cho học sinh chiếm lĩnh được nội
dung dạy học, đạt được mục tiêu xác định. Trong quá trình dạy học, giáo viên tổ
chức định hướng hành động chiếm lĩnh tri thức của học sinh phỏng theo tiến trình
của chu trình sáng tạo khoa học. Như vậy, chúng ta có thể hình dung diễn biến của
hoạt động dạy học như sau:
- Giáo viên tổ chức tình huống, giao nhiệm vụ cho học sinh. Học sinh hăng
hái đảm nhận nhiệm vụ, gặp khó khăn, nảy sinh vấn đề cần tìm tòi giải quyết. Dưới
sự chỉ đạo của giáo viên, vấn đề được diễn đạt chính xác hóa, phù hợp với mục tiêu
dạy học và các nội dung cụ thể đã xác định.
- Học sinh tự chủ tìm tòi giải quyết vấn đề đặt ra. Với sự theo dõi, định

hướng, giúp đỡ của giáo viên, hoạt động học của học sinh diễn ra theo một tiến
trình hợp lí, phù hợp với những đòi hỏi phương pháp luận.
- Giáo viên chỉ đạo sự trao đổi, tranh luận của học sinh, bổ sung, tổng kết,
khái quát hóa, thể chế hóa tri thức, kiểm tra kết quả học phù hợp với mục tiêu dạy
học các nội dung cụ thể đã xác định.
Tổ chức tiến trình dạy học như vậy, lớp học có thể được chia thành từng
nhóm nhỏ. Tùy mục đích, yêu cầu của vấn đề học tập, các nhóm được phân chia
ngẫu nhiên hay có chủ định, được duy trì ổn định hay thay đổi trong từng phần của
tiết học, được giao cùng một nhiệm vụ hay những nhiệm vụ khác nhau. Trong
nhóm nhỏ, mỗi thành viên đều phải làm việc tích cực, không thể ỷ lại vào một vài
người hiểu biết và năng động hơn. Các thành viên trong nhóm giúp đỡ nhau tìm
hiểu vấn đề nêu ra trong không khí thi đua với các nhóm khác. Kết quả làm việc
của mỗi nhóm sẽ đóng góp vào kết quả học tập chung của cả lớp. Các kĩ thuật dạy
học tích cực như sẽ được sử dụng trong tốt chức hoạt động nhóm trên lớp để thực
hiện các nhiệm vụ nhỏ nhằm đạt mục tiêu dạy học.
Như vậy, mỗi bài học bao gồm các hoạt động học theo tiến trình sư phạm của
phương pháp dạy học tích cực được sử dụng. Mỗi hoạt động học có thể sử dụng
một kĩ thuật dạy học tích cực nào đó để tổ chức nhưng đều được thực hiện theo các
bước như sau:
(1) Chuyển giao nhiệm vụ học tập: nhiệm vụ học tập rõ ràng và phù hợp với
khả năng của học sinh, thể hiện ở yêu cầu về sản phẩm mà học sinh phải hoàn
thành khi thực hiện nhiệm vụ; hình thức giao nhiệm vụ sinh động, hấp dẫn, kích
thích được hứng thú nhận thức của học sinh; đảm bảo cho tất cả học sinh tiếp nhận
và sẵn sàng thực hiện nhiệm vụ.
2


(2) Thực hiện nhiệm vụ học tập: khuyến khích học sinh hợp tác với nhau khi
thực hiện nhiệm vụ học tập; phát hiện kịp thời những khó khăn của học sinh và có
biện pháp hỗ trợ phù hợp, hiệu quả; không có học sinh bị "bỏ quên".

