Tải bản đầy đủ (.pdf) (79 trang)

Nghiên cứu đặc điểm sinh học và khả năng nhân giống loài hoàng liên ba gai

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (3.57 MB, 79 trang )

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN
---------------------

N

NG

N

Đ
NG



NG

Đ

T

N NG N

NG

N BA GAI (BERBERIS WALLICHIANA

T

NG


N

T

R


R

TẠ T N

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC

Hà Nội – 2018

NG


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN
---------------------

N

NG

N

Đ
NG




NG

C

Đ

T

N

N

G

NG

T

N NG N

NG

BERBERIS WALLICHIANA

T

R




Vân

R

NG

TẠ T N

:T

Mã số: 60420111

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
TS

I VĂN THANH

PGS TS NGUY N TRUNG TH NH

Hà Nội – 2018




N


Đ
T ớ
T

ớ TS
PGS TS N

T

T



V




T

Đ

S

–T ờ

Đ

K


T

T
d





–V

S

T

T




Tôi xin


V ờ Q ố

H

L


K

–H





T






Đ




ở Vi

H

K

C

Vi t Nam (mã số VAST ĐLT 04/15-16), Quỹ Phát tri


C

Quốc gia - NAFOSTED (mã số 106-NN.03-2016.49) Q ỹ

N

V

N

K

T
T

N

T

T



T

Đ

N





T
N
/
T

N

T

T

Vân


LỜI C M N
LỜI CAM ĐOAN
ANH M C

NG

ANH M C H NH
ANH M C NH
ANH M C T

VI T T T

MỞ Đ U ....................................................................................................................... 1
1 Đ


..................................................................................................................................... 1

2 M

................................................................................................................... 2

3

................................................................................................. 2

CHƯ NG 1. T NG QUAN NGHI N C U ............................................................... 3
11 T

ớ .................................................................................... 3

111 T

ớ ............................................ 3

Berberis

112 T
H
Berberis wallichiana C
ớ ................................................................................................................................. 5
12 T

H


13 N
14 C

ởV

N

............................................ 8

...................................................................................................................... 10





........................................................................................... 11

141 C





................................... 11

142 C






........................ 12

15 Đ



L

C ....................................................... 13

151 V

........................................................................................................ 13

152 Đ

............................................................................................................. 13

153 K

............................................................................................... 14

154 N

........................................................................... 14

CHƯ NG 2. ĐỐI TƯ NG NỘI UNG V PHƯ NG PH P NGHI N C U .... 16
2 1 Đố


........................................................................................................... 16


22 Đ



.......................................................................................... 16

2 3 Nộ

............................................................................................................ 16

2.4. C

............................................................................................. 16

2.4.1. K

.................................................................................................. 16

2.4.2. N

.......................................................................... 17

243 P

ng b

2.4.4. N




phân bố ............................................................ 17

..................................................................................... 18

CHƯ NG 3. K T QU NGHI N C U V TH O LUẬN .................................... 24
3.1. Đ

H

Berberis wallichiana C ở V

N

........... ................................................................................................................................................. 24

311 Đ

H

Berberis wallichiana DC.) ........... 24

312 Đ

H

Berberis wallichiana DC.) ........... 37


313 M



H

3 1 4 Mố

................................................... 38


315 X



316 K



3.2. K

H
H



H

H


........................ 41
............................ 43

.................................................... 46
Berberis wallichiana DC.) ............ 46

321 N



......................................................................................... 46

322 N



.............................................................................. 50

K T LUẬN V KI N NGH ..................................................................................... 59
T I LI U THAM KH O ........................................................................................... 61


N
2 1: T

NG





.............................................................................................................. 22

B ng 2.2: Các công th c thí nghi m
ởng c a mùa v
n tỷ l sống
c a hom giâm .............................................................................................................. 22
2 3: T





3 1: C



.......................................................................... 23
Berberis wallichiana DC. .... 34

