Kinh nghiệm thiết kế và sử dụng đoạn phim khoa học để nâng cao hiệu quả dạy học ở các chương tuần hoàn, hô hấp và thần kinh trong chương trình sinh học lớp 8 tại trường THCS tân trường

I.
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài:
Sinh học là môn học khoa học thực nghiệm, kiến thức sinh học được hình
thành chủ yếu bằng phương pháp quan sát, mô tả, tìm tòi thực nghiệm…Do đó,
dạy học sinh học không chỉ có tranh ảnh, mô hình, vật mẫu, mà còn cần có
những giải pháp khác hữu hiệu hơn nhằm tích cực hóa hoạt động nhận thức của
học sinh.
Bộ môn Sinh học 8 là một môn khoa học mang tính thực tiễn cao vì đây là
môn học giúp các em khám phá chính cơ thể mình. Môn học giúp các em có
những hiểu biết một cách khoa học về cấu tạo cơ thể, hiểu được tầm quan trọng
của các biện pháp rèn luyện thân thể, bảo vệ sức khỏe để có ý thức và hành vi
đúng đắn về bảo vệ môi trường.
Tuy nhiên, với cách truyền thụ kiến thức là bám sát nội dung sách giáo
khoa(SGK), lấy các hình ảnh minh họa trong SGK để học sinh tự hình dung các
quá trình sinh lí, sinh hóa xảy ra trong cơ thể, không tạo được ấn tượng sâu sắc
trong nhận thức của học sinh. Vì ở độ tuổi từ 13 - 15 tuổi các em có những biến
động về tâm lí, mâu thuẫn trong nhận thức. Ở độ tuồi này, học sinh rất thiếu tập
trung, thiếu định hướng. Do đó, nếu chỉ sử dụng kênh nghe, quan sát hình ảnh
trong SGK thôi thì hiệu quả dạy học sẽ không cao.
Trong xu thế và điều kiện dạy học hiện nay ở Việt Nam cũng như trên thế
giới, việc khai thác và ứng dụng công nghệ thông tin (CNTT) vào dạy học là
việc làm thường xuyên và cần thiết của mỗi giáo viên, đặc biệt với việc phổ cập
mạng Internet trong trường học đã tạo điều kiện cho đội ngũ giáo viên khai thác
thêm kênh thông tin phong phú, đáp ứng được yêu cầu đổi mới phương pháp
dạy học.
Việc khai thác, thiết kế và sử dụng đoạn phim khoa học làm cho học sinh
hứng thú hơn, làm tăng hiệu quả nhận thức bài học của học sinh. Đồng thời cũng
thúc đẩy tính tích cực sáng tạo, yêu thích khoa học ở các em.
Điều đó đã thôi thúc tôi nghiên cứu và thử nghiệm đề tài sáng kiến kinh
nghiệm (SKKN): “ Kinh nghiệm thiết kế và sử dụng đoạn phim khoa học

nhằm nâng cao hiệu quả dạy học ở các chương tuần hoàn, hô hấp và thần
kinh trong chương trình sinh học lớp 8 tại trường THCS Tân Trường”.
1. Mục đích nghiên cứu:
Tôi nguyên cứu đề tài này nhằm giúp các em học sinh có được hình ảnh
khoa học, trực quan, sinh động, từ đó các em hứng thú hơn, tiếp thu tốt hơn
trong học tập, kích thích sự khám phá khoa học cho học sinh. Nhằm nâng cao
chất lượng dạy học ở chương trình sinh học lớp 8. Đồng thời cũng tăng cường
ứng dụng CNTT trong dạy học ở thời đại cuộc cách mạng 4.0.
2. Đối tượng nghiên cứu:
Đề tài nguyên cứu và tổng kết việc sử dụng đoạn phim khoa học trong
chương trình sinh học 8; chương III: tuần hoàn; chương IX. Thần kinh và giác
quan .
3. Phương pháp nghiên cứu:
1


Dùng phương pháp tổng hợp và phân tích dữ liệu về kết quả khảo sát và kết
quả học tập để đánh giá mức độ hiệu quả của đề tài.
II.
NỘI DUNG:
1. Cơ sở lý luận:
Trong lĩnh vực khoa học kỹ thuật nói chung và sinh học nói riêng, hàng ngày,
hàng giờ đang phát triển với tốc độ nhanh chóng, lượng thông tin, tri thức của
nhân loại ngày càng đa dạng, phong phú và vươn tới đỉnh cao của nó. Học sinh
không chỉ đơn thuần lĩnh hội kiến thức khoa học thông qua những tiết học trên
lớp mà còn được tiếp cận và nắm bắt qua nhiều kênh thông tin khác nhau như:
truyền hình, báo, đài và đặc biệt là qua mạng Internet ... Đứng trước thực tế đó,
nếu giáo viên chỉ lên lớp với phấn trắng, bảng đen và chỉ khai thác kênh chữ,
kênh hình trong sách giáo khoa thì tiết học dễ trở nên nhàm chán, khô khan,
không kích thích được hứng thú học tập của học sinh.