(3) Báo cáo kết quả và thảo luận: hình thức báo cáo phù hợp với nội dung
học tập và kĩ thuật dạy học tích cực được sử dụng; khuyến khích cho học sinh trao
đổi, thảo luận với nhau về nội dung học tập; xử lí những tình huống sư phạm nảy
sinh một cách hợp lí.
(4) Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập: nhận xét về quá trình thực
hiện nhiệm vụ học tập của học sinh; phân tích, nhận xét, đánh giá kết quả thực hiện
nhiệm vụ và những ý kiến thảo luận của học sinh; chính xác hóa các kiến thức mà
học sinh đã học được thông qua hoạt động. [1]
2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm.
Trước đây khi đổi mới sách giáo khoa chương trình sinh học 11 mới được đưa
vào giảng dạy đây là kiến thức mới đối với giáo viên khi giảng dạy chúng tôi gặp
rất nhiều khó khăn như làm thế nào cho HS hiểu bài khắc sâu kiến thức đặc biệt
trong những năm học tới chương trình sinh 11 tham gia vào các kỳ thi HSG cấp
tỉnh, THPT quốc gia, HS học khối khoa học tự nhiên rất ngại các kiến thức mang
tính hàn lâm, lí thuyết vì vậy khi cho các em làm bài kiểm tra trên thực tế chỉ đạt
chủ yếu ở mức độ trung bình có HS vẫn còn điểm yếu, rất ít HS đạt điểm khá giỏi.
2.3. Các sáng kiến kinh nghiệm hoặc các giải pháp đã sử dụng để giải
quyết vấn đề.
BÀI GIẢNG MINH HỌA
Ngµy so¹n: 6/ 9 /2017
Bài 2 Tiết 2 VẬN CHUYỂN CÁC CHẤT TRONG CÂY
I. Mục tiêu:
Sau khi học xong bài này học sinh cần:
1. Kiến thức:
- Trình bày khái niệm dòng mạch gỗ, dòng mạch rây.
- Mô tả được cấu tạo của dòng mạch gỗ và dòng mạch rây.
- Thành phần của dịch dịch mạch gỗ, dịch mạch rây.
- Động lực đẩy dòng mạch gỗ, dòng mạch rây.
2. Kĩ năng:
- Rèn luyện kĩ năng làm việc nhóm quan sát, phân tích, so sánh, phát hiện vấn

đề.
3. Thái độ:
- Yêu thích tìm hiểu bộ môn sinh học, yêu thiên nhiên
4.Năng lực:
- Rèn luyện và phát triển năng lực giải quyết vấn đề
3


- Hình thành và phát triển năng lực sáng tạo
- Hình thành và phát triển năng lực tự học
II. Phương tiện dạy học:
- Hình 2.1, 2.2, 2.3, 2.4, 2.5 SGK.
- Máy chiếu.
- Phiếu học tập
- Phiếu học tập số 2 trên giấy A0
- Bút dạ, nam châm
Phiếu học tập số 1
Thời gian : 5 phút
Quản bào

Tiêu chí so sánh

Mạch ống

Đáp án PHT số 1
Tiêu chí so sánh
Đường kính
Chiều dài
Cách nối

Quản bào

Mạch ống

Nhỏ
Dài
Gối đầu lên nhau

Lớn
Ngắn
Đầu kế đầu

Phiếu học tập số 2
Tiêu chí so sánh
Cấu tạo
Thành phần dịch
Động lực

Mạch gỗ

Mạch rây

Đáp án PHT số 2
Tiêu chí
so sánh

Mạch gỗ

- Là những tế bào chết.
- Thành tế bào có chứa linhin.

Cấu tạo
- Các tế bào nối với nhau thành những
ống dài từ rễ lên lá.
Thành - Nước, muối khoáng được hấp thụ ở
phần
rễ và các chất hữu cơ được tổng hợp ở

Mạch rây
- Là những tế bào sống.
- Các ống rây nối đầu với nhau
thành ống dài đi từ lá xuống rễ.
- Là các sản phẩm đổng hóa ở
lá:
4


rễ
dịch

Động
lực

- Là sự phối hợp của 3 lực :
+ Áp suất rễ.
+ Lực hút do thoát hơi nước ở lá.
+ Lực liên kết giữa các phân tử
nước với nhau và với thành mạch gỗ

+ Saccarozo, aa, vitamin…
+ Một số ion khoáng được

sử dụng lại.
- Là sự chênh lệch áp suất thẩm
thấu giữa cơ quan nguồn và cơ
quan chứa.

