bộ giáo án lịch sử lớp 5 đầy đủ

Lịch sử
HƠN TÁM MƯƠI NĂM CHỐNG THỰC DÂN PHÁP XÂM
LƯỢC VÀ ĐÔ HỘ ( 1858 – 1945)

Thứ

ngày

tháng

năm

TIẾT 1 : “ BÌNH TÂY ĐẠI NGUYÊN SOÁI” TRƯƠNG ĐỊNH.
( TRANG 4 )
I. MỤC TIÊU.
Sau bài học, HS nắm được:
- Thời kì đầu thực dân Pháp xâm lược, Trương Định là thủ lĩnh nổi tiếng của
phong trào chống Pháp ở Nam Kì.
- Các đường phố, trường học,… ở địa phương mang tên Trương Định.
II. ĐỒ DÙNG DẠY HỌC.
+ Hình vẽ trong SGK, phóng to nếu có điều kiện.
+ Bản đồ hành chính Việt Nam
+ Phiếu học tập cho HS.
+ Sơ đồ kẻ sẵn theo mục củng cố.
III. CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC CHỦ YẾU.
Hoạt động dạy

Hoạt động học.
MỞ ĐẦU.

- GV nêu khái quát về hơn 80 năm chống thực dân Pháp xâm lược và đô hộ.

Cuối chương trình lịch sử lớp 4 các em đã biết: năm 1802, Nguyễn Ánh lật đổ
nhà Tây Sơn, lập ra triều Nguyễn. Ngày 1 – 9 – 1858, thực dân Pháp nổ súng mở
đầu cuộc xâm lược nước ta và từng bước xâm chiếm, biến nước ta thành thuộc địa
1


của chúng . Trong khi triều đình Nhà Nguyễn từng bước đầu hàng, làm tay sai cho
giặc thì nhân dân ta với lòng nồng nàn yêu nước đã không ngừng đứng dậy đấu
tranh chống lại thực dân Pháp, giải phóng dân tộc. Trong phần đầu của phân môn
Lịch sử lớp 5 các em cùng tìm hiểu về hơn 80 năm đấu tranh oanh liệt chống lại
thực dân Pháp xâm lược và đô hộ của nhân dân ta.
- GV yêu cầu HS quan sát hình minh - 1, 2 HS nêu ý kiến của mình: Tranh vẽ
hoạ trang 5 SGK và hỏi: Tranh vẽ cảnh cảnh nhân dân ta đang làm lễ suy tôn
gì? Em có cảm nghĩ gì về buổi lễ được Trương Định là “ Bình Tây Đại nguyên
vẽ trong tranh?

soái”. Buổi lễ rất trọng thể và cho thấy
sự khâm phục, tin tưởng của nhân dân
vào vị chủ soái của mình.
- HS nghe GV giới thiệu.

- GV giới thiệu bài.

Hoạt động 1.
TÌNH HÌNH ĐẤT NƯỚC TA SAU KHI THỰC DÂN PHÁP MỞ CUỘC XÂM
LƯỢC.
- GV yêu cầu HS làm việc với SGK và - HS đọc SGK, suy nghĩ và tìm câu trả
trả lời cho các câu hỏi sau:

lời. Các câu trả lời đúng là:

+ Nhân dân Nam Kì đã làm gì khi thực + Nhân dân Nam Kì đã dũng cảm đứng
dân Pháp xâm lược nước ta?

lên chống thực dân Pháp xâm lược.
Nhiều cuộc khởi nghĩa đã nổ ra, tiêu
biểu là các cuộc khởi nghĩa của Trương
Định, Hồ Huân Nghiệp, Nguyễn Hữu
Huân, Võ Duy Dương, Nguyễn Trung
Trực…
+ Triều đình nhà Nguyễn nhượng bộ,

+ Triều đình nhà Nguyễn có thái độ thế không kiên quyết chiến đấu bảo vệ đất
nào trước cuộc xâm lược của thực dân nước.
2


Pháp?

- 2 HS lần lượt trả lời, cả lớp theo dõi và

- GV gọi HS trả lời các câu hỏi trước bổ sung ý kiến.
lớp.

- GV vừa chỉ bản đồ vừa giảng bài.
Hoạt động 2.
TRƯƠNG ĐỊNH KIÊN QUYẾT CÙNG NHÂN DÂN CHỐNG QUÂN XÂM
LƯỢC.
- GV tổ chức cho HS thảo luận nhóm để - HS chia thành các nhóm nhỏ, cùng đọc
hoàn thành phiếu sau:

sách, thảo luận để hoàn thành phiếu.
Thư kí ghi ý kiến của các bạn vào phiếu.