3 2: Mộ ố
H

X
S P ....................................................................................................................... 35
3 3:
ộ ố

H
liên ba gai .................................................................................................................... 36
B


3 4: Đ

m t nhiên t i khu v c Hoàng liên ba gai phân bố ........................ 38

B ng 3.5: M



3 6: T
wallichiana)

m phân bố c a loài Hoàng liên ba gai (Berberis
20 OTC 20 20
........................................................................... 40

loài Hoàng liên ba gai.................................................... 39

B ng 3.7: Các loài th c v t ch y u t
m nghiên c u có loài Hoàng liên ba gai
phân bố ........................................................................................................................ 42
B ng 3.8: K t qu theo dõi n

a h t Hoàng liên ba gai ................................ 46

3 9: K

H
...................................................................................................................... 49
3 10: T ờ




....................... 49

B ng 3.11:
ởng c a lo

n tỷ l sống hom giâm
loài Hoàng liên ba gai ................................................................................................. 51
B ng 3.12:
ởng c a lo

n tỷ l ra r hom giâm
loài Hoàng liên ba gai ................................................................................................. 52
B ng 3.13:
ởng c a thời v
n tỷ l sống c a hom giâm loài Hoàng
liên ba gai .................................................................................................................... 54
B ng 3.14:
ởng c a thời v
n tỷ l ra r c a hom giâm loài Hoàng
liên ba gai .................................................................................................................... 55
B ng 3.15:
ởng c a lo i ch
ởng và n
ộc
n
tỷ l sống hom giâm loài Hoàng liên ba gai ................................................................ 56



B ng 3.16:
ởng c a lo i ch
ởng và n
ộc
n
tỷ l ra r hom giâm loài Hoàng liên ba gai ................................................................ 57


N

N
ố c a loài Berberis wallichiana ............... 43

Hình 3.1: B

d báo kh

Hình 3.2: B

khu v c thích h p cho phân bố c a loài Berberis wallichiana ...... 44

Hình 3.3: Di n tích vùng thích h p cho loài Berberis wallichiana

. 45

Hình 3.4: Di n tích các sinh c nh phù h p với loài Berberis wallichiana ................. 45


N

2 1: T
3 1: C


H
H

........................... 21

........................................................................ 25

H

............................................................................. 26

3 4: M



3 5: C ố
3 6: P

H

ba gai .................................................................................. 24

3 2: T
3 3: C

N


H

H

.......................................................................... 28



3 7: H

.................................................. 27

H
H

................................................. 29
........................................................................... 30

3 8: C

H

................................................................. 31

3 9: C ố

H

................................................................ 32


3 10: X

ớc qu Hoàng liên ba gai ............................................... 33

3 11: X

ớc h t Hoàng liên ba gai ................................................ 33

3 12: X

nh tr

H

ng qu

3 13: C

...................................... 35

.................................................................. 39

3 14: C



H

........................... 41


3 15: H t Hoàng liên ba gai n y m m trong cát .................................................. 48
3 16: H t Hoàng liên ba gai n y m
3 17: C

H

3 18: C

2
H

......................................... 48
n sau khi n y m m ................................. 49
.................................................................. 50

3 19: H

H

60

.......................................................... 53

3 20: H

H

90


.......................................................... 53


N

T

TT T

TT
1

Cs.

Cộ

2

CT

C

3

IAA

4

IBA


5

Nxb.