III. Tổ chức hoạt động học:
Hoạt động 1: khi cắm hoa hồng trắng vào các cốc chứa phẩm màu khác nhau
cánh hoa hồng trắng thay đổi màu như thế nào?
1. Mục đích:
- Tạo tâm thế vui vẻ, thoải mái cho học sinh.
- Làm bộc lộ những hiểu biết, quan niệm có sẵn của học sinh, tạo mối liên tưởng
giữa kiến thức đã có ( hấp thụ nước và ion khoáng, cơ chế hấp thụ thụ động,
chủ động...) với kiến thức mới sẽ lĩnh hội trong bài mới (vận chuyển các chất
trong cây, các lực để vận chuyển các chất, thành phần vận chuyển)
- Giúp học sinh huy động các kiến thức, kỹ năng, kinh nghiệm của bản thân có
liên quan đến bài mới, kích thích sự tò mò, mong muốn tìm hiểu bài mới.
- Giúp giáo viên tìm hiểu xem học sinh có hiểu biết gì về những vấn đề trong
cuộc sống có liên quan đến bài mới
2. Nội dung:
- GV treo sơ đồ hình 1.3, yêu cầu 1 HS lên chú thích các bộ phận cũng như chỉ
ra con đường xâm nhập của nước và ion khoáng từ đất vào mạch gỗ của rễ?

5


- Giáo viên yêu cầu HS nộp thí nghiệm đã chuẩn bị tại nhà, cho học sinh quan
sát hình ảnh GV đã chuẩn bị, nhận xét các nhóm đã tiến hành thí nghiệm
thành công và các nhóm tiến hành thí nghiệm thất bại sau đó yêu cầu học
sinh cho biết tại sao có sự thay đổi màu sắc của cánh hoa hồng trắng.
Thí nghiệm giáo viên làm tại nhà:

Trước
Sau

Thí nghiệm tham khảo trên mạng
Trước khi thí nghiệm

6


-

Kết quả thí nghiệm

GV đặt vấn đề vào bài: Nước và các ion khoáng sau khi vào đến mạch gỗ của rễ sẽ
được vận chuyển theo con đường nào lên các bộ phận khác trong cây? Các chất
được tổng hợp từ lá sẽ được vận chuyển như thế nào xuống các cơ quan chứa?
Chúng ta sẽ học bài: Vận chuyển các chất trong cây.
3. Dự kiến sản phẩm của học sinh:
Học sinh chú thích được hình 1.3 vì đây là kiến thức của bài cũ
Học sinh có thể xác định màu cánh hoa thay đổi theo màu của cốc chứa phẩm màu
mà gốc cây được cắm
4. Kỹ thuật tổ chức:
- Giáo viên yêu cầu HS quan sát hình 1.3 yêu cầu 1 HS lên chú thích các bộ
phận cũng như chỉ ra con đường xâm nhập của nước và ion khoáng từ đất vào mạch
gỗ của rễ?
- HS trả lời các vị trí tương ứng 1:..
- GV cho học sinh quan sát hình ảnh sau đó yêu cầu học sinh cho biết sự thay
đổi màu sắc của cánh hoa hồng?
- Học sinh trả lời màu cánh hoa thay đổi theo màu của cốc chứa phẩm màu
mà gốc cây được cắm.