Cùng đọc sách, thảo luận để trả lời các Kết quả thảo luận tốt là
câu hỏi sau:
1. Năm 1862, vua ra lệnh cho Trương 1. Năm 1862, giữa lúc nghĩa quân
Định làm gì? Theo em, lệnh của nhà vua Trương Định đang thu được thắng lợi
đúng hay sai? Vì sao?

làm cho thực dân Pháp hoang mang lo
sợ thì triều đình nhà Nguyễn lại ban lệnh
xuống buộc Trương Định phải giải tán
nghĩa quân và đi nhận chức Lãnh binh ở
An Giang.
Theo em lệnh của nhà vua là không hợp
lí vì lệnh đó thể hiện sự nhượng bộ của
Triều đình với thực dân Pháp, kẻ đang
xâm lược nước ta, và trái với nguyện
vọng của nhân dân.
2. Nhận được lệnh vua, Trương Định
băn khoăn suy nghĩ: làm quan thì phải
3


2. Nhận được lệnh vua, Trương Định có tuân lệnh vua, nếu không sẽ phải chịu
thái độ và suy nghĩ như thế nào?

tội phản nghịch: nhưng dân chúng và
nghĩa quân không muốn giải tán lực

lượng, một lòng, một dạ tiếp tục kháng
chiến.
3. Nghĩa quân và dân chúng đã suy tôn
Trương Định là “ Bình Tây đại nguyên
soái”. Điều đó đã cổ vũ, động viên ông

3. Nghĩa quân và nhân dân đã làm gì quyết tâm đánh giặc
trước băn khoăn đó của Trương Định? 4. Trương Định đã dứt khoát phản đối
Việc làm đó có tác dụng như thế nào?

mệnh lệnh của triều đình và quyết tâm ở
lại cùng nhân dân đánh giặc.

4. Trương Định đã làm gì để đáp lại - HS báo cáo kết quả thảo luận theo
hướng dẫn của GV.
lòng tin yêu của nhân dân?
+ Lớp cử một HS khá, mạnh dạn
- GV tổ chức cho HS báo cáo kết quả
thảo luận từng câu hỏi trước lớp.

+ HS cả lớp phát biểu ý kiến theo sự

+ Cử 1 HS làm chủ toạ của cuộc toạ điều khiển của bạn chủ toạ
đàm.
+ Hướng dẫn HS chủ toạ dựa vào các
câu hỏi đã nêu để điều khiển toạ đàm.
+ GV theo dõi HS làm việc và là cố vấn,
trọng tài khi cần thiết.
- GV nhận xét kết quả thảo luận nhóm
và toạ đàm trước lớp của HS.

- GV kết luận ngắn gọn về nội dung của
hoạt động
Hoạt động 3.
4


LÒNG BIẾT ƠN, TỰ HÀO CỦA NHÂN DÂN TA VỚI “ BÌNH TÂY ĐẠI
NGUYÊN SOÁI”
+ Nêu cảm nghĩ của em về Bình Tây + Ông là người yêu nước, dũng cảm, sẵn
Đại nguyên soái Trương Định?

sàng hi sinh bản thân mình cho dân tộc,
cho đất nước. Em vô cùng khâm phục
ông.
+ HS kể các câu chuyện mình sưu tầm

+ Hãy kể thêm một vài mẩu chuyện về

được.

ông mà em biết ?

+ Nhân dân ta đã lập đền thờ ông, ghi lại

+ Nhân dân ta đã làm gì để bày tỏ lòng

những chiến công của ông, lấy tên ông

biết ơn và tự hào về ông?

đặt cho đường phố, trường học…

- GV kết luận
CỦNG CỐ- DẶN DÒ.
- GV yêu cầu HS cả lớp suy nghĩ và - HS kẻ sơ đồ vào vở hoàn thành sơ đồ.
hoàn thành nhanh sơ đồ sau:
Triều đình: kí hoà ước với

Nhân dân suy tôn ông là

giặc Pháp và lệnh cho

“ Bình Tây Đại nguyên

ông giải tán lực lượng

soái”
Trương Định
Quyết tâm chống lệnh vua
để ở lại cùng nhân dân đánh
giặc.

Lưu ý: phần in nghiêng trong sơ đồ là để HS điền
- GV tổng kết giờ học, tuyên dương các HS tích cực hoạt động tham gia xây dựng
bài.
5


- Dặn dò HS về nhà học thuộc bài và làm các bài tập tự đánh giá kết quả học (nếu
có) sưu tầm các câu chuyện kể về Nguyễn Trường Tộ.

Lịch sử
Thứ

ngày

tháng

năm

TIẾT 2:
NGUYỄN TRƯỜNG TỘ MONG MUỐN CANH TÂN ĐẤT
NƯỚC ( TRANG 6 )

I. MỤC TIÊU.
Sau bài học HS nắm được một vài đề nghị chính về cải cách của Nguyễn
Trường Tộ với mong muốn là cho đất nước giàu mạnh.
II. ĐỒ DÙNG DẠY HỌC.
+ Chân dung Nguyễn Trường Tộ: Phiếu học tập cho HS.
+ HS tìm hiểu về Nguyễn Trường Tộ.
III. CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC CHỦ YẾU.
Hoạt động dạy

Hoạt động học.

KIỂM TRA BÀI CŨ – GIỚI THIỆU BÀI MỚI.
- GV gọi 3 HS lên bảng hỏi và yêu cầu - 3 HS lần lượt lên bảng trả lời các câu
trả lời các câu hỏi về nội dung bài cũ, hỏi sau:
sau đó nhận xét và cho điểm HS.