N

6

OTC

Ô

7

α- NAA

Ch

Naphthalene acetic acid

C
acetic acid
Ch
butiric acid



I

ởng Indol


α-


Đ
1. Đ
ới gió mùa nóng và m nên có ngu n

Vi t Nam n m trong vùng khí h u nhi

H H

tài nguyên th c v


15 – 17
ốở

(Ranunculales),

H



ộM



H H


570 – 700

gai

liên gai (Berberidaceae)



450 – 600



chi Berberis C

N



Mỹ A
ỞV



P

1961

N

do nhi u nguyên nhân khác nhau làm cho ngu n tài ngu

a Vi t Nam

suy gi m

ờng sống b thu hẹp di n tích và nhi u taxon loài và

Nhi u h






.

tuy t ch

C

H






H

ố ,t


Berberis wallichiana



V

C


H

N





ho t tính kháng sinh chống viêm. Các tác d ng ch y u c a berberin là chống tiêu
ờng ruộ

ch y do vi khu
nh m

c bào ch thành thuốc

u tr viêm k t m

ng,

u tr b nh m t hộ N


l nh, b

ng a nhi m n m, bội nhi m n m và còn có tác d ng chống l i tác h i c a vi khu n
ộc tố b n với nhi

t và E. coli ngo

V





H
(2007)

S



N

1

Đ V

ối m t vớ

N



tuy t ch ng ngoài thiên nhiên cao trong mộ

ỞV

N

H

Berberis


wallichiana
H
V

N

: N
Berberis wallichiana


2.
N


H

Berberis wallichiana


C
3.
C



H

;



H

ởV

2

N


Ư NG 1
T NG

N NG

N

1.1. T

1.1.1. T

Berberis

H

Hoàng mộc còn g i là h

Berberidaceae), thuộc bộ M

Hoàng liên gai (danh pháp khoa h c:

R

H ch a kho ng 570-700 loài,

n lớn (kho ng 450-600 loài) thuộc v chi Berberis. Các loài trong h là


các lo i cây thân g , cây b i ho c cây thân th o ch y


Đ

y ut

chung ở

Đông B c Mỹ


ới B c Bán c

H

ở Nam Mỹ, một vài loài nói

ố th

H

ớt ở châu Phi [56, 60].


Berberis, Mahonia, Nandina, Achlys, Dysosma, Epimedium, Jeffersonia,
Podophyllum, Vancouveria [44].


Chi Berberis



500

(Mabberley, 1997)

[40]. Berberis
N

Mỹ Berberis








H









Mộ ố

N

ố ộ




ở L

1753 [66]. V




[18].

Chi Berberis
Plantarum

Berberis ở

1824

C

Species
32

Berberis

B. wallichiana ở N

Prodromus,

. Nathaniel Wallich [65].
T

A General History of the Dichlamydeous Plants

J

43
H


ớ [33] G

Berberis
12

T. Thomson

3

Berberis

1831 G



Himalaya
20



S


C

Berberis

1905
T


N



T

17

21

Q ố

T

Nam



Mỹ [21] C



H

303

N






ớ;

Berberis

H

650

ớ ởT

272

W

6

Mỹ [64]. Ahrendt (1961)

8
T

1999

Nam Argentina [37].

Berberis


N

29

215

1872 [34]. L

The Flora of British India

Q ố



Berberis

ớ 11



2011 [62].

L




Berberis




H









N
A

B. corymbosa

H





B. montana




6





5



V







Q




H







grevilleana
Berberis








[37].
V
Berberis


H A1

4

ố T



B. comberi



B.


T




Berberis




Berberis


II [63].

1.1.2. T

(Berberis wallichiana DC.)

H



: Berberis wallichiana



C AP

(Berberidaceae),

H
C




1824 ớ

:


;

;




10 – 15 hoa [65].
ố Flora of British India, chi Berberis

Theo J. D. Hooker (1872) trong
trong tông Berbereae th ộ
1

Berberis wallichiana

ộ ố
L

K

ở ộ

C


Mahonia


Berberis,




Himalaya ở ộ

2

chi Berberis

11

Berberis







y
2 4 – 3.048m

N




1,5 –1.829m. L

: var.

i

asrovirilis (sp.), var. microcarpa, var. latifolia, var. pallida [34].
Trong The Journal of the Bombay Natural History Society
M L