GV vào bài mới: Nước và các ion khoáng sau khi vào đến mạch gỗ của rễ sẽ được
vận chuyển theo con đường nào lên các bộ phận khác trong cây? Các chất được
7


tổng hợp từ lá sẽ được vận chuyển như thế nào xuống các cơ quan chứa? Chúng ta
sẽ học bài: Vận chuyển các chất trong cây.
Hoạt động 2: Dòng mạch gỗ, dòng mạch rây
1. Mục đích:
- Trình bày khái niệm dòng mạch gỗ, dòng mạch rây.
- Mô tả được cấu tạo của dòng mạch gỗ và dòng mạch rây.
- Thành phần của dịch dịch mạch gỗ, dịch mạch rây.
- Động lực đẩy dòng mạch gỗ, dòng mạch rây.
2. Nội dung:
2.1 Khái niệm dòng mạch gỗ, dòng mạch rây
2.2 Dòng mạch gỗ, dòng mạch rây
a. Cấu tạo
b. Thành phần dịch
c. Động lực đẩy của dòng
3. Dự kiến sản phẩm của học sinh:
3.1 Khái niệm dòng mạch gỗ, dòng mạch rây
HS làm việc cá nhân, theo dõi hình ảnh giáo viên cung cấp, nghe gợi ý, vận dụng
kiến thức đã học trả lời câu hỏi. Sau khi trả lời câu hỏi sẽ được GV chỉnh sửa, hoàn
chỉnh
3.2 Dòng mạch gỗ, dòng mạch rây
- HS làm việc theo nhóm: nghe gợi ý, qua sát hình ảnh, SGK hoàn thành phiếu
học tập số 1
Phiếu học tập số 1
Thời gian : 5 phút
Quản bào

Mạch ống
Tiêu chí so sánh
Đường kính
Chiều dài
Cách nối
HS đã phát hiện vấn đề các tiêu chí trong phiếu học tập không có ở phần chữ của
SGK, chỉ có ở kênh hình và thảo luận sôi nổi. Sau khi hoàn thành PHT sẽ được GV
hoàn chỉnh
- HS làm việc theo nhóm: nghe gợi ý, quan sát hình ảnh, SGK hoàn thành
phiếu học tập số 2 trên giấy A0
Phiếu học tập số 2
Thời gian : 10 phút
Tiêu chí so sánh
Cấu tạo
Thành phần dịch

Mạch gỗ

Mạch rây

8


Động lực
Có nhóm trình bày nhanh, hiệu quả, có nhóm còn thảo luận thống nhất ý kiến thắc
mắc tại sao dòng đi lên cần nhiều động lực hơn, trong 3 lực thì lực nào quan trọng
hơn ...
4. Kỹ thuật tổ chức:
4.1 Nội dung 1: Khái niệm dòng mạch gỗ, dòng mạch rây
Giáo viên cung cấp hình ảnh trên máy chiếu hỏi: trong cây có những dòng vận

chuyển vật chất nào?
HS trả lời: Trong cây có 2 con đường vận chuyển vật chất là dòng mạch gỗ và
dòng mạch rây.

GV cho HS quan sát hình ảnh hỏi: thí nghiệm trên thể hiện dòng vận chuyển nào?
HS trả lời: thí nghiệm trên thể hiện dòng vận chuyển là dòng đi lên
GV kết luận:
-Dòng đi lên là dòng mạch gỗ vận chuyển nước và ion khoáng từ đất vào mạch gỗ
của rễ rồi tiếp tục vận chuyển theo mạch gỗ trong thân lan tỏa đến lá và những bộ
phận khác trong cây.
- Dòng đi xuống là dòng mạch rây vận chuyển các chất hữu cơ từ các tế bào quang
hợp trong phiến lá vào cuống lá rồi đến nơi cần sử dụng hoặc dự trữ như củ, rễ,
quả...
4.2. Nội dung 2: Dòng mạch gỗ, dòng mạch rây
GV chia lớp thành 6 nhóm( 1nhóm trưởng, 1 thư ký, 5- 6 thành viên)
GV phát phiếu học tập trên giấy A0 đã chuẩn bị cùng bút dạ, yêu cầu HS quan sát
lệnh trong phiếu học tập, cho HS quan sát hình ảnh trên máy chiếu. Sau đó giao
nhiệm vụ cho HS đọc sách giáo khoa từ trang 10 đến trang 13 hoàn thành phiếu học
tập số 2 trong 10 phút.
Trong lúc các nhóm hoạt động GV quan sát phát hiện kịp thời nhắc nhở những HS
chưa tham gia hoạt động nhóm, cử nhóm trưởng, thư ký để trình bày sản phẩm của
nhóm, hỗ trợ các nhóm có khó khăn, khuyến khích học sinh các nhóm hợp tác làm
việc
Sau 10 phút GV yêu cầu nhóm 1, nhóm 5 lên dán sản phẩm của nhóm lên bảng, các
nhóm khác nhận xét phiếu học tập của nhóm 1 và nhóm 5.
9


