Giáo án Hóa học 11 bài 4: Phản ứng trao đổi ion trong dung dịch các chất điện li

GIÁO ÁN HÓA HỌC 11 CƠ BẢN

BÀI 4: PHẢN ỨNG TRAO ĐỔI ION TRONG DUNG
DỊCH CHẤT ĐIỆN LI.
I. Mục tiêu cần đạt được
1. Kiến thức:
- Cho học sinh hiểu được bản chất và điều kiện xảy ra của phản ứng trao đổi
ion trong dung dịch các chất điện li.
2. Kĩ năng:
- Vận dụng được các điều kiện xảy ra phản ứng trao đổi ion trong dung dịch các
chất điện li để làm bài tập lí thuyết và thực nghiệm.
- Viết được và đúng các phương trình dạng ion đầy đủ và thu gọn của các phản
ứng.
- Học sinh làm được dạng bài tập : Tính khối lượng kết tủa ? pH của dd sau phản
ứng ? Nồng độ mol/l các chất sau phản ứng ?
3.Trọng tâm:
- Các điều kiện xảy ra phản ứng trao đổi ion
- Viết đúng phương trình ion thu gọn của phản ứng
II. Chuẩn bị:
Dụng cụ và hóa chất để làm thí nghiệm gồm
- Các dd : Na2SO4, BaCl2, HCl, NaOH, CH3COONa, Na2CO3.
- Ống nghiệm, kẹp gỗ, ...
III. Phương pháp:
Thực nghiệm và giải thích , thuyết trình.
IV. Tổ chức hoạt động:
1. Kiểm tra bài cũ ( 5 phút )


GIÁO ÁN HÓA HỌC 11 CƠ BẢN

Câu 1: Viết biểu thức tích số ion của nước?Phụ thuộc vào yếu tố

nào?
Câu 2.Viết biểu thức tính pH ? Tính pH của dd Ca(OH) 2 0,0006M ?
Xác định môi trường của dd này?
2. Bài mới:

HOẠT ĐỘNG GV

HOẠT ĐỘNG HS

Hoạt động 1 Hướng
dẫn học sinh làm thí
nghiệm theo nhóm :

I. Điều kiện xảy ra phản ứng trao đổi
ion trong dung dịch các chất điện li:
1.Tạo thành chất kết tủa:

* Thí nghiệm 1:
- Cho từng giọt dd
BaCl2 vào ống nghịêm
chứa dd Na2SO4 , nêu
hiện tượng nhìn thấy
và viết phương trình
phản ứng xảy ra ?

NỘI DUNG

* Thí nghiệm giữa 2 dd Na2SO4 và
BaCl2 : thấy có kết tủa trắng xuất hiện:
- Có kết tủa tráng xuất

hiện.
- PTPƯ:
Na2SO4 + BaCl2 = BaSO4↓

Phương trình phản ứng :
Na2SO4 + BaCl2 = BaSO4↓ + 2NaCl.
Phương trình ion thu gọn :

SO42- + Ba2+ = BaSO4↓.
- Bản chất của phản
+
ứng này là sự kết hợp 2NaCl.
* Bản chất của phản ứng là sự kết hợp
giữa những ion nào với
của hai ion SO42- và Ba2+ để tách ra dưới
nhau ? Vì sao các ion PT ion thu gọn:
dạng chất kết tủa.
22+
khác không diễn ra sự
SO4 + Ba = BaSO4↓.
kết hợp như vậy ?
- Bản chất của phản ứng là
sự kết hợp của hai ion
SO42- và Ba2+ .
-Vì các ion khác kết ho75p
với nhau tạo những chất
- Cho từng giọt dd HCl tan hoàn tàon vào nước.
vào ống nghịêm chứa
* Thí nghiệm 2:

GIÁO ÁN HÓA HỌC 11 CƠ BẢN

dd
NaOH
có
phenolphtalein (dd có
màu hồng) , nêu hiện
tượng nhìn thấy và viết - Màu hồng của dd nhạt
phương trình phản ứng dần và biến mất.
xảy ra ?
- PTPƯ :
- Bản chất của phản
NaOH + HCl = NaCl +
ứng này là gì ?

2. Tạo thành chất điện li yếu:
a. Tạo thành nước:
* Thí nghiệm giữa 2 dd NaOH 0,10M (có
phenolphtalein) và dd HCl 0,10M : thấy
màu hồng của dd biến mất.
Phương trình phản ứng
: NaOH + HCl = NaCl + H2O.