51



7



Berberis



55

N

ớ N


Berberis wallichiana
3

10 – 15

1953







[23].
The Journal of the Bombay Natural History Society

1958



5

i cao Kalinchok (






Đ


ớ Nepal,



S


Bhotea Kosi,

ớ ở







N


ở ộ


K

3 815 ) T

H


2.295m,

K




ở ộ

(Berberis wallichiana)

ộ ố

Gaultheria fragrantissima, Viburnum

erubescens, Andromedia elliptica, Rosa sericea, Castanopsis hystrix, Melastoma


sp.,... G

K







Charikot,


ớ N

cao Lamjura Bhanjyang


,

Berberis



wallichiana





Viburnum sp., Daphne, Piptanthus nepalensis [24].
C

M

M

(1853) trong Belgique horticole

L




N

, cây cao kho






18

24 . N


[68].

John Kress et al. (2003) trong

A Checklist of the Trees, Shrubs, Herbs, and
21

Climbers of Myanmar
chi Mahonia trong h



10

Berberis




Berberis rufescens, Berberis wallichiana,

Berberis capillaris, Berberis laevis, Berberis hypokerina, Berberis telomaica,
Mahonia

aristulata,

Mahonia

nepalensis,

ớ M

thunbergii,…
N

1901 E. T. Cook t

to the garden)

Mahonia

siamensis,

Mahonia

[36].


Gardening for the beginners (a handbook

Berberis wallichiana

6






trong chi Berberis






63

Trong

The Garden: an illustrated weekly journal of gardening in all
1903

its branches


H




ởN
L

i Himal



lên trên,




M

H
[58]. C

73

1909

[55].
ố Ornamental shrubs for garden, lawn, and park planting

1899




Berberis wallichiana

C

trông
L

L

H


Berberis hookerii [32]. V

Horticole

ộ The

12

Berberis wallichiana






Q

Trong




1,5 m ở N


Garden”



cây

C

09

Wallich. Cây


[29].

6

Đ



1859 L

L'Illustration




Berberis hookerii

Berberis wallichiana [67]. C
ộ ố



Plant explorations: ornamentals in the Netherlands,

West Germany, and Belgium” 1963

Berberis hookeri L

trong chi Berberis




Meyer, Frederick G.

Berberis wallichiana

Himalaya [43]. H



C




Plant inventory; plant material introduced”

1919

Berberis hookeri

Berberis wallichiana [20].

7






V



nhiên ở

Berberis wallichiana
A



P




Độ



” Đ

Tiipe











R T

V

et al., 2015) [51].



H





Berberis wallichiana





H



1.2. T

N
J

1789 ở V

N



gai m c ch m. C m hoa chùm, ở ng n C
có tuy n m t. Qu

6


4

H

L

ây b

N

6

m trong 2 phân h với các

tông: Nandineae, Berberideae, Epimedeae, Chlyeae.
ỞV

N





H
N




1999 P


H


Hộ

5

Mahonia klossi, M. nepalensis, M. bealei, Berberis wallichiana

Podophyllum tonkinense [10]. T




H

Berberis julianae

4

H

ớ 9

B. wallichinana

Epimedium macranthum
H


sagittatum

T

M.

Podophyllum
2003 [3].








,





M. nepalensis

P. versipelle N

V

M


Mahonia bealei

leptodonta H
tonkinense

E.

ở V

N

T

Đ

L

1993

Berberis wallichiana, Mahonia bealei

8

3


Podophyllum tonkinense [14]. T
C

1999




6

3

Mahonia

1

Podophyllum

V V

[8] Đ T

L

2000



6
sagittatum [13]. T

2

Berberis


Epimedium



Đ H

2004

6

T

ố [4].

Đ T L

2000

H

cao 2 – 3 m


1 – 1,5 cm. L





ố C ố


3–4

ớ 8

05–1

16 – 17



4–6



H

Q




1

3 – 35

05–06
T






3 4

0 2 – 0,3 cm [13].