GV sau khi các nhóm nhận xét về phiếu học tập của nhóm 1 và 5 GV chiếu đáp án
phiếu học tập đã chuẩn bị theo từng phần

Tiêu chí so sánh
Mạch gỗ
Mạch rây
Cấu tạo
- Là những tế bào chết.
- Là những tế bào sống.
- Thành tế bào có chứa - Các ống rây nối đầu với
linhin.
nhau thành ống dài đi từ lá
- Các tế bào nối với nhau xuống rễ.
thành những ống dài từ rễ
lên lá.
GV hỏi: Tại sao mạch gỗ phải là những tế bào chết, thành tế bào có chứa linhin?
HS trả lời: do dòng đi lên có áp suất lớn nên cần các tế bào chết, thành tế bào có
chứa linhin mới không làm vỡ đường vận chuyển
GV tiếp tục chiếu đáp án phiếu học tập đã chuẩn bị theo từng phần cho HS nhận xét
với phiếu học tập của nhóm
Tiêu chí so sánh
Mạch gỗ
Mạch rây
- Nước, muối khoáng - Là các sản phẩm đổng
được hấp thụ ở rễ và các hóa ở lá:
chất hữu cơ được tổng
+ Saccarozo, aa,
Thành phần dịch
hợp ở rễ
vitamin…
+ Một số ion khoáng
được sử dụng lại.
Tiêu chí so sánh

Mạch gỗ
Mạch rây
- Là sự phối hợp của 3 - Là sự chênh lệch áp suất
lực :
thẩm thấu giữa cơ quan
+ Áp suất rễ.
nguồn và cơ quan chứa.
+ Lực hút do thoát hơi
Động lực
nước ở lá.
+ Lực liên kết giữa các
phân tử nước với nhau và
với thành mạch gỗ
GV hỏi: Lực liên kết giữa các phân tử nước với nhau là do đặc tính nào của nước ?
HS trả lời : Do nước có tính phân cực.
Hoạt động 3:Luyện tập
1. Mục đích:
HS thực hành vận dụng trực tiếp kiến thức vừa học để giải quyết các câu hỏi
phục vụ cho các kỳ thi, rèn luyện các trả lời câu hỏi trắc nghiệm phục vụ cho
kỳ thi THPT quốc gia.
2. Nội dung:
Giáo viên đưa ra hình ảnh yêu cầu HS chú thích 1, 2 là gì?
10


1

2

GV chuẩn bị câu hỏi dạng trắc nghiệm trên power point gồm các câu sau
Câu 1: Mạch gỗ gồm
A. Ống rây và tế bào kèm
B. Quản bào và ống rây
C. Quản bào và mạch ống
D. Tế bào kèm và ống rây
Câu 2: Mạch gỗ có cấu tạo thuận lợi cho sự di chuyển của nước và ion khoáng là
do:
A. Lực cản thấp nhờ cấu tạo ống rỗng
B. Thành tế bào mạch gỗ được linhin hóa
C. Gồm các tế bào sống
D. Cả A và B
Câu 3: Dịch mạch rây có độ PH là
A. 8,0 - 8,5
B. 7,5 – 8,0
C. 8,5 – 9,0
D. 9,0 – 9,5
Câu 4: Động lực của dòng mạch rây là:
A. Lực đẩy( Áp suất rễ)
B. Lực hút do thoát hơi nước ở lá
C. Lực liên kết giữa các phân tử nước
D. Sự chênh lệch áp suất thẩm thấu giữa cơ quan nguồn và cơ quan chứa
3. Dự kiến sản phẩm học tập của học sinh:
HS có thể trả lời các câu hỏi của GV vì đây là nội dung HS vừa học trên lớp
11