Việc thiết kế và sử dụng đoạn phim khoa học vào dạy học trong thời đại cuộc
cách mạng 4.0 đang diễn ra mạnh mẽ như hiện nay là rất cần thiết, giúp học sinh
hiểu được bản chất vấn đề và hứng thú hơn trong học tập, đồng thời giúp giáo
viên cập nhập kiến thức thường xuyên, đưa công nghệ thông tin, đặc biệt là
Internet vào dạy học, từ đó nâng cao chất lượng dạy học trong nhà trường.
Môn Sinh học là môn học tìm hiểu về sự sống, môn học mang tính thực
nghiệm cao, các quá trình sinh lý, sinh hóa diễn ra liên tục trong các cơ thể sống.
Do đó việc cho học sinh hiểu rõ bản chất của các quá trình đó cần phải có nhiều
phương pháp như: sử dụng kết hợp các kênh chữ, kênh hình, thí nghiệm thực
hành, trong đó biện pháp mang lại hiệu quả cao là sử dụng đoạn phim khoa học
để giảng dạy.
Môn Sinh học lớp 8 là môn học tìm hiểu về đặc điểm cấu tạo, chức năng của
cơ thể người trong mối quan hệ với môi trường. Trong đó có các quá trình sinh
lý, sinh hóa xảy ra liên tục trong các hệ cơ quan như tuần hoàn, hô hấp, tiêu hóa,
bài tiết, thần kinh…Các quá trình này nếu giáo viên chỉ trình bày trên kênh chữ
và hình ảnh có sẵn trong sách giáo khoa thì rất trừu tượng, học sinh rất khó hiểu
được bản chất của các quá trình đó, đồng thời cũng không cập nhập được những
kiến thức sinh học hiện đại. Việc thiết kế và sử dụng đoạn phim khoa học vào
giảng dạy ở môn Sinh học lớp 8 tôi thấy là cần thiết giúp các em học sinh có
được hình ảnh đầy đủ và chính xác các quá trình sinh lý, sinh hóa trong cơ thể.
2. Thực trạng của vấn đề trước khi áp dụng đề tài:
Trong quá trình dạy học môn Sinh học lớp 8, tôi nhận thấy học sinh gặp rất
nhiều khó khăn trong lĩnh hội tri thức vì kiến thức tương đối khó và trừu tượng,
đặc biệt là diễn biến của các quá trình sinh lý, sinh hóa trong cơ thể, tỉ lệ học
sinh điểm yếu và kém chiếm khá cao, nhiều em không có hứng thú với môn học.
Vào đầu năm học 2017-2018 tôi đã tiến hành khảo sát 95 học sinh lớp 8 , kết
quả thu được như sau:

2

Bảng 1: Kết quả khảo sát về học lực
Tổng
số HS

Điểm
0 - < 3,5
Số
%
lượng

95

5

Điểm
3,5 - < 5
Số
lượng

5,3

%

34

35,8

Điểm
5 - < 6,5

Số
lượng
35

%

Điểm
6,5 – 8,5
Số
lượng

36,8

16

Điểm
9 - 10
%

Số
lượng

%

5

5,3

16,8

Bảng 2: Kết quả khảo sát về mức độ hứng thú trong học tập bộ môn
Tổng Số
HS

95

Không hứng thú

Hứng thú ở mức bình
thường

Hứng thú ở mức độ
cao

Số lượng

%

Số lượng

%

Số lượng

%

12

12,6

36

37,9

47

49,5

Từ bảng 1 và bảng 2 ta thấy có sự tương quan giữa mức độ hứng thú học tập
với kết quả học tập của học sinh, đa số học sinh không hứng thú trong học tập
bộ môn đều có kết quả học tập kém, như vậy vấn đề đặt ra là làm sao để tăng
mức độ hứng thú trong học tập ở bộ môn mình dạy cho học sinh, làm sao để học
sinh không phải ghi nhớ một cách máy móc và học thuộc lòng những kiến thức
được giáo viên cung cấp, làm sao để học sinh hiểu được bản chất của quá trình
sinh lý, sinh hóa đó, khơi dậy tính tích cực, chủ động, sáng tạo trong bản thân
mỗi học sinh. Những câu hỏi đó làm tôi rất trăn trở. Sử dụng đoạn phim khoa
học là một biện pháp hữu hiệu giúp tôi giải quyết những khó khăn đó.
3. Các giải pháp giải quyết vấn đề:
3.1. Thiết kế đoạn phim khoa học:(Có đĩa DVD kèm theo SKKN)
Các đoạn phim khoa học sử dụng trong giảng dạy đều được chọn lọc kỹ từ
mạng Internet, những đoạn phim này được xây dựng công phu từ các nhà khoa
học.
Đoạn phim 1: “Hệ tuần hoàn” sưu tầm từ video chia sẻ tại WWW Sinh học.
edu.vn [1]
Đoạn phim 2: “ Cấu tạo hệ hô hấp” sưu tầm từ video chia sẻ tại WWW Sinh
học. edu.vn [2]
3