H2O.
PT ion thu gọn :
OH- + H+ = H2O.
* Thí nghiệm 3:

PT ion thu gọn : OH- + H+ = H2O.

* Các hidroxit có tính bazơ yếu tan được
trong các axit mạnh ,
VD:

là sự kết hợp
- Cho từng giọt dd HCl - Bản chất
Mg(OH)2(r) + 2H+ = Mg2+ + H2O.
+
vào ống nghịêm chứa của OH và H .
b. Tạo axit yếu:
dd CH3COONa , nêu
hiện tượng và viết
* Thí nghiệm giữa 2 dd CH3COONa và
phương trình phản ứng
HCl : thấy dd thu được có mùi giấm:
xảy ra ?
Phương trình ptử:
- Bản chất của phản - Dung dịch thu được có
CH3COONa + HCl  CH3COOH +
ứng này là gì ?
mùi giấm.
NaCl.
PTPƯ:
Pt ion thu gọn:
CH3COONa + HCl
CH3COO- + H+ = CH3COOH
= CH3COOH + NaCl.
* Bản chất của phản ứng là sự kết hợp
* Thí nghiệm 4:
của các ion để tách ra dưới dạng chất

Pt ion thu gọn:
- Cho từng giọt dd HCl CH3COO-+H+= CH3COOH điện li yếu.
vào ống nghịêm chứa
3. Tạo thành chất khí:
dd Na2CO3 , nêu hiện - Bản chất là sự kết hợp
+
* Thí nghiệm giữa 2 dd Na2CO3 và HCl :
tượng và viết phương của ion CH3COO và H .


GIÁO ÁN HÓA HỌC 11 CƠ BẢN

trình phản ứng xảy ra ?

thấy có sủi bọt khí:

- Bản chất của phản - Có bọt khí sủi lên.
ứng này là gì ?
- PTPƯ :

Phương trình ptử:

Na2CO3 + 2HCl
= 2NaCl + CO 2↑ +

Na2CO3 + 2HCl = 2NaCl + CO2↑ +
H2O.
Pt ion thu gọn :
CO32- + 2H+ = CO2↑ + H2O.

H2O.
Pt ion thu gọn :

Hoạt động 2 Qua thí
nghiệm và phương
trình phản ứng nêu kết
luận về phản ứng xảy
ra trong dd chất điện
li ?

CO32H2O.

* Bản chất của phản ứng là sự kết hợp
của CO32- và H+ để tạo thành axit kém
+
+ 2H = CO2↑ +
bền , phân hủy thành khí CO2 thoát ra.

* Các muối ít tan như CaCO 3 , MgCO3 ...
* Bản chất của phản ứng là
cũng tan được trong các dd axit.
sự kết hợp của CO32- và H+
để tạo thành axit kém bền , II. Kết luận:
phân hủy thành khí CO2
1. Phản ứng xảy ra trong dung dịch các
thoát ra .
chất điện li là phản ứng giữa các ion.
2. Phản ứng trao đổi ion trong dung dịch
các chất điện li chỉ xảy ra khi các ion kết
hợp được với nhau tạo thành ít nhất một

Học sinh kết luận và giáo
trong các chất sau:
viên đúc kết lại.
- Chất kết tủa.

Hoạt động 3: Tích hợp
giáo dục môi trường
Giúp HS hiểu giữa các
dung dịch trong đất ,
nước đều có thể xảy ra
phản ứng trao đổi ion
tạo thành chất rắn ,
chất khí hoặc chất điện
li yếu làm thay đổi
thành
phần
môi

- Chất điện li yếu.
- Chất khí.


GIÁO ÁN HÓA HỌC 11 CƠ BẢN

trường . Từ đó HS có ý
thức cải tạo môi trường
nhờ các phản ứng hóa
học

VCủng cố và dặn dò : ( 7 phút)

Cũng cố : (5phút )
+ Điều kiện để có phản ứng trao đổi ion xảy ra trong dung dịch ? Cho 3 ví dụ
minh hoạ ?

1.
2.
3.
4.
5.

Bài tập cũng cố :Viết phương trình ion thu gọn của những cặp dung
dịch sau nếu có :
dd Al2(SO4)3 và dd Ba(NO3)2
dd FeCl3 và dd NaOH
CaCl2 và dd Na3PO4
dd NaCl và dd Fe(NO3)3
dd Fe(OH)3 và dd H2SO4
Dặn dò : ( 2 phút)
+ Chuẩn bị tốt cho bài luyện tập
+ Chuẩn bị dạng bài tập tính pH của dung dịch axit , bazo