4. Kỹ thuật tổ chức:
GV cho HS làm việc nhóm 2 người giao nhiệm vụ: Quan sát hình ảnh trên power
point và chú thích 1, 2 của hình ảnh trên.

HS trao đổi theo nhóm
GV gọi 1 nhóm lên chú thích hình ảnh, GV hỏi tại sao 1 là dòng mạch gỗ, 2 là dòng
mạch rây
HS trả lời vì 1 vận chuyển nước và ion khoáng, 2 vận chuyển đường, các chất hữu
cơ
GV yêu cầu các nhóm khác nhận xét câu trả lời của bạn và kết luận.
GV tiếp tục đưa ra các câu hỏi dạng trắc nghiệm yêu cầu làm việc nhóm 2 người
Câu 1: Mạch gỗ gồm
A. Ống rây và tế bào kèm
B. Quản bào và ống rây
C. Quản bào và mạch ống
D. Tế bào kèm và ống rây
HS: Trả lời đáp án C
GV cho HS kiểm ra bằng đáp án đã chuẩn bị trên power point
Câu 2: Mạch gỗ có cấu tạo thuận lợi cho sự di chuyển của nước và ion khoáng là
do:
A. Lực cản thấp nhờ cấu tạo ống rỗng
B. Thành tế bào mạch gỗ được linhin hóa
C. Gồm các tế bào sống
D. Cả A và B
HS: trả lời đáp án D
GV cho HS kiểm ra bằng đáp án đã chuẩn bị trên power point
Câu 3: Dịch mạch rây có độ PH là
A. 8,0 - 8,5
B. 7,5 – 8,0
C. 8,5 – 9,0
D. 9,0 – 9,5
HS: trả lời đáp án A
GV cho HS kiểm ra bằng đáp án đã chuẩn bị trên power point
Câu 4: Động lực của dòng mạch rây là:

A. Lực đẩy( Áp suất rễ)
B. Lực hút do thoát hơi nước ở lá
C. Lực liên kết giữa các phân tử nước
D. Sự chênh lệch áp suất thẩm thấu giữa cơ quan nguồn và cơ quan chứa
HS: trả lời đáp án D
GV cho HS kiểm ra bằng đáp án đã chuẩn bị trên power point
Hoạt động 4:Vận dụng, mở rộng
1. Mục đích:
Nhằm khuyến khích HS hình thành ý thức và năng lực thường xuyên vận dụng kiến
thức đã học để giải thích các hiện tượng trong cuộc sống .
12


2. Nội dung:
Câu 1: Thế nào là hiện tượng rỉ nhựa, hiện tượng ứ giọt? Tại sao hiện tượng ứ giọt
chỉ xảy ra ở những cây bụi thấp và những cây thân thảo?
Câu 2. a. Nguyên nhân nào giúp nước trong cây vận chuyển ngược chiều trọng lực
lên cao hàng chục mét?
b. Tại sao nói sự trao đổi nước và muối khoáng của cây xanh liên hệ mật
thiết với nhau?
3. Dự kiến sản phẩm học tập của học sinh:
HS có thể đưa ra các câu trả lời :
Câu 1: Hiện tượng rỉ nhựa cắt ngang cây thân thảo (ví dụ :cà chua) cắt gần gốc.
mục đích là loại bỏ động cơ hút nước trên (là sức hút của bộ lá) và động cơ giữa
(chính là sự liên kết giưa các phân tử nước trong mạch của cây). Thí nghiệm này
chứng minh được sức đẩy của động cơ dưới của cây là bộ rễ.
2)Hiện tượng ứ giọt: úp chuông thủy tinh vào cây để một thời gian thấy trên mép lá
có các giọt nước xuất hiện.Mục đích của việc úp chuông là tạo ra không khí bão
hòa hơi nước tức là đã loại bỏ được động cơ trên , cây lúc này chỉ còn động cơ giữa
và