Đoạn phim 3. “Hệ thần kinh” sưu tầm từ video chia sẻ tại WWW Sinh học.

edu.vn của trường ĐH sư phạm I, Hà nội.[3]
Sau khi sưu tầm các đoạn phim, tôi tiến hành xử lý hình ảnh và âm thanh cho
phù hợp với thời gian và hình thức lên lớp.
Xử lý phim:
Đổi định dạng phim
Chuyển đổi định dạng Multimedia
Cắt nối tập phim bằng Phần mềm Free Fast Mpeg Cut
Nhấn nút Play để xem
Xử lý âm thanh :
Đổi định dạng âm thanh
Tách âm thanh từ phim hoặc giữ nguyên nếu thấy phù hợp
Sao chép sang đĩa DVD hoặc USB để tiện sử dụng:
Sau khi đã xử lý xong hình ảnh và âm thanh thì tiến hành sao chép sang đĩa
DVD để tiện sử dụng.
3.2. Sử dụng đoạn phim khoa học để giảng dạy các bài trên lớp:
Chương III: TUẦN HOÀN
Tiết 17: Tim và mạch máu
( Dạy theo phương pháp nghiên cứu bài học)
A. Mục tiêu cần đạt:
1- Kiến thức
- HS chỉ ra được cấu tạo của các ngăn tim ( ngoài và trong), van tim, vai
trò của các ngăn tim.
- Phân biệt được các loại mạch máu
- Trình bày rõ đặc điểm các pha trong chu kỳ co giãn tim
2- Kỹ năng
Rèn kỹ năng
- Phân tích, tổng hợp từ đoạn phim, tư duy suy đoán, dự đoán
- Tổng hợp kiến thức
- Vận dụng lý thuyết tập đếm nhịp tim lúc nghỉ và sau khi hoạt động
- Hoạt động nhóm

3. Thái độ:
- Giáo dục ý thức bảo vệ hệ tuần hoàn
- Học sinh yêu thích bộ môn, thích khám phá khoa học
4. Định hướng hình thành năng lực:
- Hình thành năng lực quan sát, phân tích, tổng hợp, hợp tác với bạn bè và
mọi người xung quanh. Năng lực tìm tòi sáng tạo.
- Năng lực chia sẻ, đoàn kết với mọi người
- Năng lực nhận xét, đánh giá và điều chỉnh hành vi
B. Chuẩn bị của giáo viên và học sinh:
1. Chuẩn bị của giáo viên
4


- Thiết bị dạy học. Máy chiếu, máy tính, đĩa DVD hoặc USB có đoạn phim
- Học liệu: Hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức kĩ năng môn sinh học THCS,
SGK, sách giáo viên (SGV), tài liệu trên mạng Internet.
2. Chuẩn bị của học sinh
- Các thông tin liên quan đến Tim và Mạch máu. Phiếu thảo luận nhóm
C.Tổ chức hoạt động học tập
I. Ổn định lớp(1’):
II. Tổ chức dạy học:
Tình huống xuất phát (Khởi động)
Hoạt động 1(13 phút ): Giới thiệu bài học.
(1) Mục tiêu: Nhằm giới thiệu để học sinh biết một tình huống liên quan đến nội
dung bài học qua đoạn phim khoa học.
(2) Phương pháp/Kĩ thuật
- Phương pháp: Dạy học nghiên cứu qua đoạn phim khoa học .
- Kĩ thuật: Động não
(3) Hình thức tổ chức hoạt động
Học sinh xem đoạn phim khoa học, phân tích, tổng hợp, thảo luận nhóm.

(4) Phương tiện dạy học
- Máy chiếu
Hoạt động của giáo viên và học sinh
Nội dung chính
Bước 1. Giao nhiệm vụ
- GV: Cho học sinh xem đoạn phim về
hệ tuần hoàn. Sau đó yêu cầu các em
trao đổi thảo luận để trả lời câu hỏi
sau:
? Hãy trình bày nội dung chính của
đoạn phim.
Bước 2. Thực hiện nhiệm vụ
- HS: Quan sát, Suy nghĩ cá nhân
- GV: Quan sát học sinh học tập
Bước 3. Thảo luận, trao đổi, báo cáo
- GV: Gọi đại diện học sinh báo cáo
- HS: Trình bày báo cáo
Bước 4. Phương án kiểm tra đánh giá
GV: nhận xét đánh giá hoạt động và
đáp án của từng nhóm.
2. Hình thành kiến thức
Hoạt động 2 (10 phút’) : Hướng dẫn học sinh tìm hiểu cấu tạo của Tim.
(1) Mục tiêu: Học sinh hiểu được cấu tạo của từng ngăn tim phù hợp với chức
năng của chúng.
(2) Phương pháp/Kĩ thuật
- Phương pháp: Dạy học theo nhóm
5


- Kĩ thuật: Giao nhiệm vụ.