+ Em hãy nêu những băn khoăn, suy
nghĩ của Trương Định khi nhận được
lệnh vua?
6


+ Em hãy cho biết tình cảm cảu nhân
dân ta đối với Trương Định?
+ Phát biểu cảm nghĩ của em về Trương
Định?
- GV giới thiệu bài;
Hoạt động 1.
TÌM HIỂU VỀ NGUYỄN TRƯỜNG TỘ.
- GV tổ chức cho HS hoạt động theo - HS chia thành nhóm nhỏ, mỗi nhóm 6
nhóm để chia sẻ các thông tin đã tìm - 8 HS , hoạt động theo hướng dẫn của
hiểu được về Nguyễn Trường Tộ theo GV
hướng dẫn.
+ Từng bạn trong nhóm đưa ra các
thông tin, bài báo, tranh ảnh về Nguyễn
Trường Tộ mà mình sưu tầm được.
+ Cả nhóm chọn lọc thông tin và thư kí
Nguyễn Trường Tộ sinh năm 1830, mất

ghi vào phiếu theo trình tự như sau:

năm 1871 ( theo Nguyễn Thị Côi. Kiến

Năm sinh, năm mất của Nguyễn Trường

thức Lịch sử dành cho GV tiểu học).

Tộ.

Ông xuất thân trong một gia đình Công

Quê quán của ông.

giáo, ở làng Bùi Chu, huyện Hưng

Trong cuộc đời của mình ông đã được đi Nguyên, tỉnh Nghệ An. Từ bé, ông đã
đâu và tìm hiểu những gì?

nổi tiếng là người thông minh, học giỏi

Ông đã có suy nghĩ gì để cứu nước nhà được dân trong vùng gọi là Trạng Tộ.
Năm 1860, ông được sang Pháp. Trong
khỏi tình trạng lúc bấy giờ?
những năm ở Pháp, ông đã chủ ý quan
sát, tìm hiểu sự văn minh, giàu có của
nước Pháp. Ông suy nghĩ rằng phải thực
hiện canh tân đất nước thì nước ta mới
7


thoát khỏi đói nghèo và trở thành nước
mạnh được
- Đại diện 1 nhóm dán phiếu của nhóm
mình lên bảng và trình bày, các nhóm

- GV cho HS các nhóm báo cáo kết quả

khác theo dõi, bổ sung ý kiến và đi đến

làm việc.

thống nhất một số điều về tiểu sử của
Nguyễn Trường Tộ như đã nêu trên.

- GV nhận xét kết quả làm việc của HS
và ghi một số nét chính về tiểu sử của
Nguyễn Trường Tộ.
Hoạt động 2
TÌNH HÌNH ĐẤT NƯỚC TA TRƯỚC SỰ XÂM LƯỢC CỦA THỰC DÂN
PHÁP.
- GV yêu cầu HS tiếp tục hoạt động - HS hoạt động nhóm.
theo nhóm, cùng trao đổi để trả lời các
câu hỏi.
Theo em, tại sao thực dân Pháp có thể

Thực dân Pháp có thể dễ dàng vào xâm

dễ dàng xâm lược nước ta? Điều đó cho

lược nước ta vì:

thấy tình hình đất nước ta lúc đó như thế

+ Triều đình nhà Nguyễn nhượng bộ

nào?

thực dân Pháp.
+ Kinh tế đất nước nghèo nàn, lạc hậu.
+ Đất nước không đủ sức để tự lập, tự
cường…
- GV cho HS báo cáo kết quả trước lớp.

- Đại diện 1 nhóm HS phát biểu ý kiến
trước lớp, HS các nhóm khác bổ sung ý
8


kiến ( nếu có)
- Theo em, tình hình đất nước như trên - HS trao đổi và nêu ý kiến: Nước ta cần
đã đặt ra yêu cầu gì để khỏi bị lạc hậu?

đổi mới để đủ sức tự lập, tự cường.

Hoạt động 3.
NHỮNG ĐỀ NGHỊ CANH TÂN ĐẤT NƯỚC CỦA NGUYỄN TRƯỜNG TỘ.
- GV yêu cầu HS đọc SGK

- HS đọc SGK

+ Nguyễn Trường Tộ đưa ra những đề + Nguyễn Trường Tộ đề nghị thực hiện
nghị gì để canh tân đất nước?

các việc sau để canh tân đất nước.
Mở rộng quan hệ ngoại giao, buôn bán
với nhiều nước.

Thuê chuyên gia nước ngoài giúp ta
phát triển kinh tế.
Xây dựng quân đội hùng mạnh.
Mở trường dạy cách sử dụng máy móc,
đóng tàu, đúc súng…
+ Triều đình không cần thực hiện các đề

+ Nhà vua và triều đình nhà Nguyễn có nghị của Nguyễn Trường Tộ. Vua Tự
thái độ như thế nào với những đề nghị Đức bảo thủ cho rằng những phương
của Nguyễn Trường Tộ? Vì sao ?
pháp cũ đã đủ để điều khiển quốc gia
rồi.
- 2 HS lần lượt nêu ý kiến của mình
- GV tổ chức cho HS báo cáo kết quả trước lớp, sau mỗi lần có bạn nêu ý
làm việc trước lớp: GV nêu từng câu hỏi kiến, HS cả lớp cùng nhận xét bổ sung ý
kiến ( nếu có).

cho HS trả lời.