(2004), H

ba gai (Berberis wallichiana C

1

–2

3

C
ở ố

1–2

L








;

3–5

3–6





8 – 12
6

2



;
07

3–4

6 ờ


03 –04

[4].

2007

Theo

Berberis wallichiana

: Cây b i, cao 2-3m. G thân và r

vòng (2) 3-5 cái, g

08 – 1

ớ H

Q

;



6


;



;

3


C





m, phân
ới các túm lá. Lá m c

ống; phi n lá hình thuôn dài, 3,5-10 x 1,5-2 cm,

9


c ng, bóng ở m t trên, mép khía

u, nh n s c. Hoa nhi u, g m 6-20 hoa

m c gi a các túm lá. Hoa nh , có cuống dài 1,5-2 cm, hoa màu vàng chanh; t ng
Đ 6

bao 3, nh , hình tr

2

;

6


ớc b ng

i cánh hoa có 2 tuy n nh y. Noãn 1 (2). Qu hình tr ng
thuôn, dài 0,6-0 7

;

H t 1,

u nhuỵ t n t

g n hình tr , màu nâu nh t [5].
V



ùa hoa






V



1500 – 1700m.



C

wallichiana



H

Berberis

n gen quý hi

ối với Vi t Nam. Trong

H

r và thân có ch




Đố

H

Berberis wallichiana

N




C






L

H

N

thuộc nhóm nguy c

Nam 2007 và n m trong nhóm IA c a Ngh Đ nh 32-CP. Số
10

suy gi m nghiêm tr ng, gi m tới 80% trong kho
nhân do phá r ng, do khai thác
2008





H
V


bán làm thuố

n 2010. Ở Vi t Nam, hoàng liên ba

(t nh Lào Ca

S

Đ Vi t

ng cá th
ởl

N

c bi t trong nh

c phát hi n m c ở Sa Pa, B c Hà

ộ cao 1500-1600m ở khu v c Sa Pa (Ô Quý H , B n Khoang,

Núi Hàm R ng, Trung Ch i) và Xã Trung Lèng H , huy n Bát Xát.
1.3. N
Q

qu

H

tháng 4-10 (11 ho c 12). Cây có kh



5-7,


Berberis wallichiana

C

10



H



Berberis L

H


gai (Berberidaceae
N

ộM

ớ N

Ranunculales


Magnoliopsida

Magnoliophyta Đ



C




H

T



V

N

H











T

H









1.4.
1.4.1.
ống h u tính, có th áp

S n xu t cây giống b ng h
d ng cho h u h t các loài cây. S



có s k t h p c a

c (n) và giao tử cái (n) thông qua th tinh t o h p tử 2

giao tử
phát tri


. Các th h

m di truy n c a c bố và mẹ, có

th xu t hi n tính tr ng mới, có s
P

ng di truy n.



phát tri n m nh, tu i th

p tử

ỹ thu

n, d làm, cây có bộ r



ống khác, cây

ởng kh e, tính chống ch u với ngo i c nh cao, h số nhân

nhân giống t h

ờ hí phí s n xu t th


giố
S

ới các ph





.



S







T ớ

[6] S












phôi [1].

11




K
T











Đ







L


L



C

[6].

1.4.2.
G

ống cây tr ng b

ng ph

bi n và là một trong nh ng công c có hi u qu cho vi

, b o v và duy trì

ột ph n lá, mộ

n cành ho c

giống cây r ng. P
nr


C

t o ra cây mới g

c tính di truy

ối rẻ ti n, nên

cây mẹ. Nhân giống b ng hom cho h số nhân giống lớ
c dùng ph bi n trong nhân giống cây r ng, cây c
Nhân giống b