(3) Hình thức tổ chức hoạt động
Học sinh thảo luận nhóm (Chia lớp thành 6 nhóm)
(4) Phương tiện dạy học
- Máy chiếu:

Hoạt động của giáo viên và học sinh
Bước 1. Giao nhiệm vụ:
Gv nêu câu hỏi:
- Từ đoạn phim các em vừa xem, kết hợp
với hình 17.1 hãy suy nghĩ để trả lời các
câu hỏi sau:
- ?1: Tim có mấy ngăn? Khi ngăn tim đó
co thì máu được bơm đến đâu?
- ?2: Giữa các ngăn tim và giữa tim với
mạch máu có cấu tạo như thế nào để
máu chỉ bơm theo một chiều?
- ?3: Căn cứ vào chiều dài quảng đường
mà máu được bơm qua, dự đoán xem
ngăn tim nào có thành cơ dày nhất, ngăn
tim nào có thành cơ mỏng nhất?
Bước 2. Thực hiện nhiệm vụ
- HS: Thảo luận nhóm
- GV: Động viên hướng dẫn học sinh thảo
luận
Bước 3. Thảo luận, trao đổi, báo cáo
- GV: Tổ chức cho hs thảo luận, trao đổi
- HS: báo cáo kết quả của nhóm qua bảng
nhóm ( phiếu học tập)
Bước 4. Phương án kiểm tra đánh giá
- HS: Chấm điểm chéo giữa các nhóm

- GV: Nhận xét, Cho điểm động viên các
nhóm

Nội dung chính
Tim có 4 ngăn:
Tâm nhĩ Phải
Tâm thất phải
Tâm nhĩ trái
Tâm thất trái
Giữa tâm nhĩ và tâm thất có van nhĩ
- thất.
Giữa tâm Thất và động mạch chủ
có van Thất – động

Hoạt động 3 (10 phút) : Hướng dẫn học sinh tìm hiểu cấu tạo của mạch máu
(1) Mục tiêu: Giúp học sinh tìm hiểu được cấu tạo phù hợp với chức năng của
động mạch, Tĩnh mạch và mao mạch.
(2) Phương pháp/Kĩ thuật
- Phương pháp: Dạy học theo nhóm .
- Kĩ thuật: Khăn trải bàn
(3) Hình thức tổ chức hoạt động
Học sinh hoạt động theo 4 em/ nhóm
6


(4) Phương tiện dạy học
- Máy chiếu, máy tính.
Hoạt động của giáo viên và học sinh
Bước 1. Giao nhiệm vụ
- GV: Yêu cầu học sinh từ đoạn phim khoa học,

hình 17.2 SGK thảo luận nhóm để trả lời các câu
hỏi sau:
?1. Cho biết có những loại mạch máu nào?
?2. So sánh các loại mạch máu? Giải thích sự
khác nhau đó?
Bước 2. Thực hiện nhiệm vụ
- HS :Thảo luận nhóm
- GV : Hướng dẫn học sinh thảo luận
Bước 3. Thảo luận, trao đổi, báo cáo
- GV : Động viên học sinh hoạt động tích cực
- HS : nhóm trình bày trong một phút kết quả của
mình
Bước 4. Phương án kiểm tra đánh giá
- GV : Chốt lại kiến thức trên màn chiếu.
- GV : Biểu dương, khen kịp thời, cho điểm
động viên nhóm hoạt động tốt nhất

Nội dung chính
- Có 3 loại mạch máu:
Động mạch
Tĩnh Mạch
Mao Mạch
- Động mạch: thành có 3
lớp: biểu bì, cơ trơn, mô liên
kết.
- Tĩnh mạch: thành cũng có
3 lớp nhưng mỏng hơn và có
van( Van tĩnh mạch)
- Mao mạch: Thành chỉ có
lớp biểu bì để dẽ trao đổi

chất với tế bào.

Hoạt động 4 (7’) : Hướng dẫn học sinh tìm hiểu chu kì co dãn của tim
(1) Mục tiêu: Giúp học sinh hiểu được chu kỳ co dãn của Tim
(2) Phương pháp/Kĩ thuật
- Phương pháp: Dạy học theo nhóm cặp đôi .
- Kĩ thuật: động não.
(3) Hình thức tổ chức hoạt động
Học sinh hoạt động theo 2 em/ nhóm
(4) Phương tiện dạy học
- Máy chiếu, máy tính.
Hoạt động của giáo viên và học sinh
Nội dung chính
Bước 1. Giao nhiệm vụ
Một chu kì co giãn của tim
- GV: Yêu cầu học sinh từ đoạn phim khoa học,
kéo dài 0,8s. Trong đó:
hình 17.3 SGK thảo luận cặp đôi để trả lời các
- Tâm nhĩ co 0,1s nghỉ
câu hỏi sau:
0,7s
?1. Mỗi chu kỳ co dãn của Tim kéo dài bao
- Tâm thất co 0,3 nghỉ
nhiêu giây?
0,5s
?2. Trong một chu kỳ:
- Pha dãn chung 0,4s
- Tâm nhĩ làm việc bao nhiêu giây? nghỉ bao
nhiêu giây?
7