+ Họ là người bảo thủ.
- Việc vua quan nhà Nguyễn phản đối đề + Họ là người lạc hậu, không hiểu gì về
9


nghị canh tân của Nguyễn Trường Tộ thế giới bên ngoài quốc gia…
cho thấy họ là người như thế nào?
- Một số HS nêu ví dụ trước lớp, chẳng
- GV yêu cầu HS lấy những ví dụ chứng hạn:
minh sự lạc hậu của vua quan nhà + Vua quan nhà Nguyễn không tin rằng
Nguyễn.

đèn treo ngược, không có dầu (đèn điện)
mà vẫn sáng.
+ Vua quan nhà Nguyễn cho rằng
chuyện xe đạp 2 bánh chuyển động rất
nhanh mà không bị đổ là chuyện bịa.

- GV nêu kết luận về nội dung của hoạt
động
CỦNG CỐ - DẶN DÒ.
+ Nhân dân ta đánh giá như thế nào về + Nhân dân ta tỏ lòng kính trọng ông,
con người và những đề nghị canh tân coi ông là người có hiểu biết sâu rộng,
đất nước của Nguyễn Trường Tộ?

có lòng yêu nước và mong muốn dân
giàu nước mạnh.

+ Hãy phát biểu cảm nghĩ của em về + Em rất kính trọng Nguyễn Trường Tộ,
thông cảm với hoàn cảnh của ông khi
Nguyễn Trường Tộ?
phải sống với thói bảo thủ, lạc hậu của
vua quan nhà Nguyễn. Họ đã chôn vùi
các đề nghị canh tân đất nước của ông.
Chính sự lạc hậu, bảo thủ của họ làm
nước ta thêm nghèo nàn, lạc hậu và rơi
vào tay thực dân Pháp. Họ phải chịu
trách nhiệm về điều đó.
10


- GV nhận xét tiết học, dặn dò HS về

nhà học thuộc bài và sưu tầm thêm các
tài liệu về Chiếu Cần Vương, nhân vật
lịch sử Tôn Thất Thuyết và ông vua yêu
nước Hàm Nghi

Lịch sử
Thứ

ngày

tháng

năm

TIẾT 3: CUỘC PHẢN CÔNG Ở KINH THÀNH HUẾ ( TRANG 8 )

I. MUC TIÊU.
Sau bài học HS có thể:
- Thuật lại được sơ lược cuộc phản công ở kinh thành Huế do Tôn Thất Thuyết
và một số quan lại yêu nước tổ choc.
- Biết tên một số người lãnh đạo các cuộc khởi nghĩa lớn của phong trào Cần
Vương.
- Nêu tên một số đường phố, trường học, liên đội thiếu niên tiền phong,… ở địa
phương mang tên những nhân vật nói trên.
II. ĐỒ DÙNG DẠY HỌC.
+ Lược đồ kinh thành Huế năm 1885, có các vị trí Kinh thành Huế, đồn Mang
Cá, toà Khâm Sứ ( nếu có)
11

+ Bản đồ hành chính Việt Nam
+ Hình minh hoạ trong SGK.
+ Phiếu học tập của HS.
III. CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC CHỦ YẾU.
Hoạt động dạy

Hoạt động học

KIỂM TRA BÀI CŨ – GIỚI THIỆU BÀI MỚI.
- GV gọi 3 HS lên bảng hỏi và yêu cầu - 3 HS lần lượt lên bảng trả lời các câu
trả lời các câu hỏi về nội dung bài cũ, hỏi sau:
sau đó nhận xét và cho điểm HS.

+ Nêu những đề nghị canh tân đất nước
của Nguyễn Trường Tộ?
+ Những đề nghị đó của

Nguyễn

Trường Tộ có được vua quan nhà
Nguyễn nghe theo và thực hiện không?
Vì sao?
+ Phát biểu cảm nghĩ của em về việc
làm của Nguyễn Trường Tộ ?
- GV giới thiệu bài
Hoạt động 1.
NGƯỜI ĐẠI DIỆN PHÍA CHỦ CHIẾN
- GV nêu vấn đề: Năm 1884 , triều đình - HS nghe GV nêu để xác định vấn đề,
nhà Nguyễn kí hiệp ước công nhận sau đó tự đọc SGK và tìm câu trả lời cho
quyền đô hộ của thực dân Pháp trên các câu hỏi.

toàn đất nước ta. Sau hiệp ước này, tình
hình nước ta có những nét chính nào?
Em hãy đọc SGK và trả lời các câu hỏi
sau:
12