dưới.
Tóm lại 2 thí nghiệm này nhằm mục đích tìm hiểu vai trò của các động cơ hút nước
của cây.
Các cây bụi thấp và thân thảo thường mọc ở dưới các cây lớn hơn do đó khu vật
sống của nó thường có độ ẩm cao do đó khi hơi nước từ các bộ phận của nó thoát ra
khó bay hơi hơn nên nó ngưng tụ lại trên lá thành giọt (do sự chênh lệch nông độ
hơi nước trong cây và ngoài môi trường )
Câu 2
a. Là do sự phối hợp của 3 lực :
+ Áp suất rễ.
+ Lực hút do thoát hơi nước ở lá.
+ Lực liên kết giữa các phân tử nước với nhau và với thành mạch gỗ
b. Chất khoáng hòa tan trong nước, cây hút khoáng thông qua quá trình hút
nước.
- Cây hút khoáng làm cho nồng đọ các chất trong cây tăng lên, thúc đẩy quá
trình trao đổi nước càng mạnh.
- Trao đổi nước và trao đổi khoáng luôn gắn liền và thúc đẩy lẫn nhau.
4. Kỹ thuật tổ chức:
GV đưa ra câu hỏi vào cuối giờ học:
Câu 1: Thế nào là hiện tượng rỉ nhựa, hiện tượng ứ giọt? Tại sao hiện tượng ứ giọt
chỉ xảy ra ở những cây bụi thấp và những cây thân thảo?
Câu 2. a. Nguyên nhân nào giúp nước trong cây vận chuyển ngược chiều trọng lực
lên cao hàng chục mét?
b. Tại sao nói sự trao đổi nước và muối khoáng của cây xanh liên hệ mật
thiết với nhau?
Giao nhiệm vụ cho HS làm việc cá nhân vào vở bài tập ở nhà
13


GV sẽ kiểm tra vở bài tập của HS vào tiết học tiếp theo

2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm đối với hoạt động giáo dục, với
bản thân, đồng nghiệp và nhà trường.
Sau khi được tham gia các lớp tập huấn đổi mới phương pháp kiểm tra đánh
giá, phát triển năng lực của HS bản thân tôi đã mạnh dạn đổi mới phương pháp dạy
học sử dụng kỹ thuật tổ chức hoạt động tự học của HS tôi thấy thực sự đã có hiệu
quả rõ rệt so với các năm học trước như: HS chủ động nghiên cứu SGK tài liệu có
liên quan trước khi tới lớp, trong hoạt động nhóm ngoài việc đọc tài liệu SGK học
sinh còn trao đổi với nhau các kiến thức nâng cao ngoài SGK, thời gian lên lớp sử
dụng cho bài mới được rút ngắn hơn HS dành nhiều thời gian để luyện tập, vận
dụng mở rộng vì vây đa số HS khắc sâu kiến thức trên lớp các em đã chủ động thi
đua với nhau cạnh tranh lành mạnh thể hiện thái độ yêu thích bộ môn hơn khi nghe
GV chỉ truyền đạt kiến thức SGK.
Kết quả trong bài kiểm tra 15 phút giữa năm trước và năm sau đã thể hiện rõ
qua các con điểm:
Đối với lớp 11A: Sỹ số 44 HS
Năm học trước:
Điểm 3
Số học sinh
Tỉ lệ %