- Tâm thất làm việc bao nhiêu giây, nghỉ bao
nhiêu giây?
?3. Tính xem trung bình mỗi phút tim đập bao
nhiêu lần?
Bước 2. Thực hiện nhiệm vụ
- HS : Thảo luận nhóm cặp đôi
- GV : Hướng dẫn học sinh thảo luận
Bước 3. Thảo luận, trao đổi, báo cáo
- GV : Động viên học sinh hoạt động tích cực
- HS : Đại diện nhóm trình bày, các nhóm tranh
luận.
Bước 4. Phương án kiểm tra đánh giá
- GV : Chốt lại kiến thức trên màn chiếu.
- GV : Biểu dương, khen kịp thời, cho điểm
động viên nhóm hoạt động tốt nhất
3. Luyện tập:
Hoạt động 5 : Hướng dẫn HS luyện tập, củng cố(5phút).
(1) Mục tiêu:
Giúp học sinh làm các bài tập cũng cố nội dung bài học.
(2) Phương pháp/Kĩ thuật
- Phương pháp:
- Phương pháp: Nêu gương
- Kĩ thuật: Trình bày một phút, tổ chức trả lời nhanh.
(3) Hình thức tổ chức hoạt động
Lớp chia làm 4 đội chơi, mỗi thành viên trong đội chơi trả lời ít nhất 1 cơ quan
hoặc bộ phận trong hệ tuần hoàn.
(4) Phương tiện dạy học
- Máy chiếu

Hoạt động của giáo viên và học sinh
Bước 1. Giao nhiệm vụ
Lớp chia làm 4 đội chơi, mỗi thành viên trong
đội chơi trả lời ít nhất 1 cơ quan hoặc bộ phận
trong hệ tuần hoàn. ( Không được phép lặp lại)
- HS: Nhận nhiệm vụ
Bước 2. Thực hiện nhiệm vụ
- HS: Nghe và suy nghĩ, thực hiện trò chơi.
- GV: Theo dõi học sinh, khích lệ, trọng tài.
Bước 3. Thảo luận, trao đổi, báo cáo
- GV: Động viên học sinh
- HS: Trình bày theo kiểu tả lời nhanh
Bước 4. Phương án kiểm tra đánh giá
Giáo viên nhận xét, đánh giá, rút kinh nghiệm

Nội dung chính
3. Luyện tập.
Đội 1:
……………………………
Đội 2:
…………………………....
Đội 3:
……………………………
Đội 4:
…………………………....

8

D. Tổng kết và hướng dẫn học tập (2’):
1.Tổng kết
? Em đã học tập được những gì sau bài học hôm nay?
2. Hướng dẫn học tập
- Làm các bài tập còn lại.
- Chuẩn bị bài “ Vận chuyển máu qua hệ mạch, vệ sinh hệ tuần hoàn ”.
Chương IV: HÔ HẤP
Tiết 21: Hô hấp và cơ quan hô hấp
A. Mục tiêu :
1- Kiến thức
- Hs trình bày được khái niệm hô hấp và vai trò của hô hấp đối với cơ thể
sống.
- Xác định được trên hình các cơ quan hô hấp ở người và nêu được chức
năng của chúng.
2- Kỹ năng
Rèn luyện kỹ năng:
- Thu thập thông tin từ đoạn phim.
- Quan sát tranh hình, sơ đồ, phát hiện kiến thức
- Hoạt động nhóm
B. Chuẩn bị:
- Máy tính, máy chiếu, đĩa DVD có nội dung đoạn phim “ Hệ hô hấp”
- Mô hình cấu tạo hệ hô hấp, tranh phóng to hình SGK từ hình 21-1(H21-1),
hình 21-2 (H21-2) hình.21-3 ( H21-3).
C. Hoạt động dạy học:
Đặt vấn đề ( khởi động 8’) Giáo viên cho học sinh xem đoạn phim khoa
học“ cấu tạo hệ hô hấp” sau đó yêu cầu các em tóm tắt lại nội dung chính của
đoạn phim .
Giáo viên đặt vấn đề: Hô hấp là gì? Vai trò của hô hấp đối với sự sống? cấu
tạo của hệ hô hấp như thế nào?
HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN

HOẠT ĐỘNG HỌC SINH
HOẠT ĐỘNG 1 ( 15’)
I- Tìm hiểu về hô hấp
GV: yêu cầu học sinh từ những HS :Tự nghiên cứu thông tin, H20-1
thông tin thu thập được từ đoạn SGK trang 64
phim, kết hợp với thông tin sách - Trao đổi nhóm – thống nhất câu trả
giáo khoa, suy nghĩ, trao đổi nhóm lời
để trả lời các câu hỏi sau:
- Đại diện nhóm trình bày kết quả,
+ Hô hấp là gì?
nhóm khác nhận xét, bổ sung
+ Hô hấp gồm những giai đoạn chủ HS: tự rút ra kết luận về hô hấp và vai
9


yếu nào?
+ Sự thở có ý nghĩa gì đối với hô
hấp?
+ Hô hấp có liên quan như thế nào
với các hoạt động sống của cơ thể?

trò của hô hấp
*Kết luận
- Hô hấp là quá trình cung cấp oxi cho
các tế bào cơ thể và thải khí cacbonic
ra ngoài
- Nhờ hô hấp mà oxi được lấy vào để
oxi hoá các hợp chất hữu cơ tạo ra
năng lượng cần cho mọi hoạt động
sống của cơ thể.