+ Quan lại triều đình nhà Nguyễn có
thái độ đối với thực dân Pháp như thế + Quan lại triều đình nhà Nguyễn chia
nào?
thành hai phái.
Phái chủ hoà chủ trương thương thuyết
với thực dân Pháp.
Phái chủ chiến, đại diện là Tôn Thất
Thuyết, chủ trương cùng nhân dân tiếp
tục chiến đấu chống thực dân Pháp,
giành lại độc lập dân tộc. Để chuẩn bị
kháng chiến lâu dài, Tôn Thất Thuyết
cho lập các căn cứ ở vùng rừng núi từ
Quảng Trị đến Thanh Hoá. Ông còn lập
các đội nghĩa binh ngày đêm luyện tập
sẵn sàng đánh Pháp.
+ Nhân dân ta không chịu khuất phục
+ Nhân dân ta phản ứng thế nào trước thực dân Pháp
sự việc triều đình kí hiệp ước với thực
dân Pháp?
- GV nêu từng câu hỏi trên và gọi HS trả
lời trước lớp.
- GV nhận xét câu trả lời của HS sau đó
kết luận

Hoạt đông 2
NGUYÊN NHÂN, DIỄN BIẾN VÀ Ý NGHĨA CỦA CUỘC PHẢN CÔNG Ở
KINH THÀNH HUẾ.
- GV chia HS thành 4 nhóm, yêu cầu - HS chia thành các nhóm nhỏ, mỗi
thảo luận để trả lời các câu hỏi sau:

nhóm 4 – 6 HS, cùng thảo luận và ghi
các câu trả lời vào phiếu.
13


+ Tôn Thất Thuyết, người đứng đầu phái
+ Nguyên nhân nào dẫn đến cuộc phản chủ chiến đã tích cực chuẩn bị để chống
Pháp. Giặc Pháp lập mưu bắt ông nhưng
công ở kinh thành Huế?
không thành. Trước sự uy hiếp của kẻ
thù, Tôn Thất Thuyết quyết định nổ
súng trước để giành thế chủ động.
+ Đêm 5- 7 – 1885, cuộc phản công ở
kinh thành Huế bắt đầu bằng tiếng nổ
+ Hãy thuật lại cuộc phản công ở kinh rầm trời của súng “ thần công” quân ta
thành Huế. ( cuộc phản công diễn ra khi do Tôn Thất Thuyết chỉ huy tấn công
nào? Ai là người lãnh đạo? Tinh thần thẳng vào đồn Mang Cá và Toà Khâm
phản công của quân ta như thế nào? Vì Sứ Pháp. Bị đánh bất ngờ, quân Pháp vô
cùng bối rối. Nhưng nhờ có ưu thế về vũ

sao cuộc phản công thất bại?)

khí, đến gần sáng thì đánh trả lại. Quân
ta chiến đấu oanh liệt, dũng cảm nhưng

vũ khí lạc hậu, lực lượng ít.
Từ đó một phong trào chống Pháp bùng
lên mạnh mẽ trong cả nước.

- GV tổ chức cho HS trình bày kết quả
thảo luận trước lớp.
- GV nhận xét về kết quả thảo luận của
HS.
Hoạt động 3.
TÔN THẤT THUYẾT, VUA HÀM NGHI VÀ PHONG TRÀO CẦN VƯƠNG

14


- GV yêu cầu HS trả lời:
+ Sau khi cuộc phản công ở kinh thành + Sau khi cuộc phản công thất bại, Tôn
Huế thất bại, Tôn Thất Thuyết đã làm Thất Thuyết đã đưa vua Hàm Nghi và
gì? Việc làm đó có ý nghĩa như thế nào đoàn tuỳ tùng lên vùng rừng núi Quảng
với phong trào chống Pháp của nhân Trị để tiếp tục kháng chiến.
dân ta?

Tại đây, ông đã lấy danh nghĩa vua Hàm
Nghi ra chiếu Cần Vương kêu gọi nhân
dân cả nước đứng lên giúp vua.

- GV yêu cầu HS làm việc theo 4 nhóm, - HS làm việc trong nhóm theo yêu cầu
chia sẻ với các bạn trong nhóm những của GV
thông tin, hình ảnh mình sưu tầm, tìm
hiểu được về ông vua yêu nước Hàm
Nghi và chiếu Cần Vương.

- GV gọi HS trình bày kết quả thảo luận
và yêu cầu HS các nhóm khác theo dõi,
bổ sung ý kiến khi cần thiết
- GV có thể giới thiệu thêm về vua Hàm
Nghi.
- GV nêu câu hỏi:
+ Em hãy nêu tên các cuộc khởi nghĩa
tiêu biểu hưởng ứng chiếu Cần Vương?

- Phạm Bành, Đinh Công Tráng ( Ba

- GV tóm tắt nội dung hoạt động 3

Đình – Thanh Hoá).
- Phan Đình Phùng ( Hương Khê - Hà
Tĩnh).
- Nguyễn Thiện Thuật ( Bãi Sậy- Hưng
Yên)

CỦNG CỐ - DẶN DÒ.
15


- GV nhận xét tiết học, tuyên dương các HS, nhóm HS tích cực tham gia xây dựng
bài, nhắc nhở các HS còn chưa cố gắng.
- Dặn dò HS về nhà học thuộc bài và chuẩn bị bài sau ( sưu tầm tranh ảnh tư liệu
về kinh tế xã hội Việt Nam cuối thế kỉ XIX- đầu thế kỉ XX)