Điểm 4

Điểm 5

Điểm 6

Điểm 7

Điểm 8

0

3

15

12

10

4

0%

4,5%

13,6%

27,3%

45,5%

9,1%

Năm học sau:
Điểm 5
Số học sinh
Tỉ lệ %

Điểm 6

Điểm 7

Điểm 8

Điểm 9

Điểm 10

0

2

6

12

20

4

0%

4,5%

13,6%

27,3%

45,5%

9,1%

14


3. Kết luận, kiến nghị
3.1. Kết luận
Từ kết quả học tập của các em chúng tôi nhận thấy việc thay đổi phương pháp và
kỹ thuật dạy học là một việc làm hết sức cần thiết, có hiệu quả rõ rệt đối với học
sinh. Giúp các em học sinh không những yêu thích tìm hiểu bộ môn và còn phát
triển được các năng lực để trở thành một con người toàn diện, giờ học sử dụng
phương pháp và kỹ thuật tổ chức hoạt động tự học của học sinh sẽ trở nên thu hút
hơn, sinh động hơn, đặc biệt là học sinh chủ động lĩnh hội kiến thức từ nhiều nguồn
khác nhau như SGK, mạng internet, sách báo....với các môn học có những kiến
thức khô khan, như các môn tự nhiên ở đây ngoài việc HS được lĩnh hội các kiến
thức từ GV thì GV còn nắm được cả thông tin ngược từ HS. Trong nhà trường, cần
phải thay đổi phương pháp và kỹ thuật dạy học các bài giảng, để học sinh phát
triển toàn diện và linh hoạt hơn khi làm bài thi khoa học tự nhiên trong kỳ thi
THPT Quốc Gia
3.2. Kiến nghị.
Đối với nhà trường khuyến khích các GV đăng ký giờ học sử dụng phương
pháp và kỹ thuật tổ chức hoạt động tự học của học sinh, tổ chức các buổi dạy mẫu
có hiệu quả của các nhóm chuyên môn cho các nhóm khác cung tham dự góp ý để
GV giảng dạy đạt kết quả cao hơn
Đối với sở Giáo dục và đào tạo mở các lớp tập huấn, tập huấn thông qua
trường học kết nối để tất cả các GV đều thấy được kết quả, ưu điểm của phương
pháp và kỹ thuật tổ chức hoạt động tự học của học sinh, giúp giáo viên hiểu vận
dụng tốt hơn phương pháp dạy học mới, tránh những sai sót khi giáo viên tự nghiên
cứu mà không biết mình làm còn thiếu, giúp nâng cao nghiệp vụ chuyên môn đặc

biệt với giáo viên các huyện miền núi như chúng tôi từ đó đưa chất lượng giáo dục
của tỉnh nhà cao hơn thời gian qua
Trên đây là giáo án thử nghiệm của tôi để dạy học môn sinh học , tuy đã hết sức
cố gắng nhưng do khả năng và thời gian thực hiện còn nhiều hạn chế nên không
thể tránh khỏi những thiếu sót rất mong được sự ủng hộ đóng góp của các đồng
nghiệp để tôi có thể hoàn thiện hơn
XÁC NHẬN
Thanh Hóa, ngày 12 tháng 04 năm 2018
CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ

Tôi xin cam đoan đây là SKKN của mình viết,
không sao chép nội dung của người khác.

Hoàng Thị Giang

15


TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] TÀI LIỆU TẬP HUẤN PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT TỔ CHỨC HOẠT
ĐỘNG HỌC THEO NHÓM VÀ HƯỚNG DẪN HỌC SINH TỰ HỌC CỦA SỞ
GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HÓA
SÁCH GIÁO KHOA SINH 11
SÁCH GIÁO VIÊN SINH 11
TÀI LIỆU CHUẨN KIẾN THỨC SINH 11

16


PHỤ LỤC

Hình ảnh trong SGK sinh học 11 cơ bản

Hình ảnh tham khảo trên mạng internet

17


Hình ảnh tham khảo qua bài giảng powerpoin trong thư viện bài giảng

18