Hô hấp gồm 3 giai đoạn: Sự thở, trao
đổi khí ở phổi, trao đổi khí ở tế bào

HOẠT ĐỘNG 2 (18’)
II- Các cơ quan trong hệ hô hấp ở người và chức năng hô hấp của chúng
Giáo viên yêu cầu học xem lại
Học sinh xem băng hình, tìm hiểu
đoạn phim, kết hợp với các thông tin thông tin sách giáo khoa, sau đó trao
sách giáo khoa, suy nghĩ cá nhân, đổi nhóm trả lời các câu hỏi?
trao đổi nhóm để trả lời các câu hỏi - Đại diện các nhóm trình bày và chỉ
sau:
trên tranh các cơ quan hô hấp.
- Hệ hô hấp gồm những cơ quan - Học sinh nhóm khác theo dõi, nhận
nào?
xét, từ đó bổ sung rút ra kết luận
- Trình bày những đặc điểm *Kết luận 1: Cơ quan hô hấp gồm:
cấu tạo của đường dẫn khí có - Đường dẫn khí
tác dụng làm ấm, làm ẩm - Hai lá phổi
không khí đi vào phổi ?
Hs: Tiếp tục trao đổi nhóm – thống
- Đặc điểm nào tham gia bảo nhất câu trả lời
vệ phổi tránh các tác nhân có + Mao mạch- Làm ấm không khí
+ Chất nhầy- làm ẩm không khí
hại?
- Nêu đặc điểm cấu tạo của + Lông mũi - ngăn bụi
phổi? đặc điểm nào làm tăng + Phổi có hai lá. Đơn vị cấu tạo của
diện tích bề mặt trao đổi khí phổi là các phế nang, có tới 700 – 800
triệu Phế nang, làm tăng diện tích trao
của phổi?
- Nhận xét về chức năng của đổi khí ở phổi.

đường dẫn khí và của hai lá *Kết luận 2:
- Đường dẫn khí có chức năng dẫn khí
phổi?
vào và ra, ngăn bụi, làm ẩm, ấm không
khí
- Phổi: thực hiện trao đổi khí giữa cơ
thể và môi trường ngoài
+ Chúng ta có biện pháp gì để bảo vệ Học sinh liên hệ các biện pháp cụ thể
cơ quan hô hấp?
để áp dụng hàng ngày.
10


IV- Cũng cố ( 5’)
- Thế nào là hô hấp? Vai trò của hô hấp đối với các hoạt động của cơ thể?
- Cấu tạo các cơ quan hô hấp phù hợp với chức năng như thế nào?
V- Hướng dẫn về nhà
- Học bài, trả lời câu hỏi SGK
- Đọc mục “ em có biết”
CHƯƠNG IX: THẦN KINH VÀ GIÁC QUAN
Tiết 45: Giới thiệu hệ thần kinh
A. Mục tiêu :
1- Kiến thức:
- Trình bày được cấu tạo và chức năng của nơron, đồng thời xác định rõ
nơron là đơn vị cấu tạo cơ bản của hệ thần kinh
- Phân biệt được các thành phần cấu tạo của hệ thần kinh
- Phân biệt được chức năng của hệ thần kinh vận động và hệ thần kinh
sinh dưỡng
2- Kỹ năng
- Rèn luyện kỹ năng thu thập, tóm tắt, phân tích thông tin từ đoạn phim.

- Rèn luyện kỹ năng quan sát, phân tích kênh hình
- Rèn luyện kỹ năng hoạt động nhóm
B. Chuẩn bị:
- Máy tính, máy chiếu, đĩa DVD có nội dung đoạn phim “ hệ thần kinh”
- Tranh phóng to hình 43-1 và hình 43-2
C- Hoạt động dạy học:
Iổn định tổ chức lớp
IIII- Bài mới
*Mở bài: (đặt vấn đề)(10’) Giáo viên cho học sinh xem đoạn phim khoa học về
“ Hệ thần kinh”, sau đó yêu cầu học sinh tóm tắt lại nội dung đoạn phim.
Giáo viên đặt vấn đề: Hệ thần kinh điều khiển, điều hòa, phối hợp mọi hoạt
động của các cơ quan, hệ cơ quan trong cơ thể. Vậy hệ thần kinh có cấu tạo như
thế nào để phù hợp với chức năng của chúng ?
HOẠT ĐỘNG DẠY
HOẠT ĐỘNG HỌC
HOẠT ĐỘNG 1 (7’)
I- Nơron đơn vị cấu tạo của hệ thần kinh
Giáo viên yêu cầu sinh dựa vào nội Hs quan sát kỹ hình, nhớ lại kiến thức
dung đoạn phim, hình 43-1 và kiến  tự hoàn thành kiến thức vào vở
thức đã học trả lời các câu hỏi sau:
Hs nêu được
+ Mô tả cấu tạo nơron?
- Cấu tạo của nơron bao gồm:
+ Thân: chứa nhân
+ Các sợi nhánh: ở quanh thân nơron
11