Lịch sử
Thứ

ngày

tháng

năm

TIẾT 4: XÃ HỘI VIỆT NAM CUỐI THẾ KỈ XIX
ĐẦU THẾ KỈ XX.
( TRANG 10 )
I. MỤC TIÊU.
Sau bài học HS nắm được một vài điểm mới về tình hình kinh tế – xã hội Việt
Nam đầu thế kỉ XX.
II. ĐỒ DÙNG DẠY HỌC.
16


+ Các hình minh hoạ trong SGK ( phóng to, nếu có điều kiện).
+ Phiếu học tập cho HS.
+ Tranh ảnh, tư liệu về kinh tế xã hội Việt Nam cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX.
III. CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC CHỦ YẾU.
Hoạt động dạy

Hoạt động học

KIỂM TRA BÀI CŨ- GIỚI THIỆU BÀI MỚI.
- GV gọi 3 HS lên bảng hỏi và yêu cầu - 3 HS lần lượt lên bảng trả lời các câu
trả lời các câu hỏi về nội dung bài cũ, hỏi sau:
sau đó nhận xét và cho điểm HS.

+ Nguyên nhân nào dẫn đến cuộc phản
công ở kinh thành Huế đêm 5/7/1885?
+ Thuật lại diễn biến của cuộc phản
công này?
+ Cuộc phản công ở kinh thành Huế
đêm 5 – 7 – 1885 có tác động gì đến lịch
sử nước ta khi đó?
- Một số HS nêu suy nghĩ của mình

- GV yêu cầu HS quan sát các hình trước lớp. Ví dụ: cuối thế kỉ XIX - đầu
minh hoạ trong SGK và hỏi: các hình thế kỉ XX ở Việt Nam đã có ô tô, tàu
ảnh gợi cho em suy nghĩ gì về xã hội hoả. Thành thị theo kiểu Châu Âu đã ra
Việt Nam cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ đời nhưng cuộc sống của nhân dân, đặc
XX.

biệt là nông dân thì vẫn vô cùng cực
khổ.

- GV giới thiệu
Hoạt động 1.

17


NHỮNG THAY ĐỔI CỦA NỀN KINH TẾ VIỆT NAM CUỐI THẾ KỈ XIX ĐẦU THẾ KỈ XX
- GV yêu cầu HS làm việc theo cặp - HS làm việc theo cặp để cùng nhau bàn
cùng đọc sách, quan sát các hình minh bạc giải quyết vấn đề.
hoạ để trả lời các câu hỏi sau:
+ Trước khi thực dân Pháp xâm lược, + Trước khi thực dân Pháp xâm lược,
nền kinh tế Việt Nam có những ngành nền kinh tế Việt Nam dựa vào nông

nào là chủ yếu?
nghiệp là chủ yếu, bên cạnh đó tiểu thủ
công nghiệp cũng phát triển một số
ngành như dệt, gốm, đúc đồng…
+ Sau khi thực dân Pháp đặt ách thống + Sau khi thực dân Pháp đặt ách thống
trị ở Việt Nam chúng đã thi hành những trị ở Việt Nam,chúng khai thác khoáng
biện pháp nào để khai thác, bóc lột vơ sản của đất nước ta như khai thác than
vét tài nguyên của nước ta? Những việc (Quảng Ninh). Thiếc ở Tĩnh Túc (Cao
làm đó đã dẫn đến sự ra đời của những Bằng ), bạc ở Ngân Sơn (Bắc Kạn), vàng
ở Bồng Miêu (Quảng Nam).
ngành kinh tế mới nào?
Chúng xây dựng các nhà máy điện,
nước, xi măng, dệt để bóc lột người lao
động nước ta bằng đồng lương rẻ mạt.
Chúng cướp đất của nông dân để xây
dựng đồn điền trồng cà phê, chè, cao su.
Lần đầu tiên ở Việt Nam có đường ô tô,
đường ray xe lửa.
+ Người Pháp là những người được
+ Ai là người được hưởng những nguồn hưởng nguồn lợi của sự phát triển kinh
tế.
lợi do phát triển kinh tế?
- GV gọi HS phát biểu ý kiến trước lớp.
18


- GV kết luận
Hoạt động 2.
NHỮNG THAY ĐỔI TRONG XÃ HỘI VIỆT NAM CUỐI THẾ KỈ XIX ĐẦU THẾ KỈ XX.
- GV tiếp tục yêu cầu HS thảo luận theo

cặp để trả lời các câu hỏi sau:
+ Trước khi thực dân Pháp vào xâm + Trước khi thực dân Pháp vào xâm
lược, xã hội Việt Nam có những tầng lược Việt Nam xã hội Việt Nam có hai
lớp nào?

giai cấp là địa chủ phong kiến và nông

+ Sau khi thực dân Pháp đặt ách thống dân.
trị ở Việt Nam, xã hội gì thay đổi, có + Sau khi thực dân Pháp đặt ách thống
thêm những tầng lớp mới nào?
trị ở Việt Nam, sự xuất hiện của các
ngành kinh tế mới kéo theo sự thay đổi
của xã hội. Bộ máy cai trị thộc địa hình
thành, thành thị phát triển, buôn bán mở
mang làm xuất hiện các tầng lớp mới
như viên chức, trí thức, chủ xưởng nhỏ,
đặc biệt là giai cấp công nhân.
+ Nêu những nét chính về đời sống của + Nông dân Việt Nam bị mất ruộng đất,
công nhân và nông dân Việt Nam cuối đói nghèo phải vào làm việc trong các
thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX.

nhà máy, xí nghiệp, đồn điền và nhận
đồng lương rẻ mạt nên đời sống vô cùng

- GV cho HS phát biểu ý kiến trước lớp.

cực khổ.