.
t các bi n d di truy n c a cây

mẹ (l y v t li u giâm hom) cho cây hom. Đ
lai c
F2 P

a

ờ F1

ng thời kh c ph

ó kh

c hi


l i

ng phân ly ở ờ

n chu k sinh s n, chu k kinh doanh,

ng thời rút ng n thời gian ch
th c ph bi n và có hi u qu

c có kh

i thi n giố

Đ

à

ối với công tác nhân giống trong b o t

hi m, góp ph n b o t n ngu n gen cây r ng. N
kh c ph c tốt hi

ng khó thu hái h t giống, h t giống có s c n y m m kém c a

một số loài cây r ng có giá tr .
Giâm hom

ử d ng ngày càng nhi

quan tr ng trong công tác c i thi n giống cây r ng t nhi

ở Vi t Nam. Một số k t qu nghiên c u trên th giớ

12

N

ớc trên th giớ
u thành t u mới.


N

1991 ở

20


A

50

1996

3

T

1.000



T



N

K

Pinus radiata

G





hom L Đ



10 000

U6 P

K

601 701

2003 [12].


Theo Majid Ali et al. 2008



Berberis aristata DC.






5 000



7.500


I A













2 500



K

5.000



ớ I A





85
T

trên




50



[41].


1.5. Đ



1.5.1.
Đ

Lào Cai là một t nh vùng cao biên giới, n m gi
T

Vi t Nam. Phía B c giáp Cộng hò

H

c và Tây B c

Đông giáp Hà Giang,

phía Tây giáp Lai Châu, phía Nam giáp Yên Bái [7].
To



a lý: 21051' – 22051’

ộ B c.

103031’– 104038’
Theo niên giám thố


ộĐ

2012

nh Lào Cai, có di n tích kho ng

6.384 km2, với 9 huy n, thành phố (thành phố Là C
Ma Cai, B c Hà, B o Th ng, B

Y

S P

X

V

M ờ
164

K

S
ờng, th

tr n.
1.5.2. Đ
Đ
m


vớ
ới sông suối phát tri n. Đ

i núi th p, b phân c t m nh m bởi
7

13

n g m:


100 – 150m; 300 – 500m; 600 – 1.000m; 1.300 – 1.400m; 1.700 – 1.800m; 2.100 –
2.200m và 2.800 – 2.900

T

c 2, b c 3 vớ

1.000m, chi m ph n lớn di n tích toàn t
P

H

L

S

Đ m cao nh


ộ cao t 300 –
nh núi Phan Xi

ộ cao 3.143m so với m

ớc bi

m th p

nh t 80m thuộc huy n B o Th ng.
1.5.3.
Lào Cai có 7 ki u và 12 lo i sinh khí h u, phân thành 10 ki u sinh khí h u và
43 khoanh vi khí h u C 3
Mùa khô b

2

10

ut

3

9 T
15oC

u t tháng 4




n 20oC

700

rung bình t 1 800

ộ trung bình t 23oC

ối rõ r t:



ộ trung bình t

n 2.000mm. Vùng th p nhi t

n 29oC

1 400

n 1.700mm

[7].
1.5.4. N
T

:

-N


t phù sa

ở t t c các huy

cở
a bàn t

a hình b ng ph ng ven các sông và phân bố
Đ

ng khá,

r t thích h p với các lo i cây nông nghi
-N

c bi t là các lo i cây tr ng ng n ngày.

c phân bố ở h u kh p các huy

vàng

p trung nhi u ở B o Yên, B o Th
-N
B

Y

,...

trên núi phân bố ở các huy n B c Hà, B o Th ng,

X

-N
X

V

a bàn t nh,

M ờ

K

S P V

ố Lào Cai.

t mùn trên núi cao phân bố ở các huy n B c Hà, B o Th ng, Bát

S P V

ố Lào Cai.

-N

n ph m dốc t phân bố ở

gi a các dãy núi và phân bố ở t t c các huy n, thành phố Đ
khá, r t thích h
c sử d

T

và cây công nghi p ng n ngày, hi
tr ng lúa.
:

14

hẹp
ộ phì


×