+ Nêu chức năng của nơron?
Giáo viên: yêu cầu hs rút ra kết luận

Giáo viên: gọi một vài hs trình bày
cấu tạo của nơron trên tranh
HOẠT ĐỘNG 2 (20’)
II- Các bộ phận của hệ thần kinh
Giáo viên yêu cầu học sinh từ nội
dung băng hình, quan sát hình 43.2,
thảo luận nhóm để thực hiện các yêu
cầu sau:
- Nếu căn cứ vào cấu tạo người ta
chia hệ thần kinh gồm những bộ
phận nào?
- Nếu căn cứ vào chức năng hệ
thần kinh được phân chia như
thế nào?
- Hãy hoàn thành đoạn thông tin
sách giáo khoa trang 137.

+ 1 sợi trục: thường có bao mielin tận
cùng có các xinap
+ Thân và sợi nhánh cấu tạo chất sám
+ Sợi trục: chất trắng, dây thần kinh
Chức năng của nơron
+ Cảm ứng
+ Dẫn truyền sung thần kinh

a) Dựa vào cấu tạo
Học sinh quan sát kỹ hình thảo luận
hoàn chỉnh bài tập điền từ
- Đại diện nhóm đọc kết quả, các
nhóm khác bổ sung  kết luận

*Kết luận
- Như nội dung bài tập đã hoàn
chỉnh
b) Dựa vào chức năng
Học sinh nêu được sự khác nhau về
chức năng của 2 hệ:
Hệ thần kinh vận động:
+ Điều khiển sự hoạt động của cơ
vân
+ Là hoạt động có ý thức
Hệ TK sinh dưỡng:
+ Điều hoà các cơ quan sinh dưỡng
và cơ quan sinh sản
+ Là hoạt động không có ý thức

IV - Củng cố( 8’)
1- Yêu cầu hs hoàn thành sơ đồ sau:
...................
Hệ thần kinh

..................
Tuỷ sống
....................

Bộ phận ngoại biên
Hạch thần kinh
V- Hướng dẫn về nhà
- Học bài trả lời câu hỏi SGK
- Đọc mục em có biết
4. Hiệu quả của việc sử dụng đoạn phim khoa học vào giảng dạy

12


Việc thiết kế và sử dụng đoạn phim khoa học vào giảng dạy ở một số
chương trong chương trình sinh học lớp 8 đã giúp cải thiện được những hạn chế
trong dạy mà học sinh gặp phải. Đó là sự nhàm chán, không hứng thú trong các
tiết học, sự ghi nhớ máy móc hay phải học thuộc lòng những kiến thức mà giáo
viên cung cấp, điều đó làm cho chất lượng dạy học không cao. Khi sử dụng các
đoạn phim khoa học trong các tiết học làm cho học sinh rất hứng thú, các em
hiểu được bản chất của vấn đề, kích thích tinh thần học tập tích cực và đam mê
khoa học. Từ đó nâng cao chất lượng môn học.
Giữa học kỳ 2 năm học 2017 -2018 tôi đã tiến hành khảo sát 95 học sinh
lớp 8. Kết quả thu được khá tích cực:
Bảng 1: Kết quả khảo sát về học lực :
Tổng
số
HS

Điểm
0 - < 3,5

Điểm
3,5 - < 5

Điểm
5 - < 6,5

Điểm
6,5 – 8,5

Điểm
9 - 10

Số
lượng

%

Số
lượng

%

Số
lượng

%

Số
lượng

%

Số
lượng

%

1

1,0

6

6,3

49

51,6

30

31,6

9

9,6

95

Bảng 2: Kết quả khảo sát về mức độ hứng thú trong học tập bộ môn:
Tổng Số
HS

95

Không hứng thú

Hứng thú ở mức bình
thường

Hứng thú ở mức độ
cao

Số lượng

%

Số lượng

%

Số lượng

%

0

0

16

16,8

79

83,2

Biểu đồ so sánh kết quả khảo sát chất lượng đầu năm học và kết quả khảo sát
giữa học kỳ 2 năm học 2017- 2018