- GV kết luận
CỦNG CỐ - DẶN DÒ.

- GV yêu cầu HS lập bảng so sánh tình - HS làm việc cá nhân, tự hoàn thành
19


hình kinh tế, xã hội Việt Nam trước khi bảng so sánh.
thực dân Pháp xâm lược nước ta và sau
khi thực dân Pháp xâm lược nước ta
theo gợi ý sau.
Tiêu chí so sánh

Trước khi thực dân

Sau khi thực dân Pháp đặt

Pháp xâm lược

ách thống trị

Các ngành nghề chủ yếu
Các giai cấp, tầng lớp trong xã hội
Đời sống nông dân và công nhân

- GV nhận xét phần lập bảng của HS. Sau đó tổng kết tiết học, dặn dò HS về nhà
học thuộc bài và chuẩn bị bài sau

Lịch sử
Thứ

ngày

tháng

năm

TIẾT 5: PHAN BỘI CHÂU VÀ PHONG TRÀO ĐÔNG DU
( TRANG 12 )
I. MỤC TIÊU.
Sau bài học HS nắm được Phan Bôi Châu là một trong những nhà yêu nước
tiêu biểu ở Việt Nam đầu thế kỉ XX, vài nét về cuộc đời, hoạt động của ông.
II. ĐỒ DÙNG DẠY HỌC.
+ Chân dung Phan Bội Châu.
+ Phiếu học tập cho HS.
20


+ HS chuẩn bị các thông tin, tranh ảnh sưu tầm được về phong trào Đông Du
và Phan Bội Châu.
III. CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC CHỦ YẾU.
Hoạt động dạy

Hoạt động học

KIỂM TRA BÀI CŨ – GIỚI THIỆU BÀI MỚI.
- GV gọi 3 HS lên bảng hỏi và yêu cầu - 3 HS lần lượt lên bảng trả lời các câu
trả lời các câu hỏi về nội dung bài cũ, hỏi sau:
sau đó nhận xét và cho điểm HS.

+ Từ cuối thế kỉ XIX, ở Việt Nam đã
xuất hiện những ngành kinh tế mới nào?
+ Những thay đổi về kinh tế đã tạo ra

những giai cấp, tầng lớp mới nào trong
xã hội Việt Nam?

- GV cho HS quan sát chân dung Phan
Bội Châu và hỏi: Em có biết nhân vật
lịch sử này tên là gì, có đóng góp gì cho

- HS nêu theo hiểu biết của bản thân: đó
là Phan Bội Châu, ông là nhà yêu nước
tiêu biểu đầu thế kỉ XX.

lịch sử nước nhà không?
- GV giới thiệu bài.
Hoạt động 1.
TIỂU SỬ PHAN BỘI CHÂU.
- GV tổ chức cho HS làm việc theo - HS làm việc theo nhóm.
nhóm để giải quyết các yêu cầu.
+ Chia sẻ với các bạn trong nhóm thông + Lần lượt từng HS trình bày thông tin
tin, tư liệu em tìm hiểu được về Phan của mình trước nhóm, cả nhóm cùng
Bội Châu.
theo dõi.
+ Cả nhóm cùng thảo luận, chọn lọc + Các thành viên trong nhóm thảo luận
thông tin để viết thành tiểu sử của Phan
21


Bội Châu.

để lựa chọn thông tin và ghi vào phiếu

- GV tổ chức cho HS báo cáo kết quả học tập của nhóm mình.
tìm hiểu trước lớp.

- Đại diện 1 nhóm HS trình bày ý kiến,

- GV nhận xét phần tìm hiểu của HS.

các nhóm khác bổ sung ý kiến.

Hoạt động 2.
SƠ LƯỢC VỀ PHONG TRÀO ĐÔNG DU.
- GV yêu cầu HS hoạt động theo - HS làm việc theo nhóm, mỗi nhóm có
nhóm,cùng dọc SGK và thuật lại những 4 HS cùng đọc SGK, thảo luận để cùng
nét chính về phong trào Đông Du dựa rút ra các nét chính của phong trào
theo các câu hỏi gợi ý sau:

Đông du như sau:

+ Phong trào Đông du diễn ra vào thời + Phong trào Đông du được khởi xướng
gian nào? Ai là người lãnh đạo? Mục từ năm 1905, do Phan Bội Châu lãnh
đích của phong trào là gì?

đạo. Mục đích của phong trào này là
đào tạo những người yêu nước có kiến
thức về khoa học kĩ thuật được học ở
nước Nhật tiên tiến, sau đó đưa họ về
nước để hoạt động cứu nước.
+ Càng ngày phong trào càng vận động

+ Nhân dân trong nước, đặc biệt là các được nhiều người sang Nhật học. Để có

thanh niên yêu nước đã hưởng ứng tiền ăn học, họ đã phải làm nhiều nghề
phong trào Đông du như thế nào?

kể cả việc đánh giày hay rửa bát trong
các quán ăn. Cuộc sống của họ hết sức
kham khổ, nhà cửa chật chội, thiếu thốn
đủ thứ. Mặc dù vậy họ vẫn hăng say học
tập. Nhân dân trong nước cũng nô nức
đóng góp tiền của cho phong trào Đông
du.
22


+ Phong trào Đông Đu phát triển làm
cho thực dân Pháp hết sức lo ngại, năm
+ Kết quả của phong trào Đông Du và ý
nghĩa của phong trào này là gì?

1908 thực dân Pháp cấu kết với Nhật
chống phá phong trào Đông du. Ít lâu
sau chính phủ Nhật ra lệnh trục xuất
những người yêu nước Việt Nam và
Phan Bội Châu ra khỏi Nhật Bản. Phong
trào Đông du tan rã.
Tuy thất bại nhưng phong trào Đông du
đã đào tạo được nhiều nhân tài cho đất
nước, đồng thời cổ vũ, khơi dậy lòng
yêu nước của nhân dân ta.
- 3 HS lần lượt trình bày theo 3 phần
trên, sau mỗi lần có bạn trình bày, HS cả

lớp lại cùng nhận xét bổ sung ý kiến.
- HS cả lớp cùng suy nghĩ, sau đó phát

- GV tổ chức cho HS trình bày các nét

biểu ý kiến trước lớp.
+ Vì học có lòng yêu nước nên quyết

chính về phong trào Đông du trước lớp.

tâm học tập để cứu nước.
- GV nhận xét về kết quả thảo luận của
+ Vì thực dân Pháp cấu kết với Nhật

HS sau đó hỏi cả lớp.
+ Tại sao trong điều kiện khó khăn,

chống phá phong trào Đông du.

thiếu thốn, nhóm thanh niên Việt Nam
vẫn hăng say học tập?
+ Tại sao chính phủ Nhật trục xuất Phan
Bội Châu và những người du học?
CỦNG CỐ - DẶN DÒ.

23


Nêu những suy nghĩ của em về Phan - Một số HS nêu ý kiến trước lớp.
Bội Châu?

- GV nhận xét tiết học, dặn dò HS về
nhà tìm hiểu quê hương và thời niên
thiếu của Nguyễn Tất Thành.

Lịch sử
Thứ

ngày

tháng

năm

TIẾT 6: QUYẾT CHÍ RA ĐI TÌM ĐƯỜNG CỨU NƯỚC.
( TRANG 14 )
I. MỤC TIÊU.
Sau bài học HS biết được ngày 5 - 6 - 1911 tại bến Nhà Rồng(Thành phố Hồ
Chí Minh), với lòng yêu nước thương dân sâu sắc, Nguyễn Tất Thành(tên của Bác
Hồ lúc đó) ra đi tìm đường cứu nước.
II. ĐỒ DÙNG DẠY HỌC.
+ Chân dung Nguyễn Tất Thành
+ Các ảnh minh hoạ trong SGK.
24


+ Truyện Búp sen xanh của nhà văn Sơn Tùng.
+ HS tìm hiểu về quê hương và thời niên thiếu của Nguyễn Tất Thành
III. CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC CHỦ YẾU.
Hoạt động dạy

Hoạt động học.

KIỂM TRA BÀI CŨ – GIỚI THIỆU BÀI MỚI.
- GV gọi 3 HS lên bảng hỏi và yêu cầu - 3 HS lần lượt lên bảng trả lời các câu
trả lời các câu hỏi về nội dung bài cũ, hỏi sau:
sau đó nhận xét và cho điểm HS.

+ Nêu những điều em biết về Phan Bội
Châu?
+ Hãy thuật lại phong trào Đông du?

- GV hỏi: Hãy nêu một số phong trào + Vì sao phong trào Đông du thất bại?
chống thực dân Pháp cuối thế kỉ XIX - - HS nêu theo trí nhớ của mình.
đầu thế kỉ XX?
+ Khởi nghĩa của nhân dân Nam Kì mà
tiêu biểu là khởi nghĩa của Trương Định.
+ Phong trào Cần Vương.
+ Phong trào Đông du.
- GV hỏi: Nêu kết quả của các phong - HS trả lời: Các phong trào chống thực
trào trên. theo em vì sao các phong trào dân Pháp của nhân dân ta cuối thế kỉ
chống Pháp của nhân dân ta cuối thế kỉ XIX đầu thế kỉ XX đều thất bại là do
XIX đầu thế kỉ XX đều thất bại?
chưa tìm được con đường cứu nước
- GV giới thiệu bài:

đúng đắn.

Hoạt động 1.
QUÊ HƯƠNG VÀ THỜI NIÊN THIẾU CỦA NGUYỄN TẤT THÀNH.
- GV tổ chức cho HS làm việc theo - HS làm việc theo nhóm.

25