Tỉ lệ %
13


Hinh 1. Biểu đồ so sánh tỉ lệ học lực học sinh đầu năm học và giữa học kì II.
Qua biểu đồ so sánh kết quả khảo sát chất lượng đầu năm học và kết quả
khảo sát giữa học kỳ 2 năm học 2017- 2018 ta thấy học lực của học sinh đã
được cải thiện đáng kể. Tỉ lệ học sinh kém giảm còn 0%, tỉ lệ học sinh yếu giảm
từ 35,8% xuống còn 6,3%, tỉ lệ học sinh khá tăng từ 16,8% lên 31.6%, tỉ lệ học
sinh giỏi tăng từ 5,3% lên 9,6 %. Kết quả này cho thấy việc sử dụng đoạn phim
khoa học vào giảng dạy là phù hợp với quy luật nhận thức của học sinh, phù hợp
với việc đổi mới phương pháp dạy học và ứng dụng rộng rãi công nghệ thôn tin
vào dạy học nhằm nâng cao chất lượng học lực của học sinh trong môn sinh học
nói riêng và các môn học khác nói chung.
Tỉ lệ %
14


Hình 2. Biểu đồ so sánh tỉ lệ mức độ hứng thú học tập của học sinh
đầu năm học và giữa học kì II.
Qua biểu đồ cho thấy mức độ hứng thú học tập của học sinh tăng cao khi sử
dụng đoạn phim khoa học vào giảng dạy môn sinh học lớp 8. Từ 50,5% học sinh
không hứng thú hoặc hứng thú ở mức độ thấp đối với tiết học đã giảm đi chỉ còn
18,8%. Tỉ lệ học sinh hứng thú ở mức độ cao tăng từ 49,5% lên 83,2%. Điều đó
khẳng định rằng đoạn phim khoa học có mức hấp dẫn đối với học sinh, giúp các
em hiểu rõ bản chất của quá trình sinh lý, sinh hóa trong cơ thể và kích thích sự
khám phá, yêu thích khoa học của học sinh. Từ sự hứng thú đó các em thêm yêu
thích môn học và dần nâng cao chất lượng giảng dạy ở môn sinh học lớp.
V. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ:

1) Kết luận:
Như vậy sử dụng đoạn phim khoa học trong giảng dạy ở các chương III:
Tuần hoàn, chương IV : Hô hấp, chương IX : thần kinh, đã mang lại hiệu quả và
những tín hiệu tích cực đối với học sinh lớp 8 trường THCS Tân Trường .Thông
15


qua việc nghiên cứu và đi vào thực nghiệm đề tài đối với ba chương tôi thấy học
sinh hứng thú hơn với môn học, yêu thích môn học hơn, các em hiểu được bản
chất của các quá trình sinh lý, sinh hóa trong cơ thể, khả năng ghi nhớ và nắm
bắt kiến thức nhanh hơn. Nội dung mà các em quan sát được và thu nhận rất
thực tiễn, không mơ hồ, suy diễn; vì vậy kiến thức đó được khắc sâu trong trí
nhớ học sinh. Khắc phục được những hạn chế mà với cách truyền thụ kiến thức
truyền thống chúng ta thường mắc phải là học sinh thu nhận kiến thức một cách
thụ động, học thuộc lòng những gì giáo viên cung cấp, từ đó chất lượng môn học
cũng được nâng cao. Sử dụng đoạn phim khoa học cần phải được chọn lọc kỹ,
thiết kế phù hợp với điều kiện thời gian tiết học, lớp học, trường học. Việc sử
dụng đoạn phim khoa học, sử dụng mạng Internet trong dạy học theo tôi nghĩ sẽ
là xu hướng tất yếu trong giảng dạy môn sinh học nói riêng và các môn học khác
nói chung để đáp ứng được yêu cầu giáo dục trong thời đại cuộc cách mạng 4.0
đang diễn ra một cách nhanh chóng trên toàn thế giới. .
2. Kiến nghị:
Trên đây chỉ là sáng kiến kinh nghiệm nhỏ, chỉ áp dụng trong ba chương mà
tôi đã sử dụng để giảng dạy môn sinh học 8 tại trường THCS Tân Trường. Mong
các đồng nhiệp tiếp tục góp ý để tôi có thể hoàn thiện hơn trong SKKN của
mình.
Tuy nhiên để áp dụng tốt đối với nhiều trường trong ngành giáo dục tôi xin
có kiến nghị sau:
Đối với nhà trường, phòng GD&ĐT huyện Tĩnh Gia và các cấp có thẩm
quyền:

Cần trang bị thêm phương tiện nghe nhìn ở các trường học như máy chiếu, ti
vi màn hình lớn…
Khuyến khích những sáng kiến kinh nghiệm có tính áp dụng cao, đưa vào áp
dụng trên toàn huyện đối với những sáng kiến có chất lượng và phù hợp với
điều kiện địa phương.
Đối với đồng nghiệp tiếp tục thiết kế và đưa vào sử dụng các đoạn phim
khoa học ở các chương khác để trong một vài năm tới ngành giáo dục Tĩnh Gia
có một hệ thống tài liệu các phim khoa học đảm bảo chất lượng phục vụ cho quá
trình dạy học môn sinh học nói riêng và các môn học khác nói chung.
Rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến của các đồng nghiệp để đề tài được
hoàn thiện hơn.
Thanh Hóa, tháng 3 năm 2018
Tôi xin cam kết không coppy
Người viết

Lê Văn Do